Catamaranproject

34 catamaranproject anita hofman trees van der hoogt ina vording in het schooljaar 2002 2003 volgden wij als docenten nederlands aan de pabo dat is de lerarenopleiding voor onderwijzers de cursus ruim baan ii deze cursus voor docenten nederlands georganiseerd door de stichting leerplanontwikkeling in enschede werd geleid door mieke smits en harry paus als eindopdracht moest elke cursist een catamaranproject opzetten in dit artikel geven we een beschrijving van onze invulling van dit project wat is catamaran tijd om zich te verdiepen in vernieuwde inzichten op taalgebied en taaldidac en catamaranproject is gestoeld tiek de bestaande situatie blijft daarom op drie pijlers gehandhaafd terwijl er wel vragen zijn de pabo student kan een prachtige bij 1 gelijkwaardigheid drage leveren aan de de naam van het project is beantwoording van zoals de pijlers ontleend aan de gelijknamige deze vragen op de van een catamaran zeilboot die drijft op twee pijlers pabo hoort de stu de boot dragen zo deze twee pijlers symboliseren de ver dent de nieuwste dragen zowel de nieuwde opzet voor samenwerking tus inzichten en hij kan pabo als de sen pabo en basisschool zoals de pij zo theoretische input basisschool samen lers van een catamaran de boot leveren aan de basis op een dragen zo dragen zowel de pabo als school gelijkwaardige de basisschool samen op een gelijk wijze zorg voor de waardige wijze zorg voor de ontwikke 3 win win situatie ontwikkeling van ling van het leerproces van de student pabo en basisschool het leerproces van dit idee is ontleend aan de zogenaam hebben elkaar nodig de student de opleidingsscholen waarin werkple in de praktijk blijkt kleren het uitgangspunt is paus vaak dat opdrachten dijkxhoorn 1999 vanuit de pabo schools en theoretisch zijn om betrokkenheid van de student 2 theorie en praktijk te vergroten wil de opleiding dat stu vanuit de catamarangedachte gaan denten vanuit authentieke leersituaties theorie en praktijk hand in hand samen leerervaringen opdoen de basisschool op de pabo docent heeft als doel dat kan zo n leeromgeving bieden we kun studenten zich verdiepen in onderdelen nen dus spreken van een win win situ van taaldomeinen de leerkracht op atie want beide betrokkenen worden er een basisschool heeft vaak te weinig beter van 34e jaargang nummer 3 februari 2005 35 gevolgen voor de rol van de praktijk pabo docent basisschool leerkracht en student hoewel het catamaranidee ons erg aan sprak was het voor alledrie een zoektocht nog steeds zijn veel opdrachten op de om dit project in het pabo niet echt betekenisvol voor de stu bestaande curriculum in basisschool pabo dent meestal moet de student als verwer te passen omdat het om en student vormen king van de leerstof een verslag schrijven vakinhoudelijke verdie samen een team dat vervolgens in de kast of de prullenbak ping gaat kozen we alle waar uiteindelijk verdwijnt evenals de kennis maal voor studenten in alle partijen leren de laatste fase van de van elkaar in een catamaranopzet schrijft de student opleiding studielast zou echter niet voor de docent maar met een ongeveer 2 studiepunten echt doel de vraag van de basisschool is moeten zijn verder moesten we contact het vertrekpunt het eindpunt is een product zoeken met een school die een vraag op waarmee in de praktijk wat wordt gedaan het gebied van taal had uiteindelijk zijn we dat betekent voor de student een natuurlijke er alledrie in geslaagd een samenwerkings trigger om zich te gaan verdiepen in de leer verband te creeren waarbij sprake was van stof van de pabo docent vraagt deze de bovengenoemde win win win situatie manier van werken in de eerste plaats flexi biliteit hij moet de student volgen en inhou hieronder volgt de inhoudelijke beschrijving delijk begeleiden bij de zoektocht naar het van de drie heel verschillende projecten we vinden van een oplossing voor de vraag van hebben elk voor een verschillende invals de school tevens stuurt de pabo docent hoek gekozen het leren door de student te helpen bij het 1 project begrijpend lezen belicht vanuit ontwikkelen van metacognitieve vaardighe de pabo docent den waarmee de student uiteindelijk in staat 2 project stellen belicht vanuit de basis zal zijn zelfstandig onderzoek te verrichten schoolleerkracht kennisoverdracht is niet meer doceren 3 project interpunctie met de focus op maar het zorgvuldig en op het juiste moment het eindproduct doseren van theorie en inzichten die de stu dent kan gebruiken op deze wijze komt catamaranproject begrijpend lezen nieuwe kennis op natuurlijke wijze op de basisschool door de intermedierende rol een procesbeschrijving van de opzet en uit van de student komen vernieuwingen min voering van het catamaranproject op de der bedreigend over omdat de basisschool pabo door anita hofman hogeschool leerkracht een actieve rol speelt bij de tot edith stein hengelo standkoming van het uiteindelijke product voorbereiding zoeken van een school en door de centrale rol die de student speelt in studenten deze manier van samenwerken zouden we via een collega word ik geattendeerd op dus eigenlijk moeten spreken van een win een school tijdens een eerste afspraak met win win situatie basisschool pabo en stu de school blijkt dat de school het volgende dent vormen samen een team waar uitein probleem heeft lage scores op de cito delijk alle partijen leren van elkaar toets begrijpend lezen en woordenschat februari 2005 nummer 3 34e jaargang 36 de school wil meewerken aan het catama ren wordt onvoldoende geleerd hoe ze zelf ran project als het volgende doel wordt standig een tekst moeten aanpakken gerealiseerd hogere scores op begrijpend lezen en woordenschat in 2006 eindproduct voor de basisschool aan de derdejaarsstudenten van de pabo we spreken af dat de studenten een visueel wordt de mogelijkheid geboden alvast aan stappenplan gaan ontwikkelen waarmee een vierdejaarsvak te werken het uitdiepen kinderen zelfstandig aan de slag kunnen bij van een onderdeel van taal dit aanbod is het lezen van een tekst onderwerp lees motiverend maar liefst zes studenten rea strategieen en stappenplan bij moeilijke geren woorden het stappenplan is bestemd voor groep 5 tot en met 8 3de tot en met 6de probleemverheldering leerjaar het moet ook toepasbaar zijn bij tijdens een gezamenlijk overleg met de de zaakvakken pabo de basisschool en de zes studenten tijdens een vergadering presenteren de stu wordt besproken welke vraag aan het pro denten het eindproduct aan het team de bleem van de school ten grondslag ligt hoe leerkrachten kunnen meteen aan de slag komt het dat de cito scores zo laag zijn met de handleiding als onderbouwing en de het probleem wordt in drie deelonderwer beschrijving van de introductielessen pen gesplitst leespromotie begrijpend bereikt is dat het lezen vanuit een gemeen lezen en woordenschat de studenten gaan schappelijke visie wordt aangepakt het in tweetallen aan de onderwerpen werken stappenplan wordt in de bovenbouw bij de zaakvakken gebruikt onderzoeksfase studenten de studenten gaan zelfstandig op onder eindproduct voor de pabo zoek uit en proberen de volgende deelvra logboek met beschrijving van het leerpro gen te beantwoorden ces hoe zien de lessen begrijpend lezen er in de praktijk uit welke rol spelen leer voor mij was het eindproduct van de stu kracht en leerlingen observatie van denten niet het belangrijkste van dit project leeslessen de catamarangedachte kwam voor mij welke methode wordt gebruikt analy naar voren tijdens de momenten waarop de se en beschrijving hiervan studenten basisschool en ik in overleg hoe ziet het woordenschatonderwijs er waren over inhouden en uitvoering dat in de praktijk uit waren voor mij de cruciale momenten wat wordt er gedaan aan leespromo omdat er op gelijkwaardige wijze kennis tie overdracht plaats vond we keken vanuit hoe ziet goed leesonderwijs eruit lite onze eigen invalshoek naar het probleem en ratuuronderzoek kwamen gezamenlijk op nieuwe ideeen we voelden ons verbonden en hadden echt het tussentijdse evaluatie idee er samen voor te staan het was voor aan de hand van de ruwe gegevens uit het mij een prachtige ervaring om te merken onderzoek komen we tijdens een gezamen hoe je gelijkwaardig maar toch als expert lijke bijeenkomst van basisschool pabo en op een natuurlijke manier aan kennisover studenten tot de volgende conclusie kinde dracht kunt doen 34e jaargang nummer 3 februari 2005 37 de uitvoering van het project was voor ons onderzoeken en zetten een verbeteringstra lang niet altijd eenvoudig aan de vraag van ject op zij hebben over deze aanpak een de school lag een veel essentielere vraag handleiding voor de leerkrachten geschre ten grondslag namelijk wordt kinderen wel ven en een presentatie gegeven in de taal geleerd om zelfstandig een tekst aan te vergadering dat was een goede aanzet om pakken weerstand van de basisschool structureel onderwijs in woordenschat te leerkrachten maakte het lastig voor de stu implementeren op de sint jan iedereen denten de betrokken leerkrachten stonden werkt er nu twee jaar mee en de resultaten soms tussen twee vuren het was dan ook zijn al merkbaar een overwinning dat we de leerkrachten toch enthousiast kregen dat is te danken stellen was speerpunt voor 2003 2004 de aan de enorme inzet van de studenten de leerkrachten van de groepen 4 en 5 2de en producten die ze hadden gemaakt waren 3de leerjaar besloten te participeren in het direct toepasbaar er was veel waardering driehoeksoverleg pabo docent studenten voor hun enthousiasme en basisschool bedoeling was om op gelijkwaardige wijze samen te werken en de catamaranproject stellen taken te verdelen een goede en duidelijke startvraag was van belang voor de studen een beschrijving van het catamaranproject ten uit het eerste driehoeksoverleg kwam gezien door de ogen van de taalcoordinator die duidelijk naar voren ontwerp een strate door trees van der hoogt hogeschool gische leerlijn voor stellen met duidelijke edith stein hengelo opdrachtkaarten voor de kinderen het geheel moet passen binnen de taalmethode de sint janschool een basisschool in een taal actief de opdrachten moeten ook sociaal gemengde en zwakke wijk heeft betekenisvoller worden er moet meer feed sinds vier jaar een taalcoordinator zij draagt back gegeven worden en doel en publiek zorg voor een doorgaande lijn in het taalon moeten bekend zijn interactief stellen dus derwijs niet alleen qua inhoud maar ook qua aanpak als start heeft er een onder werkwijze zoek plaatsgevonden naar knelpunten in het de studenten zijn gestart met een theo taalonderwijs de volgende stap was het retische verdieping rond het stelproces opstellen van een taalbeleidsplan waarin de ze onderzochten de leerlijn van taal essentie van het taalonderwijs op deze actief en een tweede methode school is beschreven en de speerpunten ze analyseerden de doelen van groep 4 per jaar zijn aangegeven en 5 2de en 3de leerjaar er werd besloten te gaan werken met het belangrijkste speerpunt in schooljaar het vismodel voor verhalen en brieven 2002 2003 was woordenschattraining deze voor groep 5 3de leerjaar is ook een school startte met het project piramide voor leerlijn voor gedichten met handelings kleuters en een speciaal project voor woor wijzers ontworpen denschattraining taalonderwijs op sint jan de leerkrachten hebben enkele lessen enschede toosje bij de ontwikkeling volgens deze opzet gegeven en heb hiervan participeerden ook twee lio ben daarna hun bevindingen met de studenten leraren in opleiding in het kader studenten besproken van hun vakkundig nederlands zij deden februari 2005 nummer 3 34e jaargang 38 de pabo docent observeerde enkele besteed aan het gebruik van leestekens de lessen die later gezamenlijk werden basisschool wilde een opzet waarbij regel geanalyseerd matig aandacht wordt besteed aan de lees er werd een handleiding geschreven tekens deze lessenserie van elf lessen past over strategisch handelen voor de leer bij de wens van de school de lessen kun krachten modellen werken met voor nen in een periode van een aantal weken beeldteksten en gerichte aanwijzingen worden gegeven in groep 7 en of groep 8 werden hierin nader uitgewerkt 5de en of 6de leerjaar kinderen en leerkrachten werkten met ple inhoud lessenserie zier aan deze nieuwe opzet de leerkrach hoofdletters punten vraagtekens uitroep ten van de bovenbouw zijn ook enthousiast tekens komma s aanhalingstekens dub en dit schooljaar wordt het project verder bele punt na elke drie lessen vindt een her uitgewerkt voor de bovenbouw halingsles plaats met daarin de tot dan toe behandelde leestekens hierna volgt de catamaranproject interpunctie opzet van een van de lessen een beschrijving van het product dat is ont doel staan vanuit het catamaranproject door de leerlingen spelenderwijs leestekens leren ina vording hogeschool drenthe locatie gebruiken emmen uitgangspunt de lessenserie leestekens is opgezet de regel behorende bij het gebruik van een omdat het team van de basisschool waar leesteken wordt niet vooraf gegeven de voor deze lessen zijn gemaakt vindt dat de leerlingen moeten zelf ontdekken ervaren leerlingen de leestekens slecht gebruiken in waarom het toch erg handig kan zijn leeste de taalmethode wordt sporadisch aandacht kens te gebruiken 34e jaargang nummer 3 februari 2005 39 voorbeeldles les 6 komma s doel de leerlingen leren de komma s op de juiste plaats in de zin te gebruiken de leerlingen kunnen dit aan het eind van de les zelfstandig toepassen onderstaand versje wordt op het bord gezet of op papier aan de kinderen uitgereikt kabouter christoffel kabouter christoffel woont in een pantoffel in een pantoffel met ruiten hij heeft er zijn bedje zijn boeltje zijn tafeltje zijn stoeltje en het is er veel lekkerder dan buiten lesinhoud stap 1 het versje wordt gezamenlijk gelezen valt de leerlingen iets op wat ontbreekt er stap 2 samen met de leerlingen bekijken wat er veranderd moet worden in de tekst op het bord verbetert de leerkracht de tekst de kinderen kunnen dat eerst ook op hun papier doen het is de bedoeling dat de tekst er dan goed uitziet met de benodigde komma s stap 3 waarom moeten op deze plaatsen komma s worden ingevoegd de leerkracht schrijft de spellingregel die de leerlingen zelf hebben bedacht op het bord de leerlingen noteren de juiste regel op het regelblad aan het eind van de lessen serie hebben de leerlingen een blad met daarop alle regels voor het gebruik van de leestekens februari 2005 nummer 3 34e jaargang 40 stap 4 de regels voor het gebruik van komma s worden nog een keer herhaald en de leer lingen moeten bij deze regels een voorbeeld bedenken stap 5 als rode draad loopt door de lessenserie het verhaal na regen komt zonneschijn dit verhaal wordt gebruikt om de leerlingen gemotiveerd te houden het verhaal dient tevens als verwerking soms wordt een stukje van het verhaal voorgelezen waarna de leerlingen een deel van die tekst die in hun werkboek staat moeten her schrijven met de juiste leestekens win win win situatie genomen de bestede tijd is dus niet enkel voor een studiepunt maar voor vernieuwin voor de basisschool gen die daadwerkelijk worden uitgevoerd onderwijsvernieuwing komt op gang vooral het idee dat er leerkrachten worden ondersteund in het echt iets met hun pro invoeren van nieuwe ideeen het is ook een duct wordt gedaan is vooral het idee belangrijke tijdwinst om dat studenten het motiverend voor stu dat er echt iets voorbereidende werk verrichten denten met hun product wordt gedaan is voor de pabo docent bij de opzet van een motiverend voor tijdens dit project ontstaat een goede band dergelijk project is het studenten met de werkvloer iedereen kan zijn eigen van belang dat de deskundigheid inbrengen de kloof tussen basisscholen zien dat ze theorie en praktijk wordt kleiner een cadeau krijgen en niet een project dat weer extra tijd kost er voor de studenten moet echt gewerkt worden aan een duidelij er is een duidelijke groei in deskundigheid ke vraag van de school zelf zelf zijn we erg de presentatie in het team is van belang enthousiast en we zouden dit project graag studenten voelen dat ze meetellen en dat als een vast onderdeel van de opleiding hun werk door iedereen serieus wordt zien anita hofman trees van der hoogt ina vording hofman edith nl hoogt edith nl vording wr hsdrenthe nl bibliografie paus h dijkxhoorn p 1999 de catamaran in het zoeklicht enschede slo 34e jaargang nummer 3 februari 2005