Compenserende software voor dyslexie

30 compenserende software voor dyslexie dirk callebaut volgens de in vlaanderen en nederland algemeen aanvaarde definitie is dyslexie een stoornis die gekenmerkt wordt door hardnekkige problemen in de automatise ring van technisch lezen en spellen iemand met dyslexie leest en spelt aanzienlijk trager en minder nauwkeurig dan leeftijdsgenoten uit een relevante vergelijkings groep en dit ondanks voldoende gelegenheid tot leren en ondanks extra remedie ring de lees en spellingproblemen zijn des te duidelijker wanneer er twee taken tegelijk moeten worden verricht zoals luisteren en noteren bijvoorbeeld of wanneer de spanning tijdsdruk of moeilijkheidsgraad toenemen naast deze problemen met technisch lezen en spellen zijn er nog tal van andere knelpunten gelukkig biedt de computer tegenwoordig steeds meer en steeds betere compenserende hulp yslectici ondervinden zoals gezegd hoofd zien dat dyslexie volkomen los staat niet alleen moeilijkheden met tech van de intelligentie terwijl je best behoorlijk nisch lezen en spellen maar ze intelligent kan zijn en toch geen enkele zin hebben ook nog met andere pro foutloos gespeld op papier kan krijgen blemen te kampen het begrijpend lezen kan ernstig gehypothekeerd worden door het gebrekkig technisch lezen wat niet vorm en inhoud alleen merkbaar is voor talen maar evenzeer voor wiskunde aardrijkskunde en andere vakken het onthouden van woordbeelden van al de opgesomde moeilijkheden sprin losse feiten of begrippen en formules is moei gen vooral de spellingproblemen in het oog lijk ondanks frequent oefenen achter grond zeker op school dat heeft tot gevolg dat lawaai wordt als zeer storend ervaren dyslexie er al eens gereduceerd wordt tot woordvindingsmoeilijkheden kunnen voorko een spellingprobleem of erger tot een men de problemen voor vreemde talen zijn schrijfprobleem de oorsprong van een der vaak nog meer uitgesproken dan voor gelijke simplificatie is vrij eenvoudig nederlands en situeren zich dan vooral op spelfouten vallen inderdaad veel sneller op het vlak van uitspraak en schrijfwijze onder daar komt nog bij dat de evaluatie op meer nieuwe klanktekenkoppelingen struc school hoofdzakelijk gebaseerd is op schrif tu reren en schematiseren is vaak een zeer telijk werk schriftelijke toetsen schriftelijke zware opgave het zwakke werkgeheugen taken schriftelijke examens nu en dan maakt dat het volgen van lessen of het uit wordt spreekvaardigheid wel eens een keer voeren van taken veel meer tijd en energie tje beoordeeld maar kennis of vaardig heden kost dan dat het geval is voor iemand die worden slechts zelden mondeling getoetst geen dyslexie heeft bij het overlopen van al een niet onbelangrijk gevolg hiervan is dat deze problemen zou men bijna over het de aandacht zodanig gericht is op de for 33e jaargang nummer 1 sept okt 2003 31 mele problemen dat de inhoudelijke aspec hebben of hadden het algemeen gebruik ten soms tekort gedaan wordt ook bij de van ict op school te bevorderen directies beoordeling ict coordinatoren pedagogisch begeleiders en leerkrachten leveren aanzienlijke inspan iets soortgelijks doet zich voor wanneer een ningen om ict op een verantwoorde manier kind met dyslexie begeleid wordt door een te integreren in de les taakleerkracht een logopediste of een reme sen er wordt op dit dial teacher hun inspanningen en die van gebied dan ook onte het kind zullen zich vooral toespitsen op het gensprekelijk vooruit compenserende verbeteren van het spellen en technisch gang geboekt software maakt tijd lezen door directe remediering en terecht en energie vrij die maar precies daardoor krijgt het kind met toch is er nog wel wat dyslectici kunnen dyslexie heel nadrukkelijk de impliciete bood werk aan de winkel besteden aan wat schap mee dat vooral de vorm vooral het want terwijl sommige van wezenlijk belang spellen en het technisch lezen tellen en dat professoren aan de uni is de inhoud van de de inhoud van de tekst die geschreven of versiteit al geen werk teksten die ze lezen gelezen moet worden slechts van secundair stukken meer aanvaar of schrijven belang is datzelfde ondervinden die kinde den die met de hand ren trouwens herhaaldelijk zelf als ze tech geschreven zijn weten nisch zo zwak lezen dat het begrijpend lezen leerlingen op school erdoor in het gedrang komt of als het spel daarentegen soms amper hoe ze met een len zo traag en moeizaam gaat dat ze hun tekstverwerker of een spellingcorrector opstel liefst zo kort mogelijk houden moeten omgaan oudergroeperingen con stateren trouwens dat het gebruik van tekst gelukkig kan de computer vandaag de dag verwerkers nog niet stelselmatig wordt toe steeds meer en steeds betere compense gestaan en af en toe hoor je een wat rende hulp bieden de pc vereenvoudigt een wereldvreemde schoolfrik inderdaad nog aantal formele taken of voert ze sneller of wel eens beweren dat een computer de met meer flexibiliteit uit of brengt nieuwe gemakzucht dient steeds minder eisen mogelijkheden en voordelen met gebruik stelt plagiaat aanmoedigt enz van compenserende software kunnen de remedierende activiteiten op een evenwich tige manier aangevuld worden kortom tekstverwerker compenserende software maakt tijd en energie vrij die dyslectici kunnen besteden aan wat van wezenlijk belang is de inhoud tal van deskundigen met ruime praktijkerva van de teksten die ze lezen of schrijven ring op gebied van leerstoornissen zijn het want dat betekent kennis en inzicht verwer er evenwel over eens dat het raadzaam is ven en anderzijds ideeen en opvattingen om kinderen met dyslexie op de computer uiten te laten werken om hun zelfredzaamheid te vergroten met de computer wordt dan de laatste jaren zijn er door verschillende vooral bedoeld de tekstverwerker instanties initiatieven genomen zoals onder andere pc kd regionale expertise een eerste voordeel van die tekstverwerker netwerken ren of eschola die tot doel is dat de schrijver niet meer hoeft te letten sept okt 2003 nummer 1 33e jaargang 32 op zijn schrijfmotoriek dankzij het toetsen gen kunnen ongedaan gemaakt worden bord kunnen dyslectici meer aandacht en met tabellen kan je tekst snel en overzichte werkgeheugen beschikbaar houden voor lijk in kolommen invoeren nadat een uitge het ontwikkelen van de inhoud van de tekst printe versie van het kladwerk grondig is en voor het verzorgen van vormkenmerken nagelezen en verbeterd is het overschrijven zoals spelling bovendien hoeft het hanen overbodig van waes 2001 potenschrift van sommige dyslectici bij nie mand nog ergernis te wekken voor wie met ook structuurverbetering van teksten is een tekstverwerker wil werken is een basis mogelijk via overzichtsweergave waarin cursus typen natuurlijk ten zeerste aan te delen van de tekst weggeklikt kunnen wor bevelen de automatisering van het blind den of weer zichtbaar gemaakt ofwel scha typen verloopt bij kin kelt de schrijver over tussen plan en klad deren met dyslexie wel tekst die als aparte documenten iswaar trager of onvol tegelijkertijd geopend zijn met de functie het meest essentiele ledig maar dat is woorden tellen kan de evenwichtige voordeel van een eigenlijk geen bezwaar opbouw van de tekstdelen gecontroleerd tekstverwerker is worden verder is met zoeken ook de stilis dat schrijven en het meest essentiele tisch ongewenste herhaling van woorden op herschrijven geen voordeel van een tekst te sporen waarna de synoniemenlijst knoeiboel oplevert verwerker is echter dat geraadpleegd kan worden schrijven en herschrij ven geen knoeiboel ten slotte is een pc een uitstekend medium oplevert zoals dat met om de geproduceerde teksten overzichtelijk pen en papier wel het geval is op pc kan je te ordenen in mappen en ze gestructureerd op elk moment passages schrappen of toe op te slaan verloren gewaande documen voegen terwijl de tekst op het scherm er ten kan je snel weer terugvinden voor die toch steeds netjes uitziet en vlot leesbaar dyslectici die wat chaotisch van aard zijn is blijft als je ernstige spellingproblemen hebt dat een hele opluchting wie zich wat in het dan laat de tekstverwerker je toe je rustig te gebruik van sneltoetsen shortcuts hot concentreren op het schrijven zelf in de keys wil verdiepen merkt dat deze toets wetenschap dat je je later met het opsporen combinaties alweer gebruiksgemak en tijds van fouten kan bezighouden en dat je finale winst betekenen kladversie er niet chaotisch zal uitzien kinderen met dyslexie hebben er minder het mag duidelijk zijn dat het gebruik van schrijfangst mee daardoor kan hun schrijf een tekstverwerker het redigeren van een vaardigheid beter tot zijn recht komen hun tekst vereenvoudigt en daartoe dus uitno zelfbeeld wordt bevorderd doordat ook de digt de pc stelt zowel een beginnend als onverbeterde tekst er al heel keurig uitziet een gevorderd schrijver in staat op een effi cientere manier teksten te schrijven die niet naast deze voordelen is er natuurlijk ook het alleen vormelijk maar ook inhoudelijk beter gemak waarmee tekst kan worden geredi zijn daarbij komt nog dat er op een compu geerd je kan tekstfragmenten probleem ter digitale hulpmiddelen ter beschikking loos naar een andere plaats slepen of ze staan die veel handiger in het gebruik zijn verplaatsen met de functies knippen en en sneller raadpleegbaar dan hun niet elek plakken de laatste tientallen tekstwijzigin tronische tegenhangers 33e jaargang nummer 1 sept okt 2003 33 spellingcontrole hand geschreven tekst zo n 45 van het totaal aantal fouten werd niet opgemerkt strikt genomen controleert de spellingcon door de spellingcontrole ongeveer 80 trole ms word van dale de spelling niet van de spelfouten die door de spellingcon wat een spellingcorrector wel doet is de trole wel onderstreept woorden in de tekstverwerker vergelijken waren werden correct met de woorden in een intern lexicon alle verbeterd door de leer een spelling correc woorden die daar niet in voorkomen onder lingen al laat dit onder tor als spelling streept hij met een golvend lijntje dat kun zoek geen conclusies begeleider is een nen fouten zijn maar door de beperkingen naar dyslexie toe toch interessante hulp van het lexicon worden ook alle correct maakt het duidelijk dat voor wie al dan niet gespelde woorden onderstreept die er niet het gebruik van spelling ernstige spelling in staan even goed worden sommige fou controle de aandacht problemen heeft ten werkwoordsvormen homoniemen niet scherpt op correcte als dusdanig herkend aangezien de syntac spelling en de spelling tische of semantische context niet in aan competentie van de merking wordt genomen een andere onvol gebruiker verhoogt spelling onderwijs hoort komenheid is dat de spellingcontrole soms immers ook compenserende middelen en alleen onbruikbare verbeteringen voorstelt strategieen aan te reiken om spellingproble of soms geen enkel voorstel doet dat men op te lossen gebeurt meer naarmate het fout gespelde woord verder afwijkt van de correcte spel grammaticale controle die aanzienlijk veel ling wat bij iemand met dyslexie vaak kan complexer is dan spellingcontrole signa leert voorkomen wel de zogenaamde dt fouten maar is voor het overige nog onvoldoende bruikbaar het ondanks deze tekortkomingen is een spel aantal nuttige opmerkingen is te beperkt en lingcorrector als spellingbegeleider berndt vergt nogal wat leeswerk en kennis van 2003 toch een interessante hulp voor wie al spraakkunst om tot een goed resultaat te dan niet ernstige spellingproblemen heeft komen dat is zeker zo als er niet gekozen wordt voor automatische correctie het markeren van woorden waarvan de spelling nageke digitaal woordenboek ken moet worden is een eerste essentiele stap in het verbeterproces dat nakijken kan een woord opzoeken in een elektronisch gebeuren met behulp van de verbeteringen woordenboek kost slechts een fractie van die de spellingcorrector voorstelt voor het de tijd die er nodig is om een papieren woord of een segment van het woord maar woordenboek te gebruiken nog voor je het ook door andere hulp te activeren zoals een hele woord ingetikt hebt is de verklaring of elektronisch woordenboek een synonie de vertaling ervan vaak al beschikbaar menlijst of in laatste instantie een proeflezer dyslectici die dikwijls de alfabetische volg orde niet echt onder de knie hebben hoe uit onderzoek van berndt 2003 blijkt dat ven geen rijen woorden meer te ontcijferen dankzij het gebruik van de spellingcontrole die slechts enkele letters van elkaar verschil ongeveer 40 van de fouten verbeterd kon len het digitale woordenboek bespaart hun worden die voorkwamen in een met de die moeite sept okt 2003 nummer 1 33e jaargang 34 bij spellingproblemen kan een elektronisch beroep doen op woordenschattrainers zoals woordenboek hulp verstrekken wanneer overhoor efka soft in feite is dit een ver zoals gezegd de spellingcontrole bijvoor edelde digitale versie van beeld betwijfelt of een woord correct de handcomputer van gespeld is dan kan het digitaal woorden mondria mondria de het gebruik van boek dat een groter lexicon heeft daarover vries 1991 eerst maak een elektronisch zeer snel meer uitsluitsel geven evenmin is je een woordenschatlijst woorden boek het een tijdrovende klus om digitaal een aan bijvoorbeeld neder vereenvoudigt en paar spellingvarianten uit te proberen wan lands frans dan kan je versnelt het neer de spellingcontrole geen suggesties gaan oefenen in wille opzoeken aanzienlijk doet met gebruik van jokers of wildcards keurige volgorde vraagt en stimuleert dus om een willekeurig teken of een willekeurige het programma een ver het juiste passende tekenreeks kan je zoeken naar woorden taling op in gedachten woord te vinden waarvan je slechts een stukje van de spel beantwoord je die vraag ling kent be ker vindt bedenker bedrijfsze daarna toont het pro ker enz het gebruik van een elektronisch gramma het juiste ant woordenboek vereenvoudigt en versnelt het woord en vervolgens opzoeken aanzienlijk en stimuleert dus om moet je zelf de correctheid beoordelen van het juiste passende woord te vinden het antwoord dat je in ge dachten had op die manier worden de woordjes snel op ook bij vertaalwerk of bij het studeren van moeilijkheid gesorteerd vreemde talen bewijst een elektronisch woordenboek zijn nut sommige woorden er zijn veel goedbedachte bijkomende func boeken zoals prisma zijn zeer gebruiks ties zo kan je al de moeilijke woordjes doen vriendelijk en laten de vertaling van een blijven opvragen tot je ze allemaal goed woord in een tekst al zien zodra de muis hebt je kan ze ook in een apart bestand aanwijzer over dat woord heen beweegt opslaan verder kan je ook oefenen met andere woordenboeken zoals van dale meerkeuzevragen of kan je zelf proberen kunnen het hoofdwoord luidop voorlezen het antwoord in te typen eventueel met een zekere foutenmarge handig praktisch en erg efficient sommige van deze parate ken nistrainers kunnen de woordjes luidop voor woordenschattrainers of lezen of een vooraf opgenomen audio parate kennistrainers opname van het woord afspelen overhoren met charlie vocatude woordenschat veel leerlingen met dyslexie klagen erover trainers kan je natuurlijk ook gebruiken om dat het memoriseren van woordenschat veel andere losse feiten te onthouden zoals tafels oefening vraagt en desondanks toch pro van vermenigvuldiging geschiedkundige blematisch blijft woordenschat wordt data symbolen van chemische elementen natuurlijk best steeds in contextueel morfo of verklaring van moeilijke vak termen logisch of semantisch verband ingestu deerd waar dat niet helpt kan men een 33e jaargang nummer 1 sept okt 2003 35 scanner en optical maar dan toch met de ernstige restrictie dat character recognition ocr ze bij het intypen van de beginletters van het tekstherkenning woord geen spellingfouten mogen maken anders kan woordvoorspelling het bedoelde woord onmogelijk vinden met een scanner en de benodigde software als abbyy readiris omnipage kan je een papieren document omzetten in een for maat dat voor de computer geschikt is spraak naar tekst eerst wordt er van het ori spraakherkenning ginele document een digi wil een leerling tale fotokopie gemaakt de software die hierboven besproken werd vermijden dat hij die vervolgens met tekst is op woordvoorspelling na goed veel opgaven uit een herkenningsoftware om bekend maar er zijn nog andere producten boek moet ge zet wordt in digitale dyslectici die in hoofdzaak problemen heb overschrijven dan tekst die tekst kan je dan ben met schriftelijke taal kunnen meestal komt een scanner verder bewerken met de terugvallen op hun capaciteiten qua gespro goed van pas tekstverwerker of andere ken taal anders gezegd hun problemen programma s je kan hem voor spelling en technisch lezen kunnen ze uitprinten per e mail ver compenseren via spreken en luisteren mon zenden of met tekst naar delinge taalvaardigheden die ze doorgaans spraak software laten voorlezen enz wil veel beter beheersen een leerling vermijden dat hij veel opgaven uit een boek of werkschrift moet overschrij met spraak naar tekst software dragon ven dan komt een scanner goed van pas naturallyspeaking het enige product dat schrift her kenning een product dat parallel nederlands verstaat kan je in verschillende loopt met tekstherkenning verkeert momen talen tekst invoeren in een tekstverwerker teel nog in een beginfase gegevensbank e mailprogramma en derge lijke dat gebeurt door de tekst te dicteren met de meegeleverde microfoon headset woordvoorspelling vooraf moet je echter eerst een trainingsfa se van een uurtje doorlopen om het pro we hebben er hoger al op gewezen dat een gramma te laten wennen aan je stem per zekere beheersing van het toetsenbord taal en per gebruiker moet je enkele teksten onmisbaar is als die beheersing niet binnen voorlezen die het programma je aanbiedt bereik ligt dan kan eventueel woordvoor met wat hulp van een spellingsoftware ingezet worden skippy begeleider brengt ook e a zodra je een letter intypt verschijnt er iemand met dyslexie het dyslectici die een keuzelijst van frequente woorden die voorlezen van deze trai in hoofdzaak met die letter beginnen bij het intypen van ningsteksten tot een problemen hebben de volgende letter of letters wordt de lijst goed einde met schriftelijke taal automatisch aangepast zodat na enkele kunnen meestal toetsaanslagen het bedoelde woord in de daarna kan je aan de terugvallen op hun lijst opduikt woordvoorspelling zou door slag voor een goed capaciteiten qua zwakke spellers gebruikt kunnen worden resultaat is vooral een gesproken taal sept okt 2003 nummer 1 33e jaargang 36 duidelijke articulatie vereist een licht dialec lingen met dyslexie veel sneller en accurater tisch gekleurde uitspraak wordt door het ze produceren aanzienlijk langere teksten programma getolereerd en doorgaans ver met beter gebouwde zinnen en ze durven oorzaken verschillende stemtimbres even woorden te gebruiken die ze anders zouden min problemen je hoort te dicteren alsof je vermijden omdat ze moeilijk te spellen zijn een nieuwslezer bent die een uitgeschreven bovendien treedt er een merkwaardig reme tekst voorleest voor je een nieuwe zin dierend effect op door het gebruik van begint te dicteren kan je best goed naden spraakherkenning verbetert de spellingvaar ken over hoe die zin digheid en het technisch lezen de verkla precies zal verlopen ring daarvoor ligt vermoedelijk in het simul spraakherkenning want je dicteert bij tane aanbod van klankvorm woordbeeld en vormt voor zwakke voorkeur grote stukken bewuste articulatie tijdens het trainen van spellers een van een zin of volledige de software en in het voortdurend lezen van motiverend en zinnen in de plaats van correct gespelde woorden in een motive praktisch bruikbaar aparte woorden rende situatie compensatiemiddel dat hen in staat stelt natuurlijk gaat het spraakherkenning vormt voor zwakke spel om via hun spreek soms mis met de her lers dus een motiverend en praktisch bruik vaardigheid vrij kenning je dicteert bij baar compensatiemiddel dat hen in staat correct te spellen voorbeeld heel leuk en stelt om via hun spreekvaardigheid vrij cor de software verstaat rect te spellen het remedierend effect inza heerlijk dan moet je ke spellen en technisch lezen is daarbij een met die woorden even leuk toetje bijtrainen zodat het programma voortaan een dergelijke fout kan vermijden om de fouten op te sporen kan je de tekst die je tekst naar spraak gedicteerd hebt laten voorlezen door het programma zelf tekst naar spraak deze spraaksynthese voorziening werkt prima niettemin hebben dyslectici geregeld iemand nodig die een tekst naar spraak de tegenhanger van handje toesteekt bij het verbeteren want spraakherkenning leest digitale tekst op de zelf durven ze al eens een paar fouten over computer hardop voor met een synthetische het hoofd te zien hoewel spraak naar tekst stem het kan tekst zijn die aangemaakt is nog niet perfect werkt is de herkennings in een tekstverwerker of die op cd of dis graad zeker aanvaardbaar voorwaarde is kette staat of op pagina s op het internet en blijft natuurlijk dat het spreken met een als je echter een niet digitaal document wil normale vlotheid en correctheid verloopt is laten voorlezen zoals een brief een cursus dat het geval dan kan dragon met enige een hoofdstuk uit een boek of een uitgetyp aanpassingen ook voor de vreemde talen te tekst dan is een tekst naar spraak pro ingezet worden gramma op zich niet voldoende het oor spronkelijke papieren document moet eerst in hun onderzoek over spraakherkenning met een scanner en een degelijk ocr melden o a raskind higgins 1999 en pakket omgezet worden in een digitale smits van der helm 2001 positieve resul tekst pas dan kan je het laten voorlezen taten met spraakherkenning schrijven leer door tekst naar spraak software 33e jaargang nummer 1 sept okt 2003 37 sommige geavanceerde programma s zoals de voorleeseenheid woord zin alinea vin het zestalige kurzweil 3000 of het engels den spellingcontrole met uitspraak woor talige read write bieden een zeer gebruiks denboek synoniemenlijst homofonenlijst vriendelijke totaaloplossing een volledig markeerstiften tekst en spraaknotities ver scan en lees systeem waarin de originele delen in lettergrepen converteren van spraak lay out van de tekst en dus ook alle illustra naar mp3 bestand woordvoor spelling ties behouden blijven gecombineerd met een hele reeks studie opties de eenvoudig het gebruik van deze programma s loopt ste producten daarentegen lezen uitsluitend erg vlot met een half uurtje oefenen kan digitale tekst voor die eerst geselecteerd is iedereen helemaal zelfstandig aan de slag en die op het klembord geplakt is of in een hulp van een begeleider is overbodig tekst eenvoudige tekstverwerker sayit 2000 naar spraak op zich maakt weinig fouten deskbot readplease de uil andere pro hoor je toch verkeerde uitspraak dan vindt ducten zoals lezer leeslab eurovocs die meestal zijn oorsprong in een foutje docreader of wordsmith werken volgens op ocr niveau de omzetting van de digi hetzelfde principe tale fotokopie naar digitale tekst fouten maar hebben meer kunnen meestal gemakkelijk rechtgezet functies aan boord worden om praktisch bruikbaar te zijn moet een elkind 1998 onderzocht de effecten van tekst naar spraak programma drie essenti kurzweil 3000 en stelde in de eerste plaats ele functies bezitten in de eerste plaats vast dat met tekst naar spraak de snelheid moet de voorleessnelheid regelbaar zijn van het technisch lezen kan stijgen tot maxi verder moet het woord dat voorgelezen maal een normaal spreektempo 175 wordt visueel gemarkeerd zijn en zo de blik woorden minuut een indicatie dat de luis van de gebruiker sturen een kleurblok of tervaardigheid het zwakke technisch lezen een soort gekleurd leesraampje is daarvoor kan compenseren het tempo van een gebruikelijk ten derde moet de gebruiker in goede lezer wordt vanzelfsprekend niet de tekst kunnen navigeren dat wil zeggen bereikt ten tweede kost het lezen minder dat om het even welk stuk tekst in een wille moeite en het wordt dus langer volgehou keurige volgorde voorgelezen moet kunnen den ten slotte verbetert het tekstbegrip de worden teksten worden immers vaak niet zwakste lezers blijken het meest profijt te lineair gelezen tekst naar spraak program halen uit tekst naar spraak andere onder ma s die deze drie functies niet bezitten zijn zoekers constateren dat de directe woord in de praktijk weinig bruikbaar callebaut herkenning verbetert dit remedierend effect 2002 is vermoedelijk het resultaat van het veelvul dig simultaan aanbieden van woordbeeld en zeer belangrijk is natuurlijk het talenaanbod klankvorm in een betekenisvolle context en de geleverde spraakkwaliteit momenteel zomer 2003 wordt realspeak algemeen het grootste belang van dit soort software aanvaard als spraak van de beste kwaliteit ligt nochtans in de grotere toegankelijkheid op het internet zijn de verschillende stem van inhoudelijke informatie in boeken tijd men naar believen te testen onder de bijko schriften cursussen en websites zwakke mende functies kan men instelbaarheid van lezers doen er bovendien meer leeservaring sept okt 2003 nummer 1 33e jaargang 38 mee op ontwikkelen hun strategieen voor blemen hebben maar die nu en dan toch begrijpend en studerend lezen en verwerven hulp behoeven om moeilijke woorden de een grotere woordenschat ook voor het baas te kunnen de grote troef van de aanleren van vreemde talen is tekst naar readingpen schuilt in de autonomie en het spraak bijzonder nuttig handzame formaat tekst naar spraak vooral wanneer de nor helpt zwakke lezers male audio ondersteu franklin specialiseert zich in draagbare spel om hun tekort te ning op cassette of cd lingcorrectors o a orthomatique en elek compenseren en ontbreekt tronische woordenboeken die eveneens op maakt het hen batterijen werken de spellingcorrectors mogelijk teksten te zonder software moe bevatten ook een homofonen en een lezen op maat van ten zwakke lezers zich homoniemenlijst en kunnen anagrammen hun intellectuele noodgedwongen be opzoeken wie voor het notities nemen een capaciteiten per ken tot het lezen summiere maar functionele tekstverwerker van teksten die ze tech zoekt ter grootte van een klein toetsenbord nisch gezien aankun kan terecht bij alphasmart wellicht komen nen maar die inhoudelijk op een frustrerend er in de toekomst nog meer dergelijke appa laag niveau liggen tekst naar spraak helpt raatjes op de markt hen om hun tekort te compenseren en maakt het hen mogelijk teksten te lezen op maat van hun intellectuele capaciteiten net conclusie zoals bij spraakherkenning zijn de remedie rende neveneffecten mooi meegenomen uit dit overzicht blijkt dat het aanbod aan compenserende programma s zeer ruim is software is geen wondermiddel maar de draagbare apparaatjes mogelijkheden ervan zijn soms wel indruk wekkend vooral wanneer verschillende pro de readingpen is een draagbaar apparaatje ducten onderling gecombineerd kunnen op batterijvoeding waarmee je losse woor worden er moeten dus keuzes gemaakt den kan inscannen in het nederlands of worden die rekening houden met de speci engels na wat training lukt dat goed de fieke problemen van het individuele kind op leespen leest de woorden luidop voor ver die manier kan compenserende software klaart of vertaalt ze met behulp van de inter een interessant hulpmiddel zijn dat de zelf ne woordenboeken spellen of verdelen in redzaamheid bevordert en dat een gevoel lettergrepen zijn andere opties een 300 van competentie verschaft een middel ook ingescande woorden kunnen in het geheu dat motiveert om toch met cruciale inhou gen opgeslagen worden zodat je er achter delijke vaardigheden als begrijpend lezen en af verder mee kan oefenen eventueel ook schrijven in de weer te blijven ondanks op pc dit handige toestelletje is vooral beperkingen op het gebied van technisch bedoeld voor kinderen die lichtere leespro lezen en spellen dirk callebaut grote nieuwedijkstraat 208 2800 mechelen dirkcallebaut hotmail com 33e jaargang nummer 1 sept okt 2003 39 bibliografie berndt e b 2003 forderung von rechtschreibkompetenz durch interaktion met digi talen hilfen in j wormke red literatur und medien munchen callebaut d 2002 compenserende software tekst naar spraak als hulpmiddel bij dyslexie remediaal 7 p 9 14 elkind j 1998 computer reading machines for poor readers los altos the lexia institute mondria j a s mondria de vries 1991 woorden leren met de handcomputer levende talen 465 p 458 461 raskind m h e l higgins 1999 speaking to read the effects of speech recogniti on technology on the reading and spelling performance of children with learning disabi lities annals of dyslexia 49 p 251 281 smits a p van der helm 2001 dyslexie en software in j van balkom t dollevoet f faber red speciale onderwijszorg in het voortgezet onderwijs leuven apeldoorn garant van waes l 2001 een reactie vonk 30 3 p 31 37 software abbyy abbyy com alphasmart alphasmart com de uil komfa nl deskbot bellcraft com deskbot dragon naturallyspeaking scansoft com eurovocs docreader tni be franklin franklin com kurzweil 3000 kurzweiledu com sensotec be sept okt 2003 nummer 1 33e jaargang 40 lezer leeslab med kuleuven ac be neupsy cvi llindex htm omnipage scansoft com overhoor home planet nl efkasoft overhoor overhoor html overhoren met charlie overhoorjezelf nl charlie prisma spectrum nl read write texthelp com readingpen readingpen nl readiris irislink com readplease readplease com realspeak scansoft com realspeak sayit 2000 govindaware com skippy tni be van dale vandale be vocatude vocatude com wordsmith texthelp com 33e jaargang nummer 1 sept okt 2003