Advieslijst taalbeschouwelijke termen Nederlands: een voorstelling

47 advieslijst taalbeschouwelijke termen nederlands een voorstelling hilde vanderheyden de groeiende verscheidenheid tussen de leerlingen biedt een rijke waaier aan talige en culturele achtergronden maar die brengt ook een nieuwe verantwoordelijkheid met zich mee al deze kinderen en jongeren hebben recht op kwaliteitsvol onderwijs zowel in het vak of leergebied nederlands als in het nederlands als instructietaal de tijd dat nederlands de thuistaal was van de overgrote meerderheid van kinderen en jongeren in de vlaamse en brusselse nederlandstalige scholen is voorbij het is ook niet de enige vorm van talige verscheidenheid discussies over tussentaal dialect vlaams brabants antwerps als de taal van de meest invloedrijke regio sms taal en varianten die beinvloed zijn door andere thuistalen roepen vaak veel emoties op beide evoluties brengen met zich mee dat jongeren en kinderen zich bewust moeten zijn van hun taal en taalgebruik en erop moeten kunnen reflecteren zij moeten keuzes maken hoe spreek ik wanneer tegen wie in welke varieteit van het nederlands unnen reflecteren op je taalgebruik en verticale leerlijnen van basisonderwijs over taalsysteem met het oog op doeltref eerste naar tweede en derde graad in het fende communicatie wint bijgevolg aan secundair onderwijs zor belang in het onderwijs van de 21ste eeuw gen voor de broodnodige kunnen reflecte de recente versterking van het vreem continuiteit in het onder ren op je detalenonderwijs draagt hier nog wijs van het vak of leerge taalgebruik en toe bij alle bso jongeren krijgen in bied nederlands de eind taalsysteem met de nabije toekomst ten minste een termen en de leerplannen het oog op vreemde taal in de vakken van de staan daar garant voor doeltreffende basisvorming alle kso en tso jongeren krijgen voor wat taalbeschouwing communicatie er net als aso twee volwaardig participeren betreft werden die eind wint aan belang aan de maatschappij is niet meer mogelijk termen dit kalenderjaar in het onderwijs zonder redzaamheid in een of meer moderne geactualiseerd voor het van de 21ste talen bij de actualisering van de eindtermen basisonderwijs en de eer eeuw moderne talen werd voor alle onderwijsvor ste graad secundair onder men en niveaus de ondersteunende kennis wijs voor het aso kso tso geexpliciteerd en versterkt ontwikkeling van ligt er een ontwerp klaar tegelijk moet en reflectie op het eigen taalgebruik en een gewerkt worden aan een betere horizontale leven lang leren worden zo bevorderd afstemming van de eindtermen nederlands en moderne vreemde talen ook de oude duidelijk doorlopende leerlijnen dringen zich talen kunnen een eind in dit verhaal op om het talenonderwijs te laten renderen meestappen december 2009 nummer 2 39e jaargang 48 de advieslijst taalbeschouwelijke termen sommige termen zo n 120 komen voor in neder lands 1 levert aan beide de doorlo de geactualiseerde eindtermen nederlands pende lijnen en de afstemming een eigen van het basisonderwijs en of van de eerste bijdrage vanuit de totaliteit van het talen graad a stroom en zij het beperkt in de onderwijs en de eindtermen bekeken is het b stroom van het secundair onderwijs in het een be perkte bijdrage in het voorwoord ontwerp van de geactualiseerde eindtermen van de advieslijst zegt minister vanden taalbeschouwing van de tweede en derde broucke die de opdracht gaf tot ontwikke graad secundair onderwijs werden geen ver ling ervan het zo plichte termen opgenomen hier kan de lijst volop en zuiver aan zijn doel beantwoorden taalvaardigheid ontwikkelen is een samen het is enkel een advieslijst die geen doelstel spel van een wisselwerking tussen kunnen lingen of inhouden met betrekking tot taal vaardigheid in de systematiek en kennen beschouwing wil voorschrijven aanbevelen inzicht in systematiek men neemt aan dat of suggereren bepaalde kennisinzichten indien goed geko zen en gebracht de groei van de taalvaar waar het bij de advieslijst om gaat is dat digheid juist kunnen ondersteunen en ver een bepaalde term als standaardterm aan sterken in dat geval spreekt men van bevolen wordt vooral wanneer twee of functionele kennis bij een geslaagde com meer alternatieve termen bestaan met een binatie van kunnen en kennen geflankeerd eenvoudig voorbeeld uit de alternatieve ter met de bijhorende attitude spreken we van men wederkerig voornaamwoord reciprook competentie pronomen reciproque pronomen en weder zijds voornaamwoord wordt de term weder kerig voornaamwoord als standaardterm aanbevolen voor wie meent dit begrip en doel een daarbij passende term nodig te hebben zoals de naam advieslijst suggereert is de lijst spreekt zich ook op geen enkele deze lijst opgevat als een vrijblijvende niet manier uit over de wijze waarop het taalon verplichte handreiking het doel van de derwijs didactisch opgezet en uitgevoerd advieslijst is terminologi moet worden of hoe taalbeschouwelijke het is enkel sche duidelijkheid en zo kennis daarbij ingezet moet worden zo een advieslijst mogelijk eenvormigheid bevat de lijst de termen gedekte en onge die geen doel te bevorderen de lijst dekte klinker en open en gesloten letter stellingen of richt zich in eerste instan greep daarmee wordt helemaal niet gezegd inhouden met tie op de terminologie in dat kinderen de spelling van woorden als betrekking tot het nederlands dat wil man mannen maan manen zouden moeten taalbeschouwing zeggen in de onderwijs leren met behulp van regels over medeklin wil voorschrijven en instructietaal de lijst kerverdubbeling of klinkerverenkeling naar aanbevelen of omvat in het totaal zo n gelang van het soort klinker gedekt onge suggereren 530 termen het doelpu dekt en soort lettergreep gesloten open bliek ervan bestaat immers en niet op een andere wijze bijvoorbeeld zowel uit alle lerarenop door inslijpen van woordvormen leidingen nederlands als uit de leerkrachten in het basis en secundair onderwijs 39e jaargang nummer 2 december 2009 49 doelgroep nis soms ook zonder dat die kennis een uit gesproken nuttigheidskarakter heeft enkele de advieslijst is bedoeld als dienstverlening voorbeelden daarvan zijn bastaardwoord aan leerplanmakers leermiddelenmakers etymologie hyponiem en hyperoniem lerarenopleiders vakdidactici en daarnaast homograaf taalvariabele ook aan scholen vak etnolect vervoegingstype groepen en leerkrachten achterzetsel plaatsonder de gemaakte opdat taalbeschouwings werp oorzakelijk voorwerp keuzes roepen er wordt verwacht onderwijs zijn functioneel bepaling van gesteldheid reacties op voor dat leraren de lijst of algemeen cultureel de een staan er te gebruiken zoals doel kan bereiken moe de hoofdfunctie van de veel termen voor hij bedoeld is als ten leraren zelf beschik advieslijst is daarbij voor de ander te een kader en ken over de nodige taal terminologisch houvast te weinig hulpmiddel voor kundige en taaldidactische zorgen het accent ligt terminologische achtergrondkennis deze daarom voornamelijk op transparantie lijst kan ertoe bijdragen de lijst van aanbevolen termen maar een dat zij met dezelfde ter termenlijst werkt hoe dan ook enigszins als men vertrouwd raken en begrippenlijst daarom zijn bij de subthema s dat leerlingen over de jaren heen dezelfde weleens meer termen opgenomen dan strikt termen leren zodat inzichtelijk leren bevor nodig was om het doel van het terminologi derd wordt en overgangen in hun onder sche houvast te bereiken de gemaakte keu wijsloopbaan soepeler verlopen er wordt zes roepen reacties op voor de een staan er uiteraard verwacht dat leraren de lijst gebrui te veel termen voor de ander te weinig de ken zoals hij bedoeld is als een kader en cedille provencaals hoefde er dan niet in hulpmiddel voor terminologische transpa opgenomen te worden terwijl de stilistiek rantie en niet als een catalogus van zo veel voor sommige gebruikers ontbreekt beke mogelijk te behandelen begrippen en termen ken vanuit het doel van de lijst heeft waar er onzekerheid was over al dan niet opnemen het algehele eenvor gevleugelde woord gegol migheid binnen taalbeschouwelijke termen den baat het niet dan nederlands en schaadt het ook niet over de talen heen de opgenomen termen zijn bedoeld voor kan voorlopig gebruik bij taalonderwijs daar doen zich enige bescheidenheid is wellicht niet geregeld momenten voor waar taalbeschou hoe je het ook bekijkt op anders dan een welijke termen als metataal taal over taal zijn plaats er is immers droom blijven gebruikt kunnen worden om het nadenken geen eengemaakte theo en spreken over een talige aangelegenheid rie of grote overeenstem te vergemakkelijken en te ondersteunen ming over het taal be schouwelijke begrip kennis van sommige termen is ook nuttig bij penkader tussen theo retici en practici het gebruik van naslagwerken zoals woor binnen elke taal en over verschillende talen denlijst en woordenboek in papieren of heen bijgevolg kan algehele eenvormigheid digitale vorm ten slotte behoort kennis van binnen nederlands en over de talen heen sommige taalbeschouwelijke termen en voorlopig wellicht niet anders dan een begrippen tot onze algemeen culturele ken droom blijven december 2009 nummer 2 39e jaargang 50 de lijst quentie van voorkomen precisie en consis tentie om terminologisch parallellisme en de lijst werd door de entiteit curriculum van de mogelijkheid tot het vormen van samen het ministerie van onderwijs en vorming stellingen en afleidingen onder wetenschappelijke begeleiding van professor frans daems universiteit antwer enkele keren was de diversiteit zo groot met pen samengesteld met de feedback die bovendien onderlinge tegenspraken dat het op de ontwerpversies werd gegeven door niet anders mogelijk was dan een vakinhou deskundigen en eindgebruikers is terdege delijke keuze te maken dat was bijvoor rekening gehouden omdat het onderwijs beeld het geval met de term gezegde waar nederlands het uitgangspunt van deze lijst voor ten minste vijf verschillende invullingen is is in de voorbereiding vooral maar niet in de literatuur te vinden zijn de gemaakte uit sluitend gebruikgemaakt van nederlands keuze stemt dan overeen met het terminolo talige bronnen een uitgebreide literatuurlijst gische en begripsmatige gebruik in een sluit de inleiding af corresponderende ter groot deel van de hedendaagse neder lands men in de moderne vreemde talen zijn niet talige en anderstalige taalkundige literatuur opgenomen wegens het te grote gebrek aan een enkele keer wijkt de keuze af van de begripsmatige equivalentie wat bijvoor gangbare onderwijspraktijk omdat die niet beeld in het nederlands bijvoeglijk naam correct is zo hebben kort en lang bij klin woord is valt niet samen met wat in het kers betrekking op de uitspraak niet op de frans adjectif is spelling omwille van de grotere duidelijk heid onderscheidt de advieslijst hier syste bij de selectie van termen werd gebruikge matisch klank en spelling maakt van een beredeneerde combinatie van negen criteria die in de inleiding worden er is een algemene indeling in negen domei beschreven ze beginnen allemaal met de nen gehanteerd grosso modo geordend van woorden zo mogelijk een term die klein naar groot die ordening is puur prak daaruit blijkt dat de keuze geen sinecure tisch ze vertrekt niet van een taalgebruikers was het gaat om criteria als het gebruik van of taalbeschouwersperspectief en ze weer bepaalde termen in naslagwerken en taal spiegelt evenmin een didactische ordening wetenschappelijke terminologie als fre het gaat om de volgende domeinen indeling in negen domeinen 1 fonologisch domein klanken 2 orthografisch domein spelling 3 morfologisch domein woorden 4 syntactisch domein woordgroepen en zinnen 5 semantisch domein betekenissen 6 tekstueel domein teksten 7 pragmatisch domein taal en communicatief handelen 8 sociolinguistisch domein taal als sociaal fenomeen 9 psycholinguistisch domein taalverwerking en verwerving 39e jaargang nummer 2 december 2009 51 de lijst wordt gepresenteerd als thematische de lijst wordt enkel elektronisch verspreid en als alfabetische lijst in de elektronische via de talenwebsite delathoogvoorta versie zit in de alfabetische lijst bij elke term len be en via ond vlaanderen be dvo een hyperlink naar de aanbevolen stan nieuw index htm bij het gebruik zullen er daardterm in de thematische lijst in de the ongetwijfeld vragen en voorstellen naar matische lijst worden naast de standaardter voren komen alle gebruikers worden vrien men andere gangbare termen illustraties en delijk uitgenodigd eventuele suggesties ter beknopte toelichtingen toegevoegd waar verbetering te bezorgen aan de auteur van dat behulpzaam kan zijn zie enkele voor deze bijdrage beelden als bijlage hilde vanderheyden ministerie van onderwijs en vorming entiteit curriculum hilde vanderheyden ond vlaanderen be noot 1 deze tekst is grosso modo een ingekorte versie van de inleiding bij de advieslijst voor een goed gebruik van de advieslijst wordt een grondige lectuur van de inleiding zelf ten zeerste aanbevolen december 2009 nummer 2 39e jaargang