Anderstalige leerlingen in Nederlandstalig onderwijs; op zoek naar een (beter) beleid

alphons kloosterma n anderstalige leerlingen in nederlandstalig onderwijs belei d op zoek naar een beter belei d den in nederland zijn zestien consulenten voor an sinds de school het monopolie van onderwijs dersraligeleerlingen een van hen is sedert 1975 heeft en geheel door de staat wordt gesubsidi alphons kloosterman hij is verbonden aan het eerd is haar maatschappelijke functie enorm toe advies en begeleidings centrum voor het onder genomen de school weegt haar leerlingen en wijs in amsterdam hij leidt dit themanummer in voorziet hen van een diploma zo leve rt zij een en beperkt zich niet tot de problematiek van het reeks gevarieerde burgers die inzetbaar zijn op onderwijs in het nederlands als vreemde voertaal plaatsen en niveaus zoals die staan aangegeven op via een historische schets par l een analyse hun diploma s daarbij is het ene diploma waar van overheidsstandpunten par 2 en een analyse devoller dan het andere de school opent in be van de positie van anderstalige leerlingen par 3 ginsel voor allen de mogelijkheid zware dip l o pleit hij voor een beter beleid dat wil zeggen ma s te halen gelijke kansen voor iedereen ja een kleinere rol voor het nederlands als voer zeker in onze dagen loopt de weg van kranten taal op school jongen tot miljonair via school en de leerplicht aandacht voor deze problematiek in de onder zorgt ervoor dat geen nieuwsbezorger aan de wijsopleidingen school ontsnapt voor wie dat bitter is kan de pil een eigen leerplan voor anderstalige leerlingen verguld worden door te wijzen op de carriere een geeigende toetsing voor anderstalige leer mogelijkheden die de school biedt kennis is lingen macht macht is geld maar onderwijskundigen weten beter zij weten dat maar vijf procent van de lagere arbeidersklas 1 h istori s che sch ets d e school al s basi s v an be se doorstroomt naar de universiteit dit percenta h ou d ge is al ongeveer 25 jaar hetzelfde er zit geen vooruitgang in zij weten dat de botsing van in de samenleving van nu wordt het onderwijs schoolmilieu schooltaal en arbeidersmilieu de verzorgd door scholen en schoolpersoneel dat is intelligentie ontwikkeling zoals de school die wil niet altijd zo geweest want in minder ingewikkel bij deze groepering kinderen ernstig belemme rt de samenlevingen was het onderwijs ve rs molten dat betekent dat de school naast een wegende met de opvoeding het geschiedde derhalve door selecterende functie vooral ook een behouden groot ouders tantes ooms broertjes zusjes de conserverende functie heeft z buren leeftijdgenoten priesters en ambachtslie dit behoudende gebeurt zo versluierd en onopge 6 merkt dat het door veel betrokkenen schoolbe meedraaien sturen ouders leerkrachten met oprechte ver een voordeel hiervan is dat er niets hoeft te ver ontwaardiging ontkend wordt anderen aan het nederlandse onderwijssysteem maar toch het onderwijs als systeem zorgt ervoor en dat extra maatregelen ten behoeve van deze dat 95 procent van de leerlingen het diploma leerlingen van beperkte duur kunnen zijn name haalt dat behoort bij hun maatschappeli j ke klas lijk het aanstellen van taakleerkrachten extra se het onderwijs als systeem bevestigt de maat leerkrachten niet nederlandstaligen die in kleu schappelijke verhoudingen ondanks het gegeven ter en lager onderwijs vliegend of niet vliegend dat veel werkers in het onderwijs een andere de anderstaligen omvormen tot nederlandstali maatschappij voorstaan gen dit in het nederlands aanspreekbaar maken het zal de lezer duidelijk zijn hoe de weging van werd ook de doelstelling van de internationale leerlingen verloopt die anderstalig zijn en af kom schakelklassen isk in het voortgezet onderwijs stig uit een ongeschoold milieu welke diploma s want was dat eenmaal gedaan dan kunnen scha zijn voor hen weggelegd kelklasleerlingen doorstromen naar geintegreerd geen of althans de minst waardevolle worden in het normale voortgezette onderwijs zo n oplossing van de problematiek van de an 2 overh eids bel ei d aan passen en er ver d er geen derstaligen heeft nog een ander voordeel het probl ee m va n maken past in het voor nederlandse kinderen in achter standsituaties uitgezette stimuleringsbeleid de anderstaligen stellen het onderwijs de school twee vliegen in een klap want de bureaucra en het personeel voor grote problemen deze tische bewakers van het nederlandse onderwijs leerlingen zijn niet of nauwelijks aanspreekbaar systeem de ambtenaren van onderwijs weten bovendien hebben zij een heleboel achterstan schappen zijn het erover eens dat een apart be den opgelopen door emotionele aanpassingspro leid voor de anderstaligen niet nodig ise blemen door het niet volgen van kleuteronder wijs door het niet aansluiten van het in eigen 3 kr itie k op het be le id land genoten onderwijs op het nederlandse on derwijs3 vele nederlandstalige kinderen behoren tot toch hebben deze kinderen leerplicht ze kansarme groepen voor wie na compensatie en moeten dus opgevangen worden gemakshalve activeringsprogramma s thans een stimulerings schijnt men wel eens te vergeten dat deze kinde beleid wordt opgezet ren naast plicht ook recht op onderwijs heb sinds het begin van de zeventiger jaren wordt het ben 4 en dit houdt in het kunnen stellen van eisen nederlandstalig onderwijs niet alleen geconfron aan het onderwijs teerd met nederlandse kinderen uit zogenaamde wat is nu het uitgangspunt van een beleid ten gedeprivilegieerde sociale milieus met weinig kans aanzien van deze anderstalige leerlingen op gelijke kansen maar ook met leerlingen uit de gemeente amsterdam heeft het aldus gefor diezelfde sociale milieus die bovendien nog an muleerd het scheppen van voorwaarden waar derstalig zijn door deze leerlingen het nederlandse onderwijs maar het gaat om meer dan een andere taal het in de nederlandse taal kunnen volgen want dat niet nederlandstalige kind verschilt in verleden biedt aan deze kinderen naar onze opvatting de heden en toekomst van het nederlandstalige beste kansen kind een functionaris van cultuur recreatie en maat verleden de wortels van zijn bestaan liggen in schappelijk werk schreef in het lijfblad van zijn een ander land met een andere cultuur en een ministerie je moet nederlandse diploma s heb andere taal ben en je moet voldoen aan de eisen van de wes heden het leeft in een biculturele tweetalige terse samenleving kortom wil je hier in ne situatie enerzijds gezin en gezinscontacten derland slagen dan zul je toch wel aan neder anderzijds school en buurtcontacten het landse maatstaven moeten voldoen leeft in twee verschillende werelden met ver dus de anderstalige moet zo snel mogelijk ne schillende taal cultuur en ook verschillende derlands leren want dan kan hij zij verder als een waarden en normen nederlandstalige in het nederlandstalig onderwijs toekomst noch het beheersen van de neder 7 landse taal noch het behalen van nederlandse 4 consequenties voorstellen omtrent de taal op diploma s maken van de anderstalige leerling schoo l een autochtoon het zal altijd een alochtone nederlander blijven de anderstalige heeft het recht op anders te zijn nu mogen minister pais en zijn ambtenaren van en als anders erkend en gerespecteerd te worden mening zijn dat nederland op de goede weg is en ook in het onderwijssysteem onderwijs heeft im dat het onderwijs aan anderstaligen nu voldoende mers slechts kans van slagen als het zich richt op geintegreerd is in het nederlandse onderwijs 9 de de ontwikkeling van de eigen persoonlijkheid twijfels in het onderwijsveld zelf nemen hand welke gefundeerd is e n voortbouwt op het steeds over hand toe aanwezige verleden rekening houdend met de bi jantine kriens leerkracht aan een isk te amster culturele situatie van het heden e n de toekomst dam formuleerde het in 1977 aldus het tover wat zijn de consequenties van een beleid dat erop woord dat in elk stuk over dit probleem weer op gericht is om de anderstaligen als anderstalig door duikt is integratie soms wordt dat dan uitgelegd het onderwijs te laten gaan met vage omschrijvingen als buitenlandse kinde allereerst zal de eigen taal en cultuur van het ren moeten dezelfde kansen hebben in het onder kind in dit onderwijs een plaats moeten krijgen wijs als nederlandse kinderen het klinkt mooi maar dan niet als toegift bij naast het neder maar wat komt er in de praktijk van terecht op lands talig e onderwijs zoals dat nu in feite ge basisscholen stelt men extra krachten aan die de beurt soms is het leerplan opgesteld in het land buitenlandse leerling zo snel mogelijk wegwijs van herkomst en sluit dus meer aan op het on moeten maken in de nederlandse taal men derwijs in dat land dan op het onderwijs en de hoopt op die manier alleen maar te bereiken dat levenswijze in nederland soms is het onderwijs de kinderen in zo kort mogelijke tijd zo optimaal in de eigen taal en cultuur gewrongen in ons on mogelijk mee kunnen draaien binnen het neder derwijssysteem zoals bijvoorbeeld in antwerpen landse schoolsysteem is dat gelijke kansen schep bij het gemeente en rijksonderwijs kan men in pen voor iedereen ik realiseerde me toen de godsdienstles kiezen tussen rooms katholiek duidelijk dat het streven naar integratie een vals protestants of israelisch religie ona erricht vanaf streven is dat het belangrijkste streven moet zijn 1974 is nu ook de islamitische godsdienst inge dat de kinderen hun eigen identiteit vinden en voerd via het centre islamique te brussel waar toevallig ligt je identiteit voor een heel groot ge een marokkaan de lakens uitdeelt werd voor deelte besloten in de cultuur waar je uitkomt twee lagere scholen in antwerpen een turkse dat betekent dat we niet kunnen volstaan met de prof aangesteld de leerlingen 6 a 7 jaar zijn kinderen zo snel mogelijk zo veel mogelijk vol te turks en marokkaans effect onrust onder de stoppen met nederlandse taal marokkaanse gemeenschap in antwerpen want migrantenkinderen wier toekomst voor langere de turkse prof kent beter turks dan arabisch en tijd zo niet voor altijd in nederland ligt10 moe de marokkanen aanvaardden het turks niet als ten in nederland naar school een nationale onderwijstaal bovendien leggen de marokkanen school bijvoorbeeld een turkse of spaanse de koranteksten nogal anders uit dan de turkse school biedt geen oplossing tenzij hun terugkeer islamieten en tenslotte in de landen van her naar eigen land op korte termijn ze ker is zij komst begint het onderricht in de koran eerst op moeten dus naar een nederlandse school maar het elfde jaar betekent dit ook dat zij als nederlandsta igen in amsterdam zijn voor een internationale scha door het nederlandse onderwijssysteem moeten kelklas twee tolken aangetrokken de tolk voor biedt aanpassing aan het nederlandstalige onder marokkanen moede rtaal marokkaans arabisch wijs gelijke kansen aan deze arbeiderskinderen is een palestijn spreekt palestijns arabisch de die bovendien nog anderstalig zijn tolk voor de turkse leerlingen is een pers voor nee natuurlijk de tragiek van de kansarme ne wie het turks een tweede taal is en die bovendien derlandstaligen dreigt nu ook maar dan in het evenveel voeling met de turkse cultuur heeft als kwadraat de tragiek te worden van de niet ne een doorsnee nederlander hij is geen islamiet derlandstaligen belangrijk voor turkse islamieten maar een aanhanger van een geheel andere godsdienst de bahai godsdienst beiden werken er nog 8 geintegreerd multicultureel onderwijs betekent deelnemers aan de discussiedagen naar aanleiding recht doen aan alle betrokken culturen en recht van de nota school en dialect 14 van mening wa doen aan de multi culturele en multi raciale sa ren dat een passieve beheersing van het dialect menleving die nu al bestaat in de lage landen van het kind door de onderwijsgevenden een mi ve rvolgens het is eigenlijk noodzakelijk dat een nimumeis is die aan hen gesteld kan worden kind het onderwijs kan volgen in zijn thuis tenslotte is er dan het onderwijs in het neder taal dit zou de beste waarborgen bieden voor lands als vreemde voertaal maar al te dikwijls een normale schoolloopbaan en een gezonde per wordt goed onderwijs in het nederlands als de soonlijkheidsontwikkeling dit zou te verwezen alles zaligmakende oplossing gezien voor de pro lijken zijn in een onderwijsmodel waarin de ne blemen van het buitenlandse arbeiderskind taal derlandse taal eerst en voorlopig slechts een problematiek heeft natuurlijk te maken met vak is om pas geleidelijk aan althans voor een schoolproblemen en sociaal economische proble deel onderwijstaal te worden men maar het is niet hetzelfde als dit thema voor de oudere leerlingen die twaalf jaar of nummer dat tenslotte gewijd is aan het onder ouder zijn bij aankomst in nederland is het ge wijs in het nederlands als vreemde voertaal die bruik van de eigen taal als onderwijstaal eigenlijk indruk zou versterken dan zou dat betreurens de enige mogelijkheid om hen een algemene ont waardig zijn wikkeling te geven die gelijkwaardig is aan die de specifiekere vraag namelijk of het nederland van hun nederlandse leeftijdgenoten er zijn vol se taalonderwijs voldoet en hoe het zou moeten doende onderzoekingen gedaan waaruit blijkt dat veranderen om wel te voldoen wordt in dit num men minstens vier jaar nodig heeft om een vreem mer aan de orde gesteld er wordt in de artikelen de taal zo te leren dat het een voertaal is gewor van henny van egmond en trudy pestana gepleit den er is eenvoudig geen tijd om deze oudere voor een functionele pragmatische methode in leerlingen het nederlands zo te leren beheersen plaats van de nu veel gehanteerde formeel struc dat zij een werkelijke kans hebben in het neder turele methode waar leerlingen geacht worden landstalig onderwijs dit toch te willen proberen woorden als onderkaakbeen en porien te ieren s is elke kans ontnemen aan deze toch al zo kans armen 5 naar een beter beleid althans een beleid nu is het niet zo moeilijk te zeggen dat andersta ligen niet alleen onderwijs in de eigen taal moe allereerst zou er een herbezinning moeten plaats ten krijgen maar ook dat hun eigen taal voe rtaal vinden over de onderwijsdoelen van het andersta moet zijn in het onderwijs gemakkelijk realiseer lige onderwijs in het nederlandstalig onderwijs baar zal dat niet zijn een enkele uitzondering niet in en aanpassing maar emancipatie en vol daargelaten zullen de anderstaligen het onderwijs waardige deelname zodat er werkelijke kansen toch wel in het nederlands moeten volgen als de geboden worden aan hen die nu alleen nog maar leerkracht dan de taal niet produktief kan hante ongelijke kansen hebben men zal ook de niveaus ren dan is de minste voorwaarde dat hij de taal die men de anderstaligen wil laten bereiken scher receptief enigermate machtig is hij moet kennis per moeten omschrijven zodat er gerichter on hebben van de functie die taal heeft in de ge derwezen en geleerd kan worden meenschap van het kind kennis van de sociale re er zou een adviescommissie leerplanontwikke laties normen en waarden zoals die door die taal ling ac lo anderstaligen moeten komen deze worden uitgedrukt zie ook de opmerkingen van commissie zou niet alleen een leerplan voor het trudy pestana over vertaal methodiek in het ar onderwijs aan anderstaligen moeten ontwerpen tikel hierna zij zou ook moeten zorgen dat dit leerplan ge dat naast kennis van de taal kennis van de cul integreerd wordt in de schoolwerkplannen van de tuur van het kind onontbeerlijk is valt uit het bo nederlandstalige scholen waar anderstaligen aan venstaande af te leiden immers wanneer de cul het onderwijs deelnemen deze commissie zou tuur van de leraar deel moet worden van het be neerlandici en taalwetenschappers bijeen moeten wustzijn van het kind dan moet de cultuur van brengen om samen met pedagogen en didactici het kind eerst aanwezig zijn in het bewustzijn van leergangen nederlands als vreemde voertaal sa de leraar men te stellen verwonderlijk zijn deze conclusies niet daar de ook zou er aandacht besteed moeten worden aan 9 de toets en selectieproblematiek voor kleuterleidsters lerarenopleidingen en peda last but not least onderwijs aan anderstaligen gogische academies 1 e want anders blijft het an moet een vast onderdeel worden van de opleidin g derstalige kind het kind van de rekening noten pijen 1975 pp 23 24 33 28 29 etnopaedagogische opstellen v 1 b renes onderwijs op drift den haag centrum vo o r d e s tud ie van het onderw ijs in veranderende u it een zweeds f ins o nderzoek aangeh aald in on maatschappij en 1 9 7 3 etno paedagogisch e opstellen derwijs en opvoeding juni j u li 1978 u i tg a lge mee n iv pedagogisch studiecentrum te a msterdam postbus 2 a i eijsenri ng op weg naar een transk ul turele 7888 is de term taalverdrinking afkomstig a ls de o rtho pedag ogiek inzichten in de p rob lematisch e moedertaal niet harmonieus on tw ikkeld wordt treedt opvoedingssitua tie van k inderen en jeugdig en ui t al taal v erdrin k in g op h et onderzoe k kend e dr ie loc h tone m ilieus in nederlan d den h aag s taatsdru k groepen k indere n name l ijk k erij 1975 p 33 f inse k inderen die pas op h un 10 e j a a r n aa r zwe 3 z ie bi jvoorbeeld b ij l age 6 van de r o t terdamse nota de n kwamen en op sc ho l e n zweeds als sc h ool taal gereedschap voor goed on derwijs gemeentesecreta k regen rie afd onderwijs waarvan het onderwerp is a na f inse k inderen die al vana f de k leutersc hool op lyse van het onderw ij s aan ande rstalige sur i namers zweedse scholen zaten maar die onderwijs kre en an till i anen 1 9 7 6 gen in het fins dus fins als voertaal op deze 4 verklaring van de rechten van he t ki nd aangeno m en zweedse scholen op de alg vergader i ng van de v erenigde n aties 20 finse kinderen die de hele tijd op zweedse scho 1 1 1 959 beginsel 7 len waren g eweest waar u it sluitend zw eeds w er d 5 de begeleiding van de onderwijssituatie van buiten gesp r o ken landse kinderen en k inderen afk omstig uit suriname resul taa t de laa tste groep be h eerste z ij n zw eeds het en de nederlandse an tille n conce ptno t a van he t slec h ts t e d e eerste g roep het best e abc te a msterdam tolstraat 129 1 976 p 5 z ie oo k het arti ke l v an trudy pes tana in d i t n umm er 6 onder w ijs aa n a nderstaligen op de amsterdamse over interferentie basisscholen a ms t erdam 1 9 77 p 3 7 i n trefpunt tijdschrift van cr m 1 978 nr 1 2 pp 13 p lee engle language medium in early school years 4 5 for m in o ri ty l angu age grou ps i n re view o f educa 8 i n gas tonderwijs t ijdsc h rift van 0 w 19 77 7 8 tional research vol 4 5 nr 2 pp 283 325 nr 3 p 1 7 h b ier mann a g rasch y e a sprachunterricht mit 9 ald us h et argu m en t van de m inis ter bij de op heffing a uskindern bildungsmythos sprachzers orung van de onderwijsbladen gastonder wijs en pa voon kr uik der a lphabetisieru n g r einbeck bei h amburg anp 1978 1975 noot 5 pp 6112 10 z ie bi j voor bee ld h et proefschri f t l van de n b er g 14 thans be kend o nde r de n aam schooltaal thu istaal eld eri n g maro kkaa nse ge z innen in nederland a lph en over de verschillen tussen de schooltaal en de thuis a d r ijn s amsom 1978 taal va n kinderen en de onderwijsku ndige gevolgen 11 bo b lo isen d e spi on nen van h assan in on derwijs daa rvan adviescommissie v oo r d e l eerpla nontwik krant jrg 1 nr 3 m aart 1978 keling moedertaal aclo m d en haag staatsdruk a n t wer pen ako v ol k ss t raat 32 2000 a n twer pen kerij 1978 p 36 1978 15 g c berlijn h de boer nou jij p urmerend muus 12 v g ian otte n taalp roblem a tie k in he t o nderwijs in ses 1 972 1 97 4 3 din de ontwikkelingslanden d en haag centrum voor 16 voo r be l gie pe dag og isch e academ ie is no r maa l studie van het onderwijs in veranderende maatschap school lerarenopleiding is regentaat 10