Communicatieonderwijs op de sociale academie

Publicatie datum: 1971-01-01
Collectie: 02
Volume: 02
Nummer: 1
Pagina’s: 85-88

Documenten

de conscientizacao dit einddoel is niet te vertalen in vaardigheden of ken nis bij een schriftelijk examen zoals dat nu bestaat is dat onmogelijk ook al omdat de leerling tijd gegund moet worden om met behulp van andere informatie de aangeboden tekst te evalueren 7 de reactie van veel leraren op dit ontwerp is voorspelbaar het is een utopie het is praktisch niet uitvoerbaar zij moeten echter wel bedenken dat de keuze tussen kritisch en begrijpend lezen een politieke keus is en een politieke keus doet men niet op praktische gronden note n 1 e s f riemens feteris de problematiek van de tekstbehandeling als exa menonderdeel levende talen 1971 p 333 339 2 idem p 334 3 neil postman illiteracy in america position papers the politics of reading in harvard educational review 40 2 may 1970 p 244 252 4 paulo freire the political literacy process an introduction in iuthe rische monatshefte 5 natuurlijk is dit een zeer onvolledige weergave van freires theorie deze wordt uitgebreider uiteengezet in onderstaande artikelen freire schrijft vanuit derde wereldperspectief mmaar geeft aan dat zijn theorieen ook voor opvoeding in het algemeen gelden paulo freire the adult literacy process as cultural action for freedom in harvard educational review 40 2 may 19 70 1 p 205 225 paulo freire cultural action and conscientization in harvard educational review 40 3 august 1970 p 452 477 albert o silva paulo freire opvoeding als bevrijding streven 24 7 april 19711 p 689 698 6 martha l king bernice d e1linger and willavene wolf eds critical reading new york 1967 7 in moer 71 55 e v is echter een methode beschreven waarop kritisch lezen wel tot examenonderdeel kan worden communicatieonderwijs op de sociale academi e joost v a n room het vak nederlands in s ociale en a a nverwante a cademie s een bezem wat doe je ermee je veegt ermee de vl o er jawel dat is mi ssc hien wel je eerste doelstell ing zij het een nogal negatieve als je met onze m o edert a al deze sector van het hbo binnentreedt puinruimen en aanvegen wat heeft het havo vwo de adolescent aangeda a n natuurlijk wil ik niet ge neraliseren de middelbare school weet ook wel taalvermogens te wekken 85 feeling v oor literatuur t e kweken en ig inzicht b ij te brenge n voor wetmatig heden maa r toch t l ijk t me niet te boud om te bewere n da t de veelge roemde taal communicatietraining e r bekaa i d afkomt bij ons voortgezet onder wij s tot nu toe moeten we toch constateren dat een grote meerderheid van ler aren nederlands het vak niet pr imair ziet als een voer tuig van informat i e dat je zorgvuldig moet assembleren en onderhouden aangezien in maatschappelijk en sociaal cultureel werk relationele processen tussen mensen centraal staan maken de academies zich zorgen over dit manco de docenten nederlands die er werken meestal 8 a 12 u ur per week als staf docent of parttime uu r docent e proberen daar wat aan te doen in de hun k r ap toegemeten uren een lesuur per week per groep gedurende twee leerjaren vaak omgebouwd tot een half dagdeel per t wee weken deze docenten zijn veel al gerecruteerd uit m o opleidingen er loopt een enkele ex journalist tussen door zoals ikzelf in de vervolgcursussen heet het vak soms verslaglegging in dit artikel wil ik enige ervari ngen vertellen van coll ega s en mezelf er is dan i n elk geval te melden dat we ons tot gemeld puinr uimen in eerste in stantie geroepen voelen abiturienten van het vhmo zijn in t algemeen gee n bekwame communicators relatief gezien zijn spreken en luisteren meer ver waarloosd als oefenterrein dan schrijven en l ezen de eerste beginsel en van de discussietechniek zijn een openbaring voor de meeste eerstej aarsstudenten ze ontdekken hoe verward en ondoelmatig de gesprekken zijn juist in groepsb ij eenkomsten die doelgericht werken zij ervaren tot hun schrik hoe het overleg in b v werkgroepsverband de mist ingaat door het aarzelend optreden van de gespreksle ider 6f door de autocratische houd ing van deze centrale figuur een rol die zij dankzij de verder voortschrijdende democratisering vaak zelf moeten vervullen dat mensen slechts naar elkaar luisteren en ook daardoor de com municatie bederven wordt voor hen een realiteit al is het een opengetrapte deur voor ieder die een beetje over taalgebruik heeft nagedacht zo worden de doelstelli ngen van het nederlands vanze lf geboren het aardige is dat in deze academies het aanschouwelij k e materiaal voor het grijpen ligt de studenten worden geconfronteerd met stromen informatiestencils moeten zelf stageverslagen of rapportjes van oefenclubs schri jven in een l ater stadium werkstukken scripties kortom er zijn talloze mogelijkheden voor koppeling aan de opl e i dingspraktijk nederlands in deze onderwijssector u voelt wel dat het zo bekeken tendeert naar taalbeheers i ng verkeert ondanks deze duidelij ke wegwijzers nog i n een laboratoriumsituatie dat kan ook moeilijk anders de docenten maken hun eerste verkenn ingen een enigszins omlijnde didactiek bestaat niet om van stu dieboeken maar te zwijgen net als de secti es taalbeheersing aan de univer siteite n i n utrecht en amsterdam zoeken wij ons heil bij flesch klare zelko en de boekjes van van der werff hoe maak ik mijn gesch r iften lees baar of de boer schriftel ijk rapporter en verder zoekt ieder zijn eigen o n derwijsmiddelen veela l puttend uit het mater i aal van ijverige collegiale werk groepjes 86 sommigen zetten een keuzeli j st van cursussen op f en methode van werken is de hele groep eerstejaars een basiscursus te geven van algemene strekking en vervolgens g e scheiden intere ssegroe pjes te vormen rondom deelcursu sje s als kritisch luisteren en lezen argumentatieleer l samenvatten hers chrijven rap port eren ta al en beinvloeding re clames sneller beter lezen het interview hoe werken communicat i e process en creatief schrijven taalhantering van pers en omroep duidelijk zal zijn dat band en videorecorder royaal toep assing vinden anderen voelen er meer voor of vinden het beter om zoveel mogelijk op de individuele toer te gaan ze begeleiden de studerenden in hun concr e te werk geven b v in lesverband aanwijzingen hoe je een b ibliotheek gebruikt bij de voorbereiding van een werk stuk hoe je he t nodige materi aa l schift en ver werkt tot een grondtekst hoe de indeling en layout daarv an zou kunnen zijn enz het is denkba ar dat de docent nederl ands op een gegeven moment de h ele studiebegeleiding tot zijn t aak gaat rekenen en dan met name het leren stu deren het omgaan met de stof hoe maak je e en bruikbaar dict aat e e n rede lijk excerpt kun je voor jezel f vragen formuleren bij misschien onoverzich telijk studiemateriaal en a ldus later jezelf ov erhoren overwinning van spreekangs t weer een a n der subdoel opv oeding tot vrij moedig spreken in het openbaar het klinkt s uccesserig m a ar je doet er de toekoms tige welzijnswerkers een groot plezier mee er zit doodgewone ins truct i e aan vast ra ak v an tevoren zo vertrouwd me t w at je breng e n wilt da t woord keus en zinsbouw ontstaan tijdens de caus erie zelf r angschik je aantekeningen logisch en zet ze overzichtelijk in trefw oorden op aan een kant be schreven papiertjes gebruik illus tr a tiema teria al of pak een krijtje als dat t e pa s komt in de gang v an het betoog let op de e i gen houding hoe ontstaa t contact met het publiek enfin en dan een aanduiding van al die risico s die de spreker loopt zo als e entonigheid clich em a tigheid gedramati seer of dem ago gie onnauwkeurigheid in formuleringen het verschil met de bekende spreekbeu rt van de middelbare school kan b v ook hierin ui tko men dat in een a cademielesuur de ob s ervatie een rol g a at spelen waarnemers en n otulisten in de groep zorgen voor een interes sante evaluatie van vorm en inhoud het leeftijdsniveau van de studerenden laat trouwen s eenreeks v a n middeltjes en methodetjes toe die elders niet goed denkba a r zijn neem de bestudering van jargon op sociale academies waar abstracte thema s en alfa theorieen hoog opgetast liggen waart het spook van de taalverduistering rond soms heeft het er de schijn van dat het gesproken en geschreven woord zich hier een eigen aureool verwerft een verb alisme vol stokpa ardjes en sj ibbolets dat je als nuchter toeschouwer huiveringen bezorgt hier ligt een schone taak voor de ta albeheerser hij zal voor de studenten voelbaar moeten maken dat zij zich zonder enig bezwaar de gangbare terme n 87 uit sociologie psychologie agologie enz mogen eigen maken maar dan alleen onder de conditie dat zij de functie van deze termen helder blijven z i en het zijn afspraken in het wetenschappelij k verkeer en geen symbolen waarmee je de werkelijkheid van vl ees en bloed te lijf gaat of die je in het algemeen spraakgebruik mag laten doordringen een ideale gelegenheid dus om het verband tussen taal en denken taal en attitude aan te tonen woorden als participeren focus ide ntiteit exponent scala correlatie ze worden te pas en te onpas geb ruikt soms alleen maar om een kwasi geleerd heid ten toon te spreiden maar ook de zinswendingen en zinsopbouw lij den onder dit euvel van opgeklopt schuim de statustaal is een luie taal de spre ker of schrijver onderneemt geen pogingen meer om zich in zijn eigen oor spronkelijkheid uit te drukken logisch dat z6 het zaad wordt gestrooid voor de diep betreurde communicatiestoornissen in het latere beroepsleven ook het spreken van de slimme politicus opgenomen op de band en geana lyseerd in de les is goed oefenmateriaal officiele s tukken van instanties ver der recl ame en publiciteit in het algemeen leveren een grote voorraad teksten op die een ontleding waard zijn wil de groep zelf aan t werk dan kan men een praktij ksituatie uit de be roepssfeer kiezen of bedenken d aarin is ee n serie taaltrainingen onder te bren gen voorbeeld in een stadswijk komt een actie op gang het buurtcentrum verleent service en zorgt voor communicatie tussen de deelnemers aan de actie en de bewoners voor het doel zijn nodig een buurtkr antje pamfletten uitno digingen voor een meeting affiches brieven aan au toriteiten en instanties int erviews contacten met de pers wie de zaak real i stisch willen maken kunnen aansluiting zoeken bij bestaan de actiegr oepen in de omgeving van de academie en daar assistentie ve rlenen met de bovenomschreven middelen bovendien een kolfje naar de hand van integratieliefhebbers een lesje politisering zit er op z n minst wel in nietwaar 88