Bij-de-tijdstaal in het onderwijs

peter dekkers taal bij de tijdstaal geschiedenis in het o nderwijs de culturele b ijlagen van kranten en t ijdschriften staan vol met recens ies van boeken toneelstukken muz ikale uitvoeringen films en tentoonstel lingen schoolboeken daarentegen moeten het stellen met ko rte besprek ingen in vak tijdschriften terwijl toch het gebruikersveld erg groot is slechts zelden worden educatieve recensies geschreven met het oog op ont werpen met de optiek hoe kun je daar goed onderw ijs van maken peter dekkers waagt hier een poging was het jan sturm niet die als ee rste het on niet blijven steken in voorbeelden maar lera derscheid tussen onder wijs in ta al en taal in ren door exempe ls duidelijk maken hoe z ij het onder wijs maakte of was het helga bon zichze lf kunn en lere n om taa lond erwijs te set het doet e r niet zo toe feit is dat menig creere n o ver de gre nzen e n de uren van vak von lid of moer leze r in dertijd geinspireerd is ke n heen geraakt door h un praktisch uitgewe rkte v o or beelden voor h e t voortgezet en he t ba sison laten we er nu eens van uitgaan dat een he derwijs zoals die onder m eer beschre ven zijn dendaagse leraar het te druk heeft om telkens in dcn cahier 1 0 moede rt aa l on de r wijs en a n maar weer zelf thema s te ontwerpen heeft dere vak ken zo iemand dan wat aan onderwijsleermateria in een tijd dat sommige onder wijstechneuten len van andere vakken daa rvoor ben ik op h e t beter vinden om maatschappijl ee r en ande zoek gegaan in de pas verschenen geschiede re softe vakken uit de basisvorming te we re n nismethode bij de tijd 2 de titel alleen al is een en rea c tiona iren erop wijzen dat we weer ge uitdaging voor mal ik zoek dus naar mogelijk woon mogen doen in h e t onderwijs kan het heden om er taalonderwijs rondomheen te nuttig zijn sommige oude von standpunten bouwen weer eens flink op te poetsen zelfs met h et oog op de tevee l geroemde efficienc y mo et het lijkt op het eerste gezicht al haast eigen het verkoopbaar zijn om in het onder wijs te aardig dat malmberg bij de tijd een geschiede stre ven naa r integratie van leerervaringen nismethode noemt zo rijk ziet het materiaal er maar dat mo e t dan wel zo gebeuren dat we uit in ieder geval is het een leerpakket met 42 t hem a s d i e ook in h et taalon der wijs ni et zo u d e handleiding is zo dik dat ik besluit me ver den misstaan in deel 3 voor kinderen van der te beperken tot de bestuderin g van een een jaar of 11 bijvoorbeeld komen onderw er b lok ee n strenge sc hoo l mee ste r k i e s i k daar pen aan d e ord e als boe rendor pjes sma k e voor ui t wa n t dat lij kt m e ee n funct ionee l on lijk eten a ls sted en g ro eien wie is d e derw erp voor kinderen d ie net als hun leeftijd baas uitvindingen veranderen de w ereld en gen oten 1 00 j aa r ge l ede n het g roots te dee l e en strenge schoo l mee ste r daa r ka n i k me v a n de d ag z itten o pge scheept met e en soort al heel vee l taa londe rw ijs b ij voorste llen ik no genoot van mij teer mete en a l za k en als van dia lect en uit de he t b lok is i n s ub t h ema s in gedee l d en beg int o m gevin g de k lan kw aard e v a stste llen smaa k met he t v e r haa l meest e r de galjaard v e r g elijk ingen m ak en het smaa kt als brandti a ls verw erking wordt spel aan g era straatnamen bestuderen in d irecte im p erat ie d e n m aa r oo k d ialogen uit de tek st uitbre i d en ven uit spe l e n sci enc e fic t ion sc h rijv e n met de e n nas pe le n k in d eren een on d erzoek d oen naa r ta alg e b rui k h et gedeelte daarna biedt meteen al de ge in de k las z ochte ta a l b escho u w in g ron d de teg enste lli ng tuss en sc h o enensc hool en k lo mpe nsc hool h et leerlin g en b oe k barst van de afbeel d in ge n het vierde ontw erp uit meeluisteren met ine en die zijn heel functioneel zo op het eers te z ou hier m oo i bij pa ssen het uit e rlijk v a n d e gezicht ze zijn vooral informatief h et onder school g ebouwen van vroeger w ordt heel dui w ijs d at ik me hierbij voors te l is zowel ge rich t delijk gemaakt o p onde r zoe ke n met t a be llen en z o als op ee n mooi uitstapj e wordt o o k gedaa n n a a r na verhalen b en benieuwd of er veel j e u gd li t era men van schoten waarin als soorten worden tuur in g ebrui k t wordt o n de rsc h ei de n afkomsti g van nam en van b e l a n grijke personen v a n h eili ge n v a n d i e re n en dat wordt meteen duidelijk aan de d uur uit g e p lan te n van de streek dat zo u j e gemakke lijk voerde handleiding bij de medewerkers staan kunnen uitbou wen tot een taalthema als piet m o o ren en els pelg rom ve rmeld zie i k nu o nt dek je plekj e k in de ren op o n de rzoek stu p as d at hou d t zek er kwa liteit in a chter e l k ren naar teksten in oude spelling laat foto s blok staat jeu gd literatuur ge rece nseerd zo wel nemen van uithangborden namen van w in informatief als verhalend van aard m ooi is dat kels cafe s en restaurants n eem de straatna die pagina s zijn inge d eel d in a over toen en menlijst van de omgevin g door laat oude b over nu d at lij kt voor de hand te li ggen t ek sten n at e k en e n va n beg raafp l aat se n ge m aar het geeft m e toch het i d ee d a t k in de ren de n k stene n stan dbe e l de n maa k m e t de k in d e g eschie d enis niet louter als een ver van d eren een nieu w het merckwaerdigste meyn mijn b e d sho w k rijgen op gediend maar echt zoals jan b ouman dat vroeger deed 4 thematisch dat w il zeggen in relatie met hun eige n ervarin g en als keuze activiteit wordt onder meer informa bij el k b lok st aan trou w ens tevens m usea ver t i e gebod en ove r an alfab etisme ook een on meld en d at g ee ft toch oo k aan d a t d e au de r w erp dat taa l beschou w elij k uitgeb re i d k an teurs de kinderen serieus nemen wor d en daa r b ij kun je h et p rachtboek hoe le bij d e inhoud s opga v e t ro f i k een pa r ag raaf aan ren wij lezen hoofd stuk 1 2 onde r mee r d i e b ij de tij d e n t aa l heet die s la i k op e n gebruiken 5 d aar vin d i k kopjes maken te k sten make n zinnen aanvullen vertell e n bij e en p la at ee n vol gend s u b them a heet e en schooldag s p ree kba llonn e n s p reekw oorden uitd r ukk in va n toen waarb ij oo k weer allerlei g roten g en g ez egden wat past r e b us quiz letter de els veroud erd e begri pp en w orden d ui de lijk cha rade w ie is het wat gek dat er gee n taal gemaakt les senaa r p l ak roede g riffel en l e i beschouwing w ordt genoemd want geschie pe chvoge l b ij het voo rl eze n va n wee r ee n ge denis heeft toch steeds met nadenken over deelte uit het verhaal van pelgrom schrijven t aalverschijns e len te maken kinde r e n lu is ter p un ten o p e n tel ke ns w orden genoe g vrag en om me no g meer nieu ws g i e ri g ze ui tge no d i gd om ee n vergelij k in g t e make n te ma ken met nu toen een telraam nu een abacus of een honderdve ld veel in for mati e is e r ook ove r de mee ster va n t o en d ie we l s t r eng 43 moest zijn met 60 tot 100 kinderen rond de nen door informaties over andere culturen en dampende kachel een verhaal over cornelis talen kinderen hebben nogal eens het i dee versnelle die op zijn dertiende al school dat hun leeft ijdgenoten in andere landen a l leen meester werd maakt duidelijk hoe armoedig maar zielig zijn toen zo n baan was in dit gedeelte komen ook spreekwoorden voor onder de plak zitten dat de methode echt functioneel wil zijn blijkt met een schone lei beginnen iemand de les le ook uit de ene school is de andere niet een zen etc uitnodiging om erop uit te gaan bij het verge stom toevallig komt het thema pechvogels lijkend onderzoek naar overeenkomsten en ver ook voor in taalkabaal een heel behoorlijke schillen vinden heel wat taalhandelingen in taalmethode in jsw is beschreven wat er functioneel verband plaats zoals het intervie nog allemaal meer kan aan taalbeschouwing wen van directeur schoolverlaters ouders over dit woord met name met het tweede ge mr het aanleggen van een schoolarchief het deelte je kunt onder meer met de kinderen verwerken van gegevens uit bestudeerde een onderzoek doen naar de dierennamen materialen waarmee mensen elkaar benoemen zoals het lijkt me handig om briefcontacten met an hoezepoes molenpaard dekhengst beun dere scholen op te bouwen dan wordt alles haas 7 nog wat structureler en functioneler in het vol gende g e deelte hetzelfde m a ar a n als het regent of als de leraar er niet op uit de rs w ordt een v e rge lijk i ng tuss e n toen en durftl is schooltje spelen een alternatief na nu gemaakt mooi is dat d aarbij een school tuurlijk geschiedt zo n rollenspel in de stijl van reg lement op de pr o ppen komt waa rui t d e 100 jaar terug er wordt de kinderen een aan kinderen hun informatie kunnen putten ook in pak geleerd die sterk lijkt op hetgeen we uit v e rsjes en li edj e s komt d i e v erge lij k in g t eru g de didactiek van het stellen kennen verzame vo o r sp reekbeu rte n s taa t te l ke ns lite ratuu r len selecteren en ordenen uitwerken voor kinderen vermeld dat zou nog aanleiding kunnen geven tot het o o k di t is hee l een voudig u it t e bouwe n b ij aanleren van een vaste aanpak en het trainen voorbeeld in de richting van oude teksten van de nodige vaardigheden zoals brainstor sommige musea hebben daarover een lesbrief men opzoeken in een bibliotheek maken van k an t e n k l aa r zoa ls he t c a tharijneconvent i n aantekeningen interviewen en dergelijke utrecht e n and ers i s er gemakk el ij k zelf wa t te maken bijvoorbeeld met een heel oude bij de ein d conclu sie moet luiden met zo n ge bel kinderen vinden het schitterend om zo n sc h i edenisme thod e ben je h e el g oe d a f a ls j e oud boek te kunnen o pe n en m et beh u l p v an mo o i taa l o n de rwijs wilt ontwer pen papieren geheug en van p schneiders kom j e een heel eind maa r je k u n t oo k e en heel and ere ka nt op e e n onderzoek naar regels thuis op school en op straat j e k unt d at hee l t aa l kun di g d o e n dan noten blijkt d e kin d eren d at bevelende zinnen altijd 1 m oe dertaalonderwijs en andere vakken dc n kort zijn maar je kunt met be hul p va n bijvoor cahi er 10 groningen z j beeld jan jans en d e kinderen ook situaties 2 jan eng bers j oep den otter bij de tijd s bes p reke n waa rin d e ene m ens de ande r e r he rtog enbosch 1 98 7 met taal eronder houdt 3 peter d e kke rs m m v ad bok driehonderdmaal ta al s hertogenbosch 1 98 7 het vol g end e sub th ema n o g net als toen 4 jan bo uma n het merc kwaerdigste me yn s laat z ien dat in o ntw i kkel i ng sl anden de situ atie gravenh age 1 9 5 9 van nu daa r lij kt o p d ie b ij ons vro ege r een 5 p iet ha ge n hoe le ren wij lezen til b ur g 1 984 versterking van de ee r der a ang eka arte te g en 6 taalb e schou w in g hoe moet dat artikelenree ks van ad b o k en pete r dekkers in jeugd in school stel l in g tuss e n rijk en a rm het on d erwe rp en wereld van a f septem b er 1 9 87 a n a lfab etism e k o mt oo k h i e r terug j uist bij 7 informati e daa rover is te vinde n in f ra nk j ans en dit onderd eel b iedt de methode veel hard fei van apekop tot zielepoot a mste rdam 1 98 5 te n mate ri a al d i t zou je n o g kunn e n ondersteu 8 p schneiders papieren geheugen weesp 1 98 5 44