Brengt Kooreman soelaas?

brengt kooreman soelaas naar a a n l e i d i n g van de v o r i g e s p e l l i n g a r t i k e l s i n vonk en moer 1 w i l l e n we onze manier van werken v o o r s t e l l e n d i e gebaseerd i s op p r a x i s 14 2 en de theorieen van koore man deze w e r k w i j z e i s zeker n i e t a f we ontvangen dan ook graag r e a k t i e s voor h e t spellingprogramma v e r w i j z e n we naar h e t l e e r p l a n s p e l l i n g van het v r i j o n d e r w i j s v i j f d e l e e r j a a r de b e d o e l i n g van ons s p e l l i n g o n d e r r i c h t i s de k i n d e r e n d i e woorden j u i s t t e l e r e n s c h r i j v e n d i e ze i n hun e i g e n t e k s t e n g e b r u i k e n aangevuld met woorden d i e ze v e e l moeten s c h r i j v e n omdat ze t o t een s p e c i f i e k l e e r v a k behoren o f omdat ze door volwassenen v e e l g e b r u i k t worden vooraf een k o r t e t o e l i c h t i n g b i j d i t a r t i k e l e e r s t w i l l e n we onze k i j k op m o t i v a t i e communicatie en w e r k s f e e r v a n u i t h e t werk i n de k l a s b e s c h r i j v e n daarna geven we onze redenen aan waarom we van de t r a d i t i o n e l e b e n a d e r i n g van h e t s p e l o n d e r w i j s a f s t a p t e n om g e b r u i k t e maken van een a l g o r i t m e v e r v o l g e n s t r a c h t e n we een om s c h r i j v i n g t e geven van h e t a l g o r i t m e d a t g r o e i d e u i t l e t t e r s t a d een s p e l l i n g m e t h o d e door kooreman o p g e s t e l d 3 tot s l o t s t a a n we even s t i l b i j de v o o r d e l e n d i e deze manier van werken i n h o u d t pedagogische en didactische uitgangspunten pedagogische stellingname het i s voor ons ondenkbaar om k i n d e r e n j u i s t t e l e r e n s c h r i j v e n a l s e r n i e t v o l d a a n wordt aan een a a n t a l b a s i s voorwaarden b e t r e f f e n d e r e l a t i e t u s s e n l e e r k r a c h t en l e e r l i n g e n m o t i v a t i e en w e r k s f e e r i n de k l a s methodische middelen a l l e e n z i j n o n t o e r e i k e n d het i s daarom van e s s e n t i e e l b e l a n g dat e r t u s s e n de l e e r k r a c h t en de k i n d e r e n een open r e l a t i e b e s t a a t w a a r i n b e i d e p a r t i j e n e l k a a r kunnen v i n d e n dan kunnen k i n d e r e n zeggen en tonen wat ze v o e l e n en w i l l e n en z u l l e n ze ook b e r e i d z i j n t e v e r t e l l e n hoe ze denken en werken d i t g e e f t aan de l e e r k r a c h t de m o g e l i j k h e i d het k i n d b e t e r t e b e g e l e i d e n h i j kan het k i n d aanmoedigen p o s i t i e f b e v e s t i g e n en inhaken op h a n d e l i n g e n en gedachtengangen van h e t k i n d h i j i s dan n i e t de v e r k o p e r van l e e r s t o f o f t e c h n i e k e n maar de b e g e l e i d e r van een k i n d d a t op zoek i s naar z i j n e i g e n manier van denken en handelen h i j b e t o o n t dan ook i n t e r e s s e voor a l l e aspekten van h e t k i n d en n i e t a l l e e n voor de h a n d e l i n g e n d i e het s t e l t i n de d i c t e e l e s 40 vonk 13de j g e x t r a nummer s p e l l i n g m o t i v e r e n van k i n d e r e n i s ook geen v a n z e l f s p r e k e n d h e i d de meeste k i n d e r e n hebben een b o e l e l l e n d e a c h t e r de r u g hoe dan ook hebben ze e r v a r e n dat j u i s t kunnen s c h r i j v e n t o c h een norm i s d i e zwaar kan doorwegen i n de b e o o r d e l i n g van hun kunnen kennen en z i j n 4 m o t i v a t i e kan j e verhogen door w i s s e l e n d e t e c h n i e k e n aan t e b i e d e n maar ook en v o o r a l door j e houding tegenover de k i n d e r e n en hun p r e s t a t i e s door hen aan te moedigen het g e l o o f i n hun e i g e n kunnen t e v e r s t e r k e n hen z e l f v e r t r o u w e n t e geven hiermee hangt de w e r k s f e e r i n de k l a s nauw samen je kan de l e e r l i n g onder druk z e t t e n pas op a l s j e nog een f o u t maakt morgen komt het uur van de waarheid wie het nu nog n i e t kent d i e je kan de k i n d e r e n ook c o m p e t i t i e f tegenover e l k a a r p l a a t sen wie h e e f t de meeste punten v i s u a l i s e r e n van r e s u l t a t e n aan de muur a l d i e m o t i v a t i e p u n t e n l i g g e n b u i t e n het k i n d daartegenover s t a a t de l e e r k r a c h t d i e h e l p t d i e t o e l a a t dat er f o u t e n worden gemaakt en d a t ook zeer normaal v i n d t voor k i n d e r e n dan ontmoeten we de l e e r k r a c h t d i e het spellingonderwijs a l s een z i n v o l l e en p l e z a n t e a k t i v i t e i t weet aan t e brengen l o s van alle tijds en programmadruk dan ontmoeten we ook een leerkracht die z e l f gemotiveerd i s om spelling t e geven op d i e manier wordt ook de ingesteldheid van de k i n d e r e n p o s i t i e f v e r we hangen de r e s u l t a t e n van t o e t s e n n o o i t aan de muur we l e z e n ze ook n o o i t luidop v o o r we g e b r u i k e n de punten n o o i t om k i n d e r e n t e v e r g e l i j ken maar om de p r e s t a t i e s van dat ene k i n d met hem te kunnen bespreken om hem moed t e geven a l s het a l b e t e r gaat of om hem aan t e sporen nog b e t e r t e werken didactische aanpak b i j de s p e l l i n g l e s s e n werken we met de hieronder schematisch weergegeven s p e l l i n g e e n h e i d uitbreiden k h e e indiv taakkaarten leerstof toets u r toets z h woordpakket formatief summatief remedieren e a foutenanalyse p l leergesprek indiv taakkaarten r i 0 n g g r 41 we o v e r l o p e n even e l k item woordpakket het wordt samengesteld v o l g e n s de s p e l l i n g r e g e l s of thema t i s c h deze reeksen b e v a t t e n e l k 20 woorden en vormen het basisprogramma d w z dat a l l e k i n d e r e n deze woorden moeten kunnen s c h r i j v e n op het e i n d e van de week 5 toets deze omvat een woord en z i n d i c t e e de z i n n e n worden samen g e s t e l d met de woorden u i t de b e t r e f f e n d e r e e k s na de f o u t e n a n a l y s e worden de k i n d e r e n i n groepen v e r d e e l d uitbreiden de groep k i n d e r e n d i e zonder f o u t e n s c h r e e f werkt i n d i v i d u e e l v e r d e r door g e b r u i k t e maken van t a a k k a a r t e n de opdrachten b e t r e f f e n o e f e n i n g e n i n verband met de l e e r s t o f van het v i j f d e l e e r j a a r a a n h a l i n g s t e k e n s hoofdletters k o p p e l t e k e n remedieren de groep k i n d e r e n d i e zwak i s voor spelling volgt niet het u i t b r e i d i n g s p r o g r a m m a maar werkt v e r d e r aan de k e r n l e e r s t o f dat gebeurt aan de hand van individuele schrifte l i j k e o e f e n i n g e n maar ook door t e werken onder l e i d i n g var de l e e r k r a c h t d i e d i c t e e r t en de aandacht v e s t i g t op de m o e i l i j k e punten 6 keuzeprogramma k i n d e r e n d i e een opgegeven of v r i j gekozen taak a f w e r k t e n kunnen z i c h bezighouden met een keuzeprogramma het b e t r e f t h i e r taken d i e zeer s p e e l s z i j n en z i c h ook b u i t e n het spellingdomein situeren bv kruiswoordraadsels r i j m s p e l l e t j e s letterspelletjes herhaling e l k e week i s e r naast het d i c t e r e n van de 20 woorden ook een z i n d i c t e e dat woorden bevat van de v o o r b i j e weken bovendien wordt om de zes weken een herhalingsweek ingelast de k i n d e r e n oefenen d i e week de woorden aan de hand van opgaven een andere vorm van h e r h a l i n g v i n d t p l a a t s doordat sommige woorden twee maal i n de l i j s t e n voorkomen het betreft woorden d i e meer dan een s p e l l i n g m o e i l i j k h e i d v e r t o n e n algemene werkwijze om n i e t a l l e s t o t geheugenwerk t e h e r l e i d e n en om de k i n d e r e n een s t r u k t u u r t e kunnen aanbieden maken we g e b r u i k van a een multisensoriele aanpak 7 b een a l g o r i t m e i v m de s c h r i j f w i j z e van de open en g e s l o t e n l e t t e r g r e p e n en de v e r d u b b e l i n g van de m e d e k l i n kers a multisensoriele aanpak n i e t a l l e k i n d e r e n l e r e n op d e z e l f d e manier zo z a l het ene k i n d g e m a k k e l i j k e r l e r e n a l s het over de l e e r s t o f kan p r a t e n met een v r i e n d en z a l een ander k i n d de s t o f b e t e r beheersen a l s het a l l e s h e e f t kunnen n a s c h r i j ven v e s t e r 1976 o n d e r s c h e i d t een a a n t a l l e e r t y p e n waarvan de voornaamste z i j n 8 het v i s u e l e type l e e r t h e t b e s t door de woorden te l e z e n z i e n het a u d i t i e v e type de b e s t e i n p r e n t i n g gebeurt door te l u i s t e r e n het v e r b a l e type moet de woorden u i t s p r e k e n om ze het b e s t t e l e r e n het g e s p r e k s t y p e kan b e s t met iemand anders over de s t o f p r a t e n v i a l e e r g e s p r e k k e n k l a s s i k a a l en i n d i v i d u e e l b e p r a t e n we met de k i n d e r e n hoe ze kunnen l e r e n hoe ze b e t e r e r e s u l t a t e n kunnen behalen o f hoe ze nog anders t e werk kunnen gaan we proberen d a a r b i j geen e n k e l e manier te benadrukken o f op t e d r i n g e n i n de i n d i v i d u e l e ge sprekken t r a c h t e n we met i e d e r k i n d a p a r t t e komen t o t een p e r s o o n l i j k e manier van l e r e n i n een v o l g e n d k l a s s i k a a l l e e r g e s p r e k kan dan e l k k i n d z i j n e i g e n manier van werken b e t e r verwoorden zo horen de k i n d e r e n van e l k a a r d a t i e d e r zo z i j n e i g e n methoden h e e f t en d a t ze helemaal geen u i t z o n d e r i n g z i j n omdat ze bv e l k woord hardop moeten zeggen om het j u i s t t e kunnen s p e l len t i j d e n s de oefenmomenten i n de k l a s kunnen de k i n d e r e n samen o v e r l e g g e n hoe ze z u l l e n oefenen we d r i n g e n e r op aan d a t ze e r z o v e e l m o g e l i j k manieren b i j b e t r e k k e n vooraf worden v e r s c h i l l e n d e w e r k w i j z e n v o o r g e s t e l d om te v e r m i j d e n d a t de k i n d e r e n s t e e d s op h e t z e l f d e t e r u g v a l l e n v e r h o g i n g van de m o t i v a t i e i n de l o o p v a n het j a a r worden e r t e l k e n s nieuwe oefenvormen aan toege voegd wat de b e l a n g s t e l l i n g gaande houdt o f t e r u g op gang b r e n g t 43 b een algoritme waarom s t a p t e n we van de t r a d i t i o n e l e aanpak van h e t s p e l o n d e r w i j s a f om g e b r u i k t e maken van een a l g o r i t m e h e r h a a l d e l i j k s t e l d e n we v a s t d a t c o l l e g a s een manier van werken v o o r s t e l l e n w a a r b i j k i n d e r e n de j u i s t e o p l o s s i n g moeten kennen a l v o r e n s ze d i e o p l o s s i n g kunnen gaan zoeken een k o r t v o o r b e e l d we s c h r i j v e n k i p p e n met 2 p s omdat k i p p e n i n het e e r s t e d e e l een g e s l o t e n l e t t e r g r e e p h e e f t naar ons g e v o e l kan j e maar van een g e s l o t e n l e t t e r g r e e p spreken op het moment d a t j e weet dat e r 2 p s i n voorkomen een l e t t e r g r e e p i s een groep l e t t e r s i n een geschreven vorm dus v i s u e e l waarneembaar het k i n d k r i j g t de woorden d i e h e t moet o p s c h r i j v e n s l e c h t s a u d i t i e f aangeboden en kan z i c h daarom n i e t baseren op de g e s l o t e n l e t t e r g r e e p omdat h e t d i e n i e t ziet een tweede reden d i e ons deed a t s t a p p e n van de k l a s s i e k e b e n a d e r i n g s w i j z e i s de zgn s c h r i j f w i j z e v o l g e n s a n a l o g i e de k i n d e r e n kennen en herkennen de kenmerken van h e t type woord onvoldoende om een voor hen onbekend woord aan een bestaande r e e k s t e kunnen toevoegen een v o o r b e e l d we s c h r i j v e n p e t t e n met 2 t s naar a n a l o g i e met h e t type woord mussen met dubbele s h i e r gaat men u i t van c r i t e r i a d i e het k i n d n i e t kan t o e p a s s e n hoe werken w i j v o o r e e r s t l e r e n we de k i n d e r e n d a t de e n i g e i n f o r m a t i e bron b i j h e t s c h r i j v e n h e t gesproken woord i s ofwel horen ze een ander het woord u i t s p r e k e n bv b i j d i c t e e o f w e l horen ze h e t woord tegen z i c h z e l f u i t s p r e k e n bv b i j h e t s c h r i j v e n van t e k s t e n dat l a a t s t e kan men i n n e r l i j k spreken noemen daarna b i e d e n we ze een a l g o r i t m e aan d a t na h e t d o o r l o p e n ervan de j u i s t e s c h r i j f w i j z e o p l e v e r t voor de s p e l l i n g van open en g e s l o t e n l e t t e r g r e p e n en v e r d u b b e l i n g van de m e d e k l i n k e r s d i t a l g o r i t m e bevat een r e e k s t e c h n i e k e n i n v a s t verband met r i c h t l i j n e n voor de t e v o l g e n weg met deze t e c h n i e ken maken de l e e r l i n g e n s y s t e m a t i s c h k e n n i s en deze worden op hun b e u r t s t e r k i n g e o e f e n d hoe d i t a l g o r i t m e er h e e l c o n c r e e t u i t z i e t b e s c h r i j v e n we i n wat v o l g t e e r s t geven we i n h e t k o r t de l e t t e r s t a d m e t h o d e van kooreman weer en daarna s t e l l e n we onze w e r k w i j z e v o o r d i e daarop gebaseerd i s hoe werkt de letterstad methode de l e t t e r s t a d m e t h o d e 9 b e s t a a t u i t een l e e s en een s p e l l i n g m e t h o d e de leesmethode l a t e n we h i e r b u i t e n be schouwing de s p e l l i n g m e t h o d e b e s t a a t u i t twee d e l e n a het s p e l l e n van k l a n k z u i v e r e woorden b het s p e l l e n van n i e t k l a n k z u i v e r e maar w e l v o l g e n s een r e g e l t e s p e l l e n woorden 1 0 44 a het spellen van klankzuivere woorden k l a n k z u i v e r e woorden z i j n woorden d i e men s c h r i j f t z o a l s ze u i t g e s p r o k e n worden o f d i e men u i t s p r e e k t l e e s t z o a l s ze geschreven z i j n bv bel s p r e e k t men u i t a l s bel h e t woord hak s c h r i j f t men hak 1 1 voor een klank s t a a t steeds dezelfde l e t t e r g r o e p grafeem voor d e z e l f d e l e t t e r g r o e p s t a a t s t e e d s d e z e l f d e k l a n k de term k l a n k z u i v e r e woorden wordt ruim opgevat d w z dat ook woorden met de k l a n k l e t t e r g r o e p e n ng nk uw a a i o o i o e i eeuw ieuw a l s k l a n k z u i v e r worden beschouwd ook g r e n s g e v a l l e n z o a l s f en v s en z en r na ee oo o f eu worden k l a n k z u i v e r genoemd het gaat h i e r om eenlettergrepige woorden door kooreman hakwoorden genoemd het j u i s t s c h r i j v e n e r v a n g e b e u r t door h e t v e r l e t t e r e n van de k l a n k e n aan e l k e k l a n k wordt een l e t t e r g e k o p p e l d v o l g e n s h e t a n a l y s e en s y n t h e s e p r o c e s h e t gesproken woord wordt door a u d i t i e v e a n a l y s e ontbonden i n k l a n k e n d i e aan een l e t t e r v i s u e e l t e k e n verbonden worden waarna een v i s u e l e s y n t h e s e p l a a t s v i n d t en h e t geschreven woord t o t s t a n d komt b v g e s p r o k e n w o o r d bel auditieve analyse de k l a n k e n b e 1 verletteren de k l a n k e n komen o v e r e e e met de letters b e l visuele synthese bel b het spellen van niet klankzuivere maar wel volgens een regel te spellen woorden b i j n i e t k l a n k z u i v e r e woorden kan een k l a n k op v e r s c h i l l e n d e m a n i e r e n worden weergegeven bv de l e t t e r s 0 00 en eau z o rook cadeau s t a a n voor een k l a n k o o v o o r a l e e r u i t e e n t e z e t t e n hoe deze woorden worden aange p a k t een k o r t e v e r k l a r i n g van de t e r m i n o l o g i e i n de letterstad 45 woorden i v m t e c h n i e k e n d i e de k i n d e r e n moeten beheersen klankvoet een woord kan i nklankgroepen v e r d e e l d worden zo n groep noemt men klankvoet o f sy l l a b e j e zou kunnen zeggen d a t het een a u d i t i e ve l e t t e r g r e e p i s bv wippen wi pe n 2 klankvoeten la laa 1 k l a n k v o e t er z i j n gewone en stomme klankvoe ten bv regenen r e e ge nen gewoon stom stom opdra ht ga na hoe de volgendewoorden verdeeld moeten worden in gewone en stomme klankvoeten 1 verdelen 6 bemoedigen 2 bemoederen 7 redetwisten 3 gelukkig 8 opvrolijken 4 vernederen 9 zegevieren 5 bedelaar 10 hottentotten klankteen i s de l a a t s t e k l a n k van een k l a n k voet bv boeren boe ren van de e e r s t e k l a n k v o e t i s oe de k l a n k teen de k l a n k t e e n van de tweede k l a n k v o e t i s stom woorden i v m h e t c a t e g o r i s e r e n van klanken lange klanken hebben twee dezelfde tekens aa ee oo uu korte klanken hebben maar een teken a e i o u tweetekenklanken hebben twee v e r s c h i l l e n d e tekens ij e i au ou u i oe eu ng ch nk den enk die zmen op een bank en niemand mag ertussen het is een tweetekenkiank drietekenklanken aai ooi oei viertekenklanken eeuw ieuw medeklinkers hebben een teken maar z i j n geen k o r t e k l a n k b d t k 1 m p 17 i n t o t a a l 46 woorden i v m h a n d e l i n g e n d i e moeten worden g e s t e l d hoormannetje h i j v e r t e g e n w o o r d i g t de h o o f r e g e l van de s p e l l i n g h e t woord de klank o p s c h r i j v e n zoals j e het hem h o o r t bv v oo r s c h r i j f j e a l s voor letterdief h i j i s de baas a l s de k l a n k t e e n een lange k l a n k i s h i j steelt dan een t e k e n van d i e k l a n k bv buu ren h i j s t e e l t een teken van de klankteen uu en we s c h r i j v e n buren dubbelzetter t r e e d t op a l s een k o r t e k l a n k in de k l a n k t e e n voorkomt h i j zegt na een k o r t e k l a n k i n de k l a n k t e e n t i s r a a r maar waar z e t i k dubbele m e d e k l i n k e r s n a a s t elkaar bv k i p e n s c h r i j v e n we a l s kippen stommeling h i j i s de baas van de k l a n k v o e t e n met de onbeklemtoonde u k l a n k bv g e l o o f de stommeling i s de baas i n de e e r s t e k l a n k voet breekmannetje h i j kan de woorden i n k l a n k v o e t e n verdelen hij slaat toe na een tweetekenklank k o e l e na een d r i e o f v i e r t e k e n k l a n k roei en tussen twee medeklinkers kas ten keren we nu t e r u g naar h e t s p e l l e n van n i e t k l a n k z u i v e r e woorden h i e r v o o r g e b r u i k t kooreman een a l g o r i t m e een o p l o s s i n g s s c h e m a d a t t o t de j u i s t e s c h r i j f w i j z e l e i d t 47 a l de klanken wonen i n de s t r a t e n van een s t a d de lange klankstraat de k o r t k l a n k s t r a a t de m e d e k l i n k e r straat 4t i d e tweetekenstraat de d r i e t e k e n s t r a a t en de v i e r t e k e n s t r a a t in e l k e s t r a a t woont een baas d i e b e p a a l t hoe het woord moet geschreven worden om e c h t e r i n de s t r a t e n t e geraken moet j e over h e t k l a n k v o e t p l e i n en het k l a n k t e e n p l e i n op b e i d e p l e i n e n moeten de k i n d e r e n een h a n d e l i n g u i t v o e r e n n l h e t woord i n k l a n k v o e t e n v e r d e l e n en de k l a n k t e e n b e p a l e n j j e e i j e ei e u i e e u e stap 1 klankvoetplein breekmannetje s t s p ng nk uw aai ooi oei auw ouw eeuw ieuw stap 2 klankteenplein stap 3 de straat stap 4 de baas cc w e i lijk e i ig e een volledig overzicht van de plattegrond van letterstad de k i n d e r e n d o o r l o p e n het grondplan van de s t a d om h e t woord j u i s t t e kunnen s c h r i j v e n ze moeten h i e r b i j volgende h a n d e l i n g e n kunnen u i t v o e r e n s t a p 1 het woord i n k l a n k v o e t e n kunnen v e r d e l e n breek mannetje s l a a t t o e s t a p 2 de k l a n k t e e n kunnen b e p a l e n s t a p 3 de s t r a a t kunnen aanduiden waar de k l a n k van e l k e k l a n k t e e n woont s t a p 4 de baas van d i e s t r a a t kunnen v i n d e n en s t a p 5 de baas z i j n werk l a t e n doen l e t t e r weg mede k l i n k e r e r b i j s c h r i j v e n zoals j e het hoort een v o o r b e e l d vader 1 vaa der fig iej fc 2 3 lange klankstraat en m e d e k l i n k e r s t r a a t 3 l e t t e r d i e f e s f i p en hoormannetje 5 vader ww 48 welke v o o r d e l e n h e e f t h e t werken met zo n o p l o s s i n g s s c h e m a algoritme op de e e r s t e p l a a t s s t e l l e n we een a a n t a l s p e l l i n g m o e i l i j k h e d e n minder s a a i voor m o t i v a t i e door de s p e l l i n g s e l e m e n t e n t e v i s u a l i s e r e n z i j n ze ook aanwij s b a a r zo kan de l e e r k r a c h t h e e l c o n c r e e t tonen waar h e t k i n d een f o u t maakt het k i n d kan ook h e e l con c r e e t z i e n welke stappen h e t moet z e t t e n om t o t de j u i s t e o p l o s s i n g t e komen op d i e manier wordt de k i n d e r e n een structuur aangereikt het schema g e e f t de m o g e l i j k h e i d om t e r e f l e c t e r e n over de d e n k a k t i v i t e i t door deze manier van werken i s h e t z e e r goed m o g e l i j k t e remedieren andere methoden geven w e i n i g z i c h t op de a a r d van de f o u t met een o p l o s s i n g s s c h e m a i s de f o u t a a n w i j s b a a r bv h e t k i n d kan geen o n d e r s c h e i d maken t u s s e n lange en k o r t e k l a n k e n we gaan met deze methode u i t van wat h e t k i n d h o o r t ook i n n e r l i j k spreken h o o r t h i e r b i j en n i e t van wat h e t k i n d zou moeten weten na een a u d i t i e v e t r a i n i n g kunnen we e r op aan d a t h e t k i n d voldoende gewapend i s om h e t a l g o r i t m e binnen t e stappen a l s een o p l o s s i n g s s c h e m a bovendien ondersteund i s door m o t o r i s c h e en v i s u e l e elementen z o a l s i n de l e t t e r s t a d methode kan d a t de b r u i k b a a r h e i d a l l e e n maar verhogen bv de s t a d kan op de s p e e l p l a a t s getekend worden en de k i n d e r e n kunnen ze d o o r l o p e n b i j h e t v e r d e l e n i n k l a n k v o e t e n s p r i n g e n ze de v e r s c h i l l e n d e d e l e n de v o o r d e l e n van de l e t t e r s t a d m e t h o d e s p e e l s en l e v e n d i g d m v r i j m p j e s l i e d j e s gebaren m o t o r i s c h e v i s u e l e en a u d i t i e v e b e n a d e r i n g zeer systematisch g e s t r u c t u r e e r d v e r t r e k t vanaf de b a s i s d i a g n o s e en r e m e d i e r i n g z i j n v o o r z i e n i n a p a r t e b o e k j e s stop wees niet zo snel als zoef de haas denk eerst aan de klankteen en de baas hoe werken wij in de vijfde klas we g e b r u i k e n de l e t t e r s t a d m e t h o d e niet integraal en dat om v e r s c h i l l e n d e redenen de methode i s e r g i n g e w i k k e l d en v r a a g t h e e l wat werk van de l e e r k r a c h t om v e r t r o u w d t e geraken met de t e r m i n o l o g i e en de manier van werken e r wordt geen s p e l i n g g e l a t e n voor p e r s o o n l i j k e i n b r e n g van de l e e r k r a c h t o f de k i n d e r e n men moet v o o r s t e l l e n van de k i n d e r e n n a a s t z i c h n e e r l e g g e n omdat ze n i e t passen i n de t e r m i n o l o g i e o f s c h i k k i n g van de methode a l s i n l a g e r e k l a s s e n de methode n i e t i s v o o r b e r e i d o f a l s ze n i e t wordt v o o r t g e z e t i n hogere k l a s s e n dan weegt de b r u i k b a a r h e i d n i e t op tegen de geinvesteerde t i j d we kunnen e r w e l inkomen dat de v o l l e d i g e methode toege p a s t wordt a l s a l l e l e e r j a r e n op deze manier werken men moet e r dan w e l r e k e n i n g mee houden d a t de methode e r g dwingend wordt zo z a l de multisensoriele aanpak bv s t e r k b e p a a l d worden door de methode en n i e t door de m o g e l i j k h e d e n van i e d e r k i n d a f z o n d e r l i j k wij beperken ons t o t h e t g e b r u i k van h e t o p l o s s i n g s s c h e m a a l g o r i t m e voor de s p e l l i n g van de m e e r l e t t e r g r e p i g e woor den h i e r b i j h a n t e r e n we wel de l e e r p r i n c i p e s van g a l p e r i n door kooreman v e r w e r k t i n z i j n l 0 benadering toegepast op lezen en spellen 12 hoe gaan we t e werk de bron in een gesprek met de k i n d e r e n over hoe ze s c h r i j v e n en welke i n f o r m a t i e b r o n n e n ze kennen en h a n t e r e n om een b e p a a l d woord j u i s t t e kunnen s c h r i j v e n v e r t e l l e n we hen d a t h e e l v e e l woorden j u i s t kunnen geschreven worden door e r s c h e r p naar t e l u i s t e r e n we v e r t e l l e n hen ook aan de hand van onderstaande r e l a t i e v o o r s t e l l i n g d a t h e e l v e e l woorden anders geschreven worden dan we ze horen m a w d a t e r t u s s e n h e t horen en h e t s c h r i j v e n i e t s gebeurt waardoor het gehoorde woord v e r a n d e r t i n een geschreven woord a c h t e r e e n v o l g e n s doen de k i n d e r e n volgende h a n d e l i n g e n l u i s t e r e n omvormen s c h r i j v e n d i t omvormen z a l l a t e r ons o p l o s s i n g s s c h e m a worden het opsplitsen in syllabes voor de meeste k i n d e r e n i s het vormen van de k l a n k g r o e p e n geen probleem a l l e e n de woorden met een dubbele m e d e k l i n k e r met gesloten l e t t e r g r e e p geven b i j aanvang problemen omdat de k i n d e r e n i n v o r i g e l e e r j a r e n het geschreven woord leerden splitsen in lettergrepen na enkele oefeningen i s d i t euvel verholpen we oefenen a c h t e r e e n v o l g e n s volgende woordtypen a p a r t in 2 v e r s c h i l l e n d e m e d e k l i n k e r s lampen open l e t t e r g r e e p vader 2 dezelfde medeklinkers jassen om dan l a t e r de v e r s c h i l l e n d e typen door e l k a a r t e oefenen categoriseren van de klanken we v e r t e l l e n de k i n d e r e n dat a l l e k l a n k e n i n een s t a d wonen we tekenen dan de stadsmuren en d u i d e n de s t r a t e n aan door raadsel zoek en v e r g e l i j k i n g s s p e l l e t j e s worden de h u i z e n i n de s t r a t e n bewoond door de v e r s c h i l l e n d e k l a n ken in een v i j f d e l e e r j a a r k r i j g e n de l e t t e r s dan meteen een p l a a t s 13 we besteden o n t z e t t e n d v e e l t i j d aan het o p s t e l l e n van het s t a d s p l a n zodat de k i n d e r e n d u i d e l i j k weten waar e l k e l e t t e r t h u i s h o o r t en opdat ze de s t a d a l s i e t s van h e n z e l f zouden beschouwen in een l a t e r stadium b e p r a t e n we met hen de naam van de bazen zo kan het b e g r i p dubbelzetter u i t l e t t e r s t a d t a l van andere namen k r i j g e n d u b b e l d e k k e r s i n t e r k l a a s voor k l a s s i k a a l g e b r u i k spreken we dan v el een naam af ook b i j het g e b r u i k e r v a n doorheen de b a s i s school i s dat n o o d z a k e l i j k b i j i n d i v i d u e e l g e b r u i k kan men meer p e r s o o n l i j k werken bv i n de aanpassingsklas 51 de s t a d moet n i e t i n een k e e r helemaal op het bord s t a a n rome i s ook n i e t op een dag gebouwd de bazen we i n t r o d u c e r e n de bazen een voor een we beginnen met de l e t t e r d i e f omdat d i e een e r g d o o r z i c h t i g e h a n d e l i n g l a a t u i t v o e r e n de k i n d e r e n ondervinden e r geen problemen mee a l s tweede l e r e n we de d u b b e l z e t t e r z i j n werk doen h i e r ondervinden de k i n d e r e n i n het b e g i n wel m o e i l i j k h e d e n we oefenen de d u b b e l z e t t e r a p a r t i n t o t ze de h a n d e l i n g goed u i t v o e r e n daarna b i e d e n we gemengde o e f e n i n g e n aan met l e t t e r d i e f en d u b b e l z e t t e r samen aan h e t werk het hoormannetje g e e f t geen problemen omdat de k i n d e r e n gewoon z i j n d i e woorden j u i s t t e s c h r i j v e n de i n o e f e n i n g i s dan ook k o r t aan de stommeling besteden we i n h e t v i j f d e j a a r haast geen aandacht omdat de s c h r i j f w i j z e van de stomme k l a n k e n geen m o e i l i j k h e d e n v e r o o r z a a k t uitzonderingen omdat een a a n t a l u i t z o n d e r i n g s r e g e l s t o t de l e e r s t o f van de v i j f d e k l a s behoren voegen we aan h e t schema nog een g e v a a r s t e k e n t o e de m o e i l i j k h e d e n worden a p a r t i n g e o e f e n d en dan b i j g e v u l d op het schema lange klank een letterteken aa ee oo uu e 7 oo voor ee op ch einde het korte klank verdubbeling 1 u voor uw d o f f e a e i o u f v medeklinker zoals je het hoort meertekenklank de essentie na v e r l o o p van tijd kunnen a l l e v i s u a l i s e r i n g s m i d d e l e n w e g v a l l e n en b l i j f t a l t h a n s i n h e t v i j f d e l e e r j a a r a l l e e n nog de e s s e n t i e o v e r en daar gaat het t e n s l o t t e om slotwoord we b e s c h i k k e n w e l n i e t over harde b e w i j z e n maar t o c h i s o i h e t i n s c h a k e l e n van een a l g o r i t m e een goede zaak door de i n o e f e n t i j d d i e n o d i g i s om het a l g o r i t m e t e beheer sen kan men b e t e r d o o r s t o t e n naar het lange t e r m i j n g e h e u gen bovendien i s deze w e r k w i j z e zeer efficient voor s p e l l i n g z w a k k e k i n d e r e n met minder moeite b e h a l e n ze z e e r goede r e s u l t a t e n b i j deze s p e l l i n g p r o b l e m e n door h e t a l g o 52 r i t m e t e g e b r u i k e n k r i j g e n de k i n d e r e n meer z e l f v e r t r o u w e n het komt ons voor d a t h e t a l g o r i t m e ook b r u i k b a a r i s op andere onderwijsniveaus beroepsonderwijs buitengewoon o n d e r w i j s a a n p a s s i n g s k l a s s e n en z e l f s i n h e t l a g e r secun d a i r het i s ook b r u i k b a a r a l s j e met n i v e a u g r o e p e n werkt j e kan de zwakkere k i n d e r e n v e r d e r h e l p e n door ze d i t a l g o r i t m e aan t e b i e d e n graag s l u i t e n we ons aan b i j wim v e r l a e c k t d i e s c h r i j f t 14 op dit taalaktiverende vlak zullen we moeten zoeken naar de meest efficiente manier om in de kortst mogelijke tijd het grootst mogelijk aantal individuen tot een zo hoog mogelijke beheersingsgraad te brengen zo komt er tijd vrij om aan de andere taalbeschouwende taalaspecten te werken dan zullen onze kinderen ook werken aan spreken luisteren en lezen luc z a j a c munchenlaan 32 2400 m o l n o t e n 1 we verwijzen naar b peeters en j pepermans i n vonk l i e j g n r 5 en vonk 12e j g n r 1 en naar w van peer i n moer 1982 5 2 we bedoelen h i e r a van der geest en w swuste s p e l l i n g w i j z e r p r a x i s d e e l 14 3 wie nader w i l kennismaken met de letterstad methode en met de didac t i s c h e aanpak van kooreman l e e s t best het boek de l40 benadering toegepast op lezen en s p e l l e n of de handleidingen b i j de delen over s p e l l i n g s l a n d 4 we verwijzen naar w van peer i n moer 82 5 p 4 over s p e l l i n g en m o t i v a t i e h i j g e b r u i k t termen a l s p o s i t i e v e feedback s o c i a l e s a n c t i e s cooperatieve s f e e r 5 we verwijzen naar p r a x i s 14 waar op b a s i s van f r e q u e n t i e l i j s t e n reeksen van 20 woorden aangeboden worden 6 z i e h i e r v o o r p r a x i s 15 over s p e l l e n met m o e i l i j k lerende kinderen 7 vooral i n de lagere k l a s s e n zou een aparte oefenperiode moeten voorzien worden voor a u d i t i e v e t r a i n i n g de v e r s c h i l l e n d e a u d i t i e v e aspekten zouden aan bod moeten komen analyse synthese d i s c r i m i natie 8 in het boek van vester i s een t e s t opgenomen om het grondpatroon van de kinderen t e kunnen bepalen 53 9 a l de i 1 l u s t r a t i e s en o p d r a c h t e n i n d e z e p a r a g r a a f w e r d e n o v e r g e n o men u i t kooreman de l 4 0 b e n a d e r i n g t o e g e p a s t o p l e z e n e n s p e l l e n 10 sommige a u t e u r s v e r w e r p e n h e t r e g e l s y s t e e m v o o r de l a g e r e s c h o o l anderen zijn e r v o o r s t a n d e r v a n voor de d i s c u s s i e v e r w i j z e n we n a a r kooreman 1976 p 1 8 5 1 8 9 11 a l s h e t i n de v o o r b e e l d e n om l e t t e r s g a a t g e b r u i k e n we h o o f d l e t t e r s a l s we de k l a n k e n b e d o e l e n g e b r u i k e n we k l e i n e l e t t e r s b e t e k e n t d a t h e t woord i n s y l l a b e s klankgroepen i s g e s p l i t s t b e t e k e n t d a t h e t woord i n lettergrepen i s gesplitst 12 l40 s t a a t voor l e e r d o e l l e e r i n h o u d e n l e e r f a s e n l e e r p l a n onder wi j s p l a n v o o r v e r d e r e i n f o r m a t i e v e r w i j z e n we n a a r kooreman 1976 ook borghouts van e r p 1981 p a s t galperins principes t o e maar dan o p r e k e n e n 13 i n e e n l a g e r l e e r j a a r kan a n d e r s g e w e r k t w o r d e n om de k i n d e r e n e r a k t i e f b i j de b e t r e k k e n k a n j e z e de v e r s c h i l l e n d e h a n d e l i n g e n l a ten u i t b e e l d e n e l k k i n d v e r p e r s o n a l i s e e r t dan een h a n d e l i n g een k i n d d a t e e n w o o r d moet s c h r i j v e n k a n d a n v o o r b i j z i j n v r i e n d e n l o pen e n e r t e l k e n s de b e t r e f f e n d e h a n d e l i n g l a t e n u i t v o e r e n 14 we v e r w i j z e n n a a r olvib papers 82 12 waarheen met h e t m o e d e r t a a l o n d e r w i j s b i b l i o g r a f i e k o o r e m a n h j de l 4 0 b e n a d e r i n g toegepast op lezen en s p e l l e n wol t e r s n o o r d h o f f g r o n i n g e n 1976 p e e t e r s b e n p e p e r m a n s j s p e l l i n g onderwijs 1 e n 2 i n vonk 1981 5 en vonk 1 9 8 2 1 van d e r g e e s t a e n w swuste spellingwi jzer praxisdeel 14 malm b e r g den b o s c h 1978 van d e r g e e s t a e a spellen met s p e l l i n g z w a k k e kinderen praxis 15 m a l m b e r g den b o s c h van p e e r w h e t a n k e r l e e r t nooit zwemmen ook a l l i g t het steeds i n het w a t e r i n moer 1 9 8 2 5 verlaeckt w w a a r h e e n met h e t m o e d e r t a a l o n d e r w i j s in olvib papers 82 12 vester f hoe wi j d e n k e n leren en v e r g e t e n bosch en k e u n i n g baarn 1976 54