België voor beginners 3 – De schooltaal vroeger en nu

dora smeesters belgie voor beginners 3 be gie 3 de schooltaal vroeger en nu het derde artikel in onze serie over achtergronden en praktijk van het moedertaalonder wijs in belgie gaat over de taal die in vlaams belgie op school wordt gebruikt het is dit jaar pas vijftig jaar geleden dat de wet op de vernederlandsing van het onderwijs in vlaanderen van kracht werd daarvoor studeerde iedereen in het frans dora smeesters de schrijfster van dit artikel heeft als leerling als lerares als opleidster van leerkrachten en als actief betrokkene bij von belgie de ontwikkelingen in die vijftig jaar bewust meegemaakt ze schrijft eerst over de voertaal op vooral de lagere scholen voor 1932 daarna gaat ze in op het zoeken naar een algemene nederlandse schooltaal sinds 1932 in het laatste gedeelte concludeert ze wat op dit moment de belangrijkste tendenzen zijn en signaleert ze tenslotte de veldwinnende opvatting goed nederlands is verstaanbaar nederlands in een reeks artikelen over belgie in een tijd landen voor iemand als ik een meisje uit een vrij schrift over moedertaalonderwijs als moer kan zinnige dus niet confessionele familie de boe een bericht over de taal die gebruikt wordt op de ken die ik op school in handen kreeg droegen school in vlaams belgie niet ontbreken een uit veelal nog de stempel van het institut pour gebreide of diepgaande studie kan dit niet wor jeunes filles dat was dus de naam van onze den maar zeker is dat in deze taaltoestanden nog school enkele jaren vroeger en het betekende dat heel wat stof tot onderzoek en nadenken zit in het onderwijs toen in het frans gegeven werd ieder geval heb ik weinig al te weinig over deze vele leraressen hadden moeten overschakelen op materie gevonden gelukkig gaat mijn leven al nederlands als voertaal in de klas en voor som een hele poos mee en kan ik wel wat uit eigen er migen waarschijnlijk niet alleen vanwege een varing of uit die van mijn ouders putten franstalige opleiding maar ook vanwege een fran toen ik de lagere school voor de middelbare cofone opvoeding thuis bleek dit tot onze ver school ruilde dat was in 1936 kwam ik te ontwaardiging en spotlust een zeer moeilijke op recht in het stedelijk meisjesatheneum van ant gave er bestond ook nog een overgangsklas te werpen dat was de aangewezen plaats om te be gen de wet in franse afdeling genoemd wat 22 ze in feite nog wel was waar nog enkele alge binnen dit kader zal ik deze problematiek chro mene vakken in het frans gegeven werden na nologisch behandelen enkele jaren werd die overgangsklasse afgeschaft 1 de voe rtaal op school voor de wetgev i ng van ondertussen bloeiden nog welig de vele vrije 1932 dit lijkt mij nodig om de aard van de la zeg katholieke instituten voor jongens en voor tere schooltaal beter te begrijpen al voor meisjes waarin uitsluitend in het frans 2 van 1932 tot ongeveer 1970 welk soort ne lesgegeven werd derlands wordt onze algemene taal inderdaad pas in 1932 was de wet op de ver 3 na 1970 algemene nieuwe lendenzen doen vlaamsing of vernederlandsing van het onderwijs z ich voor in het westen de toestand van dit van kracht geworden en enkele jaren nadien ogenblik konden alleen die scholen gesubsidieerd worden die beantwoordden aan de wet op de taalregeling 1 de voertaal op school v66r de taalwetgeving die regeling geldt nu nog steeds 1932 al wie van 193 2 voor die tijd verder gestudeerd heeft heeft in het frans lesgekregen zo erg lang is het dus nog niet 1 1 de vlaamse beweging geleden maar voor de vlaamse jongeren van van een meer dan 100 jarige strijd ging aan de verne daag is het toch wel een vreemd verhaal van heel derlandsing vooraf een strijd dus voor het neder lang geleden lands als officiele taal en als taal van het open baar leven het bestuur de ambtenarij het leger het un iversitair onderwijs het gerecht en het onderwijs die strijd is begon nen direct na de oprichting van de belgische staat ook de universiteiten zijn pas sedert 1932 vervlaamst in 1830 reeds in 1835 richtten filologen een vernederlandst dat betekent dat de rijksuniversiteit te gent rug dat statuut kreeg in 1932 dat de katholie pamflet aan de koning met het verzoek het open ke universiteit te leuven kul in 1932 twee afdelingen baar leven dus ook het onderwijs te vervlaam kende een franstalige en een nederlandstalige pas in sen vernederlandsen de bedoeling van hun actie 1968 werd de franstalige afdeling afgevoerd naar waals was de eigen taal en daarmee de eigen geaardheid b rabant en dat de vrije hier vrijzinnige universiteit van brussel vu b pas in 1960 een volwaardige autono in ere te herstellen zij paste volkomen in de me nederlandstalige universiteit werd naast de ulb uni heersende romantiek en was trouwens al sedert versite libre de bruxelles de universitaire instelling de franse overheersing aan de gang roger roger antwerpen uia werd een pluralistische universiteit vertelde daar reeds over in het eerste artikel over met onderbouw ruca rijksuniversitair centrum ant belgie werpen en ufsia universitaire faculteiten st ignatius in 1970 haar geschiedenis valt dus enigszins buiten de belgische taalproblematiek 1 2 de vlaamse beweging en het middelbaar onderwijs de universite i ten waren dus voor 1932 volledig ve rfranst dat betekent niet alleen dat alle cursus invloed van het nederlands uit het noorden sen in het frans gedoceerd werden maar ook dat de invloed van enkele vlaamsgezinde leraren op het overgrote deel van het studentenpubliek fran de jongstudenten zoals ze zich noemden wil ik cofoon was of verfranst werd tijdens hun studies hier sterk beklemtonen hun gehechtheid aan en of erna in de hogere kringen van nijverheid han betrokkenheid met de literatuur overspoelde alle del ambtenarij of politiek waar ze terechtkwa andere taalaspecten ze waren niet alleen ver men de enkele uitzonderingen hebben een grote trouwd met de vlaamse literatuur uit de middel rol gespeeld bij de vernederlandsing van het on eeuwen en de negentiende eeuw ze kenden ook derwijs in het bijzonder en van het openbaar le grondig de noordnederlandse van de zeventiende ven in het algemeen gouden eeuw tot de negentiende met zowel pot ik zal in dit artikel verder vooral uitgaan van het gieter en alberdingk thijm als de tachtigers middelbaar onderwijs omdat daar via de strijd voor het gebruik van de eigen taal op school de inderdaad ondanks de splitsing tussen nederland en basis gelegd werd voor vernederlandsing van cul belgie in 1830 was op cultureel gebied alti jd een grote voeling gebleven met het noorden de nederlandse taal tuur en openbaar leven ik zal telkens ook probe congressen erkennen dezelfde spelling i n noord en zuid ren een beeld te geven van het lager onderwijs en in 1842 en ook toen het nederlands nog niet als offi zijn v oe rtaal ciele taai erkend was dat gebeurde pas in 1873 was e r 23 al een koninklijk besluit over de eenheid van taal tussen iets gunstiger in 1883 wet coremans werd het noord en zuid in 1844 op het vlaams congres te brus officiele onderwijs m o gedeeltelijk verneder sel de taal van de intellectueel was dus geent op het ne landst derlands van het noorden e n op de literaire taal van oude en nieuwe teksten dat dergelijke maatregelen de opstandigheid van de vlaamse jongstudenten alleen maar aanwak wel zijn er van bij het beg i n particularistische tendenzen kerden zal ook uit het vervolg van dit verhaal geweest maar het beginsel dat het nederlands van het blijken en is maar al te vanzelfsprekend daaren noorden de norm bleef voor onze algemene taal heeft zich steeds weer doorgezet het was en is de vrije keuze boven deden moedertaalleraren in de nederland van de meerderheid van de vlamingen die zich voor de se les voor zover die bestond meer dan zinnen eigen taal interesseren deze opvatting is gebaseerd op ontleden of opstellen corrigeren ik wees reeds de ove rtuiging dat de noordnederlandse norm op zijn op het belang dat aan de literatuur gehecht werd beurt zijn voedingsbodem vindt in het nederlands van middels literaire teksten maakten vele leraren het zuiden en dat het noorden die norm verder heeft ontwikkeld en als het ware bewaard gedurende de eeu hun leerlingen bewust van eigen taal en cultuur wen dat de zuidelijke nederlanden bezetting na bezet de vlaamse romantische literatuur van de negen ting kenden tiende eeuw is dan ook een literatuur van strijd voor politieke ontvoogding in west vlaanderen de geschreven literaire taal beinvloedde het ge startte een gloedvolle studentenbeweging de wone taalgebruik van leraren en leerlingen zowel blauwvoeterie in de zeventiger jaren gezelle in de klas als erbuiten reeds in die tijd pleitten verriest rodenbach doch ook in gent en ant vooral de moedertaalleraren voor een verzorgde werpen de eerste haarden van de vlaamse bewe taal ze moest immers in competitie komen met ging groeide de strijdbaarheid van de jongstu een van de oudste en gerenommeerdste cultuurta denten van mijn ouders hoorde ik over vlam len het frans een taal van aanzien en pretentie mende strijdliederen verhitte discussies hevige de draagster van een cultuur die pas nog de toon toespraken opzwepende voordrachtavonden uit aangaf in geheel europa de weerslag van dit stre de jaren voor de eerste wereldoorlog de studen ven naar een goed verzorgd nederlands kon je tencongressen van die periode waren geen weten toen reeds vinden in enkele boeken over taalzui schappelijke bijeenkomsten maar bijeenkomsten vering ik vond tierend onkruid g lombaerde van studenten en scholieren uit het vrij en het in de boeken van mijn ouders het dateerde van vrijzinnig onderwijs broederlijk verenigd in een voor de eerste wereldoorlog dit boekje was meer gezamenlijke strijd voor de eigen taal gericht op taalverrijking dan op taalcorrectie in ik zou er wel willen op wijzen dat deze taalbe weerwil van zijn welsprekende titel en er is het weging niet alleen in kleinburgerlijke katholieke standaardwerk van constant peeters nederland milieus ontstaan is zoals roger roger schrijft se taalgids een woordenboek van belgicismen maar ook in kleinburgerlijke en intellectuele vrij begonnen in 1927 na 1932 zal dit boek en ander zinnige milieus zoals reeds uit het voorgaande ge dergelijk zuiveringswerk van enorme invloed zijn bleken is het officiele onderwijs was vooral een op de algemene taal in vlaanderen daarover dus zaak van de liberalen en de schoolstrijd van later meer 1870 tussen liberalen en katholieken heeft niet weinig remmend gewerkt op de ontwikkeling van groeiend romantisch verze t het onderwijs daar ligt de basis voor de verzui van overheidswege kwamen in het m o franskil ling waarover u reeds in de vorige artikels kon le jonse reflexen tegen de sterke vlaamse agitatie zen los vooral in vrije zeg katholieke middelbare scholen heerste zeer vaak een algemeen verbod de opkomende socialisten hadden van meet af aan be om de eigen taal te spreken wie deze regel over langstelling voor een andere ontvoogding dan die van een taalgroep de intelligentsten doorbraken de taalbar trad moest boete betalen en kreeg een rolletje riere en vonden hun weg naar hogere ambten waar ze het signum lingae als een soort merkteken hij gedeeltelijk ve rf ranst werden zodat de situatie zich kon dat taalteken slechts kwijtraken door het aan voordeed dat socialistische voormannen zich in het een ander slachtoffer door te geven zo werd elke frans onderhielden in de politieke wereld en in de streektaal bijvoorbeeld het gen u met de arbeiders voor nederlandssprekende leerling een gevaar want ver wier rechten zij opkwamen diezelfde arbeiders konden klikker voor de ander in het officieel onderwijs echter de bedrijvigheid op hoger niveau niet volgen de dat echter zeer beperkt was was de toestand socialisten zagen wel de noodzaak van de vernederland 24 sing van het onderwijs en zij kwamen dus samen met de en oninteressant volkje vlaamsgezinde liberalen en katholieken op voor de ver het zou zeker interessant zijn na te pluizen w el ke vlaamsing van het onderwijs en van de universiteit 3 taal er in die volksscholen gebruikt werd en in hoeverre de werkelijke streektaal dorpstaal wijk het m o was op dat moment nog niet de plaats taal in de klas gebruikt werd en in hoeverre de van het arbeiderskind maar bleef het strijdtoneel vlaamse boekentaal voer voor aspirant neerlan van hartstochtelijke zonen en dochters uit klein d i ci en sociolinguisten we zouden in het onder burgerlijke milieus zij declameerden en lazen wijs van nu misschien nog kunnen leren van de voor ze zongen en speelden toneel en zetten zo vindingrijkheid en e rv aring van onze oude school een traditie voort die zo sterk is dat ze nu nog meesters altijd bestaat daarover later meer schoolhollands en schoonvlaam s de basis voor de schooltaal van nu en dus het schoolhollands dat sommige onderwijzers in eigenlijk ook voor de algemene taal in het vlaan de hollandse tijd in de vernederlandste kweek deren van nu is een vlaamse cultuurtaal ont scholen hadden geleerd was het vlaamse kind al staan uit de geschreven taal zij het niet van de even vreemd als het frans en kreeg dan ook in bijbel maar wel die van oudere en nieuwere litera het lager onderwijs geen kans tuur uit vlaanderen en nederland interactie in de klas hield in die tijd echter niet veel meer in dan voorlezen nazeggen een bevel 1 3 het lager onderwijs of een berisping incasseren dit gebeurde dan in het is niet voor niets dat ik zolang uitweidde het schoonvlaams en bij spontane interactie in over het middelbaar onderwijs het is daar dat de de dorps of wijktaal schrijnendste toestanden heersten en dat de strijd zo de onderwijzer zijn taal toch geent had op het dus het hevigst was schoolhollands of op een literaire taal als in het hoe stond het inmiddels in het lager onderwijs m o met de overheid inspectie bisschop e d daar het onderwijs vrij is in belgie waren er veel sprak hij natuurlijk frans franstalige lagere scholen namelijk de scholen van de rijke kapitaalkrachtige bourgeoisie er be 2 schooltaal van 1932 tot 1970 stonden wel volksscholen waar de plattelandsbe we lk soort nederlands volking en de arbeiders en de kleine burgers hun kinderen naartoe konden sturen schoolplicht 2 1 de strijd voor het goede zuivere beschaafde was er evenwel niet die kwam pas laat in 1914 nederlands mede te wijten aan de liberaal katholieke school de lagere school had als voertaal een sterk regio strijd en dus gingen vele van deze kinderen eer naal getinte taal gebaseerd op een wat stijve der naar het veld of de fabriek dan naar school schrijftaal de middelbare school gebruikte een op die scholen werd wel in het vlaams neder sterk literair getinte schrijftaal als spreektaal lands onderwezen een probleem dat overigens al vroeger aan de orde geweest was rees levensgroot op voor de schooltaal is gelijk aan streektaa l overwinnaars in de taalstrijd het ging nu om de schooltaal is spreektaal gold voor het lager on aard de kwaliteit van de voertaal op school de derwijs volgens de wet bedoelde de wetgever strijd voor het nederlands was nu gewonnen nu met streektaal het dialect van dorp of stad of begon de strijd voor het goede zuivere beschaaf dacht hij aan de streek vlaams belgie voor de de nederlands als schooltaal belgische hogere kringen was vlaams immers de het werd een soms bittere soms schrijnende taal van meiden en knechten en ze zullen zich soms dw az e strijd het was een strijd tussen men wel niet afgevraagd hebben in hoeverre de taal sen die het allemaal goed meenden met het kind van hun dienstpersoneel van gewest tot gewest en zijn taal er waren toch nogal wat nuances in verschilde zij immers gebruikten de belgische hun bedoelingen dankzij een beschaafde taal zou cultuurtaal het frans en zij hielden zich liefst den we onze cultuur hooghouden door een ver doof voor wat gezegd gevraagd geroepen ge fijnde taal zouden we ons zedelijk gedrag onze schreeuwd werd in de vlaamse beweging filolo waardigheid en daardoor onze zelfzekerheid win gen en leraren waren overigens een ongevaarlijk nen ten opzichte van de franssprekende staats 25 partner en ten opzichte van de nederlandse taal die tendenzen waren dan ook zeer extreem in partner door het gebruik van een gedegen alom de evolutie ervan ontstond een waaier van strek verstaanbare taal zouden we onze kinderen weer kingen waarvan ik er enkele aan u zal voorstellen baarder maken in een maatschapp i j waarin ze straks zouden moeten functioneren hollands is h et lichtend voorbeeld het meest extreem waren de absolute voorstan 2 2 het middelbaar onderwijs en de taalzuivering ders van het hollands in vlaanderen ze waren eens te meer spitste het probleem zich toe in het niet zeer talrijk maar onder de huidige moeder m o we moesten de nieuwe voertaal zuiveren taalleraren zijn er nog steeds te vinden eigenlijk van alle sme tten in de eerste plaats van gallicis hebben ze nooit een grote kans gemaakt bij de men kinderen die uit het lager onderwijs kwa leerlingen dat kwam omdat ze van de norm een men spraken een taal die nog sterk regionaal ge wet maakten en niet aarzelden ook uitspraak en tint was en bovendien sterk verontreinigd spreekritme van het hollands na te bootsen deze regionale talen hadden sterk de invloed van het de dictatuur van de zuiveringsboekje s frans ondergaan vooral wat de woordenschat betreft dezen en ook anderen gebruikten de vele taalzui via officiele weg sijpelde de taal van de overheid het on veringsboekjes niet als leidraad maar ze maakten derwijs binnen een taal van vertale rs die het levende ne derl ands n iet kenden of negeerde n en alleen uit nood er voorschrift en wet van ook in de moedertaal zaak en met het frans als enige geldende richtlijn in de handboeken kwamen en komen ze voor de rij wet op de vernederlandsing van het openbaar leven toe tjes met zeg wel zeg niet de leerling die de pasten de opkomende industrie en technologie over nieuwe wet niet naleefde werd gestraft berispt goot arbeiders en bedienden e n hun kinderen met gecorrigeerd niet alleen in het opstel maar ook in franse woorden voor nieuwe begrippen het gewone praten in de klas dat is toch geen een lege rtje taalzuiveraars in actie nederlands wat voor een taaltje is me dat de vereniging voor beschaafde omgangstaal zeg het eens juist dat is fout dat mag je vbo wordt opgericht in 1932 zij heeft tot niet zeggen verbeter eens vlug en dat in ge doel aan het abn in vlaanderen een ruimere ver wone interactie in de klas of in gewone conversa breiding te geven en later het spreken van een tie erbuiten je zou van minder complexen krij algemeen nederlands in het vlaamse land te be gen vorderen en ook het juiste taalgebruik ook ik herinner me nog de tijd toen ik als jonge lera middels de vbo jongeren en later middels de res aan elke leerling een apart cijfer moest toe abn kernen zal deze verenig i ng de taal op school kennen voor abn het stond naast een cijfer sterk beinvloeden door raadgevingen abn we voor gedrag dat was een ministeriele verorde ken en wedstrijden tenminste elke moedertaal ning goed bedoeld maar ja leraar die zich respecteerde en ook vele leerlingen werden lid van deze vereniging het abn wint vel d de nederlandse taalgids van constant peeters minder karikaturaal waren de vele goede raadge kende haar tweede u i tgave in 1934 maar we rd na vingen de oefeningen in verrijking van woorden de tweede wereldoorlog gevolgd door een reeks schat en taalgebruik de aansporingen om ver van zuiveringsboekjes d i e vooral i n het m o door franste of franse woorden te vervangen door ne ijverige leraren gebruikt werden 4 derlandse raadgevingen die moedertaalleraren zoals reeds gezegd was deze zuiveringsbeweging kwistig over de hoofden van hun discipelen uit vooral na de tweede wereldoorlog een nieuw en strooiden en strooien door deze opzettelijke intens leven gaan le i den in het begin waren er bemoeiingen en inspanningen veranderde de hou twee tendenzen merkbaar 1 kijk naar het noor ding van vele scholieren sommige groepjes den daar h e bben ze een cultuurtaal die overi meestal in de betere elitescholen kwamen ertoe gens gegroeid is uit onze cultuurtaal van de mid ook buiten de klas abn te spreken het hollands deleeuwen dus dat is de norm 2 we mogen onze naar uitspraak en ritme werd echter vrijwel steeds eigenheid niet verliezen vlaams is een aparte verworpen taal i n het algemeen vlaams komen de streek talen tot hun recht en vrijen kan je toch alleen uitbreiding van woordenschat en taalregister maar in het dialect maar ook de algemene schooltaal veranderde vri j 26 snel je verwisselt ook tamelijk gemakkelijk en 2 3 de lagere school soms graag een velo voor een fiets een voituur voor een wagen een soutien voor een beha een taalzuivering zet zich door sacoche voor een tas een tirette voor een rits de lagere school behoort niet tot mijn werkter een gazet voor een krant of je vergroot er je rein maar ik weet wel dat in de lerarenopleidin woordenschat mee en leert meer nuances je taal gen normaalscholen kweekscholen voor on gevoel vergroot en het is wel handig over meer derwijzers en regenten derde en tweedegraads dan een taalregister te beschikken leraren de normen voor taalzuivering nog veel strenger waren en zijn dan in het m o dat be behoud van eigenhei d tekent dat deze aspirant leraren van in hun oplei maar vele leraren en leerlingen begonnen te stei ding het juiste woord grondig hebben leren geren als hun beiaard hun werd afgenomen voor waarderen op die manier zette zich de algemene het franse carillon nota benel als ze niet meer tendens naar een goede dat wil zeggen verzorgde met de boemel mochten rijden nou ja stoptrein beschaafde algemene taal door ook in het lager is wat zakelijker als ze geen echte goesting onderwijs meer mochten hebben zin en lust ook wel leuk hoor maar toch niet hetzelfde of stel je voor invloed van radio en t v als ze niet meer zouden buizen voor een examen ook hier en dat reeds vanaf de kleuterklas gold maar sjezen met een buis naar huis gaan is de onweerstaanbare beinvloeding van radio en triestig maar tenminste beeldend neen dat tv programma s nooit ze steigerden niet alleen ze weigerden dit spel van thuistaal naar schooltaa l nog langer mee te spelen hoe in welke taal de onderwijzer es of kleuter leidster der de dialectsprekende kleuters opving particularisme maakt toch geen kan s en opvangt is een onderzoek waard dit pro je zou kunnen denken dat hierdoor het vlaams bleem werd een gestadige zorg voor al wie be als aparte algemene taal zou doorbreken zeker kommerd was en is om een optimale taalvaar waren er dergelijke stromingen maar toch ging digheid en weerbaarheid van de opgroeiende deze tendens in tegen de traditie van de vlaamse jeugd het werd een belangrijk punt van belang beweging die immers van bij het begin de eenheid stelling voor de von en werd daar trouwens ook van taal tussen noord en zuid bevestigde 1844 voorwerp van onderzoek en actie 8 geleerden en leraren ook leerlingen voerden po lemieken hierover ijverig fanatiek hartstochte 3 de schooltaal van n u lijk een echt vlaams dat iedereen bevrediging schonk ontbrak echter de strekking eenheid in 3 1 teken van de lijd sympathie voor het dialect verscheidenheid wint veld 5 zoals overal in het westen manifesteerde zich de stroming pro dialect ook hier in vlaanderen invloed van de medi a vooral in de middelbare school zozeer zelfs dat bij de leerlingen van het m o hield de neiging het als voertaal op school ook in de klas gepro om onder mekaar tenminste hun streektaal te pageerd wordt blijven spreken de overhand toch verarmde de velen spelen het spel van de zuivering niet meer ze streektaal meer en meer de invloed van de mee het dialect zo springlevend nog in vlaande media was minder opzettelijk en dwingend maar ren wordt erkend en hersteld als volwaardige daardoor juist sterker dan die van de schoolboe taal de eigenheid van het individu van de kleine ken en taalzuiveringsboekjes de brt de nos groep van de minderheid tekent zich af onder de kleuter en kinder en jeugdprogramma s ze andere door een apart taalgebruik het taalge begonnen in de huiskamer binnen te dringen en bruik van de streek of van de mindere man of meteen ook de geesten en de taal van de scholie vrouw op deze manier probeert de bewuste taal ren zelfs de aanpassing van nederlandse pro gebruiker en of intellectueel de cultuur van het gramma s aan de vlaamse taalnormen kon de volk te herwaarderen het gebruik van een plat ze evolutie niet tegenhouden te taal is als een vlag in de strijdtegen het bour geois imperialisme in vlaanderen doet zich he t 27 verschijnsel voor dat de dialectsprekende jonge op het programma van wedstijden en a b n veer intellectuelen zich afzetten tegen een bourgeois tiendaagsen dat bij dergelijke werkvormen niet klasse zoals de jonge vlaamse intellectuelen dat altijd het juiste woord door de jeugdige deelne vroeger deden tegen het frans van diezelfde of mers zal gebruikt worden kan niemand ontgaan soms nieuwe bourgeoisie 6 maar ook de verwoedste taalzuiveraar moet wel doch hier in vlaanderen zoals elders is het dia met genoegen constateren dat het taalgebruik lectgebruik niet alleen uit principe maar vaak ook veel vlotter en natuurlijker geworden is uit snobisme en meeloperij door scholieren en studenten weer hoog aangeschreven heeft het bijdrage van de school misschien ook te maken met onzekerheid in een standpunt van de vo n jonge taalcultuur als de onze zou dat niet te ver nog steeds blijft de taalzuivering op school een wonderen zijn of zou het toch een heropleven baken voor de moede rt aalleraar van reeksen re zijn van het oude taalparticularisme regels en regeltjes is ze echter geworden tot taal vaardigheidsspelletjes spreekoefeningen dialoog 3 2 blijvend streven naar algemeen nederlands jes gedramatiseerde teksten stukjes toneel het spreekonderwijs is ingeburgerd en poogt zich te de evolutie zet zich doors vernieuwen t 0 ondanks deze dialect trend gaan de strekkingen het standpunt van de von is hier duidelijk een van de vorige periode door de gemiddelde m o vernieuwend mto gebruikt alle middelen om van leerling spreekt op dit ogenblik vrij gemakkelijk de leerlingen bewuste taalgebruikers te maken een mondjevol abn in de klas en erbuiten dat ze daarbij een taal moeten leren hanteren die voor sommigen hun aantal groeit steeds meer correct helder goed verstaanbaar is is nodig om aan is dat hun echte moedertaal zij werden mondig in de wereld van morgen te staan de thuis reeds in het an opgevoed al spreken hun von wijst elke vorm van discriminatie in ver ouders met elkaar nog vaak dialect naarmate de band met dialectgebruik af en is er voorstander ze kinderen opgroeien beginnen zij de taal van van dat de leraar voo rtbouwt op de thuistaal van de volwassenen te spreken het dialect hun het kind eerste moedertaal het an is voor hen echter de von is ook niet blind voor die groepen die niet vreemd meer een beetje arm soms nog dat om welke redenen dan ook sterk vasthouden wel aan hun dialect zoals in het lager onderwijs deze voor velen is het de taal naast hun dialect dat ze problematiek voorwerp van onderzoek en actie thuis nog gewoon zijn te spreken maar die taal is is beinvloed door hun klasgenoten radio tv zo als we vroeger al zagen goed nederlands is verstaanbaar nederlands wat spreken deze jongeren met elkaar buiten de de voertaal op school is veelal een door de week school en op de speelplaats soms blijft het an se cultuurtaal geworden goed voor alle werk om daar de voertaal in de meeste gevallen leren allen lessen op te dreunen en vlammende discussies te indien ze het al niet kenden ijverig het dia voeren om taalspelletjes te spelen en om geleerde lect van hun kameraden en van de streek betogen te houden om mee op de barricaden te staan en om zachtjes zoete woordjes voor je uit bijdragen van buitenaf te prevelen kortom om mee onder de mensen te de abn kernen maken nog steeds bewust propa komen en om bij jezelf te gast te zijn ganda voor een verfijnde beschaafde taal dat nederlands heeft niet helemaal de weg ge de vbo de vereniging voor beschaafde om volgd die de leraren voortrekkers en zuiveraars gangstaal veranderde haar naam in 1979 en werd hadden uitgestippeld en willen effenen het wor van vereniging algemeen nederlands die stelt nog tegen belgicismen voor zover die eigen naamverandering is welsprekend werden door lijk gallicismen zijn maar bloeit welig en wild op deze vereniging vroeger vooral declamatie wel met eigen springlevend materiaal en trekt er zich sprekendheids en vertelwedstrijden georgani niets van aan als dit als verouderd of ongebruike seerd ik herinner aan de oude traditie van de lijk door van dele e a misprezen wordt dat ne negentiende en het begin van de twintigste eeuw derlands hinkt soms nog op twee poten an en nu staan rollenspelen debatten stukjes toneel dialect 28 u zult dus in onze scholen geen hollands neder een taal verandert voortdurend in het zuiden in lands horen maar een vlaams nederlands dat in het noorden taalvarianten sijpelen binnen over elke stad of streek wat anders klinkt maar altijd stromen soms vanuit het noorden vanuit het verstaanbaar is voor een goed verstaander ten zuiden poets wederom poets l minste note n 1 omer vandeputte wat voor nederlands in het turen is groter dan dat tussen dialect en cultuurtaal voortgezet onderwijs in vlaanderen in ons erfdeel wat klank betreft ve rs taanbaar spreken voor jan 1980 5 p 694 702 met de pet betekent meer dan dialectische klanken 2 encycopedie van de vlaamse beweging 1 en 2 lan uiten het is wat abstract gedacht he rtalen in gecon noo 1975 cretiseerde taal vereenvoud i gd niet ve rs impeldl het 3 encyclopedie van vlaanderen 1974 5 din winkler is wat in gecomplice erde lange samengestelde zinnen prins elsevier sequoia gesteld is hertalen in korte directe heldere zins 4 taalzuiveringsboekjes o a structuren het is jargonwoorden ve rvangen door de paul van gestel ps voor paardekooper abn gids gelijke genuanceerde nederlandse woorden 1949 de sikke l 7 stijn verrept de derde fase in de ontwikkeling naar grauls melis peeters van nierop taalkundig hand een algemene taa l in nederlands van nu 1979 1 p boek 1962 de sikke l 4 12 heidbuchel abn woordenboek 1 962 heideland 8 g de bruycker taal en andere drempels in het marc geile voor wie haar soms geweld aandoet vlaamse basisonderwijs in nederlands van nu 1967 heideland 198113 p 62 75 vindevogel algemeen nederlands 1968 de boeck 9 tony suffelee rs taalverzorg ing in vlaanderen 1979 noe handleiding bij de teelzuivering 1974 orion o rion maarten van nierop honderd jaar begicismen 1968 10 spoelders en besien correcte taal op school in heideland nederlands van nu 1979 5 p 8 13 over belgicismen in het ten geleide van laatstge 11 eddy bonte lessen nederlands sterke ve re ngi ng van noemd werkje wat taal eigenlijk is in dagblad de morgen 6 11 1 het kunnen franse woorden en gallicismen zijn die vandaar ook dat deze vereniging de von zeer ge niet in het algemeen nederlands maar wel in belgie nuan ceerd denkt over standaardtaal abn en dia voorkomen min of meer geslaagde purismen die in lect iemands dialect afwijzen betekent ook zijn belgie gevormd zijn en nooit tot het algemeen ne identiteit negeren mensen klasseren en discrimineren derlands zijn doorgedrongen uitvindsels van wat op basis van hun accent is on re ch tv aardig de von grootaars noemde de nederlandsonkundige bel aanvaardt de taalvarieteiten alsook de ve rs chillende gische administratie en woorden en uitdrukkingen versies van de standaardtaal purisme is u i t den boze die in het algemeen nederlands verouderd en in on daaruit mag de lezer weer n iet afleiden dat de von bruik geraakt zijn maar die dankzij sicl de scheur anti abn zou zijn of geen standaardtaal du l dt wel in het nederlands taalgebied in belgie en daar alleen integendeel de von bes trijdt we l de m isva tting al s zijn blijven bestaan zouden dialecten of dialectspreke rs minderwaardig 5 bundel opstellen in tea of tea tje g geerts acco zijn deze vereniging wil haar steentje bijdragen tot leuven de verdwijning van minderwaardigheidscomplexen of 6 het taalgebruik van de intellectueel of verintellectua vooroorde l en ten aanzien van taal bi jvoorbeeld de liseerde is echter op een ander gebied wezenlijk ver houding van vlamingen tegenover nederlanders of schillend van dat van de handarbeider ster verschil van dialect sprekers te genover abn sprekers in woordenkeuze in wijze van denken in zinsstruc 29