Beschouwing van belangrijke taalelementen

peter n ieuwenhuijs en beschouwi n g van grammatica belangrijke taalelementen de opvatting dat het traditionele grammatica onderwijs niet tot verbetering van de taalvaardigheid leidt heeft een belangrijke rol gespeeld bij de ontwikkeling van taalbeschouwing als alternatief voor het grammatica onderwijs dat neemt niet weg dat in taalbeschouwingsonderwijs met als doel bevordering van de taalvaardigheid wel degelijk grammaticale categorieen aan de orde kunnen komen de intrigerende vraag naar de verhouding tussen taalbeschouwing en taalvaar digheid wordt door nieuwenhuijsen besproken aan de hand van een grammati cale categorie die ook geoefende taalgebruikers regelmatig voor problemen plaatst negatie een artikel met veel voorbeelden uit het dagelijks taalgebruik en een reeks lesvoorstellen taalbeschouwing en taalvaardighei d boerd erij of e en andere pl a ats w a a r ka l k oe nen t e horen z ijn e n luister naar het g eluid dat d e i n het televisie prog ramma spitting ima ge ze beesten voortbrengen b ed en k d an een aan vpro 2 februari 1986 treedt een kalkoen d ui d ing voor d it geluid d ie we kunnen g ebrui o p h et b eest spreekt m e t menselij ke stem ken n a ast kukelek u w af w a f en d e rgelijke go b ble gob b le gob b le h et beel d is on derti zo komen de jong ens en meisjes oo k nog eens tel d g a k gak gak l u i dt de vert a lin g h el i n de b ui tenlucht g aa t er d oo r mij heen g ak ga k is wa t ga n de o pd racht is onmisk en baar taa l b escho uw e zen d oen althans in het n ederlands e en k al lij k va n aard j e moe t een vergelijkin g tre kk en k oen die g a k g a k d oet is als een k oe d ie tussen h et arsenaal van ne d erlan d s e spraa k blaft een kal koen zegt i k ervoer een nieu k lan ken en het g eluid v a n een dier d i t verg t w e schok h et nederland s heeft geen w oord een uitzonderlij k e aan d acht voor de aard van voor he t ka l koengelui d d i e s p ra akk l a n ken de vra ag is n atuurlijk is d ie een taal b eschou welij k e attit ude verrij kt ee n aa n d ac ht welbesteed heb je iets a a n deze mensenl e ven zoveel is nu w el d ui d elijk een v orm van t a al be schou w in g word j e er een gezelli g e taalbeschouw elijke o pd racht vloeit betere taalge b rui ker van voort uit d eze ervaring g a naar een k inder in het b este geval leidt de o p dracht tot een 63 ver g rotin g v a n de kennis van d e le e rli ng en va n te n d ie voor w a t z e z ijn dat zijn de m inste de taalsyst e m ati ek en van h u n i nz icht in de spellers a nderen hebben geleerd na het vol verhou d ing tussen t a al en spellin g d e ler a ar tooien van het sc h rijf prod u kt het g eheel nog vertelt iets over nederl a n d se spraakk lan ken eens over te lezen en er b ij die g ele g enhei d zo b ijvoorbeel d d at de g van g obble er nie t toe veel mog elijk spel fouten uit te halen m aar d e behoort en w aarom dat een opvallen d e lacune betere spell e r is in staat om z ichzel f al schrij i n het systee m is en over mo ge lij ke k l a n k ve nd t e c orri ge re n dus o m de correcti e syn combinaties de verhouding tussen taal en chroon t e late n verl ope n m et het schrijven spellin g kom t ter sp ra k e als het kalk oen g eluid z elf i k zie nu m a ar a f van de id eale speller niet alleen moet w orden vertaal d m a ar ook d ie alles automatisch goed doet en dus oo k nog moet w orden op geschreven op deze ma kan afzien van synchrone correctie diezelf d e nier maakt de leraar iets van de opd racht iets synchroniteit vero nde rst e l i k oo k b ij de betere w aarvan i k h et be lang graa g wil onde rst repe n t aal geb rui k er als h e t ga at om het st e llen van d e kennis van h et verschijnsel taal is in het a l taal beschou w elijk e vragen er w or dt in d it ver gemeen niet er g groot en er is alle rede n om ban d ook w el een verg elij k ing g etrokk en met daarin via taal beschouw ing veranderin g te w il een monitor waarop h et taal g ebruik als het len brengen voor w aarde is natuurlij k wel d a t wa re w ordt g e projecteerd o veri ge ns w il i k de leraar zel f zich voldoende taalkundi g on d er niet ze gg en dat de b et ere t aalgeb rui k er de mo leg d voelt voor een s eri e uze be h an de lin g v an nitor a ltij d san he eft staan zo n o p dra cht a ls aan die voorwaard e nie t i k ga er ook van uit dat er on der d e leerlingen wor d t voldaan d an dreig t de situatie te ont in het voortgezet onderw ijs veel min d er goede staan waarin leerlingen hun resultaten uitw is taa l g ebrui k ers zijn d ie m issen b ijvoor b eel d selen peleb peleb tegenover keluk kelu k en zo n taal beschou w elij k com ple me nt van h et zovoort w aarmee de les ten einde is taal g ebruik w ellicht naas t nog andere d in gen is er dan t oc h no g w inst ge bo e kt is er d an n u leidt een voor d e han d lig gend e re d enerin g toch no g k ans op d at d e leerlin g een k lein tot d e conclusie dat er plaats moet zijn voor beetje betere taalge brui k er is gew orden o ver taal beschou w in g tij d ens de lessen n e derland s het antwoor d op deze vraa g kun je alleen immers je m er kt o p d at van een com plexe maar speculeren ik heb d at al meer d an eens handeling taal gebrui k m et synchrone t aalbe gedaan en mijn speculaties verschillen nog al schou welij k e be g elei d in g een onderdeel te tij d niet w ezenlij k van die wel ke zijn ne e r g e kortschiet namelijk het laatstgenoemde je legd in gerichte taalbeschou wing 1 978 oe fe nt dat on d er dee l e n re kent e r op d at d it o p in d it boe kje wordt overigens dit tussen h a a k d en duur tot volle w asdom zal k om en jes w el degelij k ook een deur open gehouden e en van d e minst van z el f sp re k ende as p ecten voor taalbeschouwing ter vergroting van de van deze redenering is echter dat de han de kennis van het verschijnsel taal p 23 24 ling waarover w e het hebben het taalge m aar het boekje gaat over een taal b eschou b rui k wer k elij k com p lex zou moeten zijn o p w in g die bed oeld is als een bijdra g e tot d e o p de hierboven aan g e d uid e manier da t een goe timalisering van het taalgeb rui k van leerlingen de taalgebrui k er tegelijkertijd taalbeschou wer en daarover wil ik het oo k in dit stu k he b ben kan zijn w ordt niet d oor ie d ereen erk end of gerichte taalbeschou wing gaat ervan uit dat begrepen h oe staat bijvoorbeeld de leerling de betere taalgebruiker iemand is die syn daartegenover ik heb er geen moeite mee te chroon met h et t a a l g ebrui k het p rod uceren or ak elen dat d e leerlin ge n in g rote meerd erheid dan wel het on tvan g en en interp reteren oo k b ehoren tot de g roep die niet d eelt in dat in de taal aan beschou w ing k an on d erwerpen hij zicht e n w at doet de leraar n ederlands daar of zij vraagt zich b ijvoorbeel d af zeg i k w at ik aan wat doen de methoden daaraan bedoel of is d e zin die ik lees zo ondubbelzin nig dat mijn interpretatie de juiste moet zijn m isser s enzovoort een vergelij k in g maa kt misschien duid elijk slaagt n ederlands erin aan te topenen dat er waarom i k hier spreek van de betere taalge reg elm a tig iets mis gaat bij taalgebruik wordt bruiker i k trek dan een vergelijking met het d e leerling ervan overtuigd d at het achterw ege corrigeren van spelfouten je hebt natuurlij k blijven van controle via de taal b eschouw elijke mensen die spel fouten maken sommigen la monitor wer kelij k tot problemen leidt 64 h ieron d er g eef i k een lijstje van voor b eelden vellig i k h e b de in d ru k da t n eg atie beh oort tot tel kens gaat het om ver g issingen die b ij taal de taalelementen wa arm e e w ij t aal geb ru i kers beschou w elij ke controle onget w ijfeld zouden vrij snel in d e k noop k omen d e voor b eel d en zijn hersteld ik w il met deze voorbeelden niet 1 7 demonstreren dat op een overduide l ij k e be w eren dat een vergissing kenmer kend is w ijze m aar de moeit e di e w ij hebben m e t ne voor de minder goede taalge bruiker ik zeg al gatie wordt natuurlij k lan g niet a ltij d m anifest leen hier is d oor wat voor oorzaa k oo k d e h et is mijn overtuiging da t ontk ennin g en altijd synchrone taalbeschou w elijke be g eleiding on bij d rag en tot een ho ge re moeilij k h e i d sg raad voldoende ge weest d a t z e dus samen met andere moeilij kh eidsver a lle voorbeelden hebben met een taalkundig groters een gev a ar vormen en dat z e in al onderwerp te maken dat i k ook verderop in hun logisch e fun dam enteel h ei d dus d e mo e ite dit stuk zal blijven gebruiken ontkenningen w aard zijn om een aantal lessen aan te beste d e ver g issingen leiden bijna stee d s tot zinnen den het is met d it soort moeilij k hei d sverho die niet verkeerd zijn maar d ie iets heel an gers net als met g e wone m oeilij ke w oor d en i k ders betekenen dan er bedoeld werd vandaar citeer nu eens uit een p opulair boekje visser dat ik ook vind dat in deze voorbeelden niet 1981 dat d aarin een goed in z icht verw oord t alleen de formele juistheid in het geding is h eeft u in een zin een m aal een moeilij k woord gebrui kt d an k an d ie zin niets meer h i j kan voorkomen dat de bal n i et u itgaat stu verdragen of hij wordt onleesbaa r d i o spo rt 15 9 85 het is de sta peling van lastige taalelementen voort durend wo rdt de ademha li ng gemeten om die ons soms doet a fhak en het is de moei t e te verm ij den dat de baby n iet te we i n i g maar w aard om die moeilij ke elementen toch zo ook n iet teveel zuurstof bi nnenkr ijgt tros tv 1981 goed mogelijk te isoleren en eens goed aan 3 me n s toort z ic h e r ni et i n d ie mate aan dat me n beschou wing te onder werpen e r n i et aan w i l s leute len jou r nalistenforum tro s radio 30 4 8 5 keuze s 4 laten we er met z n allen voor zo r gen dat het een massaa l prote s t wordt zo ma ss aa l dat n iet ik ben nog een ant w oord schuldig o p de vraag a ll een de neder l and se regeri ng maar ook pr es i of je naar mijn mening van de kal k oen de n t rea gan d i t nog langer ku nn en negeren in opdracht een beetje betere taalgebruiker kunt r a d io oproep voor vred es demon s tr a t i e 21 11 81 w orden ik he b aangekond i g d dat he t ant i nce s t is per definitie n i et negat i ef ikon radio 13 11 83 woord speculatie f zou zijn m ijn s p eculat ies h ij zou evenals ke i mpe en wybren b lij ven ge zijn in eerste instantie w at omslachtig gewor tu i gen teg e n zijn onsc huld programmaboek je d en m aar nu ben ik zover dat ik tot een syn f ri e s fil mfest iva l 7 o ver de dream t hese kan komen de kal k oen opdracht zal leerlingen niet laten veelal wordt de vergissing duidelijk door de zien dat het nutti g is om taal te beschouwen context in geval 1 bijvoorbeeld ziet de kijker terwijl je taal gebrui kt voorbeelden op het ge nu eenmaal dat de bal in blijft de vergissin bied van de negatie bieden wel die mogelijk gen werken alleen communicatieverstorend in heid d at komt mede doordat d e ontkenning zoverre ze de aandacht afleiden soms is het een bijzonder f requent voor komend zeer veel werkelijk moeilijk de bedoeling te raden vormig en logisch fundamenteel taalelement is w ie taal wil beschouwen met het oogmerk bij 7 de b erichten rond pol e n z ijn van de voorpag i te dragen tot de ontwikkeling van d e taalvaar na s ve r dwenen maar dat betekent n i et dat e r digheid van de leerlingen heeft meer k ans op geen verbeteri ng zou z ij n in de si tuatie tros succes als hij ne g atie k iest als o b ject van b e aktua 15 1 82 schou w ing d an w anneer hij kalkoen opdrachten bedenkt dit niettegenstaan d e het waarschijnl ijk moet geen weg maar m i ssch i en feit dat kalkoen opdrachten o p het eerste ge wordt h i er wel bedoeld dat er van verbeter i ng zicht meer tot de verbeelding zullen spreken sprake is zonde r dat d i t fe i t de voorpagina s op den duur zal het zich w re k en dat het doel haalt van zulke o pdrachten niet evi d ent is voor d e leerlingen terw ijl het abstracte onderw erp ne het onderwerp ontkenningen dat u it de gatie voor iedereen dui d elij k kan w orden ge voorbeelden 1 7 naar voren komt i s n i et toe presenteerd als een bron van problemen 65 uit deze speculaties valt ook mijn standpunt heden overigens maar ik z al in d it arti k el toch tegenover de traditionele vorm van taalbe niet verd er in g aan op het bespre ken van leer schouwen af te leiden de schoolgrammatica lingenmateriaal is altijd mank gegaan aan een tekort aan aan w erkelij k voorge k omen overtuigende missers dacht voor datgene wat er in zinnen niet mo fouten blun d ers dus met bronvermelding gelijk is 2 weliswaar werden en worden er nor m ooier nog knipsels die immers nog zicht matieve bedoelingen toegeschreven aan de baard er aan d e w er kelijkheid zijn ontlee n d a u schoolgrammatica maar de plaats die zij toe di ovisuele hul pmiddelen moeten hierbij k unnen kent aan ongrammaticale constructies is daar w orden ingescha keld een pra k tische ti p op mee allerminst in overeenstemming ook hier d a t gebied he b ik echter niet in petto geldt dus het bezwaar de taalbeschouwing de bekende vrij nederland rubriek geknipt wordt zo te weinig gericht op de werkelijke voor u heeft voorbeelden o pg eleverd i k ver problemen heu g mij op het moment d at i k al d ie jaarg an wel heeft de schoolgrammatica het voordeel gen eens systematisch ga onderzoeken m aar dat ze de aandacht vestigt op het eigenlijke voor alle zekerheid mijn voorbeelden bedoelen taalmateriaal op de relatie tussen vorm en be meer dan geknipt voor u uiteraard is het mij tekenis en dat is geloof ik het gebied waar niet be g onnen om de amuse m ents w aarde van op taalproblemen zich in de grootste mate de menselij ke ver g issing d oor t e laten zien voordoen maar dat is wel een bijzonder breed dat er een samenhang is tussen een zo met gebied en toespitsing op kleinere onderwerpen een nog groeiend aantal vergissingen omdat is alleszins mogelijk daarbij blijkt regelmatig die ontk enning er telkens een rol in speelt dat de schoolgrammatica dan te oppervlakkig hoo p ik aan te tonen dat ontkenning en tot d e is op het gebied van de negatie heeft ze bij moeilijkheidsverg roters behoren d ie ze k er als voorbeeld weinig te vertellen daarentegen kan er een paar bij el k aar wor d en gezet een zin een algemene nederlandse spraakkunst zeer ontoegankelijk dreig en te maken voor een aan wel dienen als inspiratiebron 3 tal taalgebruikers m oeilijkheidsvergroters waar het is natuurlijk niet voor niets dat ik zoeven d e betere taalg ebruiker o p g espitst is en die een reeks zinnen heb gegeven die ik in werke hij mede dan kzij monitoring de baas wordt lijkheid heb waargenomen ik wil op die ma nier zo duidelijk mogelijk aantonen dat negatie voorbeelde n niet een door mij verzonnen academisch pro bleem is evenmin is het toevallig dat ik mug ik zal nu een nieuwe reeks voorbeelden geven genzifterigheid heb proberen te vermijden van d oor mij geobserveer d e zinnen met voor zover de leerlingen op werkelijk voorko negatie elementen en ran gschik d eze aan d e mend foutief taalgebruik gewezen worden han d van facetten van het be g ri p ne g atie ademen de fouten nogal eens die sfeer fou d aarna zal ik nog ingaan op de manier waarop ten van het type overnieuw waarvoor de deze voorbeelden in de klas kunnen worden benaming fout eigenlijk heel onnauwkeurig is gebruikt spelfouten en dergelijke ik neem aan dat dit ertoe bijdraagt dat bij de leerling de indruk de spreker of schrij ver vergist zi ch door postvat dat er eigenlijk niets aan de hand is een opeenstapel ing van negatieve mijn voorbeelden van het type ik zie nergens elementen geen eieren heb ik derhalve nog even achter gedichten van de vorig jaar overleden de hand gehouden nobelprijswi nnaar montale die evenmin om vergelijkbare redenen moeten we oppas totnogtoe nauwelijks in het nederlands sen met het aan de orde stellen van fouten die werd ve rtaald radio 25 1 82 we hebben aangetroffen in leerlingenmateriaal het aanstellen van een spec i ale energie het klinkt misschien overdreven als ik opmerk man teneinde het personeel ervan bewust dat de leerlingen maar al te gauw gekwetst te maken wanneer het niet nod i g is om zijn maar ik vind dit toch iets om rekening geen energie te verbru i ken tros rad i o mee te houden nu we het hebben over het 24 10 83 winnen van de aandacht van de leerling over mogelijke veranderingen in zijn of haar attitude tegenover taal geen onoverwinnelijke moeilijk 66 weet dat de thuisclub zaterdag won had twee oorzaken enerzijds op merkewk de snelle attente openingsgoal van gerlof sloterdijk anderzijds het vwwh kede categori een die in feit dat esa ook zaterdag heen artikel 3 van de oude rww zijn kans zag bijzonder goede sconngs gen walm in d e gewijzigde mogegj kheden onbenut te laten rww niet ageer specifiek r utar doordat blauw wit uiteindelijk du id niet onvrij werklozen wel van twee kansen profiteerde vraoea n iet wiet v an de pxra r werd verbloemd dat de club uit ne nkri as uitgesloten er zijn haven arnhem meer dan een handvol redecm hm in ve met de ideale mogelijkheden wa s geboden niet oavn wil niet de in ar tikel 9 eerste lid genoemde roor m li op te i mca friesch dagblad 3 2 86 d jansen vindt daar de laatste journalisten c en tenslotte een zin uit een u b ekend arti die zich niet gelijk willen laten schakelen en k el over taalbeschouwing die toch hun afhankelijkheid verloren heb d e school g rammat ic a is altijd m a nk g eg aan ben programmaboekje fries filmfestival aan een te k ort aan aandacht voor w at er in 1985 zinnen n et mogelij k is e zoiets kan hij premier peres van israel pn niet doen zonder dat zijn coalitiegenoot i i i woordspelingen met ontkennende elemen en opvolger over zes maanden shamir pn ten en positieve dan wel negatieve het er niet mee eens is vpro radio implicaties 24 1 86 in gerichte taalbeschouwing p 95 besprak ik de zin een tekort aan ijver kon ii de lezer krijgt het moeilijk door de hem niet worden ontzegd en het resultaat opeenstapeling van negatieve elementen van die bespreking was de conclusie dat er a de volgende zin uit de volkskrant van een interpretatie als woordspeling mogelijk 1 10 85 gaat over joris ivens zou deze fil is en een interpretatie als vergissing de be mer nu voor of tegen plaatsing van kruisra tekenis van de zin is in de ene interpretatie ketten in nederland zijn tegengesteld aan die in de andere b dit geldt ook voor een zin als er kon hem veel worden verweten maar niet dat hij ge dat voor de bestrijding van dat i voel voor humor had gevaar niet nog meer wapens no een evident misverstand leverde dit op in dig zouden zijn vindt hij dus niet een kro radioprogramma er wordt een te lefoonspelletje gespeeld met de regels van b eveneens uit de volkskrant deze uitleg van het bekende galgje de oplossing blijkt het staatssecretaris de graaf bij de gewijzigde woord onbekrompenheid de spelleider zegt rww tegen de winnares daar verdenk je mij toch niet van he zij nee hoor iv de combinati e van n i et met bepaalde werkwoorden a in de volgende twee teksten wordt waken verschi llend gebruikt twijzel tientallen inwoners van de gemeente achtkarspelen hebben gisteravond een vereniging opgericht om ervoor te waken dat de gemeente niet doorgaat met het huidige kapbeleid er wordt volgens de nu al meer dan veertig leden tellende vereniging maar raak gekapt door de gemeente leeuwarder courant 4 4 86 67 2 1w moeten er expliciet winnaar finisht voor aken dat d e bespreekbaarheid in in andere broek de taboesfeer leeuwarden als ploeg wordt getrnkke n leider j an races zich niet zo spor tief h ad opgesteld voor het begin van de elfstedentocht was fran kie verleyen bijna zeven uur la ter nooit ge at winaau e wor den de z3 j arige belg kwam friesch dagblad 3 4 86 ik ben uiteraard van mening dat naar aan leiding van deze gevallen met de leerlingen moet worden gepraat over het bestaan van varianten van het nederlands vi de moeilijkheid wordt door de spreker of schrijver wel eens onderkend in de volgen de fragmentjes maken de schrijvers er ver volgens expliciet een aantekening bij levende talen 1 986 2 friesland dat wordt geen gemakkelijk g e zinnen als deze plaatsen ons voor sprek te meer omdat het algemeen be stuur niet akkoord g i ng met de gedachte moeilijkheden dat in het toekomstige bestuur van de 1 hij heeft gewaarschuwd het gevaar beoogde gefuseerde instelling ue nlg geen niet te onderschatten eigen mensen mogen zitten docenten nop 2 je moet oppassen dat je niet te snel ers studenten het algemeen bestuur wil die er dus wel i n de noordelijke leer tevreden bent 3 duits er hat dafur gewarnt die gefahr zu untersch tzen ue info nlo ubbo emmius 27 11 85 v de dubbele ontkenning met hetzelfde bereik komt ook wel eens in geschreven taal voor b universe le stekker 0 49 n adaptor nooit ge en m y rne met 1 oe i 7 x nor penu m e r ae a qiry av oe t au aeo obcv ieo e en oroi prob leem meer dat d e wl i nl b i aih oesini eroiroera ao a e pni i oe ewp 9 s a 449 ca9 14 om mneer ap 17 j n 1 n 71 0 2 t1 i1 ste kker van e en apparaat orae oap 7 ni et cl npeoau m pnae roe va renp i p m kt 1a 0en vin tig n dele n ie t p as t in het buiten land ax rmneen n oescn oa r ao geschikt en omschakel poprn 1m ri n iet ren laeontlrq o 0e1 op oe ooqyln ia o l h rm ri i n pp peleqr t10 1 baar voor wa ndkonta k t uxnuoiomy e v aen r wu e w dozen in de gehele we reld nae s k ij kshopprij wooroux e br i ef van de knvb afdel i ng huis aan huis folder kijkshop november s gravenhage 23 4 82 1985 68 de leerlingen op het spoor zette n schepen in het volgende fragment komt net zo n s oo rt zi n e en s peciaal p robleem is he t aan d e ord e stel voor als 1 vol gt het fragment dat h i erboven is len van d e problemen die d e te k sten bieden i n afgedrukt als we de z i n in het fragment slechts bere i kbaar sommige gevallen meestal duid elij k e vergissin voor klei ne vo l beladen schepen net zo opvatten gen is een eenvoudige voor de han d lig g en d e a l s zin 1 wat zou dat dan betekenen voor k l e ine vraa g w el vol d oen d e om de aan d acht van d e onbel aden schepen zou de z i n zo bedoeld zijn leerlin g en te richten o p h et interessan t e p un t vervolgens zou het neem ik aan nuttig zijn om negatieve woorden in het fragment aan de orde te stellen ondanks slechts teruglopen dan en wegkwijnen negativiteit is ook op te vat pa vn e f ass kip ten als een enorm semantisch veld waarin zich ongelofelijk veel woorden bevinden die ja een plaatsje in de nederlandse les verdienen y ik vond een betrekkelijk diepgaande analyse was temperatuut r s yyp van het fragment op z n plaats om een be e8n cro ra hoorlijke opgave op te stellen de taalkunde is knm i ran deri i s het gauw vw r e ka vol daarbij een belangrijke inspiratiebron zoals ook a b te zien is in het volgende fragment amsterd stads blad vn geknipt voor u 8 3 86 welk woord is hier abus i evelijk gebruikt leraar mooi beroep een van de vele vn gc ns ilingen u it het onderzoek wa n de er asmus nau de rt ptiv a i e luidde ik vin d het he rnep van i craar n og steeds een mooi bcm ep helemaal of eni gszins mee eens 7 procent m aar hoe stellen w e een p robleem aan de orde helemaal of enigszins mx oneens 40 9 proc ent geen mening 52 1 pencent dat een fragment als d it biedt opmak ing van de onde aoekers de 52 procent van de icraren die zich hierover niet wi lds uitspreken zal dat zeer wa arschijnlijk nie t hebben gedaan omda t ze het nog siecds zo naar hun zin hebecn ondanks alle baggerinspanningen die jaarlijks een slordige 44 miljoen gulden kosten is einden slechts bereikbaar voor relatief kleine volbeladen sche onderwijsbi jlage friesch dagbl ad 28 1 86 pen door het teruglopen van de het gaat h i erbij om de opmerking van de on scheepsbewegingen kwijnt de industrie weg en stijgt de werkloosheid navenant derzoekers het schoolboek je weet n iet wat je weet voorziet al i n een oefening om deze de volkskrant 2 1 86 soo rt homonieme zinnen aan de orde te stellen onnodig te zeggen dat vraagstellingen als w at is het probleem of w elk p robleem brengt volbeladen met zich mee w einig kans op succes bieden n aar mijn smaak is het in owa 3 n e ooen we gezien na de nomonvmfe n de zin l kond do eropkr niet het best als de opsteller van de opdracht zelf omdat au i t n worden enoioen probeer nu aan te gaven hm de homooy veel voorbereidend w erk verricht b ijvoorbeeld mrt non de volgende t in ne n kin worden efholpen zo 111 i k ten ni l mnr ppr un jut ik 000 op mu oen 2 ik denk niet dat hij gek is ome i hij to b ard l icht j ik vind niet dat n mooi i s dat a hut naar heeft opquoken g e geven is de z in 1 de haven van eenden i s s lecht s be re i kbaar voor kle i ne li chte schepen i s volgen s d i e z in de haven van eenden bereikbaa r voor grote l ichte schepen en voor kl ei ne zwa re 69 in het fragment dat ik heb uitgeknipt komt er van d e discussie over d e opg aven vereist e e n als complicerende factor nog bij dat met niet ze k ere ervarin g in het analyseren van ta al e le gedaan kan worden verwezen naar niet uit menten in het bijzonder van relaties t u ssen spreken maar ook naar uitspreken alleen vorm en betekenis maar juist daardoor worden beide door je weet niet wat je weet bedoelde interpretaties mogelijk natuurlijk is na ampele overweging maar een niet slechts mogelijk maar ook plau sibel welnu langs deze lijn kan ook een opga ve worden opgesteld een laatste voorbeeld van taalkundige analyse die voorafgaat aan het opstellen van een op gave is dit als iemand zegt dat het ondanks het draa i en van de w i nd blij ft regenen dan gaat h ij er ke n nel ij k van uit dat het draaien van de w i nd e r d i kw ijls toe l eidt dat noten het droog wo rdtl i n di t fragment komt ook een z in met ondan ks voor er wo rdt b ij voorbee ld i n de d i sse rt ati e van a iet o p de b etreffende zin h a gen 1981 een ondersche id gemaakt t u s sen versc hi ll ende vormen van monitor i ng voo r refe renti ele mon itori ng controle of de bedoel i ng enkel wat waterschade kon adequaat wo rdt ve r woo r d neemt ee n spreker va kris vasse de vergadering medede len ondanks de brand had de si ker de mo ei te dan voor normati eve mon i tor i ng ann in 1987 toch al geen indoor waarb i j de formel e jui s thei d va n het gezegde i n in zuidlaren kunnen organiseren het ged i ng i s hoewel de voorbeelden die i k h i er de aantrekkende economie zorgt bes p r e ek wellicht tot r andgev all en kunnen wor voor een toenemende beursbelang den be stempeld w i l i k i n deze gevallen to c h wel stelling en met de direktie van de dege l i j k spreken va n een i nadequate verwoord i ng prins bernhardhoeve was al afge van het bedoe l de d i e de l u isteraar i n de war kan sproken om eenmaal per twee jaar brengen in zuidlaren indooratletiek te orga de lezer d ie ove r deze z i n stru i ke lt zal tevr eden niseren zi jn hem verder i n d i t a rt ikel nogmaa ls tegen te de siann zo vertelde kris komen maar dan i n andere omstandigheden vasse is dan ook naarstig op zoek wie iet s over ontkenn i ngen w i l weten doet er naar een alternatief het liefst in goed aan negati eve wo orden op te zoeken i n het het noorden daarbij wordt ge reg i ster van de a lgemen e nederlandse spraak friesch dagblad 3 3 86 kunst en i ge passages over negati e vindt men ook i n geoffr ey leec h sem an tiek w ie verder ka n d e siann vol g e n s d it fragmen t i n 1987 een i n w il komt a l s ne l te r e cht b ij de d iss ertat i e v a n a door i n zuid l a ren o rgan iseren kraak negatieve z innen de siann had d i t to c h a l n i et gekund o n danks de bra n d met ande re woorden de sc h ri j ve r l ijkt ervan u it te ga an d at de br and e r no rm a a l gesp r oken toe l iteratu ur ha d gele id dat d e si ann he t w el h a d gekund wat v in d je al s j e het z o bekij kt van de z in in d e alg emen e nederlan dse sp raakk uns t g r oni ngen leu krant ven 198 4 hagen a standaardtaal en dialectsp rekende kinde mocht de opgave veel stof doen opwaaien en ren mui derbe rg coutinho 198 1 tot resultaat hebben dat er uiteenlopende kr aak a negatieve zinne n h il ver s um 1966 d i sser standpunten onverzoenlijk naast elkaar blijven tati e uni versi teit van am s te rdam lee c h g se manti ek utre c ht het spec t r um 1976 bestaan zoveel te beter het kan niet missen 2 dele n aul a 556 557 of de leerlingen zullen bij verschil van mening nieuwenhuijsen p m gerichte taalbesc houwin g hun taal beschouwen als nooit tevoren gron i ngen wo l ter s noo rdhoff 1 978 spektutor ca voor de leerkracht is zo blijkt taalkundige h iers 1 scholing geen verloren investering zowel het v iss er t be s te b r ave burge r de ambtelijke taal formuleren van opgaven als het begeleiden on tleed gron i ngen wol ters noo r dhoff 198 1 70