Boekbesprekingen. Taal en tekst in de praktijk.

Publicatie datum: 1980-01-01
Collectie: 10
Volume: 10
Nummer: 2
Pagina’s: 12-13

Documenten

boekbesprekingen taal en tekst in de praktijk in mijn recensie van de nieuwe druk van zeggenschap heb ik het feit betreurd dat hierin nergens wordt verwezen naar het verdienstelijke werk van inspecteur hugo de jonghe die behalve een innoverende school boekenreeks voor het grammatica onderwijs zinzoeken ook een heus didactiekaoek heeft geschreven nl taal en tekst moedertaaldidactisch ontwerpen en handelen in praktische modellen ingeleid door prof dr r dirven en uitgegeven door acco leuven 1971 hoewel het boek al van 1974 dateert lijkt het me nog steeds de moeite waard om op de actualiteit en bruikbaarheid ervan even in dit blad de aandacht te vestigen mede omdat het m i nog altijd niet de belang stelling heeft gekregen die het verdient h de jonghe s boek is vooral geinspireerd door de recente ontwikkel ingen van de didaxologie die in de jaren 60 duidelijk in een stroom versnelling was terechtgekomen de onderwijsresearch ten aanzien van het formuleren van doelstellingen het ontwikkelen van nieuwe werkvor men en evaluatiemethoden was in het begin van de jaren 70 zodanig uit gebreid en geintensiveerd dat er behoefte was ontstaan en eigenlijk nog steeds bestaat aan toepassing van de nieuwe ideeen en methoden op met name de didactiek van het moedertaalonderwijs bovendien had er zich in die tijd binnen ons vakgebied ook een kleine revolutie voltrok ken ik noem hier met name de opkomst van de transformationele gramma tica waarvan de didactische vertaling en toepassing op het spraak kunstonderwijs op school al meteen voor de hand lag taal en tekst is kennelijk bedoeld als een soort synthese van de toepassingsmogelijkhe den van deze twee vernieuwingen op de vakdidactiek van het nederlands evenwel zoals de ondertitel aangeeft in de vorm van praktische les modellen voor de lagere cyclus via de presentatie van een tiental les units wordt een beeld geboden van de nieuwe didactische denk en werk wijzen en hierin ligt waarschijnlijk de belangrijkste verdienste van het boek het bevat een aantal onderwijsmodellen die exemplarisch en representatief genoemd kunnen worden voor een verantwoorde moedertaal didactische praktijk in de eerste drie jaren van het voortgezet onder wijs aan een dergelijke opzet zijn evenwel ook een aantal nadelen verbonden de structuur van het boek kan nogal versnipperd lijken niet alle on derdelen van de didactiek van het nederlands worden even grondig behan deld binnen de bespreking van elk onderdeel zoekt men soms vergeefs naar een systematische behandeling van alle aspecten ervan daarin schuilt wellicht ook het belangrijkste verschil tussen taal en tekst en griffioens vakdidactiek ik moet hier m teen aan toevoegen dat ondanks de beperkte en beschei den opzet van hugo de jonghe zijn boek een heel homogene solide en overtuigende indruk maakt dat is mede het gevolg van de didactische betoogtrant van de a iteur die de lezer voortdurend aanspreekt en uit nodigt om met hem mede te denken met grote zorgvuldigheid en omzich tigheid exploreert hij de belangrijkste facetten van de moedertaaldi dactiek in de lagere cyclus steeds konsekwent redenerend vanuit een zinvol onderwijsmodel waarvan elke stap wordt geexpliciteerd en onder zocht in theorie en praktijk zo n werkwijze en betoogtrant bevorderen ongetwijfeld in niet geringe mate de didactische br ikbaarheid van het boek bij de lerarenopleiding het boek is overigens gegroeid uit de jonghe s eigen onderwijspraktijk aan de middelbare normaalschool maria boodschap te frussel voor de gewone lezer echter kan deze berede neerde geleidelijkheid soms een beetje te schools en te omslachtig over komen ik denk hier vooral aan de vele herhalingen en aan wendingen zoals we veroorloven ons given een vergelijking p 38 zoelst de lezer in staat werd gesteld zich een beeld te vormen van de wijze waarop deschrijver van deze bladzijden zich een voorstelling maakt van verantwoord didactisch handelen p 77 of lezers die ons tot hiertoe met aandacht hebben gevolgd zullen ongetwijfeld al heel wat hebben a r ngestreept dat didactisch bruikbaar is p 174 ten onrecht zouden zulke opnerkingen een pedante indruk kunnen nala ten de opzet van het boek maakt het ook niet goed mogelijk op eender welke bladzijde te gaan lezen of het als naslagwerk te gebruiken men moet zich als lezer eerst grondig in de tekst inwerken wil men daarna z n voordeel kunnen doen met de aanwezigheid van een uitvoerig zaakre gister het boek bevat echter geen serieuze bibliografie wel vindt men een aantal re terenties in de noten en geeft de auteur na elk hoofd stuk enkele gemakkelijk toegankelijke bibliografische verwijzingen kennelijk bedoeld voor zijn studenten welke ideeen worden nu zoal t1 het boek ontwikkeld naar het mij voor komt is de gedachtengang op de volgende grondslagen gebaseerd de over tuiging van de noodzaak vin genperatioraliseerde doelstellingen voor elk onderwijskundig denken de opvatting van moedertaalonderwijs als taalvaardigheidsonderwijs gericht op het bevorderen van zowel de pro ductieve als de receptieve of interpretatieve taalvaardigheid en de noodzaak om alle onderdelen hiervan schrijven spreken luisteren en lezen te integreren in concrete lessituaties deze basisideeen worden doorheen het boek op een overtuigende wijze uitgewerkt verder wordt er heel terecht ook aandacht besteed aan het belang van de tekst ale eenheid van taalgebruik de noodzaak van inductieve onderwijsmetho der en de belangrijke functie van klassesesprekken om de motivatie van de leerlingen te bevorderen voor discussie vatbaar acht ik tenslotte maar dat zou me nu te ver voeren het door de auteur gehanteer de criterium om literaire teksten van niet literaire te onderscheiden p 151 e v en zijn pleidooi voor het grammatica onderwijs op school p 217 e v taal en tekst is immers niet alleen een boei ende op de praktijk gerichte synthese van het nieuwe onderwijskundige denken en handelen ten aanzien van het vak nederlands het boek zet ook op vrijwel elke bladzijde aan tot verdere studie overleg en dis cus ie en dat vind ik een niet te veronachtzamen supplementaire ver dienste jan uyttendaele hugo de jonghe taal en tekst moedertaaldidactisch ontwerpen en han delen in praktische modellen acco leuven 1974 xiii 269 pp prijs 345 fr 13