Publicatie datum: 1997-01-01
Auteur: Godelieve van Hugte
Collectie: 28
Volume: 28
Nummer: 1
Pagina’s: 3-9
Documenten
godelieve van hugte opleidingen en nascholingen voor docenten nederlands als tweede taal er is een ruime keus aan professioneel ontwikkeld materiaal en er is veel materiaal uitgegeven de onder appels en peren in een mand wijskundige ondersteuning van docenten en instellingen is in handen van professionele de kwalificatie structuur educatie begeleiders van hogescholen en landelijke instellingen en toetsen in de volwasseneneducati e de ontwikkelingen in het nt2 onderwijs gaan nog steeds door sinds enkele jaren kennen we de staatsexamens nederlands als tweede taal in 1995 werd de naturalisatietoets ontwikkeld en in 1996 werd gewerkt aan de het nt2 onderwijs blijkt een vruchtbaar nog niet 1 5oo urentoets of de inburgeringstoets in zo lang geleden ontgonnen terrein er zijn continu januari 1996 is het advies kwalificatie struc allerlei ontwikkelingen gaande zo gelden voor de tuur educatie kse aan minister ritzen volwasseneneducatie als recente ontwikkelingen aangeboden in juni 1996 verscheen naar onder andere de naturalisatietoets de 5oo urentoets eindtermen voor de educatie de beleidsreac en de kwalificatie structuur educatie kse tie van de minister het is de bedoeling dat docenten zal het weleens duizelen wat toetsen per 1 januari 1997 de kse door de minister die verschillende toetsen nu eigenlijk en wat moet wordt vastgesteld in alle genoemde docu een docent ermee het toetsen en afsluiten van de menten wordt uiteraard ook gesproken over leerstof hoort natuurlijk bij het onderwijs het lijkt de staatsexamens de naturalisatietoets en de echter wel of er in het nt2 onderwijs meer en 5oo urentoets andere toetsen komen toetsen die weinig met onderwijs te maken hebben zoals de naturalisatie maatschappelijk kader toets of de 5 oo urentoets godelieve van hugte probeert in dit artikel enige het nt2 onderwijs staat hoog op de politieke orde in de chaos te scheppen door de appels van de agenda politici en beleidsambtenaren zijn peren te scheiden eerst geeft ze een overzicht in doordrongen van het nut en de noodzaak van vogelvlucht van de maatschappel ijke positie van een voldoende en professioneel nt2 onder allochtonen in nederland en schetst zij enkele wijsaanbod belangrijke uitgangspunten van het minderheden dit heeft alles te maken met de positie beleid van de rijksoverheid vervolgens worden die allochtonen innemen in de nederlandse achtergrond en doel van de staatsexamens de samenleving de nederlandse regering voert naturalisatietoets de 5oo urentoets en het advies al enkele jaren een minderhedenbeleid dit kse beschreven tot slot plaatst ze enkele kritische beleid is met name gericht op die groepen kanttekeningen die in vergelijking met het autochtone deel van de bevolking in een achterstandspositie verkeren het minderhedenbeleid is niet inhoudelijk en beleidsmatig heeft het onder gericht op bijvoorbeeld amerikanen japan wijs in het nederlands als tweede taal aan ners of onderdanen van landen uit de euro volwassenen de laatste jaren een enorme pese gemeenschap maar op de arbeids ontwikkeling doorgemaakt tien jaar geleden migranten die in de jaren zestig in nederland was er nog sprake van taallessen in buurt en kwamen werken en hun gezinnen op toege clubhuizen en bij mensen thuis gegeven laten vluchtelingen en asielzoekers en op de door enthousiaste betrokken en gemotiveer groepen uit de voormalige overzeese gebieds de vrijwilligers twee keer twee uur les in de delen van nederland indonesie suriname week vaak met zelf gemaakt lesmateriaal aruba en de nederlandse antillen ondanks tegenwoordig is dat anders het nt2 onder alle beleidsnotities maatschappelijke debat wijs aan volwassenen heeft een plaats in ten projecten en rondetafelconferenties de volwasseneneducatie gekregen er zijn nemen allochtonen nog steeds niet op een 1997 1 moer 3 gelijkwaardige manier deel aan alle domeinen middelbaar beroepsonderwijs en voor lage van de samenleving vooral op het gebied re ongeschoolde en assistentenfuncties op van onderwijs en arbeidsmarkt is er sprake de arbeidsmarkt examen ii geeft toegang van grote achterstand in vergelijking met tot de lange opleidingen in het middelbaar nederlandse leeftijdsgenoten profiteren beroepsonderwijs het hoger beroepsonder allochtone jongeren veel minder van het wijs en het wetenschappelijk onderwijs en tot nederlandse onderwijs zij stromen vooral midden en hogere kaderfuncties op de door naar de lagere sectoren en verlaten arbeidsmarkt de examens zijn uitdrukkelijk vaker ongediplomeerd de school in vergelij bedoeld als startbewijzen king met de autochtone bevolking is de taalverwerving en taalontwikkeling gaan werkloosheid onder allochtonen vele malen natuurlijk een leven lang door allochtonen hoger allochtonen moeten diverse drempels die het staatsexamen gehaald hebben beheer zowel zichtbare diploma s niveau van taal sen in principe voldoende nederlands om een beheersing als onzichtbare discriminatie start te maken met de betreffende functie of vooroordelen overwinnen om toegang te opleiding tijdens de opleiding of het werk krijgen tot onderwijsinstellingen en arbeids zal de taalverwerving uiteraard nog verder markt de verhoudingen tussen allochtone en gaan en zal er ook sprake moeten zijn van autochtone bevolkingsgroepen zijn de laatste bijvoorbeeld steunlessen nederlands speci jaren verhard discriminatie racisme en voor fieke cursussen in nevenschakelende pro oordelen manifesteren zich op de sportvel gramma s van incompanytrainingen of van cur den op straat in de gemeenteraden en in de sussen nederlands op de werkvloer tweede kamer politiek is op deze ontwik kelingen gereageerd door een minderheden de naturalisatietoets beleid in gang te zetten uitgangspunt hierbij rechten en plichten voor alle betrokkenen het nederlanderschap te verkrijgen door zowel voor de allochtonen als voor de neder naturalisatie geeft allochtonen dezelfde rech landse samenleving een uitwerking hiervan ten en plichten als autochtonen en vormt is de wet op de inburgering een inburge volgens bewindslieden in zowel de achter ringstraject voor alle nieuwkomers het afslui eenvolgende kabinetten lubbers als in het ten van inburgeringscontracten en de ver kabinet kok een belangrijke sleutel voor plichting om aan het inburgeringstraject deel gelijkwaardige participatie in de nederlandse te nemen een andere uitwerking is de natu samenleving de wet eist dat een vreemdeling ralisatiewet om het nederlanderschap te ver is ingeburgerd in de nederlandse samen krijgen in de visie van de nederlandse leving om voor naturalisatie in aanmerking te regering is het bezit van de nederlandse komen hirsch ballin en kosto de toenmali nationaliteit een belangrijke voorwaarde voor ge bewindslieden op het ministerie van justi integratie van allochtonen in nederland tie dit ministerie is onder andere verant omdat zij met het bezit van een nederlands woordelijk voor de toelating van vreemdelin paspoort dezelfde rechten en plichten krijgen gen in nederland de vreemdelingenwetge als autochtonen ving en de naturalisatiewetgeving lieten in 1994 aan de tweede kamer weten dat wie de staatsexamens nt 2 het nederlanderschap wil verkrijgen door naturalisatie ingeburgerd dient te zijn in de naar aanleiding van het advies van de com nederlandse samenleving een belangrijk missie hulstijn heeft minister ritzen in 1991 element daarbij is de kennis van de neder besloten tot het invoeren van staatsexamens landse taal aan deze kennis dienen duidelij nederlands als tweede taal de examens zijn ker eisen gesteld te worden er wordt een bedoeld voor allochtonen die geen diploma relatie gelegd tussen taalkennis en inburge van een nederlandse onderwijsinstelling heb ring onder een redelijke kennis van de ben examen 1 geeft toegang tot opleidingen nederlandse taal wordt verstaan kennis van in het primair leerlingwezen vakopleidingen het gesproken nederlands en een in het licht voor volwassenen korte opleidingen in het van het algemeen maatschappelijk verkee r 4 moer 1997 1 voldoende te achten kennis van de neder gang doordat in dit verband de term inbur landse taal onder algemeen maatschappe gering wordt gehanteerd ontstaat vaak ver lijk verkeer kan worden verstaan omgaan warring met de 5oo urentoets de toets die de met buren het doen van boodschappen inburgeringsprogramma s afsluit contacten met collega s en in de werksfeer gesprekken op het gemeentehuis met de de 500 urentoets politie met onderwijzers en leraren van de kinderen de vreemdeling moet in het nor in het kader van het minderhedenbeleid is de male dagelijks leven in nederland gewoon opvang en inburgering van nieuwkomers een kunnen functioneren met gebruikmaking van beleidsprioriteit het ministerie van binnen de nederlandse taal eisen aan lees en schrijf landse zaken is het coordinerend ministerie vaardigheid mogen niet worden gesteld dit andere betrokken ministeries zijn het ministe zou een richtlijn zijn die de rijkswet niet rie van justitie toelating van nieuwkomers kent er mogen geen eisen aan analfabete of vluchtelingen en asielzoekers het ministerie functioneel analfabete vreemdelingen worden van volksgezondheid welzijn en sport wel gesteld die ook niet aan autochtonen worden zijn en het ministerie van onderwijs cul gesteld tuur en wetenschappen educatief program ma de gemeenten zijn verantwoordelijk in opdracht van het ministerie van justitie voor de coordinatie en uitvoering van de zijn er richtlijnen en procedures ontwikkeld inburgeringstrajecten in hun gemeente de om voldoende kennis van de nederlandse gemeenten sluiten met de nieuwkomers een taal en ingeburgerd zijn in de nederlandse inburgeringscontract af de nieuwkomers ver samenleving te operationaliseren en te toet plichten zich het inburgeringstraject af te sen in de gemeente waar de vreemdeling die ronden de gemeenten verplichten zich om het verzoek om naturalisatie indient woont een inburgeringstraject aan te bieden onder wordt een onderzoek ingesteld een onder deel van het inburgeringstraject is het inbur deel van het onderzoek is de taaltoets de geringsprogramma iedere nieuwkomer krijgt taaltoets wordt afgenomen door instellingen een programma van 5oo uur aangeboden voor volwasseneneducatie onder verantwoor ongeveer 400 uur wordt besteed aan neder delijkheid van de vreemdelingendienst per lands de resterende uren zijn voor maat sonen die een nederlands onderwijsdiploma schappij orientatie en beroepenorientatie de hebben in het bezit zijn van het staatsexa programma s nederlands en maatschappij men en geestelijk gehandicapten zijn vrijge orientatie worden afgesloten met een toets steld van de taaltoets de toets vindt plaats in de toets nederlands de 5oo urentoets geeft de vorm van een gesprek in dit gesprek inzicht in het taalniveau dat de nieuwkomer komen onderwerpen aan de orde als de taken na afloop van het educatief programma heeft van de gemeente de parlementaire democra bereikt tie eenvoudige staatsinrichting wat er ver andert als men een nederlands paspoort heeft kwalificatie structuur educatie actief en passief kiesrecht bij verkiezingen voor de gemeenteraad provinciale staten en begin 1996 is een door prove programma de tweede kamer vrij verkeer van personen eenheid rendementsvraagstukken volwasse in europa belangrijke instellingen bijvoor nen educatie ontwikkeld advies kwalificatie beeld bureau huisvesting arbeidsbureau structuur educatie kse aan minister ritzen buurthuis gelijke behandeling van mannen aangeboden door het samengaan van en vrouwen in vergelijking met de situatie beroepsonderwijs en volwasseneneducatie in voor de ontwikkeling van de richtlijnen en de regionale opleidingscentra roc zoals vast invoering van de taaltoets is de toetsingspro gelegd in de wet educatie beroepsonderwijs cedure nu landelijk gestandaardiseerd en is er web was de ontwikkeling van een kwalifi sprake van een landelijke normering van de catiestructuur gewenst eisen die aan taalkennis en inburgering wor als basis voor de advisering hanteert prove den gesteld dat is een belangrijke vooruit de visie dat het de maatschappelijke functi e 1997 1 moer 5 kwalificatiestructuur educati e kwali fi catiestructuur beroepsonderwij s o o voortgeze tt e kwalificatie o a middenkaderfunctionaris b specialist o o start 2 kwalificatie vakfunctionaris o o start 1 kwalificatie besisbero epsbeoefenaa r o 0 basis q 0000000 kwalificatie qop ass istent pp o o drempel kwalificati e redzaamhei d kwalificati e afbeelding i kwalificatiestructuur educatie en kwalificatiestructuur beroepsonderwij s van educatie is om volwassenen adequaat toe inzichten handelingsbekwaamheden bieden te rusten en te kwalificeren zodat zij op vele binnen een of meer van eerdergenoemde gebieden kunnen functioneren en zich verder terreinen kunnen ontwikkelen advies p 9 e v enke de kwalificaties worden in zes niveaus le belangrijke uitgangspunten voor het advies onderverdeeld gebaseerd op de criteria com waren plexiteit van handelen mate van zelfstandig kwalificaties kunnen op verschillende manie heid en transfermogelijkheden van vaardighe ren worden verworven in het onderwijs of den kennis en of inzichten door werkervaring i redzaamheidsniveau kwalificeert voor ver erkenning van kwalificaties moet nagestreefd schillende elementaire vaardigheden worden 2 drempelniveau kwalificeert voor vaardighe deelname aan en succesvolle afronding van den om aan functietrainingen deel te nemen educatieve activiteiten in de volwassenenedu en of voor deelname aan het beroepsonder catie moet in principe leiden tot een landelijk wijs op assistentniveau erkende vorm van kwalificatie 3 basisniveau kwalificeert voor deelname aan de kse moet zoveel mogelijk ruimte geven onder andere opleidingen op het niveau aan individuele wensen van opdrachtgevers basisberoepsbeoefenaar en is min of meer doelgroepen en individuele deelnemers vergelijkbaar met het niveau van de basisvor de kwalificaties die in de kse worden ming opgenomen hebben betrekking op hande 4 start 1 niveau kwalificeert onder meer voor lingsprofielen op het terrein van maatschap deelname aan het niveau vakopleiding in het pelijke deelname deelname aan arbeid en secundair beroepsonderwijs en is vergelijkbaar deelname aan vormen van vervolg onderwijs met vbo c en mavo c d niveau en scholing een kwalificatie geeft aan welke s start 2 niveau kwalificeert voor deelname combinatie van kennis vaardigheden en aan het hbo en of instap in een hoger niveau 6 moer 1997 1 van lang mao en is te situeren op havo lingstrajecten en in bedrijfsopleidingen moe niveau ten ook opgenomen worden in de kse 6 voortgezet niveau kwalificeert onder meer in aansluiting op het advies van prove zijn voor deelname aan het wetenschappelijk inmiddels eindtermen educatie ontwikkeld onderwijs en is te vergelijken met het vwo voor de vakken nederlands rekenen niveau wiskunde engels en maatschappij orientatie in de kse moeten reeds bestaande en erken voor nederlands als tweede taal is een concept de kwalificaties worden opgenomen de referentiekader nt2 opgesteld prove heeft staatsexamens nederlands als tweede taal i en minister ritzen onder meer voorgesteld om ii en de diploma s van artikel 7 t m 9 van de de eindtermen op de niveaus 2 en 3 van de wet op het voortgezet onderwijs mavo kse en het referentiekader nt2 voor de havo vwo bovendien moet de kse aan genoemde vakken vast te stellen sluiten bij de al bestaande kwalificatiestruc tuur voor het beroepsonderwijs waardering en kritische vragen de kwalificaties gelden voor alle vakken er worden deelkwalificaties en eindkwalificaties sommige volwassenen hebben in hun leven onderscheiden een deelkwalificatie heeft weinig mogelijkheden gehad om onderwijs te betrekking op een vak leergebied of taakge volgen of hebben verouderde of niet in bied en wordt afgesloten met een certificaat nederland behaalde kwalificaties de huidige een eindkwalificatie heeft betrekking op meer samenleving vraagt dat mensen meekunnen vakken leergebieden of taakgebieden en in het kennis en informatiseringstijdperk dat wordt uitgedrukt in een diploma beide kwa zij zich in snel tempo nieuwe kennis en lificaties zijn opgebouwd uit een bepaalde vaardigheden eigen maken de volwassenen clustering van eindtermen educatie biedt hen daarvoor de mogelijkheid de kwalificaties moeten flexibel zijn en naast werk de zorg voor kinderen en of gemakkelijk kunnen worden uitgebreid en ouders vrijwilligerswerk kortom volwassen aangepast aan veranderde omstandigheden in taken en volwassen zorgen maken veel vol onderwijs maatschappij of beroep daarom wassenen gebruik van de mogelijkheid om moeten in alle kwalificaties eindtermen uit hun kennis en vaardigheden uit te breiden het repertoire van de sleutelvaardigheden het is daarom positief dat deze inspanningen opgenomen worden sociale vaardigheden in de kse zichtbaar gemaakt worden beloond leervaardigheden probleemoplossend vermo worden in de vorm van certificaten of diplo gen organisatievaardigheden analytische en ma s met civiel effect het is een erkenning reflexieve vaardigheden deelkwalificaties en van geleverde inspanningen en van opgedane de daarbij horende certificaten kunnen wor kennis en vaardigheden den bijeengebracht in een kwalificatie of minder te spreken ben ik over de structuur opleidingenpaspoort alle diploma s en certi die gekozen is het bouwwerk van de kse ficaten die binnen de kse behaald zijn zijn lijkt een kopie van het jeugdonderwijs een landelijk erkend en onbeperkt geldig bouwwerk dat stapelt van niets naar iets van diploma s kunnen op twee manieren be laag naar hoog volwassenen zijn echter geen haald worden er zijn diploma s die gebaseerd kinderen zij beschikken al over de nodige zijn op enige vorm van wettelijke regeling of kennis houding en vaardigheden over levens overheidsbesluit de diploma s ingevolge arti ervaring en levenswijsheid er kan bij volwas kel 7 t m 9 van de wet op het voortgezet sen leerders veel minder dan bij jongeren onderwijs en de diploma s van het staatsexa sprake zijn van een lineaire verwerving van men i en ii daarnaast worden profieldiplo kennis houding en vaardigheden juist het ma s geintroduceerd die binnen nader vast volwassenenonderwijs heeft altijd als uitgangs te stellen kaders door cursisten en opdracht punt gehanteerd aansluiting te zoeken bij de gevers vrij samengesteld kunnen worden kennis en ervaring van de leerders maatwerk diploma s op het redzaamheids het drem te leveren daar lijkt weinig van over te pel en het basisniveau zijn altijd profieldiplo blijven ma s kwalificaties behaald in andere scho de positionering van het nt2 onderwijs e n 1997 1 moer 7 wmmdaidifi hoog voo rtgezett e kwalificatie 0 a middencaderfimmonm e 0 q il sart 2 o o kwalificatie p wkjunmonm v o oomootridu4 start i q auoden kwalificatie p baraonom eodenaar o basis kwalificatie o 0000000 o wmooi iding drempel 0 laag kwalificatie redzaamheid i o kwaifiati e afbeelding z de leerweg nt2 en de kse niveaus van de staatsexamens nt2 heeft voor veel native betekent dit niet dat zij ook onder aan discussie in het nt2 veld gezorgd neder het kwalificatiebouwwerk zouden moeten lands als tweede taal heeft een andere plaats instromen zij beschikken al over een for dan andere vakken beheersing van het mele of informele kwalificatie ze zouden nederlands is een voorwaarde om onderwijs het nederlands moeten leren beheersen tot in in andere vakken te volgen sommige cursis ieder geval het functioneringsniveau waarop ten beheersen het nederlands weliswaar nog ze voor hun komst naar nederland functio niet voldoende maar kunnen wel voldoen neerden een beginnende leerder duits of de gekwalificeerd zijn in de andere vakken spaans in het vwo en een beginnende twee voor een vervolg opleiding op verzoek van detaalleerder in de volwasseneneducatie zijn het ministerie van onderwijs cultuur en wat dit betreft vergelijkbaar de eerste leer wetenschappen is een concept referentieka ling stroomt ergens in het bouwwerk in om der nt2 uitgewerkt in het referentiekader bijvoorbeeld een certificaat duits te behalen nt2 moet helderheid blijken over de relatie op een niveau dat voor haar hem relevant is van de beheersingsniveaus zoals onder meer deze leerling hoeft niet van onderaf te begin beschreven in de prove notitie eindtermen nen hetzelfde geldt natuurlijk voor tweede educatie en de eindtermen van de program taalleerders zij stromen ergens vanaf een van ma s i en ii van de staatsexamens nt2 begin de zijdeuren het kwalificatiegebouw van de 1997 wordt dit concept besproken en zal er kse binnen een definitieve versie verschijnen de staats verwarrend voor het nt2 veld is de ge examens i en ii zullen in dit referentiekader bruikte terminologie de kwalificatie red dus een plaats moeten krijgen zaamheidsniveau is in de kse de eerste de nt2 is voor allochtone leerders een voor laagste kwalificatie in over de drempel naar waardelijke vaardigheid een middel om sociale redzaamheid de titel zegt het al onderwijs scholing te kunnen volgen zowel hanteert coumou 1992 een juist omgekeer de nieuwkomers als degenen die al langer in de terminologie sociale redzaamheid staat nederland verblijven beschikken daarnaast al dan voor een zelfstandig functioneringsniveau over een scala aan andere kennis houding en in tegenstelling tot het drempelniveau vaardigheden hoewel hun taalbeheersing kan prove wil de 5oo urentoets en de naturali varieren van nog niets zeer weinig tot near satietoets ook opgenomen zien in de kse 8 moer 1997 1 hierboven is beschreven wat het beleidsdoel na of een cursist vastgestelde onderwijsdoelen van beide toetsen is het zijn instrumenten in bereikt heeft het minderhedenbeleid heeft het kader van het toelatings en integratiebe eigen doelstellingen en een eigen instrumen leid van allochtonen het zijn toetsen voor tarium een van de instrumenten om bijvoor allochtonen om mee te mogen doen in en beeld de doelstelling bevorderen van integra aan de nederlandse samenleving ik vraag me tie van minderheden in de samenleving te af of dergelijke instrumenten een plaats in de bereiken is de naturalisatiewetgeving een kse moeten krijgen voor we het weten onderdeel van die naturalisatiewetgeving is de krijgt het onderwijs allerlei taken en verant naturalisatietoets in de kse wordt gepro woordelijkheden van de overheid toegescho beerd alle genoemde toetsen in hetzelfde ven die er eigenlijk niet thuis horen bepaalt gebouw onder te brengen het zal duidelijk het onderwijs of allochtonen geintegreerd zijn dat ik dit een ongewenste ontwikkeling zijn bepaalt het onderwijs of nieuwkomers vind appels en peren smaken samen soms ingeburgerd zijn geeft het onderwijs een heel lekker maar dan wel in een juiste certificaat succesvol ingeburgerd naar mijn verhouding mening niet het onderwijs leert mensen kennis en vaardigheden aan leert ze instru literatuu r menten te hanteren die hen bij het dagelijks leven van nut kunnen zijn het is wat gemak co rdinatie eenheid prove red eindtermen kelijk geredeneerd beide toetsen toetsen de educatie nederlands rekenen wiskunde beheersing van het nederlands in beide referentiekader nt2 engels maatschappelijke toetsen wordt de kennis van de samenleving orientatie amersfoort 1996 getoetst dus we nemen beide toetsen maar in coumou w e a over de drempel naar sociale het onderwijs en kwalificatiesysteem op redzaamheid utrecht ncb 1992 opvallend is dat de talen turks en arabisch liemberg e j hulstijn referentiekader nt2 geen plaats hebben gekregen in het kse concept 2 amersfoort prove 1996 gebouw de opvatting van prove over deze ministerie van onderwijs cultuur en weten talen is dat het hier gaat om kwalificaties die schappen naar eindtermen voor educatie veld een beperkte relevantie hebben binnen de directie beroepsonderwijs en volwasseneneducatie nederlandse samenleving en zeer weinig zoetermeer 1996 gevraagd zijn ik ben het niet met deze prove kwalificatie structuur educatie advies van opvatting eens in de eerste plaats zijn turks prove aan de minister van ondenvijs cultuur en arabisch in nederland gesproken levende en wetenschappen amersfoort prove 1996 talen in de tweede plaats zijn beide talen al prove leren kwalificeren een ontwikkelingskader enige jaren eindexamenvak in het vwo in de achtergronden en overwegingen bij de kwalificaties derde plaats is er in verschillende beroepssec tructuur educatie amersfoort prove 1996 toren gezondheidszorg onderwijs maat schappelijke dienstverlening detail een groeiende vraag naar beroepsbeoefenaars die turks of arabisch als native language hebben in de vierde plaats maakt nederland een proces van europese internationalisering door en dan zouden turks en arabisch talen met een beperkte relevantie zijn dit artikel heb ik appels en peren genoemd ik heb duidelijk willen maken dat de kse de staatsexamens de 5oo urentoets en de natu ralisatietoets ontworpen zijn vanuit verschil lende vertrekpunten met heel verschillende doelstellingen toetsen zijn in de eerste plaats onderwijskundige instrumenten toetsen gaan 1997 i moer 9