Aanzetten tot intercultureel onderwijs

annelies dekkers akvel d opleiding aanzetten basisonderwijs tot intercultureel onderwijs de huidige pa s zijn er nog niet op ingesteld dat hun studenten in de toekomst intercul tureel moeten lesgeven annelies dekkers akveld geeft in dit artikel een beschrijving van de voorwaarden die de nieuwe pabo s hiertoe moeten creeren op de pa st jozef in zeist waar de auteur werkt is al enige ervaring opgedaan in een project meer over minder wat wordt vereist bij intercultureel onderwijs mensen die onderdrukkende structuren ervaren wat zijn de eigenschappen van intercultureel ge de ontdekkingen en ervaringen die ze in het in richte opleidingen tercultureel onderwijs opdoen kunnen de leraren wat voor voorbeelden zijn er voorhanden leiden tot een algemene maatschappij veranderen wat kunnen opleidingen doen aan intercultureel de gezindheid onderwijs voor de opleidingen onder meer de toekomstige op deze vragen zal ik in dit artikel ingaan pabo s komt de attitudevorming daarom op de eerste plaats hieronder splits ik verschillende zoals uit de voorgaande artikelen blijkt vraagt aspecten van die attitudevorming uit en geef intercultureel onderwijs in de basisschool om een daarbij mogelijke en vaak ook al beproefde prak kindgerichte aanpak met differentiatiemogelijk tijkvoorbeelden uit de opleiding heden maar dat is niet de enige eis intercultu reel onderwijs zal ook maatschappij gericht on de student wordt zich bewust van zijn haar eigen derwijs moeten zijn identiteit en cultuur met het daarbij behorende ook pais sprak in zijn beleidsplan culturele min stelsel van waarden en normen derheden in het onderwijs over ongelijkheid la zo n doelstelling is opleidingsdidactisch moeilijk ge sociaal economische positie zwakke rechts bereikbaar enerzijds omdat je schijnbaar uit de positie taalproblemen vooroordeel discrimina beroepsopleidingssfeer treedt en in de softe per tie slechte huisvesting achterstandspositie van soonsvorming lijkt terecht te komen anderzijds vrouwen en meisjes omdat studenten als alle mensen in nederland voor de von is intercultureel onderwijs een hun eigen waarden en normen zo gewoon vinden vorm van emancipatorisch onderwijs waarin lera dat ze er geen vraagtekens bij kunnen stellen ren opkomen voor de rechten van de groepen wij hebben geen cultuur zei een student ter 47 verklaring dat nederlanders in het buitenland in verklaren zijn ogen nooit problemen hadden discriminatie is een steeds duidelijker waarneem een aantal docenten van verschillende vakdisci baar feit laat studenten luisteren naar of be plines van de pa st jozef te zeist hebben met praat gezamenlijk een interview van r adio hun studenten een tijd gewerkt aan het bewust thuisland op zondag ga naar het anne frank worden van eigen waarden en normen ze ont huis en bekijk daar de tentoonstelling nederland dekten bijvoorbeeld dat er binnen een behoorlijk tolerant je hoeft daar niet heen te gaan de homogene groep enorme verschillen in waarde anne frank stichting heeft een prima te bedis ring voor lievelingsmuziek bestond voor vele cussieren en samen te vatten boekje hierover uit studenten was ook het inte rv iew met hun ouders gegeven of neem contact op met iaat studen verrassend over zaken als hun toekomstverwach ten contact opnemen met maatschappe l ijke tingen toen ze twintig waren hun vrijetijdsbeste emancipatiebewegingen uit de omgeving of de ding de religieuze invloeden op hun levenswijze vereniging tegen discriminatie uit amsterdam en dergelijke verder kwamen in het zeister pro gramma zaken aan de orde als waarden en op tenslotte zal de student een continue ontwikke voeding normen en milieu etc verslagen met ling kunnen doormaken van waardering van ande evaluaties en al komen uitvoerig terecht in het ren in hun eigen cultuur verslag van het zogeheten pico project het pro dit is waarschijnlijk een opgave voor het leven ject intercultureel onderwijs voor opleidingen maar blijft ook een attentiepunt voor de oplei ding in haar hele aanbod en aanpak de student orienteert zich op en confronteert zich met andere culturen om inzicht te krijgen ondertussen is waarschijnlijk wel duidelijk ge van de identiteit cultuur en daarbij behorende worden dat een dergeli j ke houding doortrekt i n waarden en nonnen van anderen en door het je manier van leven en ook in de manier van op contrast ook met eigen identiteit leiden in zijn algemeenheid om dat te verduide vorig jaar heeft een aantal onderwijsgevenden l ijken leg i k eerst nog wat verbindingen met ande een studiereis naar marokko gemaakt langs en in re opleidingsaspecten scholen en gezinnen in het rifgebied daar ko in de opleidi ng is expliciet aandacht voor de men de meeste marokkaanse gastarbeidersgezin persoon van de student die een ontwikkelings nen vandaan proces doormaakt naar een standpunt over zijn deze reis was voor ons zeer duidelijk confronte haar onderwijzerschap dit betekent bijvoorbeeld rend inzicht gevend en onszelf relativerend dit dat de docenten in de stage echt begeleiden ad kan jammergenoeg niet iedereen doen maar er viezen geven over door studenten aangegeven zijn natuurlijk wel mogelijkheden een diaserie problemen in plaats van beoordelen op de leer tonen met commentaar buitenlandse gasten resultaten van het lesgeven uitnodigen aan wie gerichte vragen worden ge de stagemogelijkheden van studenten worden steld videobanden etc tonen niet alleen gekozen uit een schoolse optiek het i s een aardige kleuterschool maar ook vanwege de student kan daarna geconfronteerd worden mogelijkheden tot andere activiteiten ik denk met de problematiek van een multiculturele sa bijvoorbeeld aan het meehelpen in club en menleving en de verschillende manieren waarop buu rthuizen mensen in nederland die ervaren er wordt ook op de opleiding zelf thematisch een fase van orientatie in club buurthuizen op gewerkt hieronder werk ik nog enige voorbeel vangscholen en interviews met mensen die in een den uit door buitenlanders dichtbevolkte wijk wonen in de opleiding is aandacht voor ontdekkend behoren tot de direct toepasbare mogelijkheden leren en mondiale vo rming ik denk aan vakken en hier zijn ook verschillende videobanden over als science en sociale wereldorientatie informeer bijvoorbeeld bij studio im in het a spect soc i ale vorming moet ook op an utrecht dere momenten aandacht hebben onderwijskun de kan bijvoorbeeld het boek van gordon luiste de student kan de ontwikkeling en oorzaken van ren naar kinderen plaats geven in haar program discriminatie en maatschappelijke ongelijkheid ma 48 hieronder geef ik voorbeelden van wat opleidin die in de groep zaten velen vonden dat deze ma gen al gedaan hebben binnen ons thema de twee nier van werken hen meer had geleerd dan twee projecten lijken op elkaar en hebben elkaar ook weken lessen op de opleiding overigens gaven ze beinvloed ook aan dat deze manier van werken het nadeel vorig jaar heeft een aantal docenten in zeist een heeft dat je van een ding iets afweet en van de project meer over minder gedaan met tweede rest zeer weinig ik citeer verder leuke erva jaarsstudenten het project kende drie fasen ring maar vermoeiend je leert wel zelfstandig orientatie voornamelijk door docenten gevuld werken ik had alleen het gevoel van de klas te zelfstandig projectwerk in groepen waar studen vervreemden doordat je constant in hetzelfde ten ongeveer twee maanden een middag in de groepje bezig bent week voor hadden en gebruik konden maken van adviezen van onder andere een begeleidend do de hierboven kort beschreven voorbeelden zijn cent presentatie en evaluatie natuurlijk toevallig er zijn nog meer opleidingen de onderwerpen die studenten uitwerkten in de bezig rond het thema intercultureel onderwijs projectfase waren redelijk veelzijdig dat hing hier wil ik expliciet de twee instituten noemen natuurlijk ook af van het centrale thema en de die nu voor het derde jaar een project bicultu gegeven informatie er waren groepen die naar reel onderwijs doen deze opleidingen assen en schippersscholen en tehuizen gingen anderen middelburg waren in eerste instantie bezig met onderzochten de mogelijkheden van gehandicap de molukse en nederlandse bevolking ten in utrecht en weer anderen bekeken de sinds september jl zijn ook acht instituten ver onderwijsmogelijkheden van buitenlandse jon spreid over het hele land opleidingsgericht met gens op een ito intercultureel onderwijs bezig onder de al eerder bij de evaluatie van het gehele project bleek dat genoemde pico paraplu deze instituten beleg de studenten unaniem vonden dat de tijd te kort gen ook regionale bijeenkomsten met andere op was geweest en dat ze graag een jaar lang rond leidingen zo n thema zouden werken groepen die wat minder studievaardigheden opzoeken van infor tenslotte matie etc of sociale vaardigheden bij het con wat kan de geinteresseerde opleider opleiding tact leggen met instanties e d hadden hadden gaan doen duidelijk mindere resultaten als andere en ver de eigen opleiding doorlichten op hierboven woordden dat ook zelf genoemde aspecten daarna bekijken welke aan de pa jan van nassau in utrecht heeft in no pak op korte termijn haalbaar is daarbij voorna vember een twee weken durend project gehad melijk lettend op de mogelijkheden van docen samen leren lachen leven werken spelen wo ten die hangen dan niet alleen af van beschikba nen met een buitenlander re tijd maar vooral van de visie die men heeft op hier was een orientatiedag waarin onder andere zijn haar vak of inbreng in de opleiding een forum was waarbij mensen in de zaal aanwe proberen een boa cursus bijscholingscursus zig waren van de vereniging tegen discriminatie onderwijsgevenden anderstaligen te starten op die zorgden voor een confronterende discussie de opleiding als men die al heeft zijn er al min wat is een minderheidsgroep ben jij ook niet stens aanknopingspunten voor een aantal docen lid van een minderheidsgroep ten projectgroepen van vier studenten hebben daarna tenslotte zich opgeven voor de von groep twee weken gewerkt instanties of scholen be dip zich hiermee bezighoudt de steungroep zocht en meestal een lesproject gemaakt ik o pleiding a nderstaligenonderwijs 3 noem bijvoorbeeld lessenserie opzet over de deze groep functioneert nu ongeveer een jaar in islam lesbrief over huisbezoek uitgewerkte het begin waren de mensen meestal bezig met het spelbegeleiding voor n levend ganzenbord rond bespreken van theoretische stukken praktische vooroordelen vertalingen naar de opleiding en ervaringen van in de samengevatte studentenevaluaties kwamen elkaar op het interculturele werkterrein half ja veel uitspraken voor over deze manier van wer nuari zijn er meer produktgerichte subgroepen ken de werksfeer noemden ze over het algemeen gevormd tenslotte was dat de doelstelling van zeer positief en ook afhankelijk van de personen de groep drie subgroepen zijn er nu die zelf 49 standig de volgende onderwerpen uitwerken voorlopig voor een half jaar cursussen voor leerkrachten groep a wat is nu het startpunt van opleidingen in het voortgezet onderwij s wat betreft intercultureel onderwijs uitgesplitst in werkwijzen inhouden en toekomstverwachtin sinds 1980 81 maakt het ministerie ook bij gen scholingscursussen onderwijs aan anderstali groep b wat zijn de toepassingmogelijkheden gen mogelijk t b v leerkrachten in het voo rt van freinettechnieken binnen ico en hoe kunnen gezet onderwijs in noord en oost neder we die toepasbaar maken voor de opleidingen land is een aantal van die cursussen opgezet groep c hoe kunnen we visies van de humanis door david ponto tische taalkunde o a geert koefoed vertalen hij schreef naar aanleiding daarvan een rap voor studenten in de opleiding in het kader van po rt dat ervaringen bevat opgedaan bij deze ico bijscholingscursussen de daaraan vooraf gaande behoeftenpeiling bij de cursisten de uitkomsten van de evaluatie het leerrende ment en de daaruit voo rtvloeiende aanvul lende suggesties voor de opzet van volgende cursussen aangevuld met voorstellen en aan bevelingen enkele van die aanbevelingen volgen hier onder alle initiele vakopleidingen dienen een cumi pakket in hun programma op te ne men een ruim aanbod van nascholingscursus sen voor alle werkenden en werkzoekenden dient mogelijk te worden gemaakt zowel voor nederlanders als buitenlanders allereerst dient een basiscursus te worden gevolgd dan pas een vervolgcursus waarin specifieke onderwerpen die op eigen werksi tuatie afgestemd zijn aan de orde komen een diepgaande evaluatie van alle activi teiten op dit gebied dient herhaaldelijk te worden uitgevoerd er dient een intercultureel centrum voor scholing en training t a v het onderhavige vraagstuk te worden overwogen de buitenlanders zelf dienen te worden betrokken bij de uitwerking van alles wat op hun betrekking heeft dus niet over ons en zonder ons no ten last but not least t a v alle maatregelen 1 het pico project is een door het ministerie van aangaande het cumi vraagstuk geldt beter o w goedgekeurd project waarin acht opleidingen in niets dan iets slechts of wel baat het niet nederland in drie jaar tijd materiaal maken voor in dan schaadt het wel terculturele activiteiten in de ok s en pa s er zijn drieco rdinatoren fer ry v d miesen prinses irenestraat 6 castricum wie belangstelling heeft voor het genoemde siep kooi sloep 68 huizen nh rapport kan het bestellen bij d pinto vest annelies dekkers nijenheim 24 26 zeist dijklaan 374 9721 vz groningen tel 050 2 elke opleiding kan een boa cursus aanvragen bij het 252422 liefst s avonds ministe ri e van o w directie scholing 3 postadres annelies dekke rs nijenheim 24 26 zeist 50 de situatie in vlaandere n de gebieden waar de meeste kinderen van migranten het nederlandstalig rijksonderwijs bezoe ken zijn de limburgse mijnstreek de industrie as antwerpen brussel het oost vlaamse zetzate en de kanaalzone gent terneuzen uit een enqu ete van de pedagogische inspectie waaraan 573 van de 672 aangezochte rijksscholen meewerkten blijkt dat 46 procent van de kinderen te vinden is op 5 procent van de scholen de volgende tabel geeft cijfers voor de verschillende nationaliteiten en het percentage voor het totaal aantal buitenlandse kinderen aantel leerlingen vol gma nationaliteit en mdezwijsniveau in het nederlandstalig onderwijs in belgie schol j aar 1979 198 0 o meivl niveau lbtee l aa nt a l nationaliteit aeucezoriaemija leger a mei vlfn secondair r lj s niet u iv leerlingen hog e r onde rwij s italianen 1 9 73 3 513 2 28 2 74 7 84 2 spanjaarden 489 1 404 1 1 27 21 3 041 grlekm 236 566 4 25 10 1 237 turken 3 004 7 9 2 1 797 7 9 600 lierokkenm 2 706 4 746 1 521 6 8 97 9 iede re patio 38 48 65 7 21 44 1 8 606 8 330 nelitelten tbteal aantal buiten 1 2 2 56 2 3 6 27 15 48 2 775 52 140 lend e leerlingen tot 1 eental 224 216 490 778 492 334 55