Boekbespreking van ‘Moedertaalonderwijs in ontwikkeling. Een overzicht tot 1981.’

boekbespreking leidse werkgroep moedertaaldidactiek moedertaalonderwijs in ontwikkeling een overzicht tot 1981 coutinho muiderberg 1982 569 blz f 64 50 de leidse bijbel is compleet na het oude testament verscheen nu ook het nieuwe testament hoewel voorshands niet duidelijk is wat uiteindelijk het oude en wat het nieuwe zal blijken te zijn het vorige deel moedertaaldidactiek werd geschreven door een vijfkoppige leidse werkgroep moedertaaldidactiek hoewel de ver schillende onderdelen uit dat boek in nogal wat opzichten uiteen lopen toch kan men van een eenheidspublikatie spreken het ver volg moedertaalonderwijs in ontwikkeling schijnt volgens de titelpagina ook door de ondertussen zeskoppige lwm te zijn ge schreven maar in feite blijkt de lwm deze keer niet meer gedaan te hebben dan bijdragen van anderen in een band te bundelen met als doel datgene waarvan we impliciet en expliciet gebruik ge maakt hadden in moedertaaldidactiek in uitgebreidere vorm te bundelen onderzoek op het gebied van en onderzoek ten dienste van het moedertaalonderwijs moedertaalonderwijs in ontwikkeling geeft zodoende een stand van zaken van dat onderzoek aan de orde komen moedertaaldidactiek in het algemeen schrijfonderwijs taalbeheersingsonderwijs het lola project taal bij leren en onderwijzen autonomie sociolinguistiek schoolboekevaluatie drama leerplanontwikkeling massamedia lezen klasinteractie luisteren literatuurdidactiek jeugdliteratuur grammatica on derwijs en evaluatie van taalvaardigheid een vrij volledig over zicht van waarmee moedertaaldidactici zich bezighouden een op vallende lacune de spelling die zich de laatste jaren toch in een groeiend aantal onderzoekingen mag verheugen de leidse werkgroep heeft de auteurs blijkbaar geen algemene re dactionele richtlijnen meegegeven men zou dat kunnen betreuren maar daardoor blijkt ook in wat voor een chaotische toestand het onderzoek van de moedertaaldidactiek verkeert sommigen hameren op de noodzaak van hard empirisch onderzoek dat volgens hen nog ontbreekt zonder zulk onderzoek acht men het onmogelijk om tot een echte wetenschappelijke theorie over moedertaalonderwijs te komen een belangrijke oorzaak voor het gemis aan empirisch onderzoek is aldus b schut de moedertaaldidactiek is een jong vak 13 inderdaad moedertaalonderwijs wordt pas sinds de uit 91 spiegel 1 1983 nr 1 91 94 vinding van de didactiek bedreven het is daarom sympatiek dat w de moor zijn bijdrage over literatuurdidactiek begint met een hommage aan jan hendrik van den bosch 1862 1941 meer dan tachtig jaar geleden nog net in de negentiende eeuw lanceerde j h van den bosch ideeen over het literatuuronderwijs in de bo venbouw waarvan men kan zeggen dat zij zonder dat iemand nog naar deze pionier in de moedertaaldidactiek verwijst als het gaat om literatuuronderwijs in de achter ons liggende hier te be schrijven periode van twintig jaar opnieuw ter discussie zijn gesteld en zelden in vooruitstrevendheid overtroffen 455 niet alleen voor het literatuuronderwijs voor het gehele moeder taalonderwijs verkondigde van den bosch samen met onder meer f buitenrust hettema ideeen die ook nu nog verfrissend zijn het vergeelde tijdschrift taal en letteren getuigt ervan ook krui singa en de vooys om maar enkele andere zonderlingen te noemen hebben zich natuurlijk nooit met moedertaaldidactiek beziggehou den niet iedere auteur in de bundel is het ermee eens dat empirisch onderzoek ontbreekt artikelen die een literatuuroverzicht geven van onderzoek op een bepaald gebied bijvoorbeeld een blik op empirisch onderzoek voor het schrijfonderwijs slaan een andere toon aan publikaties over empirisch schrijfonderzoek zijn er genoeg met name in de verenigde staten een computersearch bij de ub te utrecht op de trefwoorden writing en composition en op verwijzingen naar braddock 1963 leverde al 530 titels op voor de periode 1971 1979 31 titels genoeg blijkbaar maar wat le vert al dat onderzoek op over het geheel genomen stellen de uitkomsten teleur ze bieden weinig inzicht in het denkproces van de schrijvende leerling en weinig aanknopingspunten voor de schrijfdidactiek 33 het overzicht van het onderzoek op het gebied van het lezen klinkt al even somber veel onderzoek vooral buitenlands maar weinig wol toch zijn de resultaten dusdanig dat er geen duide lijke adviezen voor het voortgezet onderwijs uit voort kunnen komen 365 in het hiervoorgaande hebben we het onderzoek naar deelvaardigheden beschreven en eveneens geconcludeerd dat dit vooralsnog weinig perspectieven bood 382 een soortgelijk geluid uit het bovenstaande kan slechts geconcludeerd worden dat de taalbeheersers als onderzoekers van verbale communicatie het moedertaalonderwijs nog weinig te bieden hebben 81 nog somberder wordt het als je nagaat wat er aan onderzoek van en voor het moedertaalonderwijs in nederland is gedaan in belgie bestaat geen nederlandstalig onderwijs dat heeft dit bijbeldeel gemeen met zijn voorganger een moedertaalleraar gaat in eerste instantie toch te rade bij publikaties over de eigen moedertaal bovendien is het niet op voorhand evident dat eventuele resulta ten van onderzoekingen over de didactiek van het engels het duits of het chinees zonder meer ook geldig zijn voor de didac tiek van het nederlands daarom vallen mededelingen als de vol 92 gende koud op de maag tot nu toe is er in nederland nog maar weinig onderzoek gedaan op het gebied van de massamedia opvoeding in het voortgezet onderwijs 297 de laatste jaren verschijnen er wel veel publikaties over het werken met jeugdliteratuur in de klas maar hierin is nauwelijks ooit sprake van onderzoek en wanneer dat al wel het geval is hebben we meestal te maken met de weergave van onderzoek dat in het buitenland is verricht 489 het overzicht van onderzoek met betrekking tot het gramma tica onderwijs moest kort zijn hier in nederland is nauwelijks onderzoek verricht dat enige steun zocht in de empirie 530 de meeste literatuuroverzichten zijn dan ook gebaseerd op buiten landse publikaties vooral amerikaanse wat engelse en wat duitse voor iemand die de buitenlandse literatuur niet kan bijhouden zijn zulke overzichten wel handig zij het ontmoedigend ener zijds omdat zoals gezegd de teneur ervan vaak is het heeft allemaal nog niet veel opgeleverd anderzijds omdat je je af vraagt gebeurt er dan in de lage landen helemaal niets een riem onder het hart is in dit opzicht het onderzoek naar moedertaal onderwijs in groter verband de rol van taal bij leren en onder wijzen waarin niet alleen buitenlandse maar ook nederlandse ini tiatieven beschreven worden zoals het paulusproject in tilburg en de werkgroep empirische inleiding een vernieuwingsproject voor het scheikunde onderwijs waarin veel aandacht besteed wordt aan de rol van de taal bij het leren al met al hebben de samenstellers in hun inleiding zeer precies het publiek van hun publikatie aangegeven de informatie die zij bieden maakt het boek voor hen die zich als onderzoeker opleider studerende en ook als leraar in het voortgezet onder wijs met vragen over het moedertaalonderwijs bezighouden tot een bruikbaar hulpmiddel terecht staat de onderzoeker als eerste in het rijtje voor onderzoekers kan het boek inspirerend zijn omdat het voortdurend wijst op witte plekken op het vak in ont wikkeling op de kinderschoenen op het vele werk dat nog wacht wat de moor zegt over het literatuurdidactisch onderzoek geldt grotendeels ook voor het gehele moedertaaldidactische onderzoek het zal in de komende jaren lerend van de zinloos gebleken on derzoeken in de landen om ons heen puttend ook uit het waarde volle onderzoek dat in amerika engeland duitsland en zweden heeft plaatsgevonden zijn gezicht moeten krijgen 479 terecht ook staat en ook als leraar in het voortgezet onderwijs als laatste in het rijtje want die leraar lijkt het minste aan deze bundeling te hebben dat is wel wat merkwaardig in een pu blikatie die heet te handelen over moedertaalonderwijs en waarin de ferme uitspraak voorkomt het wordt tijd dat de direct be langhebbenden zelf hun standpunt bepalen en dat niet overlaten aan beoefenaren van de vakwetenschap en onderwijskundigen 18 mark baeyens 93 ie1