Alfabetisering – Leren lezen en schrijven zonder schoolboek

jeanette noord ij k materiaal alfabetisering leren lezen en schrijven ontwikkeling zonder schoolboek is onderwijsvernieuwing mogelijk als je de produktie en verspreiding van leermiddelen gescheiden houdt van het onderwijs zelf is het idee dat je een methode van groningen tot maastricht kunt gebruiken een illusie is leerplanontwikkeling vanuit de basis mogelijk als de beslissingen over de vorm en inhoud van het onderwijs buiten het onderwijs genomen worden kan het zonder schoolboek dit zijn geen nieuwe vragen ria jaarsma heeft in moer 1977 3 duidelijk op een rijtje gezet hoe de produktie en verspreiding van schoolboeken binnen het reguliere onderwijs plaatsvindt en hoe afhan kelijk passief de onderwijspraktijk dat produktiesysteem moet volgen in dit artikel zet jeanette noordijk2 uiteen waarom en hoe binnen het alfabetiserings werk getracht wordt het schon boekensysteem en de centrale leerplanontwikkeling buiten de deur te houden a lfabetiseren vanuit een visi e tief van vrijwilligers buurthuizen opbouworga nen enz lees en schrijfcursussen voor neder nog maar drie jaar geleden verscheen het eerste landstalige volwassenen ook de overheid raakte rapport over analfabetisme in nederland3 dat gealarmeerd en na verloop van tijd bleek crm er zoveel mensen in ons land zijn die niet of zelfs bereid het alfabetiseringswerk financieel nauwelijks kunnen lezen en schrijven was toen enigszins te ondersteunen op dit moment zijn er een ontdekking waaraan de pers de nodige ongeveer 200 alfabetiseringsprojecten in neder ruchtbaarheid gaf analfabetisme bleek niet land die grotendeels drijven op de kracht van alteen voor te komen in onderontwikkelde lan vrijwilligers den voordat het analfabetisme in nederland als pro met het rapport kwam een nieuwe ontwikkeling bleem ontdekt werd waren er natuurlijk mensen op gang overal in het land ontstonden op initia die uit eigen ervaring wisten dat een groot aan 49 tal volwassenen niet of nauwelijks kan lezen en als iemand tijdens een cursus voor zichzelf vast schrijven in enkele plaatsen kregen individueel stelt dat het af en toe verwisselen van een d of of groepsgewijs nederlandstalige volwassenen een t niet zo erg is en dat anderen daar niet zo les het waren deze lesgevers en begeleiders die moeilijk over moeten doen dan is het z n goed de gevolgen van de plotselinge publiciteit rond recht om daar verder ook geen aandacht aan te analfabetisme moesten opvangen zij hebben ook besteden de deelnemer bepaalt de doelen daadwerkelijk de schouders onder het werk ge de ervaringen en de taal van de cursisten zelf zet zij organiseerden enkele studiedagen om con staan centraal lesjes en oefeningen die ver van tact te leggen en om gezamenlijk een strategie te de eigen werkelijkheid afstaan bemoeilijken dit bepalen vanaf het begin heeft deze initiatief leerproces onnodig en maken het lezen en schrij groep alfabetisering later omgedoopt tot het ven tot een voor de deelnemers onzinnige bezig landelijk steunpunt alfabetisering inmiddels heid het lees en oefenmateriaal voor alfabeti al weer landelijke projectg roep alfabetisering seringscursussen moet met andere woorden niet geheten gezegd dat alfabetisering m ee r is dan alleen afgestemd zijn op de specifieke lees en leren lezen en schrijven alleen de groep gaf een schrijfmoeilijkheden van de betrokken deelne richting aan waarin hij wilde werken in alfabe mers maar moet qua inhoud ook aansluiten op tiseringscursussen zou gezocht moeten worden hun dagelijkse ervaringen naar een werkwijze waarbij de totale problema tiek van analfabeten tot z n recht kan komen le smateriaal ontstaat in de praktij k mensen die naar een lees en schrijfcursus komen komen in eerste instantie om te leren lezen en het zal duidelijk zijn dat deze opvatting over al schrijven maar allerlei barri eres die langzaam fabetiseringswerk het gebruik van vaste stan voor hen zijn opgebouwd staan dat teren lezen daardmethoden of lagere schoolboeken uitsluit en schrijven in de weg een lesgever die de ervaringen van de deelnemers de meesten zijn onzeker voelen zich dom ik centraal wil stellen en emancipatorisch wil wer leer het toch nooit ken zal veel materiaal zelf liefst samen met de er is een diepgewo rt elde angst voor geschreven cursisten moeten maken taal het zien van le tters en papier is al vol bepaalde methodische inzichten van de lagere doende om gespannen te worden trillen schoolpraktijk zijn in aangepaste vorm bruikbaar transpireren maar het is veel belangrijker dat een lesgever de sommigen zijn apathisch geworden durven concrete werkelijkheid van zijn deelnemers leert geen initiatief meer te nemen kennen en die werkelijkheid tot onderwerp van ze hebben zwaar werk moeten vaak overwer het leren lezen en schrijven kan maken het les ken zitten in ploegendiensten waardoor het materiaal moet de lesgever in eerste instantie bij volgen van lessen erg moeizaam gaat enz de cursisten zelf zoeken de verhalen die zij ver als er in een lees en schrijfcursus geen expliciete tellen kunnen zij zelf of de lesgever als schrij aandacht is voor die barri eres zal de cursus wei ven nog te moeilijk is schrijven die teksten nig zin hebben er zal met andere woorden in een zijn lees en oefenmateriaal maar gemakkelijk is alfabetiseringscursus veel gepraat moeten wor dat niet ervaringsgericht werken is niet iets wat den door e rv aringen uit te wisselen schoolher je als lesgever zomaar kunt het is geen vastom inneringen op te halen gezamenlijk problemen te lijnde werkwijze iedere begeleider zal al zoekend bespreken leren de deelnemers dat ze niet alleen in de eigen praktijk vanuit de specifieke ervarin staan en kunnen ze proberen elkaar te helpen gen van zijn cursisten verder moeten zien te ko lezen en schrijven is binnen alfabetiseringscur men sussen niet een doel op zich het gaat er niet om dat de deelnemers iets leren wat iedere nederlan lesgevers leren ook van elkaars ervaringe n der behoo rt te kunnen het gaat er in de eerste plaats om dat de deelnemers zich wat vrijer voe lesgevers hoeven natuurlijk niet alles helemaal len kunnen opkomen voor hun eigen belangen alleen uit te puzzelen d aarom heeft de land elij lezen en schrijven is een middel en de deelnemer ke projectgroep alfabetisering vanaf het begin bepaalt zelf in hoeverre hij dat middel nodig benadrukt dat lesgevers elkaar moeten kunnen heeft om zijn leven naar eigen wens in te richten ontm oeten zoveel mogelijk o p regionaal e n 50 ten verzetten lessen voorbereiden lessen geven ik heb verschillende uffrouws gehad subsidie aanvragen overleg met plaatselijke in om te leren lezen en schrijven stellingen enz ook nog eens mee te helpen aan toen stond er een artikel in een blaadje het opzetten van provinciale en regionale bijeen dat wij door de bus kregen komsten de overheid heeft wel geld in het voor daar stond een artikel over alfabetisering in uitzicht gesteld voor het opzetten van provincia dat heb ik er uit gescheurd om daar naar toe te le steunpunten maar bij het schrijven van dit ar gaan tikel hebben we nog steeds geen officiele toezeg ik heb er vaak voor de deur gestaan ging ontvangen in feite hadden de provinciale maar ik dorst niet naar binnen steunpunten dit jaar al volop moeten draaien toen toch doorgezet maar door een subsidiestop bij crm kan er niet daar weid ik ontvangen door een jonge vrouw begonnen worden meer dan een jaar lang is er in waar ik erg tegenop gezien heb is toen erg goed de provincies hard gewerkt om alles op poten te meegevallen zetten de mensen zijn er de organisatie is voor bereid maar de toegezegde gelden komen niet af u i t drakenboek het boek dat we we l kunnen ook een manier van bezuinigen lezen p 122 iedere provincie en regio z n eigen contactpunt of werkoverleg is op dit moment dus nog maar een ideaal iets waar voorlopig nog de nodige plaatselijk niveau strijd voor geleverd moet worden zodra de projectgroep destijds nog landelijk zolang er niets is hebben beginnende begelei steunpunt alfabetisering geheten 4 van de over ders wel behoefte aan ondersteuning en adviezen heid financiele middelen kreeg en een betaalde de telefoon heeft dan ook de afgelopen twee jaar cosrdinator kon aanstellen geer goudriaan is bij het landelijk steunpunt en bij het studiecen hij begonnen cursussen en uitwisselingsbijeen trum ncvo dat na enige tijd is gaan meehelpen komsten te organiseren aanvankelijk waren die aan het ondersteuningswerk voor alfabetisering bijeenkomsten nog landelijk maar de snelle toe niet stilgestaan name van het aantal alfabetiseringscursussen de vraag naar schriftelijk informatiemateriaal maakte het al gauw noodzakelijk zoveel mogelijk goede tips ideeen was enorm groot provinciaal en regionaal te organiseren de mees te lesgevers zijn vrijwilligers en van hen kan niet de eerste aanzetten tot materiaalontw i kkelin g geeist worden dat zij voor studiedagen en derge lijke nog eens extra ver moeten reizen bovendien om aan die vraag te voldoen werd begonnen met leerde de ervaring dat op landelijke dagen nooit het uitgeven van een blad voor begeleiders de intensief genoeg gewerkt kon worden voor het a fabode 6 elke lesgever kan daarin zijn ervarin uitwisselen van ervaringen tips ideeen en frus gen en opmerkingen kwijt traties is vertrouwen nodig en dat vertrouwen ve rvolgens werd geprobeerd goede voor b eelden kan alleen groeien als begeleiders elkaar regelma uit de praktijk te verzamelen alfabetiseringscur tig dicht bij huis kunnen treffen sussen die al langer draaiden werden door geer als lesgevers elkaar in overleg proberen verder goudriaan van het lsa en door kees hammink te helpen doen ze in feite hetzelfde als deelne van het ncvo bezocht zij p ro beerden via ge mers ze leren van elkaars ervaringen sprekken met begeleiders nauwkeurig te beschrij ven hoe een project het inhoudelijk en organisa voorlopig is het nog niet zo ver dat dergelijke torisch had aangepakt enkele begeleiders zetten overlegvormen overal vaste vorm krijgen het vanuit hun enthousiasme voor het werk zelf hun vergt heel wat om plaatselijk en regionaal initia ervaringen op papier 6 tieven van de grond te krijgen zowel de finan zo ontstonden enkele projectbeschrijvingen die cien als de zo broodnodige man vrouw kracht althans dat wordt gehoopt lesgevers inzicht ge ontbreekt vooralsnog de meeste cursussen wor ven in hoe het eventueel kan in enkele alfabe den draaiende gehouden door vrijwilligers en die tiseringscursussen kwamen spontaan produkties kunnen het vaak niet opbrengen om naast al het tot stand in eindhoven hebben bijvoorbeeld les werk dat ze in hun vrije tijd voor de cursus moe gevers z e lf een fotoboek gemaakt een boek 51 first time mia 50 volume 3 no t hor ten no catching hi m by bert i vo bought the baby a new bika a boze 40 1 mvad it up trom my w ertimo he couldn t h ardly p edel i4 w h sn 1 lipt it so the wif e mi d oil it 1 raid no she saia why nat r 1 said becwse i f i do yw won t kaap up w itti him o h e ra id vos 1 wilt so 1 oikd it all 1 oiled the wheels 1 oiled the chain o il ed the p sdals ma was off no catching him ohe had to run aker hint had to iwpn 1 went in behind the door en d laa ghe l we al so ta lkel and wrote abou w f t 1 thought i d ha rtar not lat the w ife some people li d not know me laughing a s we see it why w short nes looked out the windo w nest minute we hope it makes the paper basier to read h had his coat on and sh e wa s holding him we want more people to help us by the ba lt to s top him gettinp awa y by na ed iten to produce the paper vou cen join the edito ri al 9roup 64 peop le co m a and he lp to choose to ou r readers and wr iters confer enc e what goot i nfo the paper we spant a weekend i n derbyshire the next meeting is i n live r pool in ju n e th ink i ng and ta lking abo ut wr iting o if you r g r o up would l i ke to hel p 1 wore them anyway we discuseed how we wr ite why we wri te wr ite to us spon who we wr ite for and why it s often m hard to write people at the conference suggested th i ngs for us to do one person wr o e li ke mak ing a l ist of local publi cat ions tive di uussed o ur dilliculties som e peop le rie d the r e is w mach goud w ritin g it very difficult t o pu t things down in writing a lready published by loca l schames we tal kel about it w i f you have publicati ons goud enough to sela we talkel abo u t these things write and telt us bat mort impo rtant of all we wrote about hem we ar e a lzo go ing to make art inde x end many other things too of you and the law for exa m pl e it was a graat co nf erence i never asel a ta p e re corde r be fore now i l l we are sorry the r e was ent room lor ever yone teach the rest of he clo se w e hope to hav e anotner on e some people lee r eed to p roduce a magazine bat t hi s t ime in london 1 was w rp rised at how easy i t is to do oy yin eorq the lavout anyone wn learn t o make a a last qu ot e magazine it was goud to zee s udent s and tutors find it is tl ifficult to cut th e trou urs logether 1 found out how i was wron g abou1 1 eind it is difficult joining the trou urs some of what we w rote is inside so mant th i ngs 1 ried it is d ifficult to sew th e trou urs but i l id end 1 wor e t hem a nywa y keep in touch pq 1 no hing d im papt 6 1 wok on tm i vel v c i on mmm mv w v paps 6 t au pe m e n vy t mww it papa i 5 tm w pq b keep oh tlp orusyl pq 2 1 yot up b g lkq aw y v u 7 pm 4 no comptirp l iuracy stwenti u nio n v 2 mast deopk i9non m iaq 5 furo r pop 7 im m irt w a po ver paps z r uoa owon p o 5 ij s o nl y worc pog 7 le tu n paps 3 vape 5 too pe rf ec t v 1 wit jutt n onooker pq 3 th wuor od n paps 5 1 was vn ll ngrth it vy a 7 m u o 3 tm uu w mwt polio ppo 8 in a toil i aai t v a e tm walk iep stick pmil ion v u a ro u know nn n r r v n iw w w wei vw e yw m m law getrap aeriu 52 een uitgave van lsa en studiecentrum nero verss hunt 4 x per jaar prijs grati s nu m mer jaargang 1 nr 0 o ktober 1 9 1 0 rant w aaro m deze krant les i n de k ranten k om e n meesta l ik vond de lessen van dit j a ar wel alleen geleerde herco aan het w oord geslaagd de mening van ee n gewon e ar be ider ik kon ni e t sch rijven dat vo n d i k wel of huisvrouw lastig staat er b ijna n ooit in want als j e n iet kun t sch r ij ven o f lezen een verhaal over dan schaam j e je dood als je een daa rom wordt h et tijd een hond fo rm u lie r moet schrijven d at e r een andere krant k ome ik durfde nergens heen een e igen krant voor mensen want je loop t met de gedac hte r ond die lere n lezen en schrijven al s een hond nog jong is dan al s ik maar ni et hoef te schrijven een k ram die iedereen is h ij erg speels kan lezen dat zit nu eenm aal i n een hond pet e r een krant waarin iederee n als ze no g sp eel s zij n k an schrijven will en ze niet g oed luisteren maar je moet ze het vel leren stoelenma tte r dit is het eerste nummer van die waar j e meestal v eel geduld voor moet krant hebben daarvoor is er een l v cu rs us m ijn vader is swelcrmmcer ged r ag s en gehoorzaamhe id zo verdi e nde h ij de kost wat staat e r in de hond moet m i nst ens een jaar zijn h ij ging langs de huizen ze leren d aar allerlei oefeningen om te vragen of er nog wer k w as deze krant zo als zitten naast je lo pen en h ij h aald e de bi eze n uit i j m ui den a fgaan op je plaats da t doet hij n u nog dat i s zo al wat je op een g g de biezen zijn erg duur in d eze krans staan kort e verhalen ku rsus leert vroeger d eed hi j 21 uur over ee n d ie verhalen zijn geschreve n en dan kan een hond al heel wat stoe l door mense n als h ij dat weet nu doet h ij het alleen als hobby die leren lezen en schr ijv e n erg veel cursisten u it he t lan d stuurde n hu n eigen verhaal op jan riek je posse m is w ij hope n dat andere cursist en dat nu o o k ga a n doen dan kan de k rant vaker uitkomen t r laat je ei gen m ening horen s ch rij f iets over j e hobby j e werk je va k anti e je le sgever k an je er bij helpen op de laatste b ladzij de st aat waar je je verhaal naar toe kunt s t uren prijsvraag aa wij wisten geen mooie naam voor deze krant daarom heet hij nog gewoon krant l als je een betere naam weet stuur d ie dan op wie de mooiste naam bedenkt wint een taart 53 met foto s van alledaagse lees en schrijfsitua net als de werkwijze voortdurend ter discussie ties aan de hand waarvan het lezen en schrijven staan en verder ontwikkeld worden ook geoefend kan worden bijvoorbeeld foto s het uitwisselen van lesmateriaal zal allereerst in van anwb borden van borden in ziekenhuizen de plaatselijke projecten op gang moeten komen postkantoren formulieren menukaarten en in werkbesprekingen kunnen lesgevers het ont dergelijke wikkelde materiaal uitwisselen en bespreken wat maar voldoende was het niet veel lesgevers had eenmaal besproken is kan in een kast en daar den vooral behoefte aan concreet oefenmateriaal blijft het toegankelijk voor een ieder die denkt er aan duidelijke lesvoorbeelden caesar en letter iets van te kunnen gebruiken zo n kast met ma stad waren dan misschien niet goed in ieders terialen noemen wij voorlopig een materialen ogen maar hoe pak je het dan aan wat moet je bank als maar duidelijk is dat klakkeloos over doen als een deelnemer de s en de z en de n en de nemen niet mogelijk is alles wat je van een m steeds door elkaar haalt daarom werd beslo andere lesgever gebruikt zal je moeten aanpassen ten om datgene wat begeleiders zelf aan lesmate aan je eigen lessituatie riaal ontwikkeld hadden te verzamelen en te omdat binnen een alfabetiseringsproject niet zo bundelen veel uitgewisseld kan worden als met meerdere bij het studiecentrum ncvo kwam wat geld vrij projecten is het wenselijk ook materialenbanken en ik kon voor een half jaar aangesteld worden op regionaal provinciaal en landelijk niveau op te om een materialenboek te maken na veel rei zetten in die banken kan verzameld worden wat zen en trekken langs diverse alfabetiseringspro in verschillende plaatsen is ontwikkeld maar ook jecten was het materialenboek na een half jaar die grotere banken zullen gekoppeld moeten inderdaad af 8 zijn aan andere activiteiten cursussen en bijeen hoewel er veel handige tips ideeen en originele komsten waar het beschikbare materiaal bedis voorbeelden in staan waren we niet tevreden op cussieerd en samen verder ontwikkeld kan wor een landelijke conferentie hebben we het boek den een materialenbank moet in beweging blij met een aantal begeleiders geevalueerd we waren ven lesgevers en ook deelnemers maken ge het erover eens dat er nog te veel schools mate bruik van hetgeen in de materialenbank is opge riaal in stond en we vroegen ons af of zo n mate slagen op basis daarvan maken ze weer hun eigen rialenboek lesgevers echt zou helpen hun eigen materiaal en dat komt na verloop ook weer in de werkwijze te ontwikkelen het beschikbaar heb materialenbank terecht ben van veel oefeningen en lesjes ook al zijn ze slechts als voorbeeld bedoeld draagt immers het deelnemers en begeleider s gevaar in zich dat leerkrachten zich alleen maar passiever gaan opstellen voorbeelden worden r y vaak klakkeloos overgenomen dat heeft het regu materialenbank liere onderwijs ons wel geleerd maar wat is het alternatief we konden beginnende lesgevers ook niet het bos deelnemers en begeleiders insturen met de gemakzuchtige mededeling dat ze het zelf maar moeten uitzoeken omdat goed materiaal alleen in direct contact met de deelne mers ontwikkeld kan worden maar de materialenbank is geen bank waar elke bovendien zijn wij ervan overtuigd dat lesgevers munteenheid gewisseld kan worden zonder dis veel van elkaars materiaal kunnen leren als ze er cussie en reflectie wordt er niets in opgeslagen en kritisch mee omgaan niets uitgehaald lesmateriaal moet in beweging b lijven h et is nog niet zove r uiteindelijk kwamen we tot de conclusie dat het het is wellicht aardig bedacht zo n materialen uitwisselen van concreet lesmateriaal alleen zin bank maar op dit moment is ook dat niet meer heeft als je er tegelijkertijd ook over kan praten dan een ideaal zolang de provinciale regionale lesmateriaal is een middel en dat middel moet en plaatselijke overlegfaciliteiten er niet zijn is e r 54 geen materialenbank ook al kunnen ze binnen kort een begin maken met het opzetten van pro vinciale steunpunten dan nog zullen de materia lenbanken er niet een twee drie zijn want geza menlijk een materialenbank ontwikkelen die in beweging blijft vergt veel meer tijd en energie dan een overleg waarin begeleiders opgedane er varingen alleen maar uitwisselen voor zo n mate naar de haven rialenbank moeten ze ervaringen verder verdiepen en onderzoeken vastleggen wat er binnen groe pen gebeurt en eigengemaakte materialen bedis we m oe ten een verhaaltje schrijven cussieren en verder ontwikkelen voor deze krant het is nog maar de vraag of zo n intensieve vorm we weten niks van overleg tussen vrijwillige en semi vrijwillige het is warm daarom gaan we eindje begeleiders mogelijk is veel lesgevers zeggen nu rijden dat ze al blij zijn als ze tijd hebben om onderling dan gaan we opschrijven wat er wat tips en ideeen uit te wisselen niet alleen qua gebeurt tijd maar ook organisatorisch en technisch zitten eerst gebeu rt er niks er aan de materialenbank nog de nodige haken en zullen we gaan slingeren en tegen een ogen de auteursrechten moeten geregeld wor lantaarnpaal botsen den de mensen die hun materiaal in de materia lenbank willen stoppen moeten immers zeggen we komen aan bij de haven van schap hebben over dat materiaal het mag bij delfzijl voorbeeld niet mogelijk zijn dat een grote uit het stinkt hier geverij zonder toestemming van de oorspronke dat komt van de akzo lijke makers materiaal uit de materialenbank haalt en gebruikt voor eigen commerciele doelen verderop zijn veel bomen dood dat komt van de gifdampen van omdat voor het opzetten en draaiende houden aldel van de materialenbanken vooral de landelijke en tussen de fabrieken staat een kerkje provinciale betaalde krachten nodig zullen zijn zal iedere materialenbank beheerd moeten wor we stappen u i t bij de pier den door een soort redactieraad waarin mensen de wi nd i s hier lekker fr is uit het uitvoerend werk uit de praktijk zitting er is veel rommel aange spoe ld hebben dit om de materialenbank zo dicht mo er l iggen bak stenen en een gelijk bij de praktijk te houden kinderwagen er moeten goedkope mogelijkheden gezocht wor het zand i s nat den om het door lesgevers en deelnemers gemaak we zakken weg te materiaal op grotere schaal te drukken en te verspreiden er vaart een boot de haven in dat de materialenbank er niet van vandaag op een grote oranje boot morgen is zal duidelijk zijn er zal in iedere we zien ook een vissers boorwit urk plaats en regio nog goed gediscussieerd moeten en een kustvaarder worden over de concrete invulling van deze plan aan de horizon ligt duitsland c nen razendsnel hoeft het ook niet te gaan beter iets we rijden 140 kilomier per uur terug langzaam vanuit de praktijk opbouwen dan over we eten dropjes we toeteren naar meisjes haast iets regelen wat we later niet meer in de 0 ze zwaaien terug hand kunnen houden o q al s we terug zijn hebben we met m d oor deelnemers gemaakt materiaal elkaar 3 9 k ilometer gereden to 00 ondertussen hoeven we wat de materiaalontwik l p 55 de belangrijkste gedachte erachter is dat het min ook in vlaanderen staat het alfabetiserings stens zo belangrijk is dat deelnemers inzien dat werk in de belangstelling met de start van hun ervaringen hdn werkelijkheid de moeite een eerste experiment in dendermonde een waard zijn om gelezen te worden paar jaar terug bleek al spoedig dat analfabe geinspireerd door die ideeen zijn we ook hier tisme in belgie een reeel probleem is het maar eens aan de slag gegaan het tweede exem aantal analfabeten wordt op 200 000 ge plaar van de nederlandse krani 1 0 verschijnt bin schat momenteel lopen er zo n 20 projecten nenkort en de kopij daarvoor stroomt bij ons bin in vlaanderen de initiatieven situeren nen het is niet de bedoeling dat de redactie van zich binnen diverse bestaande werkvormen die krant bij onszelf blijft liggen we willen in de vormings en buurtwerk maatschappelijk nabije toekomst met wisselende redacties gaan dienstbetoon geestelijke gezondheidszorg werken alfabetiseringscursussen kunnen zich op er wordt meestal in groepjes gewerkt en het geven om de redactie van een nummer op zich te zijn hoofdzakelijk vrijwilligers die de bege nemen leiding van de analfabeten op zich nemen veel alfabetiseringscursussen zijn inmiddels ook de projecten vinden een coordinatiepunt en hun eigen plaatselijke lees en schrijfkrant gaan mogelijke ondersteuning in de stuurgroep uitgeven alfabetisering vlaanderen bab bestaande in november 79 hebben we eveneens in navol uit een vrijgestelde en vertegenwoordigers ging van een engels voorbeeld met een aantal be van de lokale projecten geleiders een schrijfweekend georganiseerd waar meer gegevens over de vlaamse situatie zijn deelnemers uit het hele land hun eigen leesboek te vinden in de scriptie van martine brug geschreven hebben dat laatste was een enerve genhoudt relatie vraag aanbod in het rende gebeurtenis waarvan wijzelf vooral geleerd vormingswerk met kansarmen bekeken hebben dat materiaalontwikkeling van onderop vanuit het alfabetiseringswerk in vlaanderen alleen mogelijk is als de deelnemers zelf de nodi ru gent 1981 ge tijd en ruimte krijgen om hun eigen materiaal te ontwikkelen tijden lang waren we bezig ge keling zelf betreft niet stil te zitten we hebben weest met het bedenken van goede strategieen inmiddels ook veel geleerd van wat er in enge voor materiaalontwikkeling en hier waren bege land op het gebied van alfabetisering gebeurt al leiders en deelnemers met ieder evenveel zenu geruime tijd besteden daar de mensen die lande wen in hun lijf bezig een eigen boek te maken lijk ondersteuning geven veel aandacht aan mate hoe moeilijk en inspannend het weekend ook riaal dat deelnemers zelf hebben gemaakt zo ver voor iedereen was het werd voor ons overduide schijnt er een speciaal voor alfabetiseringscursus lijk dat het doorbreken van angst schaamte en sen ontwikkelde krant geen blad voor begelei jarenlange onderdrukking alleen maar mogelijk is ders maar een krant met gedichten verhalen en als de deelnemers zelf durven gaan handelen en dergelijke die cursisten geschreven of verteld heb het leerproces in eigen handen nemen geen en ben daarnaast verschijnen er kleine boekjes met kel schoolboek of gestencild lesje hoe goed ook verhalen levensvertellingen van deelnemers die afgestemd op de individuele leerling kan ze dat door cursisten zelf gemaakte teksten kunnen als leren les en discussiemateriaal gebruikt worden maar 56 noten 7 leren van buiten fotoboek alfabetiseringsproject eindhoven te bestellen bij de projectgroep alfabeti ria jaarsma schoolboeken een boterham met te sering vredenhe i d in moer 1977 3 b het materia enboek te bestellen bij het studiecen jeane tt e noordijk werkt bij het studiecentrum trum n cvo ncvo dat de landelijke ondersteun i ng voor werkers 9 zie ook geer goudriaan en jeanette noordijk dis in de volwasseneneducatie verzorgt in de vorm van cussiestuk meterla erebank alfabetisering zeist 1980 onderzoek materiaalontwikkeling organisatie van 10 deze krant die kortweg krant heet is een uitgave cursussen en trainingen enz binnen dit studiecen van het studiecentrum n cvo trum dat projectgewijs georganiseerd is is z ij ver 11 dit schrijfweekend heeft twee boekjes opgeleverd bonden aan het project alfabetisering het studie het drakenboek met teksten van de deelnemers zelf centrum werkt samen met de projectg ro ep alfabeti temen schrijven een boekje over hoe een schrijf sering die vooral de landelijke ondersteuning op het weekend opgezet georganiseerd kan worden gebied van coordinatie en belangenbeha rt iging ver beide zijn te bestellen bij het studiecentrum n cvo zorgt kees hammink en peter kohlen analfabetisme in nederland nijmegen 1977 niet meer verkrijgbaar adressen 4 over de geschiedenis en de huidige activiteiten van de projectgroep alfabetisering zie ook landelijke projectgroep alfabetisering bruno la rooij projectgroep alfabetisering luxe of postbus 1004 niet zei s t 1981 3700 ba zeis t alfabode informatiebulletin projectgroep alfabetise ring stud i ecentrum ncvo 6 projectbeschrijvingen l en uitgave studiecentrum n ieuweweg 4 ncvo amersfoo rt hierin ook opgenomen ellen de postbu s 35 1 ko rver van erover praten tot erover schrijven 3800 aj amersfoort hoorn adressen van de auteurs in dit nummer jeanette noordijk roggekamp 6 1112 jc dienren ellen de korver poolster 103 hoor n franca van alebeek buurkerkhof 9b utrech t stefie schalkwijk van alphenstraat 8 i i i 1053 we amsterdam tineke krol egelenburg 13 1852jd heilo o marjan berkhout langs de wal 49 wijk bij duurstede vera ellen van bork van ostadestraat 164 11 amsterdam 57