‘Buitenaards’: een aanzet tot taalrijk PAV / ASPV

43 buitenaards een aanzet tot taalrijk pav aspv luc wyns an vermeyen lies lenaerts met de bundel buitenaards proberen wij de pedagogisch begeleiders pav pro ject algemene vakken voor het bso en aspv algemene sociale en persoonlijkheidsvorming voor het deeltijds bso een aanzet te geven om de principes van taalgericht vakonder wijs te vertalen naar het vak de bundel heeft niet de pretentie een kant en klare pro jectbundel te zijn maar is eerder een inspiratiebundel waar de verschillende aspecten van taalgericht vakonderwijs concrete invullingen krijgen en waaruit leraren bij het ontwikkelen van eigen bundels ideeen kunnen opdoen de bundel heeft ook niet de pretentie om volledig te zijn de nadruk ligt vooral op woordenschatverwerving en het hanteren van schrijfkaders bij schriftelijke opdrachten als elementen van taalsteun e volledige bundel bestaat uit ontwikkeling van zijn leerlingen de leraar een lerarenhandleiding een formuleert dus niet enkel doelstellingen voor werk bundeltje voor de leerlin zijn vak maar zal ook enkele expliciete taal gen kopieerbladen voor de doelen formuleren in het geval van pav en leraar en achtergrondinformatie aspv is het natuurlijk zo dat vanuit de eind uitgangspunt is een les waarbij leer termen sowieso doelen in verband met taal lingen op een inductieve manier komen tot vaardigheid gerealiseerd moeten worden enkele lees en zoekstrategieen we gebrui maar toch formuleren we hier de verwerving ken de bundel in vormingssessies waar lera van een aantal algemene woorden school ren eerst kennismaken met taalgericht vak taalwoorden hoewel niet alle woorden onderwijs om dan samen taalrijke pav of echte schooltaalwoorden zijn als extra te aspv bundels te ontwikkelen in deze bij realiseren taaldoel drage zoomen we in op het aspect woorden schatverwerving 1 eerst lichten we onze keu zes nader toe en vervolgens illustreren we ze kijkwijzer aan de hand van voorbeeldmateriaal uit de bundel als leraren bestaande lessen en of project bundels willen screenen op hun gehalte aan taalgericht vakonderwijs is het zinvol kijk doelen wijzers te gebruiken om het kijken te richten op de verschillende aspecten op de web site taalgericht vakonderwijs gaat er van uit dat van het platform taalgericht vakonderwijs elke leraar bewust meewerkt aan de taak taalgerichtvakonderwijs nl vind je december 2008 nummer 2 38e jaargang 44 onder de rubriek producten een uitgebreide voor de leraar ten slotte is deze opdracht kijkwijzer en een quickscan bij het ontwer interessant omdat hij op die manier zicht pen van onze eigen kijkwijzer hebben we krijgt op de talige beginsituatie van de leer daar onze inspiratie gehaald het ontwerpen lingen en gebruiken van zulke kijkwijzers dwingt de leraar in ieder geval om oog te hebben voor en bewust bezig te zijn met de drie pijlers poster algemene woorden van taalgericht vakonderwijs context inter actie en taalsteun deze kijkwijzers zijn inzet baar in het kader van zelfevaluatie door de kennis van woorden vormt het hart van leraar of kunnen gehanteerd worden wan taalvaardigheid zonder kennis van woorden neer leraren elkaars lessen bijwonen om is het niet mogelijk te luisteren te spreken daaruit te leren te lezen of te schrijven van berkel 2006 p 111 we hebben ervoor gekozen om in elke bun instapactiviteit del bewust aan woordenschatverwerving te werken daarom hebben we in deze bundel voor de woordenschatverwerving baseren 12 algemene schooltaal woorden en 10 we ons op het viertaktmodel van verhallen themawoorden geselecteerd op basis van verhallen 1994 1 voorbewerken 2 een drietal criteria 1 frequentie doorheen semantiseren 3 consolideren en 4 contro de curricula verticaal binnen pav aspv en leren cf de driefasendidactiek de instapac horizontaal in andere vakken 2 bruikbaar tiviteit komt overeen met de eerste fase van heid of nut binnen het thema en 3 de het model het voorbewerken bedoeling mogelijkheden die we zagen om de drie van deze activiteit is vooreerst de leerlingen technieken van semantiseren te demonstre te laten kennismaken met de context name ren zie verder lijk ruimte ruimtevaart verder is het de bedoeling dat leerlingen woorden ophalen de eerste poster bevat 12 algemene school die zij al associeren met ruimte tegelijkertijd taal woorden die expliciet aangeleerd zullen zullen zij door de interactie in de groep ook worden de woorden zijn geselecteerd uit de al woorden te horen en lezen krijgen die ze opgaven voor de leerlingen in de werkbla nog niet kenden of associeerden met het den in een eerste fase zal alleen de voorzijde thema waardoor er een soort gezamenlijke van de poster met enkel de woorden ver voorkennis wordt opgebouwd een andere schijnen het is pas bij en na de semantise bedoeling van deze opdracht is het activeren ring dat de achterzijde met de woorden en van reeds bestaande lexicale netwerken hun verklaring opgehangen zal worden 38e jaargang nummer 2 december 2008 45 opdracht zoekstrategieen al heel lang fantaseren mensen over andere planeten en vreemde wezens in 1957 verraste rusland de wereld door een heel klein ruimtevaartuig de spoetnik 1 de ruimte in te schieten twaalf jaar later stond de eerste mens op de maan sindsdien zijn er nog duizenden ruimteschepen vertrokken en hebben meer dan honderd astronauten korte of langere tijd in de ruimte door gebracht hoe werkt een raket hoe ziet ons zonnestelsel eruit deze en meer vragen trachten we nu te beantwoorden deze opdracht is het vak gedeelte van de de productevaluatie kan snel klassikaal ver bundel opzet van de lessenreeks is dat leer lopen of kan zelfs gebeuren aan de hand van lingen per twee op een ervaringsgerichte een verbetersleutel belangrijk hier is wel manier kennismaken met een aantal lees en dat na de eerste inleidende oefening de zoekstrategieen in het kader van functio woordspin de leerlingen terug een aantal nele informatieverwerving de leerlingen themawoorden tegenkomen en gebruiken krijgen een informatiebundeltje van 5 pagi een kruiswoordraadsel zou trouwens een na s met korte tekstjes die verschillende prima consolideringoefening zijn dit is trou aspecten van ruimte en ruimtevaart belich wens het moment waarop de themaposter ten op de eerste pagina staat ook nog een met alleen de themawoorden op de voor eenvoudige inhoudstafel de opdracht zijde wordt opgehangen bestaat erin dat ze een kruiswoordraadsel invullen met begrippen uit de tekstjes voor op dat moment kan ook ineens de semanti de snelle groepjes is er een extra opdracht sering van de themawoorden gebeuren dat voorzien bij het samen overlopen van de is fase twee van het viertaktmodel dat opdracht vestigt de leraar de aandacht al op gebeurt door een korte directe instructie bij de posterwoorden die vet gedrukt en onder het semantiseren kunnen we drie technieken streept zijn hanteren afhankelijk van de woorden zijn ze eerder concreet of eerder abstract en van het doel moeten ze bijvoorbeeld passief of actief verworven worden best is de drie nabespreking technieken zoveel mogelijk door mekaar te gebruiken voor alle woorden een eerste deze fase van de lessenreeks bevat drie ele techniek heeft te maken met uitbeelden menten bij de productevaluatie het kruis voorwerpen of afbeeldingen tonen voor woordraadsel wordt bekeken of het kruis doen gebaren enz dat is natuurlijk een woordraadsel correct is ingevuld de bruikbare techniek voor de themawoorden procesevaluatie heeft tot doel de lees en omdat daarvoor een massa fotomateriaal ter zoekstrategieen te expliciteren en in deze beschikking is een tweede techniek is het fase willen we ook de themawoorden en uitleggen van de betekenis definities of algemene schooltaal woorden semantise voorbeelden geven duidelijke contextzinnen ren formuleren synoniemen of tegengestelden december 2008 nummer 2 38e jaargang 46 gebruiken enz van die techniek moesten consolideringoefeningen we vooral gebruik maken bij het semantise ren van de algemene schooltaal woorden willen we dat alle leerlingen daadwerkelijk een derde techniek wordt best gehanteerd die woorden verankeren waarvoor we samen met de twee voorgaande en gaat bewust gekozen hebben is het niet vol over het uitbreiden om woorden en hun doende om hun de verklaringen te geven en betekenissen beter en sneller te verankeren dan maar te hopen of te vragen dat ze die in mentale lexicale netwerken kunnen we leren van parreren schreef ooit dat als we best clusters van woorden aanreiken bij willen dat bij leerlingen nieuwe woorden voorbeeld oplossen en oplossing deze worden vastgezet zij die minstens zeven clusters kunnen dan weer gevisualiseerd maal moeten gebruiken in verschillende con worden met een woordparachute een texten de boodschap is dus veel gebruiken woordkast enz gevarieerd gebruiken en liefst ook af en toe speels gebruiken consolideren dus de derde bij de procesevaluatie proberen we via een fase van het viertaktmodel de vorm van onderwijsleergesprek te komen tot explicite consolidering zal vooral bepaald worden ring van de lees en zoekstrategieen die de door een aantal factoren bijvoorbeeld het leerlingen hebben gehanteerd daarbij zoe antwoord op de vraag of leerlingen het ken we naar strategieen die effectief zijn in woord actief of passief moeten kennen in functie van het leesdoel op het einde komen de bundel hebben we ervoor gekozen om we tot een aantal afspraken over hoe we een waaier aan consolideringoefeningen aan best dit soort van taaltaken kunnen aanpak te bieden zowel receptieve bv meerkeuze ken vragen als productieve bv gatentekst als speelse bv taboe opdrachten vastzetting van het geleerde schrijfkader zoekstrategieen controleren om ervoor te zorgen dat wat geleerd is ook de vierde fase van het viertaktmodel is de wordt vastgezet willen we hier ook een fase van de controle hoewel die eigenlijk op neerslag van om leerlingen te ondersteunen al de drie voorgaande van toepassing is in de verwoording van wat ze geleerd heb reeds bij het voorbewerken is controle ben hebben we gekozen voor een eenvou belangrijk in functie van het vaststellen van dig schrijfkadertje elders in dit nummer vindt de beginsituatie van de individuele leerling u meer over schrijfkaders zie de bijdrage van en van de klas als geheel tijdens de semanti hilde leon werner schrauwen na het seringsfase is controle belangrijk om te zien aanvullen van het schrijfkader worden de of de betekenissen nu duidelijk zijn voor alle algemene schooltaal woorden gesemanti leerlingen en tijdens de consolideringsfase is seerd controle belangrijk om te zien of we op een correcte manier proberen vast te zetten en of dat ook werkt controle werkt het best gespreid in de tijd en op verschillende tijd stippen bijvoorbeeld onmiddellijk na de con solidering enkele weken later en na een 38e jaargang nummer 2 december 2008 47 maand opnieuw best is ook eerst receptief en nu aan de slag is een laatste deeltje in te toetsen en pas later productief indien dat de syllabus voor de leraren we hopen dat ze het doel is natuurlijk hiermee voldoende inspiratie hebben opge daan om weer met volle moed aan een nieuwe talige bundel te beginnen luc wyns an vermeyen lies lenaerts diocesane pedagogische begeleiding antwerpen luc wyns vsko be an vermeyen vsko be lies lenaerts vsko be noot 1 omdat de handleiding noch de bundel bedoeld zijn om gedrukt en verspreid te worden maar eerder als leidraad voor een vormingssessie is hij niet uitgeschreven in doorlopende zinnen en tekst dat is niet het gevolg van onze beperkte schrijfvaardigheid maar een bewuste keuze om dit deel eerder beknopt weer te geven literatuur van berkel a j 2006 orthodidactiek van het engels bussum coutinho verhallen m s verhallen 1994 woorden leren woorden onderwijzen handreiking voor leraren in het basis en voortgezet onderwijs hoevelaken cps december 2008 nummer 2 38e jaargang 48 handleiding thema buitenaards doelen de leerlingen kunnen informatie halen uit geschreven bronnen de leerlingen kunnen in een reeks tekstjes die qua lengte moeilijkheidsgraad en inhoud op hun niveau afgestemd zijn begrippen vinden die overeenko men met gegeven omschrijvingen de leerlingen kennen een aantal lees en zoekstrategieen de leerlingen kunnen een aantal lees en zoekstrategieen toepassen in een concrete opdracht de leerlingen kunnen hun lees en zoekstrategieen luidop verwoorden de leerlingen verwerven een aantal begrippen die te maken hebben met ruimte en kunnen die productief gebruiken de leerlingen verwerven een aantal algemene begrippen schooltaalwoor den en kunnen die receptief gebruiken de leerlingen kunnen wat ze geleerd hebben in verband met lees en zoekstra tegieen in een voorgestructureerd tekstje neerschrijven kijkwijzer taalrijke les sen de leraar ja neen context besteedt vooraf aandacht aan de taal woorden in verband met het thema taalsteun besteedt ook aandacht aan algemene schooltaalwoorden formuleert naast vakgebonden doelen ook taaldoelen geeft aanwijzingen bij de uitvoering van de taak taken laat leerlingen met eigen woorden de opdracht herformu leren geeft niet enkel feedback op de inhoud maar ook op de taal woordenschat van wat de leerlingen zeggen ondersteunt de leerlingen in hun schrijfproces bijvoorbeeld door schrijfkaders interactie creeert voor de leerlingen de mogelijkheid om hun ideeen aan mekaar te verwoorden 38e jaargang nummer 2 december 2008 49 lessenreeks buitenaards instapactiviteit doelen context aanbieden voorkennis ophalen taalsteun via interactie werkwijze de leerlingen zitten in groepjes van 3 elk lid van het groepje krijgt een prent in verband met de ruimte en daarbij een werkblad met een woordspin en een centraal begrip lesdeel tijd activiteit ronde 1 2 elke leerling plaatst bij het centrale begrip 4 termen die de individueel foto en of het begrip bij hem oproepen ronde 2 2 elke leerling geeft zijn woordspin door maar behoudt zijn foto individueel en bedekt die a b b c c a elke leerling krijgt tijd om aan de woorden in de woordspin nieuwe woorden toe te voegen ronde 3 2 zelfde procedure individueel plenair per 9 elk groepje bespreekt nu elke woordspin met de prent erbij groepje welke woorden staan er wat betekenen ze hoe komen die erbij enkel de woorden die passen bij de prent en worden behouden dubbels worden weggewerkt ze komen tot een lijst van woorden die horen bij het thema plenair met gesprek over wat hen wel of niet boeit aan de ruimte de klas de woordenlijsten en foto s komen aan het prikbord alternatieven think global zie bijlage 1 brainstorm placemat december 2008 nummer 2 38e jaargang 50 poster schooltaalwoorden de leerkracht selecteert op voorhand een aantal schooltaalwoorden 10 waaraan bewust gewerkt zal worden poster 1 schooltaalwoorden voorzijde oplossen oplossing gericht zoeken inhoudstafel titels ondertitels tussentitels informatie in elkaar klappen gigantisch enorm voortdurend meermaals het ruimteschip waarmee poster 1 schooltaalwoorden achterzijde oplossen oplossing een goed antwoord vinden op een vraag of een probleem niemand wist de oplossing van het raadsel gericht zoeken je vraagt je eerst af wat je moet zoeken waar je dat moet zoeken en hoe je dat best kan zoeken als je je bril kwijt bent kan je best gericht zoeken op de plaatsen waar je laatst hebt zitten lezen inhoudstafel de inhoudstafel van een boek laat zien wat er allemaal in het boek staat in de inhoudstafel van dit boek lees ik dat er zeven hoofdstukken zijn titels ondertitels tussentitels de titel staat vooraan op een boek of bovenaan een artikel en zegt waar over het gaat de letters zijn meestal groter en vetter gedrukt in de titel van het artikel staat dat het gaat over het leven van een astro naut in de ruimte informatie informatie is iets waardoor je meer over een onderwerp te weten komt in dat boek staat veel informatie over dieren en planten 38e jaargang nummer 2 december 2008 51 in elkaar klappen met een luide klap in elkaar storten kapot gaan door die klap op de tafel klapte het kaartenhuis in elkaar gigantisch enorm iets dat heel erg groot is voor een muis is een mens gigantisch groot voortdurend iets dat zonder stoppen doorgaat in de herfst regent het voortdurend meermaals iets dat meer dan een keer voorkomt gebeurt ik ben de directeur al meermaals tegengekomen op de speelplaats het ruimteschip waarmee met dat ruimteschip vloog men voor de eerste keer naar de maan dat is het ruimteschip waarmee men voor de eerste keer naar de maan vloog opdracht zoekstrategieen op het opdrachtenblad en het blad met opgaven zijn in totaal een 12 tal woor den onderstreept en vetgedrukt deze woorden staan ook op poster 1 de school taalposter de leraar leest samen met de leerlingen de opdracht hij laat bij elke stap de opdracht door de leerlingen herformuleren de leraar controleert of de leerlin gen de opdracht begrepen hebben de bespreking van de opdracht is dus de voorbewerkingsfase de poster met de woorden wordt opgehangen de leerlingen voeren per 2 de opdracht uit nabespreking verbetering van de opdracht zoekstrategieen onderwijsleergesprek product en procesgericht wat is de oplossing waar heb je die gevonden hoe heb je die gevonden tijdens het verbeteren van de opdracht semantiseren van poster met thema woorden poster aanbrengen december 2008 nummer 2 38e jaargang 52 poster 2 themawoorden voorzijde de atmosfeer het heelal de lanceerbasis het ruimtepak de planeet planeten het ruimtestation de astronaut de satelliet het ruimteschip de ster sterren het zonnestelsel de zwaartekracht poster 2 themawoorden achterzijde de atmosfeer de laag lucht die om de aarde heen zit die lucht heb je nodig om te leven het heelal heel de ruimte om de aarde heen de lanceerbasis plaats waar raketten in de lucht worden geschoten het ruimtepak speciale kledij die nodig is om in de ruimte te reizen de planeet planeten dit is een grote bol in de ruimte die om een zon heen draait het ruimtestation een kunstmatige plaats in de ruimte waar mensen voor een korte tijd kunnen wonen de astronaut iemand die in een raket door de ruimte reist de satelliet een groot apparaat dat in een baan om de aarde zweeft het maakt bijvoorbeeld foto s van de aarde om het weer te voorspel len het ruimteschip een voertuig dat gebruikt wordt om in de ruimte te kunnen reizen de ster sterren een van de lichtpuntjes die je s nachts ziet als je naar de hemel kijkt het zonnestelsel een zon met alle planeten die rond deze zon draaien de zwaartekracht die zorgt ervoor dat voorwerpen niet zweven maar blijven staan of op de grond vallen 38e jaargang nummer 2 december 2008 53 ophalen van de zoek en leesstrategieen leergesprek en begrippen op het bord mogelijke hulpvragen hoe ben je tewerk gegaan hoe heb je dat woord gevonden hoe hebben anderen het gedaan wat zou je anders doen waarom doe je dat zo conclusie zoekstrategieen wat weet je al uit jezelf gebruik de inhoudstafel raadpleeg de titels en ondertitels of tussentitels scan de tekstjes op zoek naar woorden die ook in de opgave staan vastzetting van het geleerde schrijfkader zoekstrategieen leerlingen noteren met behulp van een schrijfkader wat ze bijgeleerd hebben in verband met zoekstrategieen ze kunnen hierbij al gebruik maken van de begrippen op de poster met school taalwoorden eindigen met semantiseren van begrippen schooltaalwoorden schrijfkader wat heb ik geleerd zoekstrategieen als ik informatie moet zoeken in een krant of tijdschrift maak ik gebruik van zoekstrategieen om een idee te hebben van de inhoud december 2008 nummer 2 38e jaargang 54 ik kan ook al veel te weten komen door alleen als ik een detail moet vinden dan en soms is het al voldoende om gewoon consolideringsoefeningen in de inspiratiebundel zijn verschillende vormen van consolideringsoefeningen opgenomen het is niet de bedoeling om ze allemaal te maken zorg er wel voor dat zowel de themawoorden als de schooltaalwoorden geconsolideerd worden 1 traditionele oefeningen zie bijlage 2 zinnen maken multiple choice oefening gatenkaas 2 spelvormen zie bijlage 3 domino memory taboe times up 20 questions 3 extra opdracht woordzoekers door leerlingen laten gebruiken of creeren meerwaarde consolideren van woordbeelden bv hotpotatoes 38e jaargang nummer 2 december 2008 55 controle controlevragen schrijfopdracht een toets is ook een vorm van controleren principe van permanent evalueren je moet controleren tijdens iedere fase g r o f g e s c h u d els sas leerkracht wiskunde het onderdeel waar ik aanvankelijk het meest tegenop zag namelijk collega s overtuigen van het nut van taalgericht vakonderwijs voor een stuk die weerstand aanpakken was uiteindelijk het leukste moment na wat informatie over het hoe en waarom van de nascholingssessies ben ik meteen gestart met hen in kleine groepjes vraagstukjes te laten oplossen ik had me even uitge leefd er hier en daar een echt moeilijk woord ingestoken de passie van mijn zoon tje voor dinosaurussen ingeschakeld gespeeld met synoniemen resultaat was dat de vraagstukken niet opgelost konden worden omdat ook wij wiskundeleer krachten bleken uit te vallen gelukkig niet door gebrek aan wiskundige kennis maar puur door de taal deze aanpak was een gok maar meteen al na de eerste keer bleek dat dit voor heel wat collega s heel confronterend was ze voelden let terlijk aan hoe frustrerend dit was ze konden zich verplaatsen in die taalzwakke leerling ik heb hier heel veel positieve reacties op gekregen en dat was voor mij een bewijs dat het had gewerkt dat ik een groot deel van de cursisten had kunnen doen inzien dat ook wij als leerkracht wiskunde een verantwoordelijkheid hebben en dus taalgericht moeten gaan lesgeven uit de hert w red 2008 taalbeleid in de praktijk een uitdaging voor elke secundaire school mechelen plantyn december 2008 nummer 2 38e jaargang 56 bijlagen bijlage 1 think global think global taalspel voor 3 tot 8 spelers hoewel wij er geen limiet op zouden zetten wel een minimum aantal duur 15 speel dit spel in de voorbewerkingfase het is een mooi alternatief voor de klassieke woordspin of de brainstorm hoe spelen de vierkante doos uit gerecycleerd karton bevat als belangrijkste spelmateriaal een set van 50 grote kaarten ongeveer 14 cm op 21 cm met daarop aan weerskanten een mooie foto voor de rest steken er alleen nog potloden een zandloper en noti tieblokjes bij leg centraal een van de foto s duidelijk zichtbaar voor iedereen iedereen krijgt even veel zandloper tijd om maximum 6 associaties te noteren die bij het zien van deze foto bij hem of haar opkomen daarna worden de punten geteld om de beurt leest iedereen zijn genoteerde woorden voor zodra iemand hetzelfde woord letterlijk of naar betekenis heeft opgeschreven wordt de score voor elk van deze spelers hoger een uniek gevonden woord brengt namelijk niets op twee spelers krijgen voor een gelijke term elk een punt zijn er reeds drie spelers met dezelfde inval dan krijgen ze elk drie punten dit aantal punten loopt steeds hoger op naarmate meer spelers op hetzelfde idee kwamen zoals je merkt is het hier duidelijk de bedoeling dat je gaat zoeken naar woorden begrippen of gevoelens die bij de meeste deelnemers opborrelen onze versie je hebt de doos niet nodig om het spel te spelen je moet gewoon op zoek gaan naar goede foto s die aansluiten bij je thema gebruik foto s die woorden oproe pen die in je poster voorkomen laat de leerlingen 3 woorden noteren waarvan ze denken dat anderen ze ook zullen noteren 38e jaargang nummer 2 december 2008 57 belangrijke vragen zijn 2 woorden synoniemen of betekenen ze iets anders wat bedoel je met die term hoe noem je dit kent iedereen dat woord de discussie is de kern van het spel vergeet niet om de punten te tellen hang nadien de gebruikte foto s op in de klas bijlage 2 traditionele consolideringsoefeningen maak de juiste keuze lees de zin kleur het vakje voor de betekenis die bij het vetgedrukte woord past 1 mijn oom heeft een enorme verzameling vlinders een heel dure verzameling een heel zeldzame verzameling een heel grote verzameling 2 de auto waarmee de overvallers konden vluchten werd gisteren teruggevon den met deze auto naar deze auto op de plaats van deze auto 3 moeder las in de inhoudstafel waar zij ideetjes kon vinden over feestelijke soe pen lijst met woorden die alfabetisch gerangschikt zijn lijst met inhoudsmaten l dl cl ml lijst waarin de hoofdstukken van een boek tijdschrift werkstuk staan 4 geert kan een krant lezen in drie minuten hij bekijkt alleen de titels de zinnen boven de artikels de letters zijn groter en dikwijls vetgedrukt de vetgedrukte stukjes tekst aan het begin van het artikel deze stukjes tekst geven altijd een korte samenvatting de tekstjes onder de foto s 5 als je je sleutels wil terugvinden kan je best gericht zoeken zoeken door alle kamers van boven tot onder te controleren zoeken met een duidelijk doel je vraagt je best eerst af waar je je sleutels allemaal gebruikt hebt kris kras zoeken van hier naar daar december 2008 nummer 2 38e jaargang 58 6 joyce moet voor de klas komen spreken over graffiti ze hoopt in de bibliotheek informatie te kunnen vinden uitleg voorbeelden tips 7 lance zat al een uur na te denken over de oefening die de leraar wiskunde had opgegeven toen loste hij de oefening op een goed antwoord vinden vergelijken met een goed antwoord loslaten opzij leggen 8 eerst laadde yamina alle boodschappen in de keukenkasten daarna klapte ze de plooibox in elkaar opplooien kleiner worden kleiner maken heel hard slaan niets meer durven zeggen 9 ik heb je deze les al meermaals verwittigd dat je gebabbel me stoort nu zet je je hier vooraan af en toe meer dan een keer de hele tijd 10 die oude dame zit voortdurend voor zich uit te staren af en toe dikwijls zonder te stoppen 11 de piramide van cheops is een gigantisch bouwwerk groot heel groot supergroot even controleren welke van de twee mogelijkheden past het best in de zin kruis het juiste woord aan 1 de russische astronaut verbleef al 137 dagen in het ruimtestation de satelliet 38e jaargang nummer 2 december 2008 59 2 ons telt 8 planeten waarvan de aarde er een is heelal zonnestelsel 3 op bepaalde dagen van het jaar kan je bij heldere hemel enorm veel vallende zien planeten sterren 4 zorgt er voor dat de brandstoftanks van de space shuttle terug op de aarde vallen de atmosfeer de zwaartekracht 5 een half uur voor de start moet verlaten worden het wordt dan heel gevaarlijk in de buurt het lanceerplatform het ruimtevaartuig bijlage 3 spelvormen een schat aan spellen vind je bij de vzw vlaams spellenarchief een non profit organisatie die de wereld van de bord en gezelschapsspellen onderzoekt en beoordeelt de collectie bevat ongeveer 9000 spellen en is kwantitatief de derde grootste in europa het is echter de grootste collectie die uitdrukkelijk met educatieve doeleinden wordt beheerd het spellenarchief is sinds kort eigendom van de khbo departement lerarenopleiding en is gevestigd in brugge via speldatabase be kun je het archief online raadplegen vlaams spellenarchief be ruimtememory geheugenspel voor 2 of meer spelers hoe spelen de speelkaartjes worden door mekaar geschud en met de gekleurde rug naar boven op tafel gelegd wie eerst in het jaar verjaart start met spelen december 2008 nummer 2 38e jaargang 60 het is de bedoeling om steeds de 2 kaartjes te vinden die bij mekaar horen afbeelding en naam naam en betekenis betekenis en afbeelding de eerste speler draait twee willekeurige kaartjes om de anderen proberen te onthouden welke de twee kaarten zijn als de 2 kaartjes overeenkomen blijven ze omgekeerd liggen de speler krijgt een punt en mag nog eens proberen als de 2 kaartjes niet overeenkomen worden ze terug met de gekleurde kant naar boven omgedraaid de speler links is dan aan zet de speler die de meeste punten scoort wint het spel taboe woordspel voor 4 tot 36 spelers duur 15 tot 45 speel het spel in de consolidatiefase of ter controle hoe spelen twee teams spelen tegen elkaar en proberen zoveel mogelijk woorden door team genoten te laten raden per groep is telkens iemand aan de beurt die op basis van kaarten aanwijzingen geeft aan zijn teamgenoten stel je bijvoorbeeld voor dat op je kaart postzegel staat hoe omschrijf je dit woord als je bovendien de woorden betalen brief plakken verzamelen of stempel niet mag gebruiken ter con trole staat iemand naast je met een heerlijk toetertje je krijgt een bepaalde tijd zandloper om zoveel mogelijk woorden door je eigen groep te laten raden elk correct geraden woord levert een punt op als je tijd verstreken is gaat de pion zoveel vakjes vooruit op de scorebaan als het aantal punten dat je in die beurt hebt verdiend het team dat als eerste het laatste vakje bereikt wint het spel de doos bevat 252 kaarten waarop telkens 4 opgaven staan hierdoor zijn 1008 opdrachten beschikbaar onze versie je hebt de doos niet nodig om het spel te spelen je maakt gemakkelijk een eigen versie aangepast aan je thema of je leerlingen of laat je leerlingen kaart jes maken 38e jaargang nummer 2 december 2008 61 je kunt de opdracht ook omdraaien de leerlingen moeten de taboewoorden gebruiken op die manier speel je in op het opbouwen van betekenisclusters de kaartjes kunnen ook ingezet worden als taalsteun bij schrijfopdrachten het heelal de lanceerbasis ruimte raket sterren vertrekken planeten reizen de planeet het ruimtestation bol ruimte ruimte mensen zon wonen de astronaut de ster mens lichtpuntje raket nacht reizen hemel het zonnestelsel het ruimtepak aarde pak ruimte ruimte ster reizen 20 questions combinatiequiz voor 2 tot 12 spelers duur 15 tot 46 speel het spel in de consolidatiefase of ter controle hoe spelen ongeveer 400 geactualiseerde kaarten behoren tot het spel wie aan de beurt komt wordt lezer hij neemt een kaart en vertelt de anderen of hij iemand ergens of december 2008 nummer 2 38e jaargang 62 iets is in de oudere editie kwam nog een categorie ooit voor de speler links van hem geeft een getal tussen 1 en 20 en de lezer leest de aanwijzing voor die bij dat getal op zijn kaart staat bij een fout geraden antwoord mag de volgende speler in de kring een nummer vragen om voorgelezen te worden en op zijn beurt een poging doen om het begrip op de kaart te raden dit gaat zo verder tot iemand een juist antwoord geeft de lezer krijgt nu evenveel punten als het aantal gegeven aanwij zingen en de rader krijgt het saldo tot aan 20 punten wordt een kaart bijvoorbeeld na 4 aanwijzingen geraden dan krijgt de lezer 4 punten en de rader 16 punten de spelers schuiven nu hun pion zoveel plaatsen vooruit op de scorebaan als hun aan tal verdiende punten onze versie je hebt de doos niet nodig om het spel te spelen je maakt gemakkelijk een eigen versie aangepast aan je thema of je leerlingen of laat je leerlingen kaart jes maken werk met 5 omschrijvingen in plaats van 20 plaats de omschrijvingen opbouwend op je kaartje zodat het begrip na 5 tips echt geraden zal worden maar nog niet onmiddellijk na tip 1 g r o f g e s c h u d els sas leerkracht wiskunde als je informatie zoekt over taalgericht vakonderwijs kom je altijd de drie toverwoorden context interactie en taalsteun tegen als ik dat vertaal naar mijn eigen wiskundelessen wil dat zeggen dat ik veel probeer te werken met voorbeelden uit de actualiteit of voorbeelden uit de leefwereld van mijn leerlin gen ik laat mijn leerlingen de hoofdrol spelen in vraagstukjes die leiden tot vergelij kingen en ongelijkheden verzin telproblemen uit hun dagelijks leven en laat hen voor de lessen statistiek op zoek gaan in de media naar nuttige en minder nuttige onderzoeken maar tegelijk maak ik soms ook wel vraagstukken over een onder werp waar ze helemaal niets van weten door voldoende uitleg te geven of te laten opzoeken of beter nog door er samen in de klas over te praten wordt de context dan wel duidelijk en wordt hun leefwereld wat opengetrokken dit alles helpt hen de problemen te analyseren ze kunnen het zich beter voorstellen en wiskunde lijkt op die manier voor hen ook echt nuttiger zo ben je dus niet alleen met taalgericht vakonderwijs bezig maar ook voor een stuk met motivatie van leerlingen en dat is mooi meegenomen uit de hert w red 2008 taalbeleid in de praktijk een uitdaging voor elke secundaire school mechelen plantyn 38e jaargang nummer 2 december 2008