CITO-materiaal voor 5e klas kritisch getoetst

cito materiaal voor 5e klas kritisch getoets t m e t t o ets en b an d door h e t ganse l an d helg e bo nse t en jan griffioen inleiding in dit artikel hanteren wij l pricks het meten van lui stervaardigh eid a rnhem 1972 cito publikatie nr 19 als case aan de hand van deze publikatie willen we de effe kten laten zien die het meetin s trument o bjektieve studietoets v o lgens ons kan hebben op h e t onderwij s d a t aan de toet s voorafgaat centraal zal in on s b e t o og de volgend e redenering s taan 1 objektieve s tudiet oet s en geven richting aan het voorafgaande onderwij s 2 deze ri chting is er noodge dwongen e en van ve rvree mding va n de individu e le en so c i a le realiteit v a n de leerlingen en de lera ar 3 zodoende dragen objektieve s tudietoetsen bij tot een maatsc happelijk irrele vant onderwij s en d a armee in verhulde v o rm tot het blijv e n bestaan van de maatschap pelijke s tatu s quo wij w il l e n hier direkt verm elden dat ons betoog opgehangen is aan en geldt vo or diagn os t i s c h en evaluati e fz gebruik v a n o bjekti e v e s tudi e toetsen 3 in de eer s te paragraaf ge v e n we enkele ho o fdzake n weer uit pricks publikatie de twe ed e paragra a f noemt verdien sten van deze en dergelijke publik a ties paragr a af drie levert inte rne kritiek o i aa nwezige inkonsekwenties in de relatie toets doelstellingen wo rden bes proken in de vi e rde p aragraaf pla a t se n we pricks publikatie tegenover onze opvatting van lui s t erva ardigh eid en onderwij s aldus externe kritiek leverend de vijfde paragra a f expliciteert onze opvattingen over m o edertaal o nderwij s en het gebruik van objektieve studietoetsen daarin in d e zesde en laats te paragraaf worden de geclaimde v o ordelen v a n objektieve s tudietoet s en geanal y s e erd en aldu s worden deze to e t s en geplaatst in h e t gehee l van de onderwijste chnologie 1 enkele hoofdzaken uit pricks publikatie 4 he t m e t e n v an luistervaardigh e id omvat e e n v e rslag verantwo o rding en konklusies met betrekking t o t de afn a me v a n een experimentele luistertoet s aan leerlingen van de 5e klas ba sis o nderwij s lui s tere n definieert pri c k al s volgt onder horen ve rs taat men dan het neur o fysiologisch pro c es van het omzetten van signalen geluids golven in impuls e n die via de zenuwe n aan de hersenen worden door gegeven luisteren is het interpreteren van die neurologi s che pro c e ssen als een bood schap he t m e ten pg 2 de to ets bestaat uit dri e onderdelen woorddi scriminatie opdrachten verhalen en verhandelingen de motivering hiervoor is de volgende begrijpend luisteren vereist verscheidene vaardigheden je moet kunnen horen wat er gezegd wordt gehoor en dit mo e t je kunnen vasthouden geheugen om het te kun nen verwerken begrijpen om na te gaan in hoeverre deze afzonderlijke vaardigheden het begrijpend luisteren beii vloeden hebben we aparte toetsen geconstrueerd voor horen geheugen en begrijpen handleiding pg 1 bij de toets woorddiscriminatie wordt een woord via de band aangeboden waarna de leerling uit d rie verschill ende plaatjes het korresponderende woord moet kiezen de afgebeelde woorden verschillen weinig in klank bv paard kaart baard bij de toets opdrachten krijgen de leerlingen opdrachten via de band aangeboden die ze moeten uitvoeren op materiaal dat op een antwoordblad staat afgedrukt bv plattegrond van 18 leerlingen op het antwoordblad opdracht via de band luidt wie zit er naast de achterbuurman van henk bedoeling is na te gaan of de leerling in staat is deze opdracht vast te houden in zijn geheugen terwijl hij hem uitvoert verhalen en verhan delingen zijn resp vertellende en informatieve teksten deels geschreven deels voor de toets bewerkt die via de band worden aangeboden en waa rv oor de leerling een aantal multiple choicevragen moet beantwoorden deze toetsen zijn uitgezocht op listenabili tyi 5 kwa moeilijkheidsgraad zijn ze geschikt voor kinderen van het niveau begin se klas basisonderwijs iets over de onde rzoeksresultaten nader onderzocht moet worden of de toetsen woorddisc riminatie en opdrachten valide zijn d w z meten wat ze willen meten het gevolg daa rvan is dat nog niets gezegd kan worden over de korrelaties met de derde toets verhalen en verhande lingen deze laatste toets beantwoordt psychometri s ch aan redelijke ei s en en meet volgens leerkrachten een belangrijke onderwijsdoelstelling aldus prick en van deur sen in de handle iding pg 3 follow up van het projekt op het moment wordt alleen de toets verhalen en verhan delingen opnieuw aangeboden aan leerlingen van begin se klas basis onderwijs prick en van deursen stellen in de handleiding pg 3 duidelijk dat het niet de b e doeling is dat deze toets selektief gehanteerd wordt en kennen hem een evaluatieve funktie toe misbruik van deze toets in selektieve zin hoopt prick verder te voorkomen door het gekozen moment van aanbieding6 tenslotte de argumenten voor luisteronderwijs die prick ver s preid in zijn publikatie hanteert 1 de zendkwaliteit van de spreker korreleert niet noodzakelijk met de ontvangkwali teit van de hoorder pg 2 2 van kommunikatieve aktiviteiten neemt luisteren de grootste plaat s in nl 42 pg 2 26 3 de massamedia nemen een steeds belangrijker plaats in in onze maatschappij luiste ren speelt in het proces van de massakommunikatie een belangrijke rol pg 2 4 het onderwijs hanteert steeds meer lesvormen waarbij de leerlingen wekren in groepsverband om dit onderwijs goed te laten verlopen is o a luistervaardigheid nodig pg 5 5 niet alle milieus zijn een even goede buitenschoolse leerschool voor luisteren en spreken daarom zal het onderwijs bij tekorten in dezen moeten inspringen pg 5 daar pricks publikatie niet expliciet doelen voor luisteronderwijs formuleert nemen wij in de rest van dit artikel de vrijheid om bovenstaande argumenten te beschouwen als uitspraken waaraan doelstellingen ontleend moeten worden ii v e rdie nsten van d e ze en derg elijke publikati e s het zou onjuist zijn ons betoog te vervolgen zonder wat verdiensten van experimenten met objektieve toetsing en publikaties daaromtrent te noemen allereerst brengen ze de diskussie over onderwijsdoelstellingen op gang wat o a het vervolg van dit artikel demonstreert ten tweede kunnen ze een bijdrage leveren tot de research op een bepaald terrein zoals ook een van pricks bedoelingen geweest is die hij hopelijk t z t nog zal kunnen realiseren tenslotte geldt voor pricks publikatie in het bijzonder dat hij een ten onrechte verwaarloosd onderwijsdoel opnieuw in de aandacht plaatst dat hij relevante literatuur noemt en dat hij niet alleen een toets zonder meer aanbiedt maar ook enige suggesties t a v het onderwijs handleiding pg 10 11 al kunnen we met de aard van die suggesties niet erg gelukkig zijn zoals nog zal blijken iii interne kritie k m b t de toetsen woorddiscriminatie en opdrachten zouden we ons willen beperken tot de opmerkingen dat foneemdiskriminatie voor de eerste toets een juistere naam zou zijn en dat het geheugen volgens ons bij ledere aktiviteit van het intellekt dus ook bij luisteren een rol speelt9 uitvoeriger will en we zijn over de toets verhalen en verhandelingen wat d oe t de ze t o et s in feite in een eenrichtingssituatie een kommunikatiesituatie waarin de hoorder niet veron dersteld wordt ter plekke als spreker op het gehoorde te reageren worden geschreven teksten aangeboden met als doel slechts dat de leerling deze begrijpt leggen we deze toetspraktijk nu eens naast pricks doelstellingen als opgenoemd in onze eerste paragraaf dan valt het volgende op te merken in het normale maatschappelijk leven neemt luisteren in een eenrichtingssituatie niet de grootste plaats in en luisteren naar geschreven teksten al evenmin inde rdaad vormen d e massamedi a hier op bij tijd e n wijle nieuw s aktualiteiten e en uitzondering maar past hier evenals elders dan niet een kritische en evaluerende houding t a v het gehoorde i p v alleen een begrijpende prick kan toch nauwe lijks menen van niet leerlingen in groepswerksituaties spreken in tweerichtingsverkeer en reageren ook kritisch op elkaar het is niet in te zien hoe deze toets en het daardoor vooronderstelde onderwijs een bijdrage zouden kunnen leveren tot het meer op elkaar afgestemd raken van de taalvaardigheid van de verschillende sociale m il ieus deze problematiek komt verder ter sprake in de volgende paragraaf de voorlopige konklusie moet wel zijn dat de toets de doelste ll ingen geenszins vali deert de luisteraktiviteiten verondersteld door pricks argumenten voor lui s teronder wijs zijn nauwelijks terug te vinden in de toets men zou hier het volgende tegen in kunnen brengen wat pri ck ook doet6 1 beheersing van luistervaardigheid in de eenrichtingssituatie is noodzakelijke voor waarde voor die in de tweerichtingssituatie ons antwoord hierop is dat wij dan graag een onderzoek zouden zien waa rin nu eerst eens deze ste ll ing al dan niet empirisch ondersteund werd voordat er weer nieuwe eenrichtingsverkeer luister 4 toetsen van de cito persen rollen wij kunnen ons nl personen voorstellen die in diskussies voortreffelijk naar een ander luisteren maar bij monologen zich dusdanig gefrustreerd en weinig betrokken voelen door de wetenschap niets terug te kunnen zeggen dat na vijf minuten hun aandacht al afdwaalt bovendien blijft de algemene vraag of delen wel voor het geheel getraind en getoetst moeten worden en of de som van die delen dan wel automatisch het geheel oplevert 2 begrip is een noodzakelijke voorwaarde voor evaluatie en kritische reflektie deze veel gehoorde redenering lijkt ons meer logisch dan psychologisch is een kritisch attitude wel iets dat achteraf bijgebracht kan worden en zo ja hoe veel en hoe lang moet er dan eerst begrepen zijn waarom kunnen trouwens begrip en evalua tie niet telamen en inwerkend op elkaar onderwezen en getoetst worden het konkrete effekt van redeneringen als bovenstaande op ons nederlandse onderwijs is dat in de praktijk de oefening in evaluatieve vaardigheden uitgesteld wordt tot na de leerplichtige leeftijd of het verlaten van de school o 3 de eenrichtingssituatie trainen en toetsen is een legitiem doel in zich omdat zowel de massamedia als de gangbare onderwijspraktijk meestal een dergelijke situatie veronderstellen in dat geval had prick e e a ook beter als apart onderwijsdoel in zijn publikatie kunnen vermelden wat wij van de kwaliteit van een dergelijke onderwijsdoelstelling vinden zal duidelijk worden in de volgende paragrafen iv externe kritie k wat speelt volgens ons een rol bij luistervaardigheid en welke konsekwenties heeft dit voor luisteronderwijs het is niet onze bedoeling een en ander uitputtend te behande len in het kader van dit artikel wel kan gesteld worden dat in maatschappelijke situa ties ook die waar prick in zijn argumenten naar verwijst twee groepen faktoren in ieder geval optreden a faktoren waarover o a de sociale psychologie beweringen doet het gaat hier om zaken als versch il in referentiekader neiging tot resistance to change neiging tot selektieve perceptie en retentie alleen waarnemen en onthouden wat in je denk straatje past anderzijds de effekten van luistergedrag als empa thisch invoelend luisteren en unconditional positive regard onvoorwaardelijke akseptatie b faktoren waarover de algemene linguistiek en de sociolinguistiek beweringen doen zoals kennis van de taal en bepaalde varianten daa rv an binnen een kommunikatie ve gemeenschap bv visserstaal zeeuws taal van de arbeidersklasse kennis van zaken in de buitentalige werkelijkheid waarnaar de taaluiting verwijst nauw met het voorgaande verbonden kennis van de aktuele kommunikatiesituatie bv wie is er spreker wie zijn er nog meer hoorders behalve ik wat wil de spreker met zijn boodschap bereiken waarom zit ik te luisteren en kennis van kontekst al datgene aan taal dat aan de boodschap vooraf is gegaan of erop volgt 2 wat vinden we van deze faktor0n die in de individuele en sociale realiteit een rol spelen ook bij 5e klassers van het basisonderwijs terug in pricks toets het antwoord moet luiden niets de teksten en de situatie waarin ze aangeboden worden zullen geen enkele emotie du s noch v erz et noc h behoefte tot invoelend lui steren of wat voor reagerend luisteren dan ook bij de leerlingen oproepen wat kennis van de taal en zijn sociale varianten betreft is in de teksten gekozen voor het abn van de midden en hogere klasse en zodoende voor kennis van en interesse in de hele leefwereld die daaraan vastzit de reaktie van de kinderen uit lagere milieus die prick beschrijft op pg 9 van zijn publikatie ze waren voor de verhalen minder enthousiast dan hun leeftijdgenootjes uit de middenklasse en lachten bv op de verkeerde momenten lijkt ons dan ook eigenlijk het enige reele luisterprobleem dat in de hele publikatie aange sneden wordt des te meer te betreuren dat een en ander voor de vernieuwde uitgave van de toets geen konsekwenties blijkt te hebben gehad de teksten zijn onveranderd gebleven wat de kommunikatieve situatie betreft merkt prick zelf op pg 9 al op bij he t lui s t e r e n krijgt d e lee rling de vr age n ec ht e r ni e t te zien voor hij het v e rhaal he e ft gehoord wij beseffen wel degelijk dat we een onnatuurlijke situatie creeren wanneer we iemand ergens naar laten luisteren zonder een bepaalde opdracht te geven luiste ren is immers niet alleen maar registreren maar gebeurt met een bepaalde intentie voorlopig beperken we ons tot de registratie van dit probleem de effekten van een dergelijke toets op het luisteronderwijs kunnen theoretisch vol ge n s ons d e volge nd e z ijn geen verandering er wordt maatschappelijk irrelevant luisteronderwijs luister onderwijs waarbij voornoemde faktoren kunstmatig uitgeschakeld zijn gegeven en de toets sluit daarop aa n geen verandering er wordt maatschappelijk relevant luisteronderwijs gegeven en het afnemen van de toets verandert daar niets aan in dit geval kan men zeggen dat de toets niet valide is ten opzichte van het gegeven onderwij s en dus zinloos dat hij een noodzakelijke deelvaardigheid zou meten dient nl nog maar bewezen te worden zie iii wel verandering het luisteronderwijs gaat zich ri chten op de toets en wordt dus maatschappelijk irrelevant warries 3 heeft gesuggereerd dat toetsen geen richting zouden geven aan het onderwijs het betoog van de vries 4 overtuigt ons echter aanzienlijk meer mede gezien het treffende voorbeeld dat prick en van deursen zelf bieden van voornoemde tendens de meeste onderwijzers zullen beseffen dat de luis tervaardigh e id van groot belang is en er daarom ook voortdurend aandacht aan be s teden van gericht onderwijs zal in de meeste gevallen geen sprake zijn omdat men niet weet hoe dit kan worden gerealiseerd daarom vragen wij de onderwijzers die een methode hebben ontwikkeld om hun leerlingen te lere n luisteren ons hier van te berichten we kunnen dan in de volgende uitgave van deze handleiding uitgebreide aandacht besteden aan het aanleren van de vaardighe id die deze toets wil meten kursiveringen van ons hb jg de didaktische luistertips die prick en van deursen ve rv olgens ze lf geven zijn dan ook alle van hetzelfde karakter als de toets het is misschien goed ter afsluiting van deze paragraaf nog een in zwart en wit stijl samen te vatten wat voor soort luisteronderwijs deze toets impliceert wat leert de leerling en wat wordt er getoetst dat hij geleerd heeft waa rnaar je luistert heeft niets met jezelf en of de maatschappij waarin je leeft te make n eenrichtingsverkeer is de meest normale kommunikatievorm als luisteraar hou je je mond en probeer je alleen te begrijpen wat er gezegd wordt v moedertaalonderwijs en objektieve studietoetse n zomin als er in onze opvatting van luisteronderwijs plaats is voor pricks luistertoets zomin passen objektieve studietoetsen in het algemeen in onze opvatting van moeder taalonderwijs wij zullen dit als volgt beredeneren taal is geen doel maar een middel een instrument een instrument primair om te kommuniceren en kommunikatie dient weer om samen iets in of met de wereld te doen sekundair is taal een vervoermiddel voor het denken een middel om een wereld beeld te krijgen of te houden beide funkties worden geeffektueerd in taalgebruiks situaties 5 de vraag is nu om wat in of met de wereld te doen en op basis van wat voor n wereldbeeld deze vraag heeft zijn gevolgen voor moedertaalonderwijs wat wij hier opvatten als oefening in taalgebruikssituaties hij maakt duidelijk d a t een waardevrij moedertaal onderwijs niet bestaat en dat de lera ar en de groep evenals bij andere lee rstofgebie den maar hier a fortiori verplicht zijn te expliciteren wat ze in of met de wereld willen doen en waaro m anders gezegd leraar en groep moeten zich bewu s t maken tot welke trends in de maatschappij ze met hun onderwij s een bijdrage willen leveren en tot welke niet 6 sleutelvraag hierbij lijkt ons persoonlijk de verhouding tus sen aanpassing en weerbaarheid van de leerling d w z resp zijn mogelijkheden om zich te bewegen in de maatschappij zoals deze is en zijn mo gelijkheden om desgewenst die maatschappij te veranderen het antwoord op de beide voorgaande vra gen heeft uiter aard gevolgen voor de specifieke doelen die leraa r en groep zichzelf stellen m aa r ook voor alles wat met die doelen sam e n moet hang en leerstof werkvormen leeraktivitei ten en de toetsings of evalu a tiemeth o de de objektieve studietoets impliceert een voorafgaand taalonderwij s waarin taal doel is en geen middel imm ers een r eel e kommunikatie situatie v an mensen ree t hun diverse mentalite it e n b ela ngen maatschappe lijk e klasse n en ongrijpbaarheden onttrekt z ic h per definitie aan iedere o bje ktieve toetsing wa nneer moederta a londerwijs als doel in zich wordt gehanteerd losgema a kt van de realiteit van mensen en hun maatschappij dient het op impliciet indoktrinerend e manier de bestaande ma a tschappelijke o rde wij kunnen er niet genoeg op wijzen dat ook 5e kla s sers basisonderwijs mensen z ijn die leven en zullen leven in een maatschappij en dat vo o r hen al het boven s taande o p hun niveau evenzeer geldt als voor iedere leerling student o f volwassene die meed oet aan die vorm van agogische aktie die we onderwijs noemen 8 na aldus onze afwijzing van het gebruik van objektieve studiet oetsen in het moeder taalonderwijs zowel voor diagnostis ch en evaluatief als uiter a ard dus ook voor selek tief gebruik beargumenteerd t e hebben willen wij tra c hten enig zich op alt e rnatieve vormen van evaluatie te bieden 1 evaluatieme th oden hanteren die v alid e z ijn t o v o nderwijsdoelen het aardige van deze methoden is dat ze in hun eenvoud waars chijnlijk aanzienlijk minder tijd geld en mankracht kosten dan de door het cito vervaardigde toetsen spreken als er gesproken moet worden luist e ren als er geluisterd moet worden enz en dat evalue ren dit alles in een zo echt en maatschappelijk relevant mogelijke kommunikatie 7 situatie uiteindelijk komen we hiermee waarschijnlijk bij projektonderwijs terecht of bij ontscholing 9 2 samen kriteria opstellen en het produkt daarop evalueren zulke kriteria kunnen bv ontleend worden aan de eisen van de situatie van het vak van de individuele en sociale identiteit van leraar en of leerlingen en of derden enz ze kunnen betrek king hebben op zender boodschap en ontvanger in de kommunikatiedaad 3 niet alleen het produkt maar vooral ook het proces evalueren het gaat hier om vragen als wat hebben we gedaan wat hebben we daaraan gehad sluit dat aan bij wat we willen bereiken hebben we goed samengewerkt hoe hebben we het gevonden 2 0 4 evalueren in gesprekken het is wel triest dat de onderwijstechnologie het al zover heeft gebracht dat we de mogelijkheid tot een dialoog als apart punt in een artikel moeten opvoeren wat ligt er nu eigenlijk meer voor de hand dan praten over hoever je ergens mee bent zonodig op basis van een produkt en of je je bezighouden als zinvol en prettig ervaart voor een moedertaalonderwijs als door ons geschetst waarin de leraar een duidelijke begeleidersrol vervultz biedt een evaluatieve dia loog of polyloog aanzienlijk meer dan een objektieve studietoets want in zo n toets kommuniceren leraar en leerling sekundair nl via schrift in een van te voren zo opgesteld kader dat de een alleen vraagt en de ander alleen antwoordt terwijl vraag en antwoordmogelijkheden sterk ingeperkt zijn en iedere divergentie onmo gelijk vi obj e ktieve studietoets e n e n onderwijstechnologi e nadat we de nadelen hebben nagegaan van objektieve studietoetsen in de praktijk van een maatschappelijk relevant onderwijs en getracht hebben een alternatief te bieden zullen we tenslotte de geclaimde voordelen van deze toetsen bekijken en analyseren vaak wordt de kontroleerbaarheid als argument gebruikt de doelstell ing van het stuk onderwijs is zoveel mogelijk operationeel gemaakt geschikte l eerstof leeraktiviteiten werkvormen en media bepaald en de objektieve toets is nu het instrument dat exakt kan meten of het gegarandeerde doel in de gegarandeerde tijd is bereikt mager verge lijkt het hele proces met het kopen van een auto waarbij de koper toch wil weten wat hij koopt en of dat wel goed is2 2 wij zijn van mening dat deze mechanische opvatting miskent dat leren en onderwijzen vaak een aktiviteit with hoped for product is2 3 dat onderwijs niet het al dan niet konsumeren van een bepaald produkt is zoals het kopen van een auto maar dat onderwijs het samen op gang brengen stimuleren en sturen van belangrijke menselijke en maatschappelijke ontwikkelingsprocessen op langere termijn kan zijn die nu door de drukkende trivialiteit van het direkt meetbare dreigen te worden afgeremd een ander argument is de herhaalbaarheid een programma als voornoemd van opera tionele doelstelling tot en met objektieve toetsing kan steeds op wie dan ook wanneer en waar dan ook worden toegepast met steeds hetzelfde gewenste resultaat in het gunstigste geval pretenderen alternatieve leerwegen al te opvallende verschillen in persoon tijd en ruimte op te vangen een voorbeeld van dit argument gehanteerd in een brochure van het cito een voordeel van het zelf maken van items hb jg is dat u na een paar jaar over een aardige verzameling items plus de antwoorden kunt beschikken waa rvan u en uw kollega s kunnen profiteren 2 dat van aansluiting op individuele en sociale realiteit op deze manier geen en van het vastleggen van verouder de kennis des te meer sprake zal zijn ligt voor de hand een derde argument is dat van de vergelijkbaarheid objektieve studietoetsen worden veelal gehanteerd als middel om onderwijsresultaten van leerlingen klassen scholen te vergelijken op efficientie van het gegeven onderwijs wat impliceert dit gebruik de opvatting dat iedereen op ieder moment hetzelfde zou moeten leren en dat het school systeem moet voorschrijven wat dat is een opvatting die in de praktijk van ons onderwijssysteem ook tot uiting komt in het bestaan van centrale leerplannen eind examens en het jaarklassensysteem een opvatting die zeer nauw samenhangt met de selektieproblematiek die het onmogelijk maakt voldoende in te spelen op de indivi duele en sociale behoeften van de betrokkenen bij het onderwijs en die goodman en illich 2 5 niet onbegrijpelijk tot de gedachte gebracht heeft de hele school nu maar als reddeloos op te geven en het leren te organiseren op basis van eigen motivatie in vrijwillige kursussen het zal duidelijk zijn dat wij objektieve studietoetsen zien als een integrerend bestand deel van het model en het daarmee impliciet gegeven waardensysteem dat de moderne onderwijstechnologie hanteert wij willen dit artikel besluiten met een citaat uit de vries 4 waarin hij dit waardensysteem t a v mens en maatschappij o i zeer helder en overtuigend samenvat de mens is testbaar of dient in het onderwijs testbaar gemaakt te worden dat betekent dat hij onder bepaalde nauwkeurig te definieren omstandighe den steeds weer op dezelfde voorspelbare manier zal reageren d w z de mens dient aan zich zelf en andere mensen gelijk te blijven er is weinig of geen plaats voor een persoonlijke ontwikkeling op grond van de individuele begaafheid geaardheid en moti vatie de fundamentele doelstelling v an onderwijs bij uitstek ve rvolgens kan de mens gelijk gemaakt worden aan zijn taak d w z primair is er de taak waaraan hij zich op min of meer behendige wijze dient aan te passen deze van buiten opgelegde taak wordt door het verleden bepaald op grond van economische en maatschappelijke waar de om een maximale efficiente van dit aanpassingsproces te verzekeren dient het systeem uitermate selectief en competitief te zijn ko rt samengevat alles is meetbaar manipuleerbaar voorspelbaar en heeft een economische waarde er is geen heden en geen toekomst de mens is een door psychisch chemische krachten gestuurde machine theodore roszak spreekt van het mechanistisch imperatief de vicieuze cirkelgang wordt dan gesloten door diegenen die zich in de competitieve veldslag het best aan dit mens en maatschappijbeeld kunnen aanpassen en daarmee het bestaande paradigma stabiliseren en consolideren helge bonset geeft taalbeheersing van het nederlands aan het instituut opleiding leraren van het nutsseminarium a d universiteit van amsterdam jan griffioen geeft didaktiek van het nederlands aan de rijksuniversiteit te leiden overgenomen uit vernieuwing van opvoeding en onderwijs tijdschrift van de werkgemeenschap voor vern ieuwing van opvoeding en onderwijs jrg 30 nr 311 dec 1972 9 no ten 1 voor een definitie van ee n objektieve stu dietoets zie g r o ot a d d e r f v an naer s sen e a studietoe tsen con strueren afnemen analyseren d en haag 1 969 p 9 2 zie voor d eze termen wa rries e drie redenen om te toetsen in he t onderwijs in ped stud 48 1971 p 152 161 3 zonder twij fel treden d e d oor ons beschreven effekten bij selektief ge bruik nog sterker op maar we hebben o n s bewust willen afzetten tegen de vaak gehoorde opvatting d at obje ktieve stud ie toetsen best een goe d hulpmid del zijn zolang ze maar niet ter selektie dienen 4 beh alve van deze p ublikatie maken we ook gebruik van d eursen j i van l pri c k han dle iding lu iste rtoets a rnhem 1972 pr i ck l verslag van de constructie en afname van een luistertoets voor de vijfde klas basisonde r wijs arnhem 1971 citomemo nr 27 een gesprek met l eo p rick gevoerd op 13 10 72 naar aan leiding van zijn en onze publi ka ties 5 listenability wordt d oor ha rwoo d k a a concep t of listenability in d u ke r s e dr listening r eadings new york lon don 1966 p 23 omschreven als the effect of style i e the number kin d and arrangement of the message in the signal upon the p erson r ece iving deze factor en de audibility zaken als ruis akoesti sche invloeden etc bepalen samen de com prehensibili t y van een gespro ken boodschap 6 b lijkens het gesprek van 13 10 72 7 vgl ook d e strateg ie van m ell en be rg g j e a vaardigheden en tekorten een strategie voor het analyseren van onderwijsdoelen i n ndl ts v psych ologie en haar grensgebieden 23 1968 p 609 631 8 m n de in noot 5 genoem de reader 9 we baseren ons hierbij op de struktuur van het intellekt zoals di e wordt gezien door guilford j p traits of creativity in anderson h h edr creativity and its cultivation new york 1959 p 1 4 2 161 1 0 vgl verwey h e a leesvoer in moer 197 1 nr 3 p 82 85 en b evers j a a m studielessen een dive rgente visie d en bosch 1970 kpc afd avo vwo nr 25 p 44 1 1 zie over h et frame of reference de verschillende artt in duke r o c resistance to change b ennis w g k d b enne r chin edrs the planning of change london etc 19692 p 4 86 525 selektieve perceptie en selektieve retentie be rgen j m s van wat te denken van slech te leesinvloeden i n dux 33 1966 p 4 12 3 2 4 ook in voorwerp van aanhoudende zorg purmerend 1971 p 66 77 em p athisch luisteren vrol ijk a m f dijkema g timm erman gespreksmodell en een geprogrammee rde instruktie alphen a d rijn 1971 uncond itional positive regard zie vrolijk o c 12 d ik s c j g kooij beginselen van de algemene taalwetenschap utrecht antwerpen 1970 h iii ubers g a c taalgebruik alledaags en wetenschappelijk in jeugd en samenleving 2 1972 nr 1 p 31 42 1 3 w a r r i es e de invloed van een toe tsprogramma in ped stud 49 1972 p 73 82 zijn konk lusies zij n des te verbazender om d at blijkens zijn artikel b v 57 van de door hem on dervraagde onderwijzers he t eens is met de uitspraak de toets werkt training in de han d en 467o met je voel t je gedwongen om met d e opgaven van de vorige jaren of an der toetstmateriaal te oefenen toch geen geringe getallen 1 4 vr i es m j de het moderne onderwijs stemt mensen als machines qf op h un taak in vrij nederland d d 8 juli 1972 p 13 1 5 afl 2 in de serie het ges l oten systeem van mens en maatschappij 1 5 dik koo ij o c h 1 ii i 16 we rkgroe p pr o d u kt i e en verspreid i ng w v o stellingen over de maatschappij in mededelingenb lad van de cen trale werkgroep nr 1 8 1 7 hart t wegwijs of we lke weg gewezen wo rdt i n nieuwsbrief van de landelijke organisa tie van k ritiese leraren 197 1 nr 8 p 20 25 1 8 h et doel van agogische actie is het bewerk stelligen van verander i ngen bij een klient in het on der wijs is de klient d e leerl ing zie voorts b ennis e a o c en beugen m van sociale technologie en he t instrumentele aspect van agogische actie assen 19714 1 9 lees evers b h j modern projektonder wijs dwingt tot gemotiveerd en verantwoord taalgebruik in levt 1971 nr 275 p 83 90 illich i ontscholing van de maatschappij het einde van een illusie baarn 1 972 20 zie j aco b s h j groepswerk in didactisch perspectief i n vern van opv en ond 29 1971 nr 294 p 406 417 en co rte e de ontwe rp van een model voo r didac tisc he evaluatie i n ped stu d 4 8 1971 p 328 342 10 2 1 zie hiervoo r roge r s c r leren in v rijh e id haar lem 19 71 22 ma ge r r f het bep alen va n doelstellingen voo r geprogram m eerde instruc tie alphen a d rijn 1966 t o pg 17 23 vgl citaat aschner bij bergeijk j van didac tisch handelen een terreinverkenning in verban d m et de practische scholing van aa nstaande leraren gronin gen 19 7 1 d iss p 73 24 p ete rs bips m e a studie toe tsen toelichting bij ee n ge luidsband me t diaserie a rnh e m 1972 nr 6 25 goodman p compulsory miseducation pinguin educational specials 19722 i llic h zie noot 19 bruikbaarheid van objektieve studietoetsen in het onderwij s l eo prick en hildo weldorp het cito bestrijkt met zijn materiaal een groot gedeelte van het onderwijs omdat de toetsen die dit instituut construeert veelal op kritieke momenten in het onderwijs worden gehanteerd zoals bij toelatingsprocedures en eindexamens beinvloeden zij dat onderwijs dit te meer als gevolg van het ontbreken van een instituut voor leerplanont wikkeling voor de meeste vakken het construeren van een toets ter meting van in de regel vage onderwijsdoelstellingen houdt een grote verantwoordelijkheid in voor de mensen die zich hiermee bezighou den om al deze redenen is het gewenst dat een ieder die zich betrokken voelt bij ons onderwijs deze invloedrijke instelling met een gezonde dosis wantrouwen bekijkt en kritisch begeleidt vanuit dit oogpunt bezien kunnen wij alleen maar gelukkig zijn met het artikel van bonset en griffioen met toets en band door het ganse land hoe gebrekkig dit ook moge zijn het doel van onze reactie is niet alleen deze gebrekkigheid te demonstreren maar tevens het denken over de doelstellingen van het moedertaalonderwijs te bevorde ren omdat de lezer het artikel van b en g bij de hand heeft leek het ons het meest voor de hand liggend op een en ander puntsgewijs te reageren daarbij willen we beginnen met hoofdstuk ii interne kritiek omdat in het voorgaan de gesproken wordt over de opzet van het artikel en daarna een overzicht wordt gegeven van de inhoud van pricks cito publikatie 19 gevolgd door enkele opmer kingen par ii over de verdiensten van deze en dergelijke publikaties 1 hoofdstuk iii interne kritie k hoofdstuk iii begint met de opmerking van b en g dat zij de term woorddiskriminatie liever zouden vervangen door die van foneemdiscriminatie de reden van deze voor keur is ons niet duidelijk na deze weinig relevante opmerking stellen de schrijvers dat het geheugen volgens ons bij iedere aktiviteit van het intellect dus ook bij luisteren een rol speelt een belangrijke moeilijkheid bij het begrijpen van een auditief gepresenteerde tekst is da t 11