Aansluitingsproblemen BOVO per niveau op te lossen

wim van der geest probleem verkenningen aansluitingsproblemen bovo per niveau op te lossen er zijn zeer veel problemen in het bij elkaar brengen van bd en vo scholen er zijn ook vele activiteiten te bedenken die iets kunnen bijdragen tot het op ossen van de aan sluitingsproblematiek voor de overzichtelijkheid geeft wim van der geest een indeling van de problematiek per niveau met een daarbij passend oplossingsmodel wim van der geest is leraar nederlands en projectleider van het bo vo project zuid oost limburg het aansluitingsgebied bo vo de jaren voorschrijft met die wet is de oplossing voor de ko lo problemen een gegeven gewor de aansluitingsproblematiek bo vo lijkt in veel den en daarmee kon de tweede fase die van fei opzichten op de ko lo problematiek in beide telijke integratie van een scholenkoppel tot een gevallen is er sprake van schoolsoorten met eigen school beginnen oplossingen voor de bovo doelstellingen en een eigen schoolklimaat de problematiek zijn echter nog volop in discussie kleuterschool is kindgericht de lagere school het meest bekende oplossingsmodel voer zo legt meer nadruk op prestatie en leerstof zo is snel mogelijk een vorm van voortgezet basison de situatie tussen bo en vo op het eerste gezicht derwijs algemeen in is zeker in vo scholen nog ook ai leen op dat aansluitingsvlak zijn de rollen lang niet algemeen geaccepteerd sterker nog het anders verdeeld het bo speelt nu een typische werken aan bovo aansluitingsproblematiek ko rol en wijst het vo op eenzijdigheid alleen moet gebeuren in een soms sterk gepolariseerd leerstof en prestatie schijnen in het vo te tellen klimaat vanwege de verwevenheid met de hele hoewel dit globale beeld onrecht doet aan veel middenschool discussie vernieuwingsactiviteiten in vo scholen klopt het in grote lijnen inderdaad er is inhoudelijk een een tweede verschil met de ko lo integratie is grote overeenkomst tussen de ko lo problema dat hier geen sprake kan zijn van scholenkoppels tiek en de bo vo problematiek maar er zijn waarin twee schoolteams gezamenlijk aan attitu ook twee belangrijke verschillen deverandering en oplossingen kunnen werken eventueel gesteund door een ivb cursus door de integratie ko lo heeft plaats omdat de wet het nog bestaande categoriale systeem zwermen op het basisonderwijs die integratie in de komen zesde klassers uit over drie vijf of soms tien vo 22 scholen in brugklassen zitten soms leerlingen van van maar ook kent elke brugklasco rdinator zo meer dan tien bo scholen de bovo problema langzamerhand het verhaal van parent 1978 tiek kan dus alleen door leerkrachten besproken over de nieuwe brugklasse van buiten en ook worden als er clusters van soms tientallen scho de meest zichtbare kanten van de groei naar de len gevormd worden dat is inmiddels gebeurd in nieuwe basisschool zijn in het vo niet onopge achttien bovo projecten die in nederland be merkt gebleven is het klimaat daarmee rijp voor staan het zal duidelijk zijn dat binnen zulke gro echte oplossingen te werkverbanden eerst allerlei organisatorische problemen en communicatieproblemen moeten er zijn vele activiteiten te bedenken die iets kun worden opgelost voordat het eigenlijke gesprek nen bijdragen tot het oplossen van aansluitings tussen leerkrachten kan beginnen problematiek elke definitie van aansluitingspro blematiek en er zijn er vele te geven kent een maar dit is nog niet alles wie leerkrachten van bijpassend oplossingsmodel ik onderscheid in dit bo en vo scholen bij elkaar probeert te bren artikel vijf niveaus van denken over aansluitings gen ervaart aan den lijve hoe bo en vo twee problematiek elk volgend niveau biedt nieuwe heel verschillende werelden zijn er zijn zeer ver uitzichten maar ook taaiere tegenstanders groe schillende wettelijke regelingen de leerkrachten pen leerkrachten die zich met aansluitingsproble komen van andere opleidingsinstituten vallen in matiek bezighouden groeien vaak geleidelijk andere salarisschalen maar twee werelden bete door naar volgende niveaus kent ook verschillende nascholingsinstituten an dere inspectie met vaak heel andere taakopvattin n iveau 1 gen gescheiden onderwijsbegeleidingssystemen aansluitingsproblematiek wordt veroorzaakt al deze factoren bemoeilijken samenwerking doordat kinderen moeten wennen in een grotere soms overwegen de structurele verschillen zoals school met een ingewikkelder regelsysteem een het bijna ontbreken van onderwijsbegeleiding in school bovendien waarin zijzelf een lage plaats het vo op andere momenten overwegen de hebben mentale factoren niet graag willen samenwerken met elkaar vanwege statusverschillen salarisver niveau 2 schillen verschillen in opleidingsniveau natuur aansluitingsproblemen worden veroorzaakt door lijk spelen soortgelijke verschillen ook een rol bij dat in allerlei vakken de leerstof niet goed op el de ko lo integratie of bij de vorming van brede kaar aansluit scholengemeenschappen in het vo maar vooral de mentale verschillen tussen leerkrachten bo en niveau 3 leerkrachten van havo vwo scholen kunnen erg brugklassers missen bepaalde studievaardigheden groot zijn en dan een psychologische barriere om de grotere zelfstandigheid in de brugklas gaan vormen voor samenwerking het lijkt mis aan te kunnen schien banaal of niet erg ter zake doende om in een beschrijving van aansluitingsproblematiek niveau 4 ook deze factoren op de voorgrond te plaatsen bo en vo hanteren essentieel andere doelstellin naarmate de persoonlijke contacten veelvuldiger gen een schoolvorm die gekenmerkt wordt door worden slijt het wel zeggen optimisten ik denk heterogene groepering en interne differentiatie dat dat ook wel klopt maar het lijkt mij ander bo kan en moet andere doelstellingen hanteren zijds niet realistisch om deze menselijke factoren dan een schoolvorm met externe differentiatie en over het hoofd te zien homogene groepering vo oplossingen op verschillende niveau s ik hoop dat de klassen klein zijn en ook hoop ik dat de kinderen aardig zijn lk heb natuurlijk zijn er ook positieve factoren rond het gehoord dat er veel gestolen wordt maar dat aansluitingsvlak bo vo geloof ik niet ik hoop dat er veel vakantie in veel vo scholen ontstaat geleidelijk een bo is ik zie er tegen op om het lesrooster over vriendelijke houding dat kan verschillende oor te schrijven zaken hebben terugloop van leerlingen is er een 23 niveau 5 we systeem dit soort activiteiten is natuurlijk aansluitingsproblemen tussen bo en vo zijn on nodig al blijken de meeste leerlingen erg snel te oplosbaar zolang schoolorganisatie en school wennen aan de nieuwe omstandigheden zoals het werkplanontwikkeling in beide schoolsoorten zo uren vakkensysteem de vele leraren de zware tas sterk blijven verschillen als nu doorgaans het ge en het grote gebouw kortom hier zitten de ei val is genlijke problemen niet voor zover er sprake is van aanpassingsmoeilijkheden lossen die in een wat kan een individuele leraar lerares moedertaal aantal weken vanzelf op en de meeste leerlingen met deze opsomming van niveaus voelen zich erg snel happy in de nieuwe school op welk niveau kun je alleen of in sectie team verband oplossend werken leerstofafspraken niveau 2 wat kan de specifieke inbreng zijn van het moe dertaalonderwijs hieronder zal ik proberen aan bovo aansluitingsproblematiek is ook niet pri te tonen dat vooral de inbreng van een moeder mair een probleem van leerlingen het beperkt taalleraar lerares die de von geschiedenis heeft zich evenmin tot de eerste twee drie maanden gevolgd in bovo overlegsituaties erg groot kan van de brugklas dan wordt er nog mild gecijferd zijn dat is gezien de structuur van de von ook pas geleidelijk verandert er iets vooral in vwo eigenlijk niet zo verwonderlijk het is immers een havo scholen blijken er gaten in de kennis te zit van de weinige verenigingen waar leerkrachten uit ten en vanuit deze scholen komt dan ook vooral verschillende schoolsoorten altijd al samenkwa de roep om goede afspraken per vak met basis men waar het denken over doorlopende leerstof scholen lbo scholen zitten veel minder met dit lijnen steeds plaats heeft gevonden en waar de probleem leerkrachten daar zijn meer geneigd ontwikkelingen rond thematisch taalonderwijs zelf per leerling naar de aansluiting te zoeken uit ook in het vo steeds gekoppeld zijn aan de ge bo scholen komt wel vaak de roep om leerstof dachte dat het vormingsaanbod voor alle leerlin afspraken daarachter schuilt de angst de eigen gen verbreed moet worden vwo havo leerlingen onvoldoende toe te rusten en zo misschien van ouders en vo het predikaat een nieuwe ingewikkelde school niveau 1 slechte school te krijgen de meest voor de hand liggende aanpak van aan in hoeverre is de aansluitingsproblematiek op te sluitingsproblematiek is vooraf goed informatie lossen door leerstofafspraken tussen bo en vo geven aan ouders en leerlingen voorlichtingsbro over deze kwestie heeft de adviesgroep lande chures moeten helder zijn en ook voor brugklas lijk brugklasproject al in 1978 heldere uitspraken sers zelf leesbaar er moet precies uit duidelijk gedaan daaruit wordt duidelijk dat er aan leer worden wat de regels zijn met betrekking tot aan stofafspraken veel haken en ogen zitten gaat het schaf van schoolboeken de mogelijkheden een om de leerstof die in het bo behandeld wordt de tegemoetkoming in de studiekosten aan te vra wijze waarop die leerstof behandeld wordt of het gen werking van het mentoraat de werking van beheersingsniveau gaat het om minimumafspra het lesrooster en de opvattingen van de school ken die voor alle leerlingen gelden zo ja wel k over huiswerk elke school voor voortgezet on derwijs besteedt hieraan natuurlijk aandacht maar even vaak gebeurt dat in een taal die ont de eerste dag neem je netjes alle boeken leend lijkt te zijn aan een academische studiegids mee etui en nog meer van die dingen je of aan stichtingsstatuten een moedertaalleraar houdt je boekentas netjes aan het handvat zou bij dit soort schoolpublikaties als taalwacht op je boeken staat alleen nog maar je adres kunnen optreden en er vooral voor moeten zor en je naam alle boeken zijn netjes gekaft en gen dat aanstaande brugklassers er zelf iets van je draagt nette kleren dan komen de lera kunnen begrijpen de beeldvorming van nieuwe ren de een is aan de dikke kant de ander brugklassers over hun school heeft verder plaats heeft een afgezakte broek aan een is in een tijdens introductiedagen die nagenoeg iedere net pak en een ander weer in een blousje school organiseert deze dagen of kampen laten maarten leerlingen kennis maken met elkaar en het nieu 24 niveau wordt dan gehanteerd ibo lbo mavo ha studievaardigheden niveau 3 vo vwo gaat het om verschillende niveau af spraken dan kan zo n afsprakensysteem gemak vaak wordt de aansluitingsproblematiek gekop kelijk leiden tot een duidelijke voorselectie in de peld aan het ontbreken van bepaalde studievaar vijfde of zesde klas en dat is ongewenst alleen digheden in hoeverre is deze constatering juist een rapportagesysteem waarin per leerling en per en wat is er aan te doen een ngl enquete vak het beheersingsniveau wordt aangegeven lijkt noemt als voorbeelden van vaardigheden waarin per saldo aanvaardbaar veel brugklassers achterblijven concentratiever mogen en het vermogen om dingen te doen die los van deze technische problemen rond het ma minder aangenaam zijn zoals huiswerk maken ken van leers tofafspraken kunnen er ook meer ook zeer onlangs wijdde het ngl weekblad een principiele kantt ekeningen bij geplaatst worden artikel aan dit probleem brugklasco rdinator het kiezen voor dit oplossingsmodel is een ty van beusekom van een vwo havo school ant pische vo benadering van het aansluitingspr o woordt op de vraag of de enquete gegevens uit bleem en gaat gemakkelijk voorbij aan de keuze 1979 nog steeds gelden ja het is nog sterker voor een leerlinggerichte benadering die in de geworden de totaal andere profilering van de la nieuwe wet op het basisonderwijs gemaakt is op gere school wordt steeds duidelijker en wij kun z n minst zou zo n gesprek over leerstof dus ook nen met die nieuwe bagage van de brugklassers moeten gaan over de doelstel l ingen van waaruit eigenlijk weinig doen daardoor is het eerste bepaalde leerstofkeuzes zijn worden gemaakt en trimester eigenlijk een lange aanpassingsperiode over de didactische werkvormen geworden of een ontwenningskuur beter nog begin met het gesprek over werkvor men en doelstellingen want wie met de leerstof wie het eerste trimester van de brugklas ziet als begint loopt het gevaar aan de dieperliggende een noodzakelijke ontwenningskuur zal waar doelstellingen niet meer toe te komen schijnlijk niet het pedagogisch klimaat scheppen waarin studievaardigheden die brugklassers wel wanneer je als moedertaalleraar met een bovo hebben tot hun recht kunnen komen los daar leerstofgesprek te maken krijgt gaat het altijd van de studielessen in de brugklas zijn natuurlijk over grammatica en spelling het kan niet lang de aangewezen uren om leerlingen te helpen nieu duren of de vraag ligt op tafel hoort het mee we studievaardigheden te ontwikkelen maar die werkende voorwerp in bo of vo thuis soms studielessen blijken in veel scholen een probleem lijkt het wel of de hele bovo problematiek ver op zich te zijn omdat over de doelstelling en de engd wordt tot dergelijke vragen is het zover invulling ervan weinig duidelijkheid bestaat ze dan zit de discussie op dood spoor wat dan nog worden vaak gebruikt misbruikt om bijspijker kan helpen is de slo nota over onderwijs in taa groepen te formeren en als dat niet het geval is beschouwing 1981 daarin wordt tenminste blijven de studielesactiviteiten vaak los staan van over leerstof geschreven in samenhang met doel wat er in de gewone lessen gebeurt stellingen en werkvormen als een leerstof dia loog die wending neemt kan het vervolg wel als een moedertaalleraar met betrekking tot stu uiterst zinvol zijn het gaat dan immers lijken op dievaardigheden geconsulteerd wordt gaat het het gezamenlijk ontwikkelen van een vakwerk steevast om begrijpend studerend lezen nu zijn plan taal zo n gezamenlijke onderneming gaat er vanuit de didactiek van het moedertaalonder natuurlijk wel tijd kosten en kan ook niet door wijs natuurlijk methodes voor studerend lezen vertegenwoordigers worden gevoerd omdat de aan te reiken bijvoorbeeld de sq3r methode doelstellingen van het moedertaalonderwijs en maar zie het maar eens zover te krijgen dat je col daarmee de hele instelling ten opzichte van het lega s in alle vakken dergelijke methodes conse vak dan in de discussie worden betrokken is deel quent gaan toepassen illustratief in dit verband name noodzakelijk van iedereen die later met de zijn de ervaringen van drop en van steen die ex resultaten moet gaan werken door de hoge eisen perimenten in brugklassen uitvoerden met een die daarmee aan dergelijk overleg gesteld worden nieuwe methode voor studerend lezen de ova zal het in veel scholen moeilijk haalbaar zijn er methode ontwerpen vragen antwoor zonder extra faciliteiten mee te beginnen den het gaat er bij deze methode om leerlin 25 gen te leren in een tekst afdelingsonderwerpen heterogene groep is verbreding van het leer en te herkennen en daar vervolgens vragen bij te stel vormingsaanbod goed mogelijk ja zelfs een nood len de methode is bedoeld voor het studerend zakelijkheid om alle leerlingen bij het klassege lezen binnen alle vakken beuren te betrekken de verschillen tussen kinde drop en van steen lieten de instructie voor de ren in capaciteiten en voorkeuren creeren een pe nieuwe methode plaatsvinden in studielessen en dagogische situatie die erom vraagt dat andere lessen nederlands maar in veel gevallen gaven de dan intellectuele capaciteiten ook volop aandacht leerkrachten die instructie echter zo slordig dat krijgen en gewaardeerd worden een leerkracht er van de ova methode weinig terecht kwam die dat wil kan de heterogeniteit in zijn klas op en hoe goed de methode misschien ook is leer een positieve manier gebruiken en zelfs de ver lingen vonden de instructie saai en waren moei schillen die er tussen kinderen bestaan tot leer lijk af te brengen van hun naieve en natuurlijke en gespreksstof maken gaat het even later om leesmethodes een of twee keer lezen en het dan breuken staartdelingen het lijdend voorwerp of voor gezien houden drop en van steen conclu extra begeleiding of extra oefenstof dan wordt deren het is duidelijk dat een innoverende stra er binnen klas of schoolverband gedifferentieerd tegie een lastige opgave is voor docenten die hier en worden tijdelijk meer homogene groepen ge in niet zijn opgeleid ik denk dat deze bevinding vormd symptomatisch is voor veel situaties waarin zorg vuldig ontworpen strategieen van buitenaf wor hoe anders functioneert het huidige categoriale den aangereikt om didactische problemen op te vo waar van meet af aan tamelijk homogene lossen en daarmee is op dit niveau het probleem groepen zijn gevormd binnen verschillende voldoende geschetst gebrek aan studievaardighe schooltypen de externe differentiatie die school den veroorzaakt beslist voor veel brugklassers stu keuze heet heeft ervoor gezorgd dat kinderen die dieproblemen de oplossingen voor dergelijke even goed of even slecht in taal en rekenen zijn problemen lijken voorhanden goede invulling en bij elkaar zitten belangstelling van kinderen hun doorwerking van studielessen nieuwe methoden creatieve prestaties hun sociale vaardigheden zijn voor studerend lezen maar het laten slagen van op het moment van de schoolkeuze zeer onderge die oplossingen voor dit didactisch zeer ingewik schikte factoren in zo n categoriale vo school is kelde probleem wordt belemmerd door taken en de pedagogische situatie principieel veranderd en vakkensplitsing plus gebrekkig vakoverstijgend dat leidt tot versmalling van het vormingsaanbod overleg in vo scholen en een schoolklimaat de homogene groepering maakt individualiseren waarin didactische problemen nu eenmaal gemak de werkvormen schijnbaar overbodig in havo kelijker gesignaleerd worden dan conscientieus en vwo scholen wordt stevig cognitief doorgewerkt gezamenlijk aangepakt onder verwijzing naar de diplomamaatschappij in de tussentijd geven we parenys nieuwe brug en de wens van de ouders wie het niet klasser de schuld die het ook weer niet kan hel bijhoudt stroomt af en komt bijvoorbeeld in het pen volgens het eerder aangehaalde ngl week lbo terecht dat noodgedwongen of uit overtui blad dat als ware dieperliggende oorzaken werk ging het eenzijdig intellectuele flink relativeert loosheid ziekte overlijden scheiding en ruzie maar daar wel de prijs voor betaalt een derde thuis noemt graadsschool te zijn waar je je kinderen als het even kan niet heenstuurt doelstellingen niveau 4 natuurlijk is deze beschrijving gechargeerd maar uit de voorgaande alinea s komt een somber hier zit wel de kern van de bovo problematiek beeld naar voren oplossingen gaan of niet diep in verschillende schooltypen bestaan geheel ver genoeg of zijn alleen realiseerbaar onder erg gun schillende voorwaarden en daardoor verschillende stige condities wat maakt de bovo problema waarden de pedagogische situatie voor het selec tiek zo ongrijpbaar en taai is het wel eerlijk om tiemoment is wezenlijk anders dan erna hier oorzaken te zoeken in het tekortschieten van wordt leerstof als middel gezien daar als doel leerkrachten in bo of vo of leerlingen hier betekent leerstof alles wat kan bijdragen leerkrachten in het basisonderwijs werken met tot de persoonlijkheidsvorming daar wat door heterogene groepen dat is een gegeven in een de academische traditie is overgeleverd keuri g 26 zo laten we eens kijken watje presteert met rekenen en taal opgeborgen in verschillende vakjes onderwijsge vo is niet gemaakt voor interne differentiatie en venden beschouwen die voorwaarden en waarden ligt didactisch ver achter bij moderne leerpakket van hun schooltypen vaak als volkomen vanzelf ten in het bo conclusie een geleidelijke ver sprekende zaken zodat discussie daarover niet schuiving van het selectiemoment kan alleen ver erg voor de hand ligt bo scholen zullen door antwoord plaatsvinden als nascholing en leerplan verder invulling te geven aan hun schoolwerk ontwikkeling er gelijke tred mee houden het is plannen hun identiteit nog bevestigen en zo de overigens voor een school goed mogelijk om kloof met het huidige schoolwerkplanloze team of sectiegerichte nascholing te krijgen en in vo nog verbreden het lbo lijkt daarbij nog het het kader van die nascholing zelf lesmaterialen te meest op het bo omdat beide hun eigen leerlin vervaardigen menige nlo zit bij wijze van spre gen niet kunnen uitzoeken ken op klanten te wachten binnen de huidige wet op het voortgezet onder schoolorgani s atie en schoolw e rkplan wijs kan het selectiemoment natuurlijk ten dele ontwikk el i ng nive au 5 worden opgeschoven door verlengde brugperio des in brede scholengemeenschappen daar zal de natuurlijk zijn er in vo scholen allerlei indivi bovo pijn dan ook minder zijn door zo n ver duele leerkrachten die zeker in brugklassen lengde brugperiode hoeft er niet automatisch een erg leerlinggericht werken dat kan zich uiten in nieuwe kloof te ontstaan als er tenminste in die de keuze van didactische werkvormen in de ma brugjaren veel aandacht wordt geschonken aan nier van toetsen en cijfergenen in het omgaan interne differentiatie het is een feit dat veel vo met huiswerk enz maar veel minder dan in een leerkrachten van nu niet voldoende zijn toegerust zesde klas bepaalt een individuele leerkracht hoe om die interne differentiatie waar te maken de schoolweek van een brugklasser eruit ziet trouwens ook het meeste lesmateriaal van het juist door het systeem van vakkensplitsing moet 27 een brugklasser vele heren dienen dat kan extra tischer tot gesprekken over disfunctioneren van problemen geven zo kan bijvoorbeeld de ruimte leerlingen dan bijvoorbeeld over didactische die vrijkomt door een leerkracht die geen week werkvormen end huiswerk geeft gemakkelijk weer worden op 4 foutenanalyse gevolgd door remedial gevuld door een collega die daar net weer even teaching zijn in het vo zeldzame activiteiten anders over denkt 5 veel vergadertijd gaat op aan vakgerichte ge met andere woorden voor de leerling in het vo sprekken per sectie vergaderingen over rapport ontstaat pas een leerlingvriendelijk klimaat als er cijfers en vergaderingen over ad hoc problemen over allerlei zaken tussen leerkrachten bindende regelmatige en voltallige vergaderingen waar het afspraken bestaan pedagogisch klimaat in een bepaalde laag bespro ken wordt ontbreken of hebben lage prioriteit de schoolorganisatie zal de totstandkoming en de naleving van die afspraken moeten bevorderen schoolwerkplanontwikkeling op zich lost natuur schoolwerkplanontwikkeling is in vo scholen lijk geen van deze problemen op maar elke vorm die vaak groot zijn en een systeem van vakken van schoolwerkplanontwikkeling leidt wel vroeg splitsing kennen natuurlijk veel noodzakelijker of laat tot het inzicht dat ook de schoolorganisa dan in basisscholen maar juist in het bo is het tie een afspiegeling is van verborgen doelstellin schoolwerkplandenken veel verder ontwikkeld gen kijk naar taakurenverdeling vergaderduur dan in het vo een van de oorzaken daarvan is en vergadertijdstip redenen van lesuitval taak het ontbreken van systeembegeleiding in het vo verdelingen binnen een schoolleiding wel en niet veel regionale of plaatselijke begeleidingsdiens bestaande overlegplatforms en snel wordt duide ten hebben geen of zeer losse contacten met het lijk welke verborgen doelstellingen in een vo en kunnen aan die situatie zelf weinig veran school prioriteit hebben deren de landelijke pedagogische centra begelei den weliswaar op beperkte schaal schoolteams in de schoolorganisatie ligt een belangrijk deel maar als begeleiding plaatsvindt is dat meestal in van de voorwaardenontwikkeling om echt iets het kader van een landelijk onderwijsvernieu aan bovo problemen te doen zolang die over wingsproject en dan gaat het om een zeer be legmomenten die voor bovo problemen van be perkt aantal scholen die toch al een enorme voor lang zijn in een school ontbreken of een lage sprong hebben de doorsnee vo school zal dus op eigen kracht een schoolwerkplan van de grond moeten tillen en dat is geen kleinigheid temeer vroeger zaten we in de zesde klas te balen daar uitgewerkte modellen van bijvoorbeeld de je zat maar de hele dag tegen diezelfde half slo nog niet voorhanden zijn kale kop van je grote voorbeeld de onderwij zer aan te kijken je had toen ook nog van in deze situatie blijven vo scholen eigenschap die saaie lessen zonder vast rooster dan pen ve rt onen waardoor bovo oplossingen vaak dacht je bijvoorbeeld ha fijn geschiedenis tot mislukken gedoemd zijn ik noem vijf voor en dan zei die je rekenboek op de bank beelden je mocht toen wel tussen de middag naar 1 het beleid van veel schoolleidingen beperkt huis om je boterhammen op te eten en een zich tot een voorzieningen en knelpuntenbeleid lekker glaasje melk erbij en met een beetje een weg uitzetten om systematisch het eigen on geluk kon je nog een kwartiertje in dat span derwijskundig systeem te verbeteren bijvoor nende b oek lezen ook dat is veranderd hier beeld in de richting van een verlengde brugperio krijg je na het vijfde uur de bel te horen voor de of bredere scholengemeenschap is in veel de grote pauze dat is een half uurtje rust scholen nergens en nooit aan de orde je kunt dan je broodtrommel leeg eten nog 2 lesgeven en leerlingenbegeleiding zijn veelal snel even die overhoring overlezen even bas gescheiden activiteiten de leerlingenbegeleiding ketballen of gaan kaarten na de eerste bel is daardoor vooral gericht op aanpassing van het moet je volgens de regels klaar staan om naar individu binnen te gaan en bij de tweede bel stormt 3 rapport age staat in dienst van de selectie van dus iedereen naar binnen jeroen leerlingen slechte resultaten leiden veel automa 28 prioriteit hebben is veel individueel pogen van artikel weer onvermijdelijk doorspekt met be leerkrachten boter aan de galg gesmeerd grippen waarvan de betekenis erg rekbaar is en waar de meeste leerkrachten van gruwen hetero n aar een oplossin g geniteit verbreed vormingsaanbod in en externe differentiatie selectievrij basis onderwijs ver wie de bovo problematiek tot zover heeft ge groting van zorgbreedte verbreding van doelen analyseerd krijgt de indruk van een zwarte piet enz spel waarin steeds nieuwe schuldigen kunnen worden aangewezen en anderen van rechtsvervol betekent verbreding van vormingsaanbod dat ging worden ontslagen maar waar ligt de opening naast engels en wiskunde ook koken en muziek om bovo aansluitingsproblemen echt aan te belangrijk worden of betekent het dat een aard pakken bij de individuele leerkracht die het pro rijkskundeleraar wat meer gespreks en discussie bleem zou willen oplossen of bij de schoolorgani momenten toelaat en wat te denken van een satie die dat mogelijk moet maken aanmeldingsadvertentie van een havo vwo school met de volgende tekst het xyz college heeft de recente studie van van den berg vanden heterogene brugklassen dat wil zeggen alle berghe over onderwijsinnovatie kiest duidelijk leerlingen die afkomstig zijn van een lagere of voor veranderingen waarbij de individuele leer basisschool die kunnen worden toegelaten wor kracht een sleutelrol speelt verder geloven we den geplaatst in dezelfde soort brugklassen pas dat veranderingen bij personen met meer waar aan het einde van deze brugklas wordt na in schijnlijkheid resulteren in een verandering in de tensief overleg de studierichting havo ath organisatie indien dat nodig is dan dat verande neum gymnasium gekozen ringen in de organisatie resulteren in veranderin in bovo overleg moeten deze spraakverwarrin gen bij een persoon in het hanteren van een inno gen worden opgelost en dat is meer dan een vatie kwestie van definiering de samenhang tussen de voor bovo overleg houdt dit in dat leerkrach verschillende onderwijskundige begrippen moet ten zelf eerst betrokken moeten raken en over gaan leven voor veel leerkrachten blijven begrip tuigd van de noodzaak tot verandering en niet ge pen als heterogeniteit vaag en vreemd zolang ze degradeerd moeten worden tot uitvoerders van niet geillustreerd worden met voorbeelden uit de door anderen gemaakte afspraken of ontworpen eigen schoolpraktijk van nu kijk naar een gym materiaal consequente toepassing van dit begin nastiek of muziekles in elke categoriale vo sel betekent echter ook dat leerkrachten niets be school en zie hoe daar met zeer heterogene groe spaard blijft en dat de vraag zeg maar wat we pen wordt gewerkt gelet op motorische respec doen moeten en geef het materiaal maar zelfs al tievelijk muzikale vaardigheden dat gebeurt was het mogelijk nog onbeantwoord zou moeten sinds mensenheugenis en niemand ligt er wakker blijven wat hoogstens kan worden aangereikt van ontdek hoe bepaalde grenzen zeer willekeu zijn halffabrikaten bijvoorbeeld in de vorm van rig worden getrokken de ene vo school past na voorbeeldmateriaal uit andere projecten drie maanden of vanaf de eerste dag brugklas leerstofafspraken met een afgerond karakter streaming toe en denkt dat het echt niet anders pasklare lesprogramma s complete leerlingenpro zou kunnen terwijl een andere vo school vier jecten halen weinig uit als de betrokkenheid van straten verderop al sinds jaren zonder veel ophef leerkrachten er niet aan vooraf gaat een tweejarige brugperiode realiseert en zo is het met alles veel vo scholen hebben een onder en er is nogal wat waardoor die betrokkenheid wijskundige vormgeving die toevallig vanuit de kan worden afgeremd veel leerkrachten voelen historie van de school zo is ontstaan maar die zich overbelast of willen niet aan onderwijsver eenmaal een feit een taaie vanzelfsprekendheid nieuwing werken omdat ze denken daarmee de bezit minister een extra onbetaalde dienst te bewij het spanningsveld in bovo overleg bestaat nu zen maar er zijn ook dieperliggende bezwaren hierin dat het enerzijds vanuit de veranderings de einddoelstellingen van bovo overleg blijven strategie nodig is leerkrachten met al deze achter vaag en resultaten zullen moeilijk toetsbaar zijn liggende aspecten te confronteren en dat ander bovendien is elk bovo discussiestuk ook dit zijds ook moet worden voldaan aan de behoeft e 29 om iets concreets te ontwikkelen of af te spre klaringen toevoegingen en voorbehouden en te ken te bespreken thema s moeten in het licht vens hoe bedroevend ver veel schoolboeken ver van achterliggende bovo doelstellingen belang wijderd zijn van de belevingswereld van leerlingen rijk genoeg zijn en anderzijds bij voorkeur aan van 12 jaar sluiten bij wat er nu al in de school gebeurt en zo werd dus eigenlijk het vaktaal op school on liefst onmiddellijke winst opleveren voor de derzoek van bonnet en kusters op vereenvoudig zesdeklassers van nu de wijze opnieuw opgediend maar nu op een het vinden van de goede balans is voor elk tafel waaraan gewone andere vakkern hadden bovo overleg de beslissende vraag het bepaalt plaatsgenomen de discussie over de rol van taal of veranderingen blijvend zullen zijn en funda in elke leersituatie is erdoor op gang gekomen en menteel of oppervlakkig en van voorbijgaande de weg werd vrij om het gesprek te gaan voeren aard overtaal in didactische werkvormen een aantal leerkrachten heeft daarna kleine vakoverstijgende concrete invulling in het bovo project lessenseries vervaardigd waarin vrij traditionele zuid oost limburg leerstof aan de orde kwam door middel van veel persoons en taakgerichte groepsgesprekken van in de vorige paragrafen is het moedertaalonder leerlingen beschrijvingen van die kleine lessen wijsuit het gezichtsveld geraakt series zijn in voltallige teams besproken dat ge maar bieden niet juist ontwikkelingen als thema beurde steeds onder verwijzing naar algemene on tisch taalonderwijs en gericht schrijven de zo derwijskundige aspecten hoe waren de doelstel gewenste verbreding van het leer en vormings 1 ingen geformuleerd welke werkvormen werden aanbod natuurlijk wel maar als in het raam gebruikt wat vonden de leerlingen daarvan plan voor het taalonderwijs van morgen de vol waar en hoe werd gedifferentieerd had de eva gende vier taalgebruikssituaties worden onder luatie ook betrekking op niet cognitieve aspec scheiden ten was de rol van de leerkracht toch niet te a in het leven van alledag en het schoolleven overheersend b bij het werken aan thema s en projecte n de stand van zaken halverwege 1983 is dat de c bij het werken in andere vakken leergebie zelfde werkgroep van bo en vo leerkrachten den een overstapproject heeft vertaardigd voor leer d bij het werken aan taal als vak l ingen van de zesde klas het project met als the dan valt binnen het vo alleen d geheel binnen ma reizen wordt uitgevoerd gedurende zes het gezichtsveld van de moedertaal leraar schooldagen in juni van de zesde klas en voortge met andere woorden hoe realiseer je thematisch zet in de eerste zes weken van alle brugklassen to taalonderwijs in een vo school waar vakken maar ook dit lesmateriaal dat wordt gebruikt in integratie nog weinig voorkomt natuurlijk zijn alle 25 deelnemende scholen heeft een exempla er voorbeelden van en ervaringen met taalonder risch karakter met andere woorden het mate wijs in projecten riaal heeft naast de functie van leerlingenmate in het paulusproject in tilburg wordt bijvoor riaal vooral ook de functie van d iscussiemateriaal beeld gewerkt met leren door praten en schrij voor leerkrachten zo zou het kunnen en deze ven in geintegreerde lessituaties principes zitten erachter in het bovo project zuid oost limburg wordt hetzelfde geprobeerd probleem hoe maak je an bij het samenstellen van deze kleine stukjes les dere vakkern er bewust van dat zij ook taalleraar materiaal is de inbreng van het bo een zeer rijke zijn en dat interesse voor taalgebruikssituaties in hoewel de basisscholen die aan het project deel hun les ook het leerrendement van de leerlingen nemen geen van alle een uitgesproken vernieu daar kan verhogen als eye opener gebruikte het wingskarakter hebben blijkt toch dat er veel erva bovo project zuid oost limburg een verzame ring voorhanden is met betrekking tot thematisch ling schoolboekfragmenten uit bo en vo die op werken gebruik van documentatiecentra didac taalgebruik geanalyseerd werden deze analyse tische gespreksvormen maar de ervaring leerde bevestigde nogmaals hoe pseudo wetenschappe ook dat vo leerkrachten door kritische vragen te lijk het vo schoolboekentaaltje vaak is met z n stellen 60 leerkrachten opnieuw leerden kijken begripssystemen definities verschijnselen ver naar de mogelijkheden die het basisonderwijs we l 30 noten ik vind ze hier te streng op het vlak van uni formen want waarom magie geen donker zie g ledoux aanslu itingsproblemen tussen lager en voortgezet onderwijs p 122 blauwe beenverwarmers dragen en waarom be schrev en i n lwm moedertaaldidactiek p 266 mogen de ouderen lichte blauwe jassen dra w drop en p j va n ste e n eenvoud i ge te kstan aly se gen en wij niet wat ik wel prettig vind zijn als instrument voor het leren in tijdschrift voor de films of reisjes na het examen ik vind wel taalbeheersing 1980 jrg 2 p 89 113 dat hier een coca cola automaat moet ko weekblad ngl 2 september 1982 p 47 een sam envatte nd e beschrijv i ng i n lwm moeder men taaldidactiek hoofdstuk 8 en 9 zie ook middenschool in beeld s10 pg olm 1981 katern over taal p 12 in dit verband is de biedt maar die ook daar nog vaak ongebruikt opmerking interessant dat juist bij thematisch taal blijven onderwijs de heterogene groep voorwaarde is er wordt bewust gebruik van gemaakt in plaats van dit als een belemmering te e rvaren middenschool in beeld katern over taal p 20 zie dcn cahier nr 10 moedertaalonderwijs en andere vakken z ie lwm moedertaaldidactiek h oofds tuk 10 de overige literatuurverwijzingen staan achterin dit nummer 31