Boeken en mentaal gehandicapten

boeken en mentaal gehandicapten waarom zinvolheid onderzoek wees uit dat het gebruik van boeken een gewel dige stimulans kan betekenen voor de groei en ontwikkeling van de verstandelijk gehandicapte via het aanbieden van veel boeken komt het kind tot een vlotte taal een ruimere woordenschat een grotere zelf standigheid zo stelde adri van bemmel lid van de werkgroep boeken voor geestelijk gehandicapten van het nederlands biblio theek en lektuur centrum nblc waarom moeten zwakzin nigen nou zo nodig lezen je kan ook wel zeggen er lezen zoveel mensen niet lezen is een echt intellektuele bezigheid dus wat moeten zwakzinnigen daarmee ik kan je wel zeggen als een zwakzinnige eenmaal toegang heeft tot de wereld van het boek dan kan hij daar erg veel mee doen hij kan dan dingen invullen die hij in het kontakt met groepsgenoten mist dat boek geeft hem de mogelijkheid om geruime tijd intensief bezig te zijn met iets dat hij zelf kiest in zijn eigen tijd en in zijn eigen tempo de televisie bijvoorbeeld gaat vaak te vlug en die gaat op bepaalde uren aan wie een boek leest zit soms wel twintig minuten naar een plaatje te kijken in deze woorden van adri van bemmel herkennen we de dubbele betekenis van boeken boeken kunnen dienen om te lezen de leesboeken en boeken kunnen gebruikt worden om in te kijken de kijkboeken dit is een belangrijk onder scheid mentaal gehandicapten die niet tot lezen komen kunnen ook gebruik maken van boeken om in te kijken lezen is dus ook voor deze kinderen een zinvolle vorm van vrijetijdsbesteding het voldoet immers aan velerlei behoeften zoals kijken genieten van mooie kleuren herkennen lezen luisteren naar verhaaltjes sociaal kontakt bij het samen kijken enz problemen bij het gebruik van lees boeken mentaal gehandicapten komen omwille van hun vertraagde ontwikkeling later of slechts tot een beperkte vorm van lezen het merendeel komt niet tot begrijpend lezen daarom is het zeer moeilijk om aangepaste lektuur te vinden veel van de bestaande kinderboeken beantwoorden aan het leesniveau van een deel van onze kinderen maar vonk 1985 15de jg nr 1 27 beantwoorden niet aan hun interesse andere boeken beantwoorden aan hun interesse maar niet aan hun leesni veau andere belemmerende faktoren zijn o de te kleine letters o het teveel aan tekst op een blad o illustraties die niet onmiddellijk bij de tekst horen o teveel personages in het verhaal enz bij het gebruik van lees en kijk boeken stevigheid door hun zwakke motoriek zijn vele kinderen nauwelijks in staat om probleemloos bladzijden om te slaan zodat na enkele keren er al vaak bladzijden ge kreukt gescheurd of zelfs geheel verdwenen zijn respekt voor het boek omwille van een zekere onwennig heid als gevolg van het weinig gekonfronteerd worden met boeken worden deze niet altijd even zorgvuldig behandeld worden prenten uitgeknipt gekleurd uiterlijk het grootste deel van de boeken spreekt deze kinderen niet aan omwille van het uiterlijke er staan weinig of geen tekeningen in en die zijn vaak veel te kompleks of zodanig vereenvoudigd dat ze niet meer herkenbaar zijn de kaft is niet aantrekkelijk en het volume niet groot genoeg of te groot zodat het boek niet meer hanteerbaar is een bijkomend probleem is dat vele mentaal gehandicapten omwille van hun sociaal arm thuismilieu niet spontaan geinteresseerd zijn voor boeken ze hebben thuis weinig zien lezen hebben zelden verhaaltjes horen voorlezen ze weten niet wat een bibliotheek is hebben zelf geen of weinig boeken enz mogelijkheden uit het voorgaande blijkt zeer duidelijk dat er een enorme opdracht en uitdaging ligt voor al wie begaan is met men taal gehandicapten ontwikkelingsniveau het gebruik van boeken en de problemen die hiermee gepaard gaan zullen uiteraard heel verschillend zijn naargelang het ontwikkelingsniveau binnen de onderscheiden groepen van mentaal gehandicapten a ernstig mentaal beperkte kinderen met een ontwikkelings niveau beneden de 2 jaar in deze ontwikkelingsfase is het e m kind nog niet toe aan het herkennen van personen en objekten op een prent het gebruik van prenten en boekjes lijkt ons dan ook weinig zinvol sommige e m kinderen met een ontwikkelingsniveau 28 tussen 2 en 4 jaar kunnen wel uitgenodigd worden om grote kleurrijke en realistische prenten te bekijken deze prenten worden het best afzonderlijk aangeboden omdat de kinderen anders al te vlug afgeleid worden met de echte persoon het echte dier en het reele objekt ernaast leert het kind geleidelijk een verband leggen tussen de werkelijkheid en zijn visuele voorstelling b bij matig mentaal beperkte kinderen vanaf een ontwikke lingsniveau van 4 jaar kan de interesse voor heel eenvoudige kijk boeken gestimuleerd worden op voorwaar de echter dat ook hier realistische prenten of foto s direkt aansluiten bij de dagelijkse belevingswereld van het kind thuis of op school het meeste sukses hebben dan ook de zelfgemaakte ik boekjes boekjes uit de handel boeien vaak niet omdat hun inhoud levensvreemd is voor m m kinderen c bij de groep licht mentaal beperkte kinderen dient vanaf de ontwikkelingsleeftijd van 6 a 8 jaar uitgekeken naar boekjes die zelf kunnen gelezen en begrepen worden door een te kinderachtige en te levensvreemde inhoud spreken de meeste boeken deze kinderen niet aan van thuis uit is er over het algemeen weinig stimulering en begeleiding zodat de leesmotivatie zeer gering is wanneer er bovendien nog moeilijkheden zijn om een tekst technisch te ontrafelen zodat dit op een trage spellende wijze moet gebeuren geraken deze kinderen helemaal ontmoedigd en toch zien we dat ook hier interesse voor boeken kan groeien bijvoorbeeld mooie kijkboeken die aanslui ten bij de persoonlijke interesse voor bv dieren sport hobby enz of boeken die aansluiten bij tele visieprogramma s of bepaalde films kriteria gezien de beperkte mogelijkheden van onze kinderen is uiteraard niet elk boek geschikt voor hen de werkgroep boeken voor geestelijk gehandicapten geeft deze kriteria vormgeving o aantrekkelijke uiterlijke presentatie o hanteerbaar formaat o gebonden of minstens een stevige omslag o korte regelbreedte met grote interlinie o goed en funktioneel illustratiemateriaal o druk in duidelijk lettertype op stevig wit papier leesbaarheid o duidelijke verhaalstruktuur o gewone spreektaal met veel dialoog o korte zinnen o vlotte persoons en situatiebeschrijving o geen stijlfiguren beeldspraak multi interpretabele woorden e d 29 o geen kinderlijke of bevoogdende benadering van de lezer inhoud o kenbare onderwerpen o aansluitend op belevingswereld van de lezer o afstemming op de feitelijke leeftijd o goede of minstens bevredigende afloop zowel uitgaven speciaal geschreven voor hogervernoemde doelgroepen als uitgaven die weliswaar niet met dit doel geschreven maar toch bruikbaar zijn komen in aanmerking voor het vignet makkelijk lezen k lez6 3te waar vinden we zulke boeken in 1982 werd door de dienst boek en jeugd van het nblc in samenwerking met de medewerkster lektuurvoorziening voor geestelijk gehandicapten een keuzelijst samengesteld deze lijst verscheen onder de noemer kijken luisteren lezen met als ondertitel jeugdboeken geschikt voor geestelijk gehandicapten de boeken zijn ingedeeld in kategorieen naar moeilijkheidsgraad gebruiksmogelijkheden en soorten boeken namelijk kijken 1 kijken 2 versjes en gedichten voorlezen 1 voorlezen 2 zelf lezen en informatieve boeken in dit verband zijn een serie boeken herwerkt voor moeilijk lezenden namelijk de wenteltrap serie wolters noord hoff het k p c maakte ook een brochure over boeken voor moei lijk lezenden of beter een lijst van minst ongeschikte boeken we kunnen deze boeken kopen eventueel de ouders aanraden zulke boeken te kopen maar we kunnen deze boeken ook zoeken in openbare bibliotheken of een schoolbibliotheek opbouwen waarin eigengemaakte en gekochte boeken kunnen geleend worden 30 110ik0vtlthisihs v007 act oi4tw4 h hai ne4e760146 en catrceht7 g4frov007 at70epfve7vaisilliah lee k e t organiseren een studiedag met als thema g oekeft e e ee in u i a universitaire instelling antwerpen aula major op zaterdag 16 maart 1985 van 9 30 tot 16 30 s ochtends lezin door jan janssens oef etii4e dijf bi 4e go s middags 12 werkgroepen doorlopend een informatiemarkt met uitgevers van school en kinderboeken en met non profit organisaties uit alle netten deelnemers krijgen een reader met allerlei artikels rond het thema verzameld inschrijven vbbr 1 maart door overschrijving van 350 frank of 550 frank warme lunch inbegrepen op rekening 001 1165360 78 van u i a c b l te wilrijk met vermelding van naam adres en instelling en nummer van gekozen groep 31 4 i at 0114t 10i tt f tffth f hoewel de belangstelling anders gericht kan zijn naar gelang van de klas die men begeleidt een eerste klas is geen zesde is boeken leren lezen beslist een thema dat alle onderwijsgevenden van de basisschool kan aanspreken daarom presenteren wij verschillende werkgroepen die een breed gamma van het leesonderwijs bestrijken er is vast en zeker wat naar ieders gading is de keuze moeilijk kom dan met meer team leden en breng s maandags op school verslag uit aan elkaar al met al heb je hier een enige gelegenheid om kennis te maken met vooruitstrevende collega s uit andere streken en andere onderwijsnetten 4 at o144tls steeds meer ouders worden actief bij het onderwijs van hun kinderen betrokken dat geldt ondermeer voor de ouders die op school kinderen begeleiden bij het leren lezen de zogenaamde leesouders die ouders eens bij elkaar brengen is een van de doelen van deze studiedag voor hen is er een aparte werkgroep voor zien onder leiding van twee ervaren leesmoeders groep 2 niets belet je echter om aan te sluiten bij een van de andere werkgroepen je bent tijdens deze onderwijsdag overal welkom ook de andere aspecten van het leesonderwijs zullen vooruitstrevende ouders interesseren tlf aar 4e 0 146 64 0 m op de lagere school is leren lezen dagelijkse kost maar hoe zit dat op de kleuterschool welke rol kan de kleuterleid st er spelen bij het leren lezen kunnen kleuterschool en lagere school daarbij op elkaar inhaken als je daarover meer wilt weten volg dan werkgroep 5 maar boeken leren lezen is veel meer dan leren lezen alleen omgaan met prentenboeken ermee werken er plezier aan beleven ook dat is leren lezen in werkgroep 10 hoor je er alles over er zijn overigens nog meer werkgroepen die de belangstelling van vooruitstrevende kleuter leid st ers zullen wegdragen 4a1 alt tittiptatca iffth het thema van deze studiedag is niet beperkt tot de school bij alle werkgroepen die wij presenteren wordt ook de openbare bibliotheek betrokken werkend in de wereld van het boek ben je misschien wel eens nieuwsgierig naar wat er terzake leeft in het wereldje van het onderwijs anderzijds zijn wij ervan overtuigd dat de openbare bibliotheek ten aanzien van het lees onderwijs een belangrijke inbreng kan hebben de open bare bibliotheek staat alleszins bovenaan de lijst van de doelgroepen die wij willen bereiken een enige gelegenheid ook om vooruitstrevende collega s uit andere openbare bibliotheken te ontmoeten 32 o lihki fdifc tn 1 e a tc de openbare bibliotheek kan een bijdrage leveren aan het leren lezen ondermeer door de mogelijkheden van het niveaulezen in te bouwen een verslag en kritische bespreking van een samen werkingsproject van een bibliotheek en een basisschool o lhafteosie van 4e c t th eory ptthm a in sommige basisscholen komen leesmoeders geregeld assisteren bij het leren lezen wat zijn hun ervaringen hoe is de samen werking tussen leken en specialisten op onderwijsgebied 4 bi1 a wiitu e werken met boeken in je klas is veel meer dan gewoon maar een klasbibliotheek opzetten over lezen buiten het schoolleesboek een pleidooi voor het vrij lezen op school rost pottaf lezen met het oog op het voortgezet onderwijs studerend lezen zelfstandig informatieve boeken leren raadplegen het gebruik van een documentatiecentrum en wat en hoe als er geen zulk 0 centrum op school voorhanden is ah 1 icft waarom moet een zes jarige in de maand september met leren lezen beginnen mag het niet later en waarom niet vroeger als derde kleuterklas en eerste klas lagere school ineenvloeien o ihank illoth4e veld een taboe strips in de school en in de openbare bibliotheek waarom mogen ze niet praktische tips voor werken met strips ria de stat ppe 40 in elke klas zitten wel kinderen die niet graag lezen hetzij omdat ze het gewoon niet kunnen hetzij omdat lezen hen niet aanspreekt hoe je die kinderen tdch kunt motiveren o malk 4ccie ii nl vaak wordt het av project verweten dat het lezen herleidt tot louter technisch decoderen van letters en dat het bij het in delen van boekjes in niveaus te weinig aandacht besteedt aan elementen als stijl structuur en inhoud wat is er van waar 0 fit ptpt n anf th von weaptep 4 hce4 s ti s vlaanderen telt meer dan 200 000 analfabeten vrijwilligers houden zich vaak in moeilijke omstandigheden bezig met onderricht en begeleiding van deze mensen wat kunnen boeken voor hen betekenen met medewerking van alfabetiseringswerk rein naa k gil uit prentenboeken kun je vertellen en voorlezen maar je kunt ze ook als uitgangspunt nemen voor allerlei activiteiten bovendien is het omgaan met prentenboeken leesvoorbereiding o retty dc wae1t th von wtiksiotp 4n4ef eii steeds meer anderstaligen volgen lessen in het nederlands spreken onze jeugdboeken hen wel aan zijn er al jeugdboeken speciaal voor hen l tnui 1011 4 ie een jeugd auteur praat met ons over het fenomeen kinder literatuur over hoe je aan het etiket jeugdauteur komt en over wat literatuur voor kinderen kan betekenen 33 hoe de uia nederland i met de aut0 bereiken 11 of trein bus i e 10 41711 4 m i antwerpen 1 a centraal station brugge ill e 3 gent 1 e 1 turnhout 3 1 i 1 hasselt ii v l a w1 bua 17 p 1 a q as teteitipit ailing 4 rdtrecje 1 44nreijolen wee i wi lrijki an il ti il al m ii ii am r av a la i bus 1 m oprit viaduct r 4 ibn r ao i 1 i i i i k bus 17 11 i l tiia it ii fr l i o it a i i aulaii i i i li i i i1i r i axaofmiscn i i iekfnnuis 4 4 t i allas copco i aartstiaar 34 het bibliotheekwerk de verstandelijk gehandicapte als bibliotheekgebruiker is bij ons vrijwel onbestaande een goed uitgebouwde bibliotheek heeft alles voorhanden om ook mentaal gehandicapten te ontvangen voorwaarde is evenwel dat een aantal goedbedoelde vooroordelen worden weggenomen bibliothecarissen kennen over het algemeen de groep verstandelijk gehandicapten niet het valt hen niet ten kwade te duiden dat zij in het verleden aan deze groep zijn voorbijgegaan de grote problemen bij een bibliotheekbezoek zijn het grootste deel van de aanwezige boeken zijn nauwelijks te gebruiken door deze groep zoals reeds gezegd zijn de boeken die voldoen aan hun interesse te kinderachtig ofwel te moeilijk er is gebrek aan begeleiding bij het uitkiezen van hun boeken het boek voor mentaal gehandicapten bestaat niet net zoals de mentaal gehandicapte niet bestaat elk hebben ze hun eigen interesses motivatie en niveau daarom is persoonlijk kontakt met de bibliotecaris erg belangrijk een ander probleem is de plaatsing van de boeken gezien hun leesniveau kiezen ze vaak jeugdboeken deze zijn te vinden op de onderste rekken ze moeten vaak op hun knieen zitten om hun boeken te vinden uit een aantal experimenten in eigen land en in het buiten land leren we dat bibliotheekbezoek geen utopie is er rijzen heel wat problemen maar door middel van een goede samenwerking met de bibliothecaris kunnen de kennis en de ervaring van beide zijden elkaar aanvullen en tot posi tieve resultaten leiden voor de mentaal gehandicapte bi bliotheekgebruikers schoolbibliotheek een goede voorbereiding op de openbare bibliotheek is zeker de school of klasbibliotheek in het m p i de kindervriend te rollegem bevindt zich sedert korte tijd een bibliotheek een leegstaande ruimte werd voorzien van rekken en een leesboek de kinderen kunnen er tweemaal per week een boek komen lenen bijna op dezelfde wijze als in een openbare bibliotheek zelf boeken maken gezien het beperkte aanbod van aangepast kijk en leesmate riaal en de vele gebreken van het bestaande werken in een aantal m p i s ouders therapeuten opvoedsters enz aan het ontwerpen van kijk lees en fotoboeken ik boeken het omvat allerlei foto s waarbij het kind of de volwas sene centraal staat in zulk fotoboek staat het ik van de mentaal gehandicapte centraal de foto s vormen her 35 kenningspunten voor hurgeif het zijn afbeeldingen van wat er werkelijk bestaa 4 or bestaan heeft aars de hand ervan kunnen zij hun leven rekonstrueren en bet zijn tegelijk referentiepunten geheugensteuntjes die helpen bij het vasthouden van die realiteit het is ook een middel tot kommunikatie ze kunen het aan anderen tonen kijk boeken rond de belangstellingspunten die in de klas aan bod komen kan men zelf kijk boeken maken met prenten uit tijdschriften soms worden deze prenten of foto s verge zeld van een of meer trefwoorden om de opvoeders de kans te geven errond te vertellen en de beginnende lezer de kans te bieden tot lezen in onze school net als overal voelen we de moeilijkheid om aangepaste lektuur voor onze kinderen te vinden in verschillende klassen liggen boeken die men kan inzien tijdens vrije momenten dit zijn vooral tijdschriften en prentenboeken ook boeken over dieren of auto s enz worden graag gelezen of beter bekeken boeken met foto s spreken hen sterk aan om aan gepaste lektuur te komen voor beginnende lezertjes maakte ik zelf leeskaarten met kleurrijke prenten en tekeningen waarop niet zoveel tekst staat en enkel die woorden die ze kunnen lezen ik deelde ze in vier niveaus in zoals de boekjes van onze leesmethode tijdens de vakanties maak ik voor de vrijwilligers een boekje met leeslesjes die ze kunnen lezen en tekeningen die ze kunnen kleuren bij het doorlezen van brochures en artikels over boeken en mentaal gehandicapten heb ik de nood nog sterker aange voeld om er verder aan te werken in plaats van leeskaar ten kunnen we leesboekjes maken of kijkboekjes ik boekjes of fotoboeken er zitten in ieder geval heel wat mogelijk heden in marc van gils sint willibrordusstraat 18 2170 wuustwezel 36