Bewustwording op school

literatuurlijstje n a v de lezing van jan brand s j beek en l schmidt schulreform oder der sogenannte fortschritt fisscher bucherei no 1121 frankfu rt hamburg 1970 m berg en t combe die lehrerrolle in der schulreform idem blz 60 64 c e r i centre for educational research and innovation purpose programmes prospec ts o e c d p a ris 1 97 0 c o l o organisatie leerplan diskussienota den haag 1971 h enzensberger bouwdoos voor de theorie van de massamedia katernen 2 000 no 5 19 72 g koneffke integration und subversion zur funktio n des bildungswesens in der spdtkapitalistischen gesellschaft in das argument no 54 dezember 1969 m matthijsen klasseonderwijs sosiologie van het onderwijs deventer 1971 ministerie van o en w dokumentatieblad voor 0 en w jrg 26 1972 2 onderwijs experiment in texas bewustwording op schoo l joke schravesande korte samenvatting van de voordracht van joke schravesande gehouden op 5 4 197 2 op het von kongres te noordwijkerhout zij besteedt hierin aandacht aan de vraag hoe leraren en leerlingen zich bewu s t kun nen maken van de druk die van buitenaf op hen uitgeoefend wordt informatieverwerving is kennisverwerving er zijn vele faktoren die ons kennen bein vloeden de kuituur waarin wij leven de maatschappelijke verhoudingen ets jan brands heeft laten zien dat vanuit het bedrijfsleven invloed uitgeoefend wordt om het onderwijs zo in te richten dat de mens ongemerkt geschikt gemaakt wordt voor de maatschappij van nu d w z het prestatie element de konsumptiementaliteit de kon kurrentie het gehoorzamen aan meerderen ets de meeste mensen doorzien echter niet dat hun denken en doen bepaald is gekonditioneerd wordt hun greep o p de werke lijkheid om hen heen is verloren gegaan de leraar kan door de informatie die hij verschaft de leerlingen helpen de bepaaldheid van hun denken te doorzien de leerlingen moeten bewust gemaakt worden van hun situatie en leren nadenken over hun eigen situatie en de mogelijkheid om die te veranderen zij moeten inzien dat de maatschappij waarin zij leven er niet een van all e tijden is maar voor een leraar hieraan kan beginnen moet hij eerst zelf inzien dat er verbanden zijn tussen zijn moeilijkheden in de klas en de maatschappelijke verhoudin gen zijn gedrag heeft immers effekt op de leerlingen hij moet zijn magiesbewustzijn overwinnen en het fatalisties handelen dat daarvan een gevolg kan zijn ik kan nie t 11 bereiken wat ik wil want ik ben toch een slechte leraar hij moet het naief bewustzijn overwinnen en naief handelen vermijden hij kan konstateren dat er kinderen zijn met taalachterstand en beginnen met een aktiveringsprogramma om maar iets te doen zonder dat hij de diepere oorzaken van een en ander analieseert hij werkt met een schijnoplossing en weigert evenals in het eerste geval om tot de kern door te dringen pas met een krities bewustzijn is het mogelijk de bepaaldheid van het denken op te heffen men is dan in staat de eigen situatie in haar maatschappelijke kontekst te zien en men kan proberen een oplossing te vinden binnen die situatie de leraar is in staat zijn ware drijfveren te doorzien is hij zij progressief vanwege de mode of steekt er meer achter wat w il hij bereiken grotere populariteit bij de leerlingen of kritiese mensen ook bij de leerlingen moet magies en naief bewustzijn overwonnen en krities bewust zijn opgewekt worden krities bewustzijn is een analiese van de situatie waarin men zich bevindt van hetgeen men wil bereiken en in hoeverre men dat kan bereiken binnen de grenzen die er zijn bijv de klassesituatie hiervoor is een metode in drie fasen a dialoog volgens joke schravesande kan men alleen do or de uitwisseling van erva ringen in een dialoog kennis verwerv en dialoog is niet mogelijk in een afhankelijk heidssituatie de konkrete ervaring wordt dan vertroebeld bovendien is dialoog alleen mogelijk bij gedeelde werkelijkheidservaring de leraar zal zich dan ook allereerst moeten verdiepen in de werkelijkheidsopvatting van zijn gesprekspartners het be faamde aansluiten bij de interessen van de leerlingen b problematisering als in de dialoog de gezamenlijke werkelijkheid gevonden is kan men die gaan problematiseren vragen stellen informatie aandragen die die werkelijk heid kan verruimen wat zijn de grenzen wat ontbreekt er aan die werkelijkheid nadruk wordt gelegd op de veranderlijkheid en veranderbaarheid van de werkelijk heid wat is er van die werkelijkheid akseptabel en wat niet c het utopies denken de oplossingsstrategie hier is een brok kreativiteit vereist we moeten met onze fantasie de werkelijkheid overstijgen en bekijken wat wij eigenlijk willen wat kunnen wij hiervan bereiken gezien onze situat ie en de grenzen daarvan op deze manier wordt een middenweg gezocht en leert men nadenken niet alleen over de eigen situatie en de mankementen daarvan maar ook over manieren om die te veranderen kennisverwe rving informatieverschaffing moet a prio ri gericht zijn op informatieverwe rving en verwerking die gericht is op bereidheid tot veranderen ken nisverwe rv ing moet emansipatories werken met als doel een verantwoord en verant woordelijk handelen 12