Documenten
r oger r oge r belgie belgie voor beginners dat moer enkele honderden vlaamse lezers telt en dat er zelfs twee vlaamse r edactie leden zijn komt gewoon doordat in belgie enkele miljoenen mensen het nederlands als moedertaal hebben we zitten dus in vlaams belgie met dezelfde moedertaalproblemen als in nederland toch evolueren die problemen tegen een andere achtergrond de onderwijssituatie van waaruit de belgische leraar zijn houding handelingen en visie moet bepalen is heel anders dan die in nederland om hierop een beter zicht te krijgen hebben we een reeks van drie artikelen op het getouw een overzicht van de huidige politieke situatie een tweede over het onderwijs en een derde over de taal in het onderwijs in het eerste artikel poogt roger roger vanuit zijn standpunt een beeld te schetsen van het politieke leven in belgie hij stelt zich niet op als professioneel kenner maar geeft eerlijk zijn visie vanuit zijn betrokkenheid als denkend staatsburger die in belg ie leeft en belgie be leeft en op die wijze treedt hij vooral de nederlandse lezer tegemoet vaak vragen nederlandse vrienden me hoe dat is orde op een of andere manier het verkeer ver om in belg i e te wonen leuk zeg ik dan heer loopt vrij vlot en improvisatie is een nationale lijk land wenkbrauwfronsen beleefd verborgen deugd echt mis loopt het in b elgie alleen als verbazing maar belgie is inderdaad een land waar men de bureaucratie laat improviseren of als men ik me goed in voel ik zou voor geen geld ter we improvisaties gaat bureaucratiseren d at zijn twee re l d in nederland of in frankrijk willen wonen dingen die we nog uiteen moeten leren houden ja het is soms wat rommelig je moet de achter een typisch vlaamse uitdrukking is zijn plan deurtjes kennen er is nogal wat corruptie de trekken volgens van d ale betekent dat zich jongste schrijvers zijn er de 40 voorbij de poli met eigen middelen uit de slag trekken zich we tiek wordt hier steeds ondoorzichtiger enz maar ten te redden in ong zin min of meer knoeierig daar staat veel tegenover er wordt niet gezeurd of onwettig te werk gaan om iets te bereiken er is weinig vandalisme alles komt altijd wel in van d ale slaat er vaak met zijn petje naar als hij 37 zuidn woorden opneemt driekwart van zijn derlands studeerde thans zijn er aan de vlaamse zuidn heb ik nooit gehoord maar dit keer heeft universiteit te leuven 25 000 studenten prak hij het goed alleen wordt zijn plan trekken veel tisch al deze mensen gaan behoren tot de nieuwe vaker in gunstige dan in ongunstige zin gebruikt vlaamse bourgoisie het frans is in vlaanderen in nederland kennen ze die uitdrukking niet als machtsfactor praktisch uitgeschakeld behalve maar dat komt omdat ook het begrip zelf zo bel dan in het gebied rond brussel gisch is als het maar kan wij trekken graag ons in dat licht is het nu misschien duidelijk dat bij plan en dat begrijpen nederlanders niet goed deze nieuwe generaties het algemeen nederlands geloof ik als communicatiemiddel en prestigetaal beant dat nederlanders over de vlamingen een uitge woordt aan een objectieve en meestal ook aange sproken mening hebben hinde rt me niet zo erg voelde behoefte in verschillende steden van ons wij denken over hun ook het onze dat zij vaak land wordt dan ook de nederlandse standaardtaal zo wezenloos slecht over vlaanderen geinfor geleidelijk de gewone huis en omgangstaal in meerd zijn vind ik jammer daar probeer ik nu burgerlijke milieus dat deze standaardtaal dan wat aan te doen vaak een plaatselijke kleur krijgt zal wel niemand verwonderen spreken vlamingen vlaams de invloed van radio en tv is daarbij enorm en is veel groter dan die van de taalzuiverende vlaam neen vlaams bestaat niet er bestaan wel een se leraar die met zijn zeg niet maar wel aantal vlaamse dialecten waarbij bijvoorbeeld het lijsten uitspraakoefeningen enz vaak een ver west vlaams verwant is met het zeeuws en het keerd effect bereikt al die vlotte dialectspreker frans vlaams het brabants van antwerpen en tjes worden door de permanente correctie angst leuven met het brabants van s hertogenbosch in de klas zeer onzekere abn sprekers die zich en het limburgs van hasselt met dat van maas voortdurend op de vingers gekeken voelen en tricht de onderlinge verstaanbaarheid van de daarom de veiligheid van de eenvoudige zinnetjes vlaamse dialecten is zeer gering een bruggeling en de clichewoordjes verkiezen wij zijn in vlaan kan een limburger nauwelijks verstaan daar deren nog niet echt klaar met de problematiek hebben ze dus een standaardtaal voor nodig be rond schooltaal en milieutaal het officiele stand grijpt elk kind van 1830 tot 1950 optimisten punt abn altijd en overal leidt in de praktijk zeggen 1930 werd deze functie in vlaanderen nog vaak tot de karikatuur van de moedertaalle waargenomen door het frans buiten enkele we raar die als hoofddoel van zijn onderwijs ziet de tenschappelijke literaire en flamingantische mi leerlingen de brt uitspraak feilloos te doen na lieus mijn ouders spraken met ons en met elkaar bootsen en ze complexen te bezorgen zodat ze dialect ze kenden nauwelijks abn maar ze kon niet meer durven zeggen ik trek mijn plan wel den wel frans spreken en schrijven mijn moeder vooral in het technisch en het beroepsonderwijs zelfs uitstekend leidt dat soms tot dwaze toestanden maar we het frans was en is nog steeds de huistaal van moeten ons hier toch niet te gemakkelijk van af de hoge bourgoisie in vlaanderen laat ons maar maken wij kunnen toch niet een volk van dia aannemen dat 3 procent van de vlaamse bevol lectsprekers blijven een soort luxemburg aan king het frans als huistaal heeft de cijfers van de zee vergeten we immers niet dat geen van de laatste talentelling in 1947 zullen wel niet gron vlaamse dialecten ooit geschreven wordt behalve dig meer veranderd zijn thans is het frans in het limburgs in carnavaltijd vlaanderen veel van zijn prestige kwijtgeraakt in de eerste plaats omdat de oude elite die altijd d e rech tspositie va n d e ta l e n een vrij gesloten milieu vormde sedert 1950 is opgevolgd door een nieuwe generatie managers de grondwet van 1803 bepaalde in artikel 23 dat kaderleden en technici van onder meer de grote nog steeds geldt het gebruik van de in belgie multinationals die het oude belgische kapitaal gesproken talen is vrij het kan niet worden gere hebben verdrongen en opgeslokt ter illustratie geld dan door de wet en alleen voor handelingen toen ik in de jaren vijftig te leuven studeerde van het openbaar gezag en voor gerechtszaken telde de nog niet gesplitste universiteit 10 000 in feite was in het prille koninkrijk ondanks dit studenten waarvan ongeveer de helft in het ne grondwetsartikel het frans overal de enige be 38 stuurstaal want iedereen sprak frans d w z ie geen wettelijke diploma s aflevert wordt niet ge dereen die iemand was d w z die stemrecht had subsidieerd er zijn dus in vlaanderen maar heel het enkelvoudig algemeen stemrecht voor man weinig franstalige privescholen ze zijn erg duur nen dateert van 1913 voor vrouwen van 1947 en bereiden hun leerlingen voor op de examens thans is de toestand als volgt de wet erkent drie van de centrale examencommissie d aar staat officiele talen het nederlands het frans en het wel tegenover dat in de grote steden de franstali duits het nederlands is de enige officiele taal in ge ouders hun kinderen meestal naar dezelfde de provincies oost en west vlaanderen ant meestal katholieke scholen sturen waar ze voe werpen limburg en in het vlaamse gedeelte van len dat men begrip heeft voor hun situatie brabant de provincies luik luxemburg na zoals te verwachten gaat in een land als het onze men henegouwen en het waalse gedeelte van veel aandacht uit naar de studie van de andere brabant hebben het frans als officiele taal behal landstaal in vlaanderen mag daarom vanaf de ve enkele gemeenten aan de duitse grens waar vijfde klas van de lagere school een facultatieve ongeveer 50 000 belgen het duits als omgangs cursus frans gegeven worden die door zeer veel en bestuurstaal hebben bijna over haar hele leng leerlingen wordt gevolgd i n het secundair onder te is de zogenaamde taalgrens tussen het neder wijs is de keuze vrij tussen frans engels of d uits lands en het frans een vrij duidelijke zaak die zel als eerste vreemde taal tweede taal heet dat den wordt aangevochten er zijn echter enkele hier drie kwart van de vlaamse leerlingen kiest plaatsen op de taalgrens waar beschermde min hier voor het frans de overblijvenden meestal derheden genieten van zogenaamde faciliteiten voor het engels dat is onder meer helemaal in het westen het ge afhankelijk van de onderwijssoort en de klas val voor het waalse komen dat vorig jaar in het wordt 2 a 7 uur tweede taal per week gegeven i n nieuws kwam omwille van de poging om er in wallonie doet zich nu een vreemd verschijnsel toepassing van de taalwet een vlaamse school op voor d rie kwart van de waalse leerlingetjes of te richten voor de aldaar gevestigde vlamingen hun ouders opteren voor het engels als tweede het is ook het geval voor de vlaamse gemeente taal en velen van hen nemen later nog eens het voeren helemaal in het oosten waar een smeu duits als derde taal zodat ze weinig of geen ne lende dorpsruzie door de nationale politiek derlands hoeven te leren bijvoorbeeld een uur steeds opnieuw wordt aangewakkerd en tenslot per week gedurende drie jaar wettelijk is dit te is er dan het tweetalige gebied om brussel volkomen in orde en een wetswijziging om ieder waarover verder nog meer een te verplichten de andere landstaal te leren zit dat de officiele taal in vlaanderen het neder er wel niet in de kennis van het n ederlands is in lands is houdt in dat in vlaanderen alle officiele wallonie dan ook zeer gering h aast niemand in stukken in het nederlands gesteld moeten zijn wallonie kijkt naar de vlaamse tv maar ook de op straffe van nietigheid het gerecht moet ieder meeste vlamingen verkiezen de nos program een in het nederlands vonnissen eventueel met ma s boven die van de rtb f die ze slecht ver een tolk de gemeenteraad en het verslag ervan staan waalse en vlaamse b elgen hebben steeds moet in het nederlands aanbestedingen van de minder kennis van elkaars situatie psychologisch overheid stukken voor de belastingen dus ook groeit b elgie onherroepelijk uit elkaar boekhouding bijvoorbeeld verkeersborden enz moeten in onze taal gesteld worden van geen en b ru ssel enkele postbeambte rijkswachter of loketbedien de in vlaanderen mag kennis van een andere taal tot in de ach ttiende eeuw was brussel een bijvoorbeeld het frans worden geeist in de vlaamse stad met een sterke franstalige bour praktijk zijn hier uiterst zelden problemen mee geoisie de annexatie bij frankrijk van 1794 tot te oordelen naar de zeldzaamheid van woedende 1814 de bewuste verf ransingspolitiek na 1830 lezersbrieven over treinconducteurs die ter hoog internationale invloed en een aantal flaters van de te van aalst vroegen noire billei s v p vlaamse beweging hebben ertoe geleid dat nu ook het onderwijs in vlaanderen moet in het ne nog slechts 15 a 20 procent van de brusselaars derlands worden gegeven de sanctie hierop is het nederlands als huistaal hebben wat op een dubbel zonder studies in het nederlands krijgt stad van 1 miljoen inwoners nog altijd een respec men geen wettelijk diploma en een school die tabel aantal betekent 39 de taalwetgeving heeft brussel uitgeroepen tot op het taalgebruik in gerechtszaken ze werd ove tweetalig gebied waar alle openbare diensten vol rigens nauwelijks toegepast dan komt geleidelijk ledig tweetalig moeten zijn volgens een 50 50 een reeks van wetten die de politieke rechten van verhouding en waar in de scholen geen vrije keuze de vlamingen moeten garanderen en die in de is van de tweede taal alle vlamingen moeten er jaren zestig van onze eeuw min of meer werden ook frans leren alle franstaligen ook neder voltooid lands dat het zo lang heeft geduurd voor de meerder in feite wordt door de franstalige politieke meer heid van het land zich kon laten gelden is mis derheid in brussel de taalwetgeving permanent schien bevreemdend maar in dit geval is de verge gesaboteerd van de 19 burgemeesters van de lijking met de lange strijd van de arbeiders mis brusselse agglomeratie heeft er 1 een een schien verhelderend vlaamse burgemeester de taalwetgeving wordt wat ook velen verwonde rt is dat in vlaanderen door de brusselse franstaligen aangevoeld als een de sociale strijd om de boterham van de kleine extra probleem voor deze grote stad bij cityvor man zo lang los is blijven staan van de strijd om ming grondspeculatie vorming van noordafri de taal van diezelfde kleine man de verklaring kaanse en turkse ghetto s huisvuilverwijdering hiervoor is zeer belgisch de taalbeweging is ont verkeer enz komt dan nog de verplichte twee staan en gegroeid in kleinburgerlijke katholieke taligheid bovendien is het voor de plaatselijke milieus waar rechtgeaarde socialisten zich volko dorpspolitici vaak mooi meegenomen als zij alle men vreemd voelen en andersom dit is nog problemen van hun stad aan de vlamingen toe steeds in zekere mate het geval de leuze alles kunnen schrijven wie ooit in brussel heeft ge voor vlaanderen vlaanderen voor kristus woond of gewerkt zal je weten te vertellen dat je avv vvk in kruisvorm te schrijven heeft veel er als vlaming nogal wat vernederingen te slikken vrijzinnigen afgestoten van de hoofdstroom van kunt krijgen het gaf mij ook wel een vreemd ge de vlaamse beweging maar niemand moet twij voel toen ik eens in een file in een brussels zelf felen aan de oprechte vlaams gezindheid van gro bedieningsrestaurant met een vriend nederlands te socialisten als august vermeylen camille stond te praten en ineens achter me in het frans huysmans en achille van acker hoorde zeggen het riekt hier naar vlaming tijdens de eerste wereldoorlog laten een aantal hoe dat aankomt als je het dag na dag meemaakt vlaams gezinden zich opvrijen door de duitse kan ik me voorstellen hoe het met het brusselse bezetters omdat ze hopen zo hun d oe l te kunnen probleem verder moet weet eigenlijk niemand bereiken het lukt hun ook nog vrij aardig er want de standpunten zijn onverzoenlijk en erg komt in gent zelfs een vlaamse hogeschool die emotioneel geladen natuurlijk na de bevrijding in 1918 prompt weer wordt afgeschaft het duu rt tot 1930 voor de de vl aamse beweging gentse universiteit definitief wordt verneder landst de hele zaak doet aan de reputatie van nationalistische bewegingen hebben een slechte de vlaamse beweging geen goed als vlaamse sol reputatie en veelal terecht ook de vlaamse be daten uit de wereldoorlog in 1919 de frontpartij weging moet voldoende kritisch benaderd wor stichten en prompt vijf kamerzetels halen heeft den dat het nederlands in vlaanderen in de ne de vlaamse beweging een nieuwe dimensie gekre gentiende eeuw niet uitgeroeid werd en in de gen er is in het parlement een vlaamse zweep twintigste eeuw een sterke come back maakte is partij die de andere vlaamse politici kan probe voor mij nog steeds een beetje onverklaarbaar ren op te jagen als zovele oudstrijdersverenigin het nederlands had in belgie alles tegen het was gen uit die tijd de stahlhelm bijvoorbeeld ge de taal van de gehate hollander na 1830 het raakt ook deze pa rt ij in autoritair vaarwater ze was de taal van de gewone man in het armste deel gaat op in het fascistoide zoal niet fascistische van het land het had geen internationaal aanzien vnv vlaams nationaal verbond dat zich in de en toch van 1835 af beginnen mensen te ijveren tweede wereldoorlog aan dezelfde steen zal sto voor hun eigen taal en cultuur kapelaans onder ten als die andere vlamingen in de eerste een wijzers en kleine burgermannetjes vanaf 1870 voor mij tragische figuur is bijvoorbeeld die van begint de romantische studentenbeweging in het vnv kamerl id trammens die tijdens de oor 1873 komt de eerste taalwet de wet coremans log de belgische taalwetten met duitse steun ein 40 delijk correct liet toepassen en daar na de bevrij deze omvat de politieke part ij het ziekenfonds ding zwaar voor werd gestraft de collaboratie de vakbond spaarkassen vormingsorganisaties heeft trouwens de hele vlaamse beweging erg kranten jeugdorganisaties scholen vrouwenver verdacht gemaakt in veter ogen vergeten we ech enigingen en de kerk dit alles vormt een onont ter niet dat het overgrote deel van de vlaamse warbaar kluwen met vertakkingen op alle gebie kiezers het steeds gehouden heeft bij de traditio den tot in de banken de industrie en de bouw nele politieke families katholieken socialisten nijverheid toe over de omvang van deze zuil kan liberalen men zich een idee vormen als men weet dat onge de huidige volksunie die in nederland om veer 70 procent van de vlaamse middelbare scho wille van haar naam zo n rare associaties oproept lieren in katholieke scholen zi tten 30 procent is bij ons geen fascistische partij ze werd gesticht van de bevolking gaat zondags naar de kerk in de jaren vijftig en houdt zich wel op de eerste slechts twee kranten in vlaanderen zijn niet ka plaats bezig met de vlaamse politieke en econo tholiek de liberale het laatste nieuws en de mische belangen verder heeft ze voor mij nogal progressieve zusters de morgen vooruit onduidelijke denkbeelden over de ordening van het katholiek onderwijs wordt door de staat gefi de maatschappij de meerderheid van haar aan nancierd op bijna dezelfde manier als wat hier de hangers en leden is wel rechts van het centrum te officiele scholen heet toch behoudt het ka th o vinden maar de partij telt zowel vaag progressie liek onderwijs een indrukwekkende mate van on ve figuren als nelly maes tot uiterst rechtse als afhankelijkheid niet alleen bij het benoemen en wim jorissen de volksunie heeft nog 18 kamer ontslaan van leerkrachten wie bijvoorbeeld ge leden in het parlement zit ook een kamerlid van scheiden is en hertrouwt vliegt eruit maar ook het uiterst rechtse vlaams blok op pedagogisch gebied zo is het vernieuwd se de volksunie heeft geen gekende relaties met fas cundair onderwijs vso bijna tien jaar geleden cistische knokploegen als de vlaamse militanten ingevoerd in het rijksonderwijs wat een totaal orde vmo wiens theorieen hier trouwens door nieuwe onderwijsstructuur met zich mee bracht weinig mensen echt au serieux genomen worden het katholiek onderwijs volgt schoorv oetend met extremisme van links of rechts past niet goed in een minderheid van scholen de we tt en worden onze volksaard lastig zijn die jongens natuurlijk op zoiets voorzien bij ons rijksscholen moeten wel maar hun energie richt zich de laatste jaren gemengd zijn praktisch alle katholieke scholen eerder tegen vreemde arbeiders en zedenverwilde zijn ofwel voor jongens ofwel voor meisjes 70 ring als tegen het frans de vlaamse beweging procent van de vlaamse meisjes zit dus in een moet vooral niet met dit clubje geidentificeerd meisjesschool er zijn in de onderwijswetten worden aparte leerplannen enz maar naast deze partijpolitieke actie is er ook een dat jonge mensen die in zo n gesloten systeem sterke culturele actie geweest voor de versprei opgroeien er vaak geen benul van hebben wat ding van vlaamse boeken vlaamse liederen andersdenkenden bezielt is evident leden van abn etc met andere woorden voor het verster de christelijke zuil kunnen zich trouwens heel ken van het vlaamse zelfbewustzijn soms is het zelden voorstellen dat hun zuil naar buiten uit allemaal een beetje romantisch wat provinciaal bedreigend zou kunnen overkomen voor henzelf en krampachtig maar het hoort erbij de comfor is het een vlot geolied vriendelijk service insti tabele taalpositie die mijn kinderen en ikzelf nu tuut veel vertrouwder dan de norse bureaucrati genieten is het produkt van 150 jaar strijd van sche openbare diensten trouwens wie uit de een vlaamse beweging waar ik nu met gemengde zuil wil stappen zal het niet gemakkelijk hebben gevoelens tegen aan zit te kijken in zijn eigen kring geldt hij als excentriek zoal niet als verrader in zijn nieuwe zuil is hij een in de verzuiling dringer een onbetrouwbare overloper en buiten de zuilen leven is erg oncomfortabel in dit land een enorm dominerende positie wordt in vlaan men had kunnen hopen dat de jaren zestig deze deren ingenomen door het geheel van katholieke situatie zouden aangetast hebben en even leek organisaties wie in vlaanderen in een katholiek het erop dat bijvoorbeeld de open gemeenschaps gezin geboren wordt blijft waarschijnlijk voor de school op pluralistische basis een kans zou krij rest van zijn leven geborgen in de katholieke zuil gen tot de voorstanders ervan behoorden onde r 41 meer de cvp jongeren onder leiding van de hui minder handen de vervuiling onze positie tegen dige premier maar in het begin van de jaren over navo en derde wereld alles wordt binnen zeventig begon de restauratie en al heel snel bleek de kortste tijd een vlaams waalse kwestie of een dat de structuren veel sterker waren dan de ver rel tussen de zuilen ik weet niet zo best waar dat nieuwende krachten in 1980 werd een vereni allemaal op uit zal draaien en ik geloof dat nie ging opgericht om de idee van de open gemeen mand eigenlijk zo precies weet hoe het met bel schapsschool opnieuw te propageren de von is gie verder moet daar stichtend lid van en dat is eigenlijk jammer want dit is toch echt een bijzonder aardig land om in te wonen nu besluit hoop ik maar dat dit niet al te sarcastisch klinkt na al het voorgaande voor velen is het evident dat het grootste bel gische probleem lang niet meer de talenkwestie is maar de gebrekkige structuren die in de loop bibliografie van de jaren zijn uitgewerkt om de verhouding tus sen de gemeenschappen te organiseren bevredi w i e van de vlaamse problemen niet genoeg kan krijgen vindt informatie hierover vanuit een duidelijk progres gen eigenlijk niemand en beletten ons de veel drin sieve hoek in s devos e a zwart en geel en een beetje gender zaken aan te pakken de slechte economi rood uitg infodok le uven 1979 245 pag sche toestand de machtsconcentratie in steed s adressen van de auteurs in dit nummer jose ruigrok postbus 15002 1001 ma amsterda m dora smeesters walter de hert p a dijkstraat 36 2950 hofstade belgie jan sturm boslaan 2 7321 dh warnsvel d helen gerretsen peperstraat 11 amsterda m roger roger leeuwerikenlei 3 2520 edegem belgie 42