Communicatieve vaardigheden in het beroepsgerichte secundair (moeder)taalonderwijs

communicatieve vaardigheden in het beroepsgerichte secundair moeder taalonderwijs anne lemaitre komt de talenopleiding in het hoger secundair onderwijs tegemoet aan de behoef ten van de leerlingen en de eisen van het bedrijfsleven dit is de centrale vraag in een onderzoek dat wij van 1988 tot 1989 hebben uitgevoerd in de provincie oost vlaanderen in opdracht van de cel voor het vlaams provinciaal onderwijs lemaitre 1989 we hebben een bedrijfsonderzoek georganiseerd waaraan in het totaal 20 bedrijven uit verschillende sectoren metaalnijverheid machinebouw textielnijver heid drukkerij bank en verzekeringswezen hebben meegewerkt verder hebben we een leerlingenenquete gehouden in 4 oostvlaamse provinciale scholen het aantal respondenten bedroeg 276 142 leerlingen uit de zachte en 134 uit de harde technische richtingen hebben een enqueteformulier ingevuld c yj4 3i y i pqs 1 e i m a owel de leerlingenenquete als het gewijzigd lee iingenaanbod 2 de toene het onderzoek in de bedrijven mende complexiteit van de maatschappij geven een vrij ontnuchterend ant en het veranderde arbeidsprofiel hebben de woord op onze vraag of de vraag naar de zin van het talenonderwijs talenopleiding in het hoger heel acuut gemaakt tot fundamentele ver sotegemoet komt aan de behoeften van anderingen heeft dit nog niet geleid echt de leerlingen en de eisen van het bedrijfsle vernieuwende schoolboeken of methodes ven de kwaliteit het rendement en de zijn een minderheid wel oogt de lay out doelgerichtheid van de talenopleiding wor fraaier en klinkt het jargon moderner den globaal als onvoldoende ervaren toch utilitair beroepsgericht talenonderwijs stuit toont het bedrijfsleven ook bewondering vaak op verzet het is dan ook niet verwon voor de geweldige vaak individuele derlijk dat de industrie zelf praktisch gerich inspanningen en begrip voor de ontzettend te taalcursussen inricht omdat het reguliere moeilijke omstandigheden waarin de talen onderwijs aan die behoefte niet kan of niet opleiding gebeurt het bedrijfsleven wil wil voldoen geen beschuldigende vinger uitsteken wel een helpende hand tijdens de crisis van de jaren tachtig werd de dynamiek van onderwijs en onderne de bedrijfswereld gestimuleerd door een ming is echter wel erg verschillend het geweldige overlevingsdrang overleven kon bedrijfsleven is sterk evolutief en troeft een alleen maar indien de bedrijven zich anders groot aanpassingsvermogen overlevingsin gingen orienteren het volstond niet meer stinct het onderwijs is statischer en kan om technisch hoogstaande produkten af te niet snel reageren op prikkels van buitenaf leveren de concurrentie was zo hevig dat 21e jaargang nummer 1 2 sep dec 1991 technische perfectie en commerciele luistervaardigheid gerichtheid absoluut onontbeerlijk werden kwaliteitszorg was het antwoord maar het volgen van een briefing een toespraak kwaliteitszorg veronderste lt meer samen of een uiteenze tting is niet echt problema werking overleg informatieoverdracht tisch op dit niveau wel op het niveau van communicatie werd essentieel discussie het beroepsonderwijs er werd nog niet ren en rappo rteren moest op elk niveau vastgesteld dat dit aanleiding zou geven tot kunnen gebeuren ai snel bleek dat a2 ers misverstanden of verkeerd begrip maar vaak ook a1 afgestudeerden of uni een verkl aring kan gezocht worden in het versitairen niet in staat waren om een pro feit dat het vaak gaat om mededelingen bleem voorstel of procedure mondeling of i v m de werkomstandigheden of de uitoe schri ftelijk op een adequate wijze te rappor fening van de functie persoonlijke betrok teren kenheid verhoogt het begrip vragen of kri tiek worden hoogst zelden geformuleerd zelfs tegenstrijdigheden of lacunes in een het bedrijfsonderzoek uiteenzett ing passeren zonder protest de taalgebruikssituaties leesvaardigheid een taalgebruikssituatie is een welomschre ven context waarin de gebruiker individueel ook hier weinig problemen slechts een of in groep zijn taal passief of actief han bed rijf was van oordeel dat tekstbegrip pro blematisch is en voo rzag de teksten die teert verdoodt delbeke hebben een lijst aangereikt met 27 taalgebruikssituaties voor a2 ers waren bestemd van de een voudigste formuleringen opmerking dit waarvan de gebruiksfrequentie het kennis peil en het tekort werden gemeten voor bedrijf gaf wel toe niet de beste a2 ers te het huidige onderzoek werd die lijst enigs kunnen aantrekken waarschijnlijk vanwege de relatief lage lonen zins aangepast taalgebruikssituaties die betrekking hebben op het taalgebruik bui ten het werkverband waren niet relevant en a vakliteratuur en handleidingen zijn zel den bedoeld voor arbeiders die in de werden geschrapt anderzijds werd de lijst uitgebreid met taalgebruikssituaties die toe produktie tewerkgesteld zijn maar wel gesneden zijn op de taakomschrijving van voor de a2 er die in de onderhouds dienst werkt of als technisch bediende de technicus in het bed rijf b v een uiteen zetting geven bij de werking van een b het lezen van plannen listings of speci machine het definitieve resultaat van die ficaties geeft weinig taalkundige proble ingreep is een lijst van 24 taalgebruikssitu men het is eerder een kwesti e van aties voor alle duidelijkheid zijn die bij de technisch inzicht verdere bespreking gegr oe peerd in vier c een a2 er zal zelden op eigen initiatief categorieen luister lees spreek en vakliteratuur ter hand nemen lezen blij ft schrijfvaardigheid in de bezochte bedrijven een zware opdracht en instellingen echter werden de taalge d bij het lezen ontbreekt veelal net als bruikssituaties in willekeu ri ge volgorde aan bij het luisteren het kritisch denkver geboden om vooringenomenheid en her mogen na de lectuur van een tekst kenbaarheid zoveel mogelijk uit te sluiten stelt de a2 er zichzelf of anderen geen vragen vu lt hij het gelezene niet aan met eigen bedenkingen vergelijkt hij de mededeling niet met andere informatie ser dec 1991 nummer 1 2 21e jaargang vi spreekvaardigheid onzekerheid of twijfel te verwoorden de angst om stuntelig over te komen 1 inlichtingen vragen of geven discus domineert het is trouwens ontzett end sidren over onderwerpen i v m het moeilijk een vraag trefzeker precies te werk formuleren de werknemer probeert het in z n eentje uit te zoeken en maakt fou informatieoverdracht is van primordiaal ten tijd en produktieverlies belang in alle bed rijven dit is een evolutie d de a2 er probeert het aantal woorden van de laatste jaren geen enkele werkne te beperken en maakt aldus gemakke mer kan nog individueel werken vroeger lijk een norse indruk zjn vragen en ant kon dit wel werknemers in produktie of woorden zijn kortaf en lijken daardoor onderhoud voerden soms jarenlang dezelf aanvallend of intimiderend op het men de job uit zonder dat daar ook maar enige selijk vlak leidt een en ander dan al verandering in kwam nu volgen de techno gauw tot spanningen en misverstanden logische verande ri ngen elkaar zo snel op e de vlaamse a2 er doet het op het stuk dat elke werknemer in staat moet zijn om van de mondelinge vaardigheid duide met de nodige informatie van collega s naar lijk minder goed dan zijn nederlandse een nieuwe taak over te schakelen dit kan collega nederlanders in het bedrijf enkel door een juiste en volledige kennis geven de indruk meer te weten omdat overdracht ook bij het uitvoeren van werk ze vlo tter praten ook fransen en duit zaamheden of het opvolgen van de pro sers stralen meer zelfvertrouwen uit in duktie moet de stand van zaken telkens vlaamse bedrijven correct worden weergegeven foute of fl het is niet allemaal treurnis en ellende onvoldoende informatie leidt tot produktie de jonge generatie weet zich een stuk fouten en verlies behoorlijker en spontaner uit te drukken dan de ouderen dit hee ft ook wel te a of de informatieoverdracht f ormeel of maken met de scholingsgraad van de informeel verloopt maakt niet zo n ver arbeider oudere arbeiders zijn veelal schil alleen is men in het tweede geval van a3 of a4 niveau bijna alle jonge iets meer zelfverzekerd omdat het arbeiders hebben een a2 diploma gesprek in het dialect wordt gevoerd in beide gevallen stelt men hetzelfde teko rt vast de werknemer is te karig 2 mondelinge instructies geven oplei met inlichtingen zijn informatie is den een uiteenzetting geven bij de beperkt en onduidelijk werking van een machine een paar woorden een schamele vn geen definiering dit sluit aan bij het vorige punt maar ver geen omschrijving schilt hierin dat de informatie uitgebreider geen verschil oorzaak gevolg en meer gestructureerd m oet zijn alle b de a2 er die inlichtingen doorgeeft pro details van een bewerking methode of beert de verbale component tot een werkwijze worden immers uiteengezet minimum te beperken hij neemt zijn zowel in de afdeling produktie als onder toevlucht tot tekeningen of het direct houd zal de ploegbaas a2 er geregeld als aanwijzen van het probleem of het instructeur moeten opt re den om de groep voorwerp het auditieve moet wijken mensen onder zich of nieuwelingen op te voor het vis uele leiden c als de werknemer inlichtingen krijgt zal hij zelden vragen stellen of om meer uit a in tegenstelling tot de vorige taalge leg verzoeken het lef ontbreekt om bruikssituatie volstaat het hier niet om nt4i 21e jaargang nummer 1 2 sep dec 1991 over een goed ontwikkeld uitdrukkings taalgebruikssituatie is weggelegd voor vermogen te beschikken een instruc ploegbazen meestergasten en technische teur lesgever moet ook blijk geven van bedienden een enkele keer wordt de de volgende kwaliteiten arbeider erbij gehaald om een toelichting te organisatiegeest methodisch syste geven maar die tussenkomst is toch erg matisch kunnen werken beperkt psychologisch inzicht de informatie weten over te brengen door zich in te leven in de situatie van de ander a het succes van dergelijke contacten didactisch inzicht middelen metho hangt meer af van de persoonlijkheid den gebruiken die het verwerven van dan van de opleiding van de werkne kennis vergemakkelijken mer al gediplomeerden zijn niet nood mentale alertheid vragen kunnen zakelijk betere onderhandelaars anticiperen en gepast weten te reage een en ander hangt ook af van de aard ren van het contact b de perfecte a2 er bezit die kwaliteiten contacten met leveranciers verlopen en zal dan ook vlug carriere maken de doorgaans vlotter omdat de werkne gemiddelde a2 er die voornoemde mer onderhandelt vanuit een machts kwaliteiten niet bezit en geen trucjes positie heeft om op terug te vallen maakt er contacten met klanten vergen meer dan nogal een rommelige bedoening tactisch vermogen b v een goed uit van hij heeft alleen oog voor de techni gewerkte strategie sche uitleg het frusterende is vaak dat b telkens als het contact met klanten de a2 er wel over de kennis beschikt leveranciers of zakenrelaties stuntelig maar niet over de verbale middelen om verloopt vallen twee zaken op die kennis over te brengen de beperkte woordenschat de c de instructies verlopen vlotter als de mededeling mist de nodige duidelijk a2 er zelf geen structuur moet opbou heid omdat een precieze formulering wen maar met wagen geconfronteerd ontbreekt wordt op iedere vraag kan hij dan het de gebrekkige structuur argumenten passende antwoord geven steeds worden lukraak geponeerd oorzaak beknopte antwoorden en gevolg vloeien door elkaar mede d in een bedrijf verloopt de instructie vol delingen staan los van elkaar gens een geijkte formule een combina c de industrie verwacht echt niet dat tie van woord en beeld om het de a2 ers perfecte onderhandelaars of instructeur gemakkelijker te maken gehaaide diplomaten zouden zijn con elke presentatie gebeurt er met slides tacten gebeuren immers altijd in team de tekening legt de belangrijkste verband samen met ingenieurs een momenten van de handeling vast de werknemer moet nooit alleen de klus tekst brengt alle componenten van de klaren werknemers die geregeld met behandeling aan en verantwoordt ze mensen buiten het bedrijf in contact komen worden eerst naar een commu nicatiecursus gestuurd via rollenspel 3 zakenrelaties klanten leveranciers wordt hen aangeleerd hoe ze een ontvangen gesprek kunnen inleiden vragen ontwij ken tijd winnen om te antwoorden het a2 ers in produktie en onderhoud krijgen gesprek even afwenden van een neteli hoogst zelden de opdracht zakenrelaties ge kwestie kalm blijven bij beledigin klanten of leveranciers te ontvangen die gen enz sep dec 1991 nummer 1 2 21e jaargang vn i 4 deelnemen aan een bijeenkomst een bende angst om zich belachelijk te standpunt innemen en argumenteren maken leiden ertoe dat de werknemer enkel passief deelneemt aan bijeen meer dan ooit zijn overleg en samenwer komsten de angst om zich in groep te king van het allerhoogste belang in het profileren bestaat echter op alle niveaus bedrijfsleven onder impuls van deze ver wel typisch voor a2 ers is de hoge taal nieuwde bedrijfsdynamiek wordt geregeld drempel en op elk niveau vergaderd in de jaren actieve deelname komt pas tot stand tachtig hebben de nieuwe technologieen en als de werknemer zich persoonlijk de harde concurrentiestrijd de taken van de betrokken voelt bij het probleem echte werknemers verruimd betere kwaliteit en actieve deelname mondt altijd uit op verhoogde efficientie zijn het einddoel om een onbewuste overschakeling naar dit objectief te bereiken volstaat het niet de streektaal meer op het einde van de produktielijn te c het probleem van de negatieve selectie controleren of de gewenste kwaliteitsnorm niemand wordt verplicht om tot een is gehaald want dit is verspilling van tijd werkgroep of een comite toe te treden energie en geld van de eerste tot de laat wie zich moeilijk kan uiten treedt ste fase moeten kwaliteit en efficientie wor gewoon niet toe den nagestreefd en dit kan enkel door een cl behalve het gebrekkige uitdrukkingsver grotere betrokkenheid van de werknemers mogen stelt men ook de volgende in te bouwen elke werknemer moet de tekorten vast verantwoordelijkheid en de zorg dragen een weinig ontwikkeld analytisch voor zijn eigen werk elke werknemer moet denkvermogen geen structuur uit er zich van bewust worden dat het beter is weiden over details problemen ver preventief in te grijpen dan corrigerend op mengen te treden problemen verbeteringen wijzi niet kunnen luisteren naar de argu gingen kunnen op elk niveau van de inge menten van anderen op argumenten nieur tot de arbeider worden besproken van een ander wordt niet gereageerd de argumenten worden gewoon de grotere betrokkenheid en verantwoorde genegeerd weinig a2 ers hebben lijkheid van de werknemers verzekert een oog voor interactie betere motivatie zodat kwaliteit en efficien voorbarig conclusies trekken geen tie worden geoptimaliseerd het klinkt slo tijd nemen om alle informatie grondig ganesk maar het is de grondidee van het te bespreken om alle facetten van de human resources management dat het problematiek te belichten vrijwel menselijk potentieel de meerwaarde is van altijd wordt de meest voor de hand het bedrijf liggende oplossing gekozen die niet noodzakelijk de juiste is a werknemers van elk niveau nemen deel e belangrijkste vereiste voor een zinvolte aan voornoemde vergaderingen soms vergadering moet een a2 er een vergadering leiden logisch en methodisch ideeen opbou hieraan gaat echter een opleiding voor wen en selecteren af probleemoplossend denken en stre b de a2 er is doorgaans erg onzeker bij ven naar interactie met de groep die vergaderingen door gebrek aan vele bedrijven hebben de indruk dat die assertiviteit durft hij geen vragen te stel essentiele vaardigheden op school len of laat hij na een standpunt in te onvoldoende worden aangebracht nemen of te verdedigen gebrek aan noch in de technische vakken noch in oefening op school en de daaruit vol de talenopleiding ifi 21e jaargang nummer 1 2 sep dec 1991 f factoren die de participatie van de schrijfvaardigheid werknemers stimuleren emotionele betrokkenheid strikte discussieschema s als hou 1 rapportering vast rapportering is vaak de schriftelijke neer slag van een vergadering bedrijven hech 5 telefoneren ten daar veel belang aan omdat documen ten door iedereen op elk moment kunnen van alle mondelinge vaardigheden wordt worden ingekeken telefoneren als de moeilijkste omschreven op rapportering is de a2 er door de band aan de telefoon valt de ondersteunende rol niet voorbereid door zover ik weet is het in van gebaren en mimiek volledig weg en geen enkel schoolboek voorzien blijft alleen de verbale component over is die verbale component bijzonder zwak dan a vele rapporten moeten volledig worden komt de boodschap niet of slecht over herschreven omdat zowel inhoud als telefoneren vereist een goede taalbeheer taal totaal ondermaats zijn sing inhoud onduidelijk en onvolledig a werknemers die telefonische contacten b v het ploegboek een enkel zinnetje hebben buiten het bedrijf krijgen hier of een paar losse woorden volstaan voor meestal een opleiding het imago niet om de volgende ploeg in te lich van het bedrijf gebiedt een keurig taal ten soms worden mensen van de gebruik bij het telefoneren afgeloste ploeg uit bed gebeld om de b de meeste arbeiders gedragen zich cryptische boodschap te ontcijferen echter onbehouwen bij het telefoneren of aan te vullen en zien zelfs de elementaire beleefd argumentatie heidsregels over het hoofd b v een verspreid over de hele tekst geen simpel hallo i p v zichzelf en de dienst samenhang bekend te maken gevolg vele a2 ers jump to conclusion weinig door vertonen telefoon afwijkend gedrag dachte besluitvorming c sollicitanten die telefonisch contact taal opnemen met een bedrijf spontaan sol zinnen zonder werkwoord of onder liciteren spreiden meestal dezelfd e werp onkunde tentoon te lange zinnen te literair ze maken zich niet bekend en verdui telegramstijl aangevuld met schetsen delijken niet waarvoor ze bellen ze spelfouten vooral bij de werkwoords antwoorden enkel op de gestelde vormen vragen zenuwen geen zin voor nuance soms worden vader of moeder inge b in een bedrijf wordt na afloop van een schakeld om in hun plaats te telefo bijeenkomst geen verslag gemaakt neren gewoon omdat niemand zich voldoende competent acht c in sommige gevallen rapporteert de a2 er mondeling via vraag en ant woord bij een chef die aan de hand van de informatie die hij zo weet los te peuteren het gebeuren schriftelijk ver slaat sep dec 1991 nummer 1 2 21e jaargang 11 14 d in een ander bedrijf is men zich zo pijn precies zo moeilijk is aan bepaalde taalge lijk bewust van de erbarmelijke kwaliteit bruikssituaties waarom is de kwaliteit van van de rapportering dat de a2 er enkel de spreek en schrijfprodukten zo laag een formulier met voorgedrukte vraag het antwoord op deze vraag is meestal jes moet invullen wat hoe wie waar vaag te vaag om bruikbaar te zijn in wat volgt worden de diverse taalproblemen heel precies omschreven en geanalyseerd 2 correspondentie een lijst met de meest voorkomende taal dit aspect van de schrijfvaardigheid komt problemen voor mondeling en schriftelijk weinig aan bod bij de technisch geschool taalgebruik werd aan de contactpersonen de a2 er enkel de memo s en bestelbon voorgelegd het is dezelfde lijst die gebruikt nen behoren tot het domein van de corres werd voor de leerlingenenquete over het pondentie hier treft men geen taalkundige algemeen vonden de contactpersonen het problemen aan omdat die teksten louter ontzettend moeilijk om de taalproblemen in technisch zijn er komen weinig woorden in de spreek en schrijfprodukten van de voor en men maakt gebruik van vaste for a2 ers precies aan te wijzen mules taalfouten treft men op elk niveau aan alleen de frequentie ligt iets hoger bij a technische bedienden moeten soms a2 ers wel eens uitvoerig correspondentie voe aan bepaalde taalfouten wordt hoege ren de meeste problemen worden ech naamd geen belang gehecht omdat ze ter telefonisch afgehandeld een oplei niet echt storend zijn ding gaat hieraan vooraf sommige taalproblemen werden te b leerlingen die voor hun eindwerk of uit recht als filologernroer omschreven persoonlijke belangstelling documenta tie aanvragen bij een bedrijf schrijven afschuwelijke brieven structuur en tekstopbouw de klachten zijn bekend een vage omschrijving van het a structuur en opbouw werden door de gewenste materiaal of de nodige contactpersonen als de grootste taal informatie problemen onderkend een zakelijke geen aanspreking tekst staat of valt immers met logische geen bladschikking opbouw geen beleefdheidsformules b v slot bochardt 1985 stelt hetzelfde tekort formule vast bij de noordnederlandse studen geen postpapier maar een verfom ten om dit probleem op te lossen sug faaid blaadje uit een schrift gereert ze de invoering van een vak als logica en redeneren in het voortgezet secundair onderwijs het bed rijfsonderzoek b wie het verband tussen zinnen niet ziet neemt zijn toevlucht tot de taalp ro blemen nevenschikking het opeenstapelen van bijzinnen zon der verbindingswoorden in de vorige paragraaf werden de taalpro c logica en samenhang brengen in tek blemen sporadisch aangehaald nu worden sten heeft natuurlijk ook veel zoniet ze systematisch besproken alles te maken met intelligentie en het is de bedoeling te onderzoeken wat inzicht daar kan weinig aan worden mn 21e jaargang nummer 1 2 sep dec 1991 veranderd opvallend is wel dat struc stijl tuur en opbouw op dit ogenblik weinig aandacht krijgen in de schoolboeken en a meestal is de mededeling te bondig de lessen nederlands nochtans zijn essentiele informatie ontbreekt of wordt bruikbare structuurmodellen in weten in zo weinig woorden uitgedrukt dat het schappelijke publikaties ontwikkeld geheel totaal onverstaanbaar wordt d andere oorzaken voor de wankele tekeningen zouden dan de nodige dui opbouw van teksten delijkheid moeten brengen andere geen kladwerk de tekst wordt voorbeelden van overdreven bondig meteen geschreven heid de summiere antwoorden op de definitieve tekst wordt niet herle gestelde vragen zen b anderzijds wordt de a2 er soms een e van alle problemen met opbouw en gebrek aan kernachtigheid aangewre structuur werd het onderkennen van ven te veel details te veel uitweidingen verbanden tussen opeenvolgende zin die de kern van de zaak verdoezelen nen als het moeilijkst ervaren b v de rapportering aan oversten vergt bondigheid de tijd ontbreekt om een stortvloed van woorden aan te horen zinsbouw de vaststellingen onder a en b lijken misschien wel paradoxaal maar zijn het a het grootste probleem is het bouwen geenszins de werknemer zou in staat van zinnen die ook door anderen kunnen moeten zijn om omstandig te informs worden gelezen en begrepen nu wordt ren over belangrijke problemen zonder men in de bedrijven en instellingen daarom af te dwalen naar irrelevante geconfronteerd met onooglijke warige gegevens drochten die door een overdaad aan c de juiste toon of stijl vinden is belangrijk woorden totaal inhoudloos zijn gewor voor commerciele functies merkwaar den dig genoeg is het probleem niet dat b de structuur ontbreekt men een te familiaire toon aanslaat zinnen en zinsdelen worden zomaar maar net andersom als een werkne opeengestapeld mer onzeker wordt neemt hij zijn toe onderwerp en persoonsvorm ontbre vlucht tot een heel formele afstandelijke ken toon op het gevaar af neerbuigend te interpunctie wordt niet aangebracht worden snuggere werknemers omzeilen dit pro bleem door erg korte zinnen te bouwen c een bepaald bedrijf had het over zinnen woordenschat zonder begin wie ze leest krijgt de indruk dat essentiele informatie aan het a algemene klacht de woordkeuze is begin is weggelaten en dat de schrijver vaak niet precies genoeg hoewel nauw ergens halverwege de zin begint gezetheid van het allergrootste belang is d aan de correcte woordorde wordt in de in een bedrijf b v de werknemer bedrijven en instellingen niet al te veel schrijft het ventiel is kapot terwijl hij belang gehecht slechts zelden leidt bedoelt het ventiel verliest olie een zoiets tot misverstanden te beperkte woordenschat noopt hem e afwisselende zinsbouw is aangenaam ertoe vage omschrijvingen te gebruiken om te lezen maar het wordt niet de gevolgen zijn foute interpretatie en gevraagd verwacht just is goed tijdverlies genoeg mooi is een luxe b het verwijt klinkt soms erg brutaal de sep dec 1991 nummer 1 2 21e jaargang nk woordenschat van de a2 er is beperkt problematisch ervaren ellenlange zin tot ding worden zijn elk onderdeel nen worden bij voorkeur zonder kom aan een machine wordt vrolijk ding ma s geschreven en blijken dan totaal genoemd onleesbaar te zijn c een uitgebreide woordenschat is een d belangrijkste oorzaken voor de vele aardig hulpmiddel voor het overbrengen spelfouten van onaangename boodschappen har gebrek aan concentratie bij het de verwijten en strenge maatregelen schrijven en herlezen klinken aanvaardbaar als ze in eufemis een verregaande nonchalance alles men omschrijvingen of geleerde termen kan alles mag verpakt zitten met een beperkte woor e alle bezochte instellingen vonden spel denschat komt men al gauw brutaal of ling belangrijk spelfouten in documen kwetsend over wat bij de toehoorder ten of brieven worden als compleet hevige reacties en verzet uitlokt onaanvaardbaar beschouwd omwille d over het gebruik van dialectwoorden van het imago maakt men zich niet zoveel zorgen noch in geschreven noch in gesproken communicatie b v als iedereen prise spraa kkunst gebruikt is het net zo goed als stop contact alleen duidelijkheid ondubbel a ook andere spraakkundige problemen zinnigheid en vlotheid zijn van tel instel meervoudsvormen beknopte bijzin lingen die duidelijk commercieel gebruik van voornaamwoorden werden georienteerd zijn hechten wel veel als filologenvoer afgewimpeld belang aan het juiste woord in geval b de meeste bedrijven verwijten het talen van twijfel wordt een woordenboek onderwijs te veel tijd en energie te geraadpleegd besteden aan het spraakkunstonder wijs wat de motivatie van de leerlingen zeker niet bevordert spelung c niemand in het bedrijfsleven is echt taalkundig onderlegd maar wie een a de uitgang van de werkwoordsvormen schrijf of spreekprodukt van een a2 er scoort nog steeds het hoogst voorgeschoteld krijgt zal wel weten of de meeste spelfouten zijn dt fouten de boodschap duidelijk en correct is of nog die fouten vallen het eerst concreet op een a2 er moet een gebruiksvriende spelvastheid bij de werkwoordsvor lijke taal kunnen hanteren men is in een bedrijf of instelling vaak grammaticale finesse is in de context een kwestie van prestige wie betrapt van het bedrijf irrelevant wordt op een dt fout levert daarmee het ultieme bewijs van zijn gebrek aan ontwikkelinglntelligentie en mag dan de leerlingenenquete ook rekenen op de nodige spot van collega s b voor de spelling van bastaardwoorden een behoeftenonderzoek in het talenonder en vreemde woorden is men erg tole wijs mag niet uitsluitend gericht zijn op het rant progressief mag als het maar bedrijfsleven ook de leerlingen moeten leesbaar blijft worden gehoord dit verklaart waarom wij c het gebruik van de leestekens vooral evenveel rekening hebben gehouden met van de komma wordt doorgaans als de resultaten van het bedrijfsonderzoek als 11n e 21e jaargang nummer 1 2 ser dec 1991 met de bevindingen uit de leerlingenenque oost vlaanderen dit leverde in de harde te moeilijk was dit echter niet omdat de richtingen een totaal van 134 respondenten resultaten van beide onderzoeken veel op een te beperkte groep om aan de overeenkomsten vertoonden enquete een wetenschappelijk allure toe te kennen toch werpt de enquete een licht de icerlingenenquete werd gehouden bij de op de houding van de leerlingen tegenover leerlingen van het 6de en 7de jaar van het het talen onderwijs hoger secundair technisch onderwijs van de taaltaken 1 de moeilijkste taaltaken 1 een gelezen of beluisterde tekst schematiseren 43 3 2 vlot antwoorden bij een mondeling examen 37 1 3 franse of engelse teksten in het nederlands vertalen 36 0 4 een cursus overzichtelijk samenvatten 27 6 4 een discussie leiden als moderator 27 6 6 instructies opstellen voor het bedienen van een machine 23 0 7 een hoofdstuk uit een handboek of cursus in de klas 21 7 naar voren brengen 2 de belangrijkste taaltaken 1 zakelijke brieven schrijven 47 0 2 vlot antwoorden bij een mondeling examen 41 6 3 een standpunt innemen en argumenteren bij een debat 35 8 4 een gelezen of beluisterde tekst schematiseren en 33 6 samenvatten 5 niet voorgekauwde persoonlijk geformuleerde antwoorden 31 4 geven op een examenvraag 6 een cursus overzichtelijk samenvatten 28 5 7 franse en engels teksten in het nederlands vertalen 27 4 a taaltaken die onvoldoende aan bod komen taaltaken die zowel volgens de leerlingen uit de zachte als uit de harde richtingen onvol doende aan bod komen in de klas zijn 1 een tekst een film een actueel gebeuren kritisch 30 3 commentarieren 2 bepalingen van een contract b v verkoopcontract 29 2 huurcontract interpreteren 3 een interview afnemen schriftelijk 28 9 3 een standpunt innemen en argumenteren bij een debat 28 9 5 een zakelijk telefoongesprek voeren 26 7 6 improvisatie oefeningen 24 4 sep dec 1991 nummer 1 2 21e jaargang nit a a g5 f 7 fg 30 de taalproblemen hier valt weinig unanimineit te bespeuren behalve voor de volgende taalproblemen 1 het correcte nederlandse woord vinden voor een begrip 47 2 of voorwerp waarvan het dialectwoord je meer vertrouwd is 2 in een minimum van tijd het juiste woord vinden bij een 46 9 mondelinge uiteenzetting 3 het schema opstellen voor een gelezen of beluisterde tekst 40 2 op het vlak van de taalproblemen lijken de bedrijven en de leerlingen op een compleet andere golflengte te zitten de bedrijven wijzen vooral op de structurele problemen leerlin gen duiden in de eerste plaats op de problemen met spelling harde richtingen en met stijl zachte richtingen de keuze van de juiste tijden en het gebruik van het correcte neder landse woord worden door de leerlingen als essentieel ervaren terwijl de bedrijven beide problemen als bijkomstig omschrijven de attitudes het enqueteformulier bevatte ook 10 uitspraken i v m moedertaal en moedertaalonderwijs aan de leerlingen werd gevraagd of ze met die uitspraken akkoord gingen 1 het nederlands is belangrijk voor mijn later beroep 93 2 2 het nederlands is belangrijk als ik verder wil 43 2 studeren 3 het nederlands is belangrijk voor vakantie hobby 21 2 vrije tijd 4 het nederlands is volstrekt onbelangrijk 1 5 5 met mijn dialect kan ik mij in alle omstandigheden 41 3 uitdrukken 6 wie van jongs af aan keurig nederlands spreekt zal 76 9 het in het later leven gemakkelijker hebben 7 met mijn partner of kinderen zou ik an praten 29 5 8 ik erger mij aan mensen die zich niet vlot kunnen 44 6 uitdrukken eindeloos zoeken naar woorden zinnen niet kunnen afwerken stoplappen gebruiken 9 het nederlands is overbodig als leervak wat ik 10 7 geleerd heb zet ik nooit in de praktijk om 10 het nederlands is een mooie leuke taal 55 3 11 het literatuuronderwijs vind ik uitermate vervelend 77 1 12 het is interessant om te leren hoe onze taal in 57 9 elkaar zit 13 het taalgebruik van de informatieve uitzendingen b v journaal panorama op de brt vind ik moeilijk 24 8 gemakkelijk 44 4 geen mening 30 8 1041 21ejaargang nummer 1 2 sep dec 1991 tot slot toss oor de talenopleiding in het secundair tech nisch onderwijs werd in de meeste bezoch te bedrijven flink op de korrel genomen het naar een herwaarde ring talenonderwijs verdrinkt in grammatica lite van de lerarenopleiding ratuur en taalbeschouwing terwijl belangrij ke vaardigheden als rapportering en discus vrijwel iedereen is het erover eens dat er sietechnieken weinig of niet aan bod dringend iets gedaan moet worden aan komen de lerarenopleiding en het lerarenambt waar men het eens is over de ziekte daar stuiten mogelijke remedies steevast anne lemaitre op tegenkanting spinmolenplein 298 alle betrokken partijen zitten dan ook 9000 gent met een zekere onvrede rond de tafel vanuit haar opdracht bij te dragen aan de vernieuwing en democratisering van noten het onderwijs en de maatschappij heeft de stuurgroep onderwijs van de 1 met zachte technische richtingen stichting lodewijk de raet het initiatief bedoelen we de handels en talenrich genomen om dit prangende probleem tingen harde richtingen zijn de voor een breder publiek te brengen bedrijfstechnische richtingen nl en dit in de von van een studiedag mechanica elektriciteit elektronica en die vindt plaats op zaterdag 7 december industriele wetenschappen 1991 in de gebouwen van het vlekho 2 hiermee bedoelen we dat de leerlin koningsstraat brussel gen minder gemotiveerd zijn ze kie onder de noemer zen vaak niet voor een technische naar een heiwaardering van de opleiding het is de laatste mogelijk lerarenopleiding held die hen nog rest in de voormiddag zullen enkele recht streeks betrokkenen van universiteiten en bibliogra fi e normaalscholen hun standpunten uiteen zetten en in de namiddag krijgen alle bochardt i taalvaardigheid in het deelnemers de kans te discussieren over hoger onderwijs een enquete onder enkele inhoudelijke thema s zoals eerstejaars studenten amsterdam daar zijn begeleid leraarschap peda9n sco31985 gischeopleving vakinhoudelijke opleiding herwaardering van het lemaitre a communicatieve vaardig lerarenambt e d heden in het beroepsgerichte secun dair moeder taalonderwijs s l cel inlichtingen en lnschrfjvfngen voor het vlaams provinciaal onderwijs stichting lodewijk de rae cvpo 1989 uedtsstraat 27 29 1210 brussel vpxdoodt a l delbeke belangstel tel 02 242 01 11 ling voor en werkelijke behoeften aan moderne vreemde talen in belgie sep dec 1991 nummer 1 2 21e jaargang n