Publicatie datum: 1985-01-01
Auteur: Willemien Steenbergen
Collectie: 16
Volume: 16
Nummer: 6
Pagina’s: 26-35
Documenten
willemien steenberge n com puters e n het moedertaalon derwijs op de basisschool computers willemien steenbergen docente nederlands aan de pabo te s hertogen bosch schrijft over haar ervaringen met het gebruik van computers als onderwijsleermiddel in het moedertaalonderwijs op de basisschool inleidin g sies worden ook nog verward door het gegeven dat de versch i llende toepas de teamvergaderingen op de basisscholen sings on mogelijkheden niet altijd duidelijk zullen de laatste jaren zeker gevuld zijn worden onderscheiden en de gebruiksmo met tal van belangrijke agendapunten gelijkheden per vakgebied verschillen naast de problemen van de integratie het invullen van het schoolwerkplan de be toepassingsmogelijkheden noeming van de directie de verbouwin gen aan de bestaande scholen zal ook de in dit a rtikel wil ik de toepassingsmoge aanschaf van computers meer dan eens lijkheden in drie groepen verdelen in het onderwerp van heftige discussie geweest bijzonder schenk ik daarbij aandacht aan zijn het gebruik van de computer als onder enerzijds zullen voorstanders van aan wijsleermiddel die toepassingsmogelijkhe schaffing van dit eigentijdse onder den zijn wijsleermiddel beweren dat het onderwijs de computer als middel om kinderen door middel van computers de vraag naar kennis te laten maken met de toepas indiv i dualisering kan honoreren en daar singsmogelijkheden van d e door alleen al taakverlichtend emancipe informatietechnologie rend en zinvol is anderzijds menen lera de computer als hulpmiddel bij de ad ren dat de computer een dure onpersoon ministratie van diverse gegevens en lijke en ongevoelige concurrent zal wor het verwerken van teksten den die niets meer kan dan wat een goe de computer als onderwijsleermiddel de leerkracht ook zal kunnen de discus 26 kennismaking me t op dit terrein zijn voor kinderen al diverse de toepassingsmogelijkheden programma s voorhanden zodat verschil van de informatietechnologie lende situaties uit de binnen en buiten het valt niet te ontkennen dat het maat schoolse wereld gesimuleerd kunnen schappelijk leven ons meer en meer infor worden matie opdringt er kan meer dan ooit ken nis worden verspreid en verwerkt en we gegevens en tekstverwerke r kunnen continu geinformeerd worden het databases en tekstverwerkers zijn niet al heeft geen zin de informatietechnologie te leen hulpmiddelen voor schoolleiders bij negeren het lijkt mij beter deze technolo hun administratie en organisatie ook bin gie zo aan kinderen aan te bieden dat de nen het onderwijs in de moede rt aal kan techniek en met name de computer aan gewerkt worden met deze software magische en daardoor ontmensel ijkende met een goed programma voor bestands kracht gaat inboeten beheer kan de inhoud van de bibliotheek een van de functies van het moede rt aal en documentatiecentrum bijvoorbeeld v i a onderw ijs is onderwijs in communicatie het siso systeem volledig geautomati en informatieprocessen en binnen deze seerd worden opdracht kan het ook liggen kinderen een de leerlingen zul l en met de uitleen het beetje wegwijs te maken in de werking beheer en de administratie weinig van van computers en het gebruik dat men er doen hebben maar het zoeken van boe van kan maken in dit kader passen ken en a rt ikelen kan ook door k i nderen gesprekken over het feit dat computers gedaan worden maar machines zijn en niets uit zichzelf het is ook mogelijk in een gegevensver kunnen doen we kunnen aandacht beste werker velden te formeren waarop kinde den aan de taa l die een computer kan ren hun leeservaringen en adviezen be verwerken en hoe we onze taal moeten knopt kunnen weergeven andere leerlin ve rt alen in compute rt aal maar laten we gen kunnen dan snel een overz i cht krijgen geen programmeu rtjes van onze leerlingen van het boek dat zij willen gaan lezen of maken werken met een computer kan een keuze maken op grond van de beoor aanleiding zijn tot het beschrijven van deling door hun klasgenoten problemen tot het begeleiden van het al de tekstverwerker kan een hulpmiddel goritmisch denken omdat alle stappen te zijn als bij het schrijven van teksten ook ruggebracht moeten worden tot de beslis de vormgeving een rol speelt de op sing of i ets wel of niet gedaan moet wor bouw layout en de spelling kunnen met den kinderen kunnen zo ontdekken op een tekstverwerker zonder veel moeite zo welk punt in de beschrijving van een gewijzigd worden dat de vorm van de denkweg beslissingen genomen moeten tekst voldoet aan de eisen en verwachti n worden en wat daar de gevolgen van zijn gen die men eraan wil koppelen ik denk in het kader van het functioneel schrijven hierbij aan een schoo l of klassekrant het kunnen zo zinnige en plezier i ge activitei maken van leesteksten voor andere ten ontplooid worden en oefenen leerlin l eerlingen gen het probleemoplossend denken en een wisselende groep klasgenoten kan de schrijven een aardige opdracht kan in dit correctorfunctie krijgen waardoor ook het verband zijn een koffie thee en chocola onderwijs in het zuiver schr i jven nog een demelkautomaat zo te programmeren toegevoegde waarde kr ijgt het is wellicht dat de drank die je hebben wilt in je be verstandig bij de keuze van een printer ke rtje komt al of niet voorzien van melk ook te l etten op de l eesbaarheid van de en suiker letter niet alle matrixprinters hebben ee n 27 goede letterkwaliteit en het is misschien moede rt aalonderwijs zijn de vragen wat de overweging waard een typemachine we w i llen bereiken hoe we dat willen be en printer te combineren zodat teksten reiken en of dat dan met de computer be door leerlingen geproduceerd ook door ter bereikt kan worden niet eenvoudig te medeleerlingen zonder extra moeite gele beantwoorden de problematiek wordt zen kunnen worden als we een program nog gecompliceerder door het gegeven ma voor tekstverwerking aanschaffen is dat de beschikbare apparatuur nog ontoe het belangrijk erop te letten dat er op het reikend is en vooral doordat die apparaten scherm niet al te veel verschil is tussen nog niet gestandaardiseerd zijn dat wat zichtbaar is tijdens het schrijven het ontbreken van een duidelijk over de edit mode en dat wat uiteindelijk op heidsbeleid en voldoende geldelijke midde het papier geprint gaat worden len hebben geleid tot een wildgroei in het de tekstverwerker kan natuurlijk ook ge pa rt iculiere initiatief de scholing van lera bruikt worden om te leren manipuleren ren in het basisonderwijs is nog een zaak met teksten er kunnen teksten ingevoerd van welwillende persoonl ijke activiteiten worden waarin de alinea s niet in goede en daardoor vaak onduidelijk onvoldoen volgorde staan waar overbodige gedeel de en te afhankelijk van beschikbare faci ten in zitten of waarin delen ontbreken liteiten onderw ijskundig relevante pro leerlingen kunnen dan met deze teksten gramma s worden maar bij mondjesmaat snel en zonder overbodige moeite selecte geproduceerd en de diversiteit van com ren en ordenen tekstdelen wegvegen putersystemen maakt het onmogelijk de verplaatsen herhalen en invoegen de le goede programma s op alle scholen te raar zal moeten zorgen voor een kort en gebru i ken duidelijk overzicht van de commando s buiten het moedertaalonderwijs gelden onderw ijsleerm iddel deze problemen ook maar het feit dat de computer kan gezien worden als een vooral een levende taal zich moeilijk laat i nstrument dat het geheel van het onde r onderbrengen in gesloten systemen w i js kan ondersteunen in het ve rvolg van maakt het bijna onmogelijk programma s dit a rti kel w i l ik het gebru i k van de com te ontwikkelen waarmee meer gedaan puter als hulpmiddel bij de organisatie van kan worden dan spelling of andere geslo het onderwijs buiten beschouwing l aten ten eensporige taalactiviteiten aan te le en me hoofdzakelijk bepe r ken tot de com ren te oefenen of te toetsen de uitda puter als hulpmiddel bij het ging die in het bijna onmogelijke ligt op onderw ij s leerproces gesloten kan wellicht toch de prikkel zijn binnen dit leerproces zijn verschill ende fa een pog i ng te wagen de kans op succes sen te ondersche i den d i e zich grofweg la kan groter worden wanneer onderwijskun ten vangen in de termen i nstru c tie oefe digen in staat zijn hun verlangens ten ning en toetsi ng vervo l gen s kunnen we aanzien van computergesteund moeder nog een ondersche i d maken tussen het taalonderwijs nauwkeurig te omschrijven leerproces waarin leraar en computer de stappen die gezet moeten worden aan beu rtelings een rol spelen en het leren te geven en het programmeren van hun dat plaatsv i ndt door de computer buiten kant te begeleiden de programmeurs van de leraar om professie zullen dan deze wensen moeten omzetten in techn i sch goede program bij het i nschakelen van de compute r als ma s die onderw i jskund ig relevant zijn onderwij sleermiddel worden we met aller daarvoor is veel tijd en geld nodig maar lei vragen ge c onfronteerd zeker voor het vooral een samenwerking tussen de spe 28 c i aliste n in deze vakgebi eden die inhoude goede kunnen komen de courseware l i jk zo ver uit elkaar kunnen l iggen werd gepresenteerd op de not van 1985 b i j het beoordelen van de bestaande pro en zal b i nnen afz i enbare tijd op de markt gramm a s zul len we on s steeds moeten verschijnen afvragen wat het doel is dat we willen bereiken en wat de mogelijkheden van het software programma zijn de bestaande programmatuur heeft ener voordat ik nader inga op mogelijke criteria zijds het voordeel gebru i kt te kunnen wor waarmee we het aanbod kunnen beoorde den zonder een taal of leesmethode len wil i k eerst een tweedel i ng aanbren maar bergt anderzijds het gevaar i n zich gen de taalprogramma s die nu ontwik dat we de geisoleerde spelling i nvul keld z ijn en worden kunnen verdee ld woordenschat en ontleedoefeningen via worden i n programma s d i e gekoppeld zijn een modern onderw ijsleerm iddel weer i n aan lees of taa l methoden en niet los ons taalonderw ijs toelaten het is dan ook daarvan gebruikt kunnen worden course van groot belang dat we de aangeboden ware e n de programma s die die vaste programma s kr itisch bekijken en band m i ssen software beoordelen cou rseware beoordelingscriteri a bij de g r ote uitgeverijen worden op dit momen t c ourseware programma s ont we moeten allereerst bek i jken of het pro worpen zo is bijvoorbeeld u itgeve r ij gramma een didactische meerwaarde malmberg doende bij de methode taal ak heeft ten opzichte van het leren zonder tief materiaal voor de computer te ont de computer het werken met de compu wikkelen de programma s lopen parallel ter op z i ch heeft alleen i n het begin voor aan het onderdeel woordspel en geven een leerl i ng een specifieke aantrekkings verschil lende mogelijkheden de aangebo kracht de meerwaarde d ie daarin schuilt den woordpakketten te visualiseren en zo zal niet van blijvende aard zijn het is dus het woordbeeld te versterken het materi zaak naar meer essentiele winst te aal is niet bedoeld als toetsing en houdt zoeken daarom ook geen score bij een compute r kan heel snel gegevens bij zw ijsen wordt courseware ontwikke l d opslaan ze verwerken die verwerking bij de methode ve ilig leren lezen het zichtbaar maken en terughalen als d i e ge herkennen en spelle n van de globaa l woor gevens weer nodig zijn worden deze ei den krijgt zo een andere dynam i sche en genschappen in het programma gebruikt gevarieerde aanbieding via overzichten en kunnen zowel leerlingen als leraar deze per leer l ing en per leerstofkern krijgt de mogelijkheden aanroepen als zij ze nodig leraar een duidel ij k beeld van het effect hebben van het aanvankelijk lee s onderwijs bij de methode taal kabaa l heeft zwijsen is het programma zo door leerlingen te door de computer en de cassetterecorder gebruiken dat de l eraar niet nodig is dan te comb i neren visuele en audit ieve spel alleen voor dida c tische begeleiding som lingtoet sen ontwikkeld mige programma s geven leerlingen te de uitgeverijen hebben de mogelijkheden weinig informatie over datgene wat ze van integrat i e van computers en hun me moeten doen in andere programma s thoden ontdekt en hebben althans een be kunnen leerlingen al heel gauw antwoor gin gemaakt met te investeren in ontwik den i n de programmalist opzoeken en dan kelingen d ie het moede rtaalonderwijs ten moet de leraar dus onnodig de leerling i n 29 de gaten houden als hij niet wil dat de kan gaan in het programma en dat hij in goede antwoorden klakkeloos uit het pro dien nodig inzicht kan krijgen in zijn vor gramma worden overgenomen weer an deringen en resultaten dat hij zelf het dere programma s laten het afweten na tijdstip van toetsen kan bepalen en kan een niet voorziene reactie of een fout van kiezen voor hulpverlening door de leer de leerling zodat de leraar weer nodig is kracht soms geeft de optie hulp alleen om de leerling uit de nood te helpen het de mogelijkheid weer terug te gaan naar is dan ook aan te bevelen een computer het begin en van voren af aan te programma intensief te toetsen door het beginnen maken van veel fouten is de kwaliteit van de feedback zo dat is interactie mogelijk en is d i e zodanig dat deze relevant is voor het leerproces de vorm van interactie het leerproces de feedback dient aangepast te zijn aan versterkt de leeftijd van de leerling vooral pro is een onderdeel niet door de leraar on gramma s die voor meerdere jaargroepen derwezen dan zal het computerprogram geschikt te maken zijn zijn wat feed ma een ander interact i emodel moeten i n back betreft meestal niet zo flexibel houden dan wanneeer onderwezen stof relevante feedback bestraft niet maar ingeoefend wordt in het eerste geval zal beloont ook niet buitensporig niet elk men moeten k i ezen voor een tuturiee l juist antwoord hoeft gevolgd te worden programma in het tweede geval is een door uitbundig prijzend commentaar practice and dril t programma voor de vooral moet de feedback zo geprogram hand liggend is de leerstof in de klas on meerd zijn dat problemen uitgelegd wor derwezen en ingeoefend dan kan men den en leerlingen geholpen worden de een computerprogramma gebruiken als juiste oplossing te vinden als na een verwerkingsmogelijkheid deze verwerking paar mislukte pogingen de computer zelf kan de vorm krijgen van een simulatie of het probleem oplost en vervolgens naar van een spel is de simulatie of het spe l een nieuwe opdracht stuurt heeft de pro zo dat kennis i nzicht en vaardigheid er grammeur de waarde van goede feedback door versterkt worden of wordt alleen de niet ingezien lestijd gevuld tenslotte kunnen computerprogramma s is het onderwijsprogramma flexibel leerlingen probleemoplossend l aten wer genoeg ken zodat zij kenn i s toe kunnen passen een goed onderw ijsprogramma wint aan op nieuwe problemen zienlijk aan waarde als het mogelijk is zonder specia l istische programmeerken wordt de gang door de leerstof zoveel nis eigen woorden zinnen en teksten in mogelijk door de leraar en leerling bepaald het programma op te nemen zodat de in of sluit de programmatuur deze mogelijk houd indien nodig gewijzigd kan worden heid uit door leraar of leerl i ng een specifieke fa c i er zijn programma s waarin niet gekozen liteit van de computer is dat invoer van kan worden op welk punt van de leerweg gegevens uit het bestand ook willekeurig men wil aanvangen de leerling moet het kan gebeuren heeft de programmeur ge hele programma afwerken een goed on bruik gemaakt van deze mogelijkhe i d dan derwijsprogramma is gebruikersvriendelijk wordt het onmogelijk de volgorde van de en staat toe dat de gebruiker niet te veel goede antwoorden te onthouden iets dat en niet te weinig tijd tot zijn beschikking van belang kan zijn bij drilt and heeft dat hij verder en ook weer terug practice programma s 30 versterken de afbeeldingen het onde r een goed leesbare handleiding wijsproces of leiden ze de leerling af de bruikbaarheid van onderwijsprogram afbeeldingen die in kleur geprogrammeerd ma s wordt zeer verhoogd als er handlei zijn en die bewogen kunnen worden over d i ngen bijgevoegd zouden zijn die n i et al het scherm kunnen de aandacht van de leen technische informatie beva tt en maar leerling verhogen en daardoor een bijdrage ook onderwijskundig relevante gegevens leveren aan het leerproces ook het ma de leraar gebruiker zou aanwijzingen kun ken van deze afbeeld i ngen behoo rt tot de nen krijgen over de gebruiksmogelijkheden techn i sche eigenschappen van de compu en de wijzigingen die hij zou kunnen aan ter het i s de taak van de programmeur brengen een aparte handleiding voor de passende en duidelijke afbeeldingen te leerling gebruiker zou deze minder afhan ontwerpen bij programma s die voor leer kelijk maken van zijn leraar lingen van verschillende jaargroepen bestemd zijn bestaat het gevaar dat de taalprogramma s en beoordelingscri teria beelden niet afgestemd zijn op de leeftijd van de leerling eerder in dit artikel ging ik al in op de specifieke problemen die ontwerpers van is het taalgebruik van de begeleidende taalprogramma s ondervinden door de teksten en opdrachten gemakkelijk door aard van de levende moedertaal wij zul de leerling te begrijpen len dus enige tolerantie moeten opbren ook een taalprogramma bevat begelei gen als wij taalprogramma s bekijken op dend taalgebruik soms is dat taalgebruik hun gebruikswaarde maar we hoeven de veel te moeilijk voor de leeftijd van de ogen niet te sluiten voor het feit dat er leerling die met dat taalprogramma bezig niet veel echt goed materiaal op de markt is als een zesjarige in een flitswoorden is programma het woord roos moet ont programma s die voor meerdere jaargroe houden en intypen en vervolgens de i n pen bestemd zijn brengen wel differentia structie als je het woord ingetypt hebt tie in de leerstof maar de wijze waarop druk dan op de returnknop moet lezen de leer of oefenstof wordt aangeboden dan is er toch sprake van discrepantie begeleid en verfraaid laat die flexibiliteit tussen taalonderwijs en taalgebruik in dit niet zien een oefenprogramma voor spel verband is het ook vreemd dat in sommi ling van werkwoordsvormen geeft wel ge programma s voor zeer jonge kinderen veel feedback bij de antwoorden van de uitsluitend hoofdletters op het scherm te leerlingen maar laat de in te vullen letters zien zijn midden op het scherm staan en de zin de layout van de instruerende teksten op met de ontbrekende letters daarboven het scherm moet duidelijk zijn dit is des opgave en oplossing worden niet bij el te meer noodzakelijk als het lette rt ype kaar gevoegd zodat de taaluiting ver van de computer op zich al niet erg dui minkt blijft en de activiteit veel aan zin delijk is de zinnen moeten niet te lang nigheid verliest als kinderen uit een ma zijn er moet niet te veel tekst tegelijk op trix met losse letters woorden moeten het scherm staan en de regels dienen zoeken zijn vooral in de drieletterwoorden door voldoende ruimte van elkaar geschei de mogelijkheden legio het is dan zaak den te worden een verantwoord gebruik dat de ontwerper het vergelijkingsbestand van kleuren van letter en achtergrond kan zeer zorgvuldig vult het is voor jonge de leesbaarheid verhogen kinderen nogal ontmoedigend dat op het scherm de mededeling dat woord ken ik is het onderwijsprogramma voorzien van niet verschijnt en dat echt niet alleen bi j 31 de triviale drieletterwoorden en woorden uit het programmabestand op in een ander programma waarbij kinderen het scherm worden gebracht vraagt van woorden kunnen raden wordt de score de leerling te veel geduld en tijd tijd die zorgvuldig bijgehouden en krijgt een leer beter gevuld kan worden veel taalpro ling zijn prestaties ook in percentages uit gramma s lijden aan dit gebrek aan snel gerekend er worden aanw i jzingen gege heid en actie ven eerste tweede letter enzovoort deze onderwijsprogramma s zijn meestal maar als het kind tenslotte het woord ontwikkeld door hobbyisten die hun pro raadt krijgt het onveranderd als feed grammeerresultaat aan uitgeverijen of back je hebt het goed gedaan en dat in softwarebedrijfjes aanbieden na een mi beu rt en en het maakt n i et uit of op nimale toetsing op enkele scholen of de puntjes 2 of 9 staat de programmeur zelfs dat niet worden de schijven en heeft kennelijk meer werk gemaakt van bandjes aangeboden sommige scholen de rekenkundige kwaliteiten van de com kopen de software en op andere scholen puter dan van de ta l ige variaties wordt fanatiek gekopieerd daar dit een programma waarin werkwoordsvor laatste betrekkelijk moeiteloos kan gebeu men in de o t t worden u i tgelegd en inge ren blijft de omzet zeer beperkt en daalt oefend leest het kind al aan het begin op de animo om geld te steken in ontwikke het scherm denk goed na want verbete ling van goede sofware vanzelfsprekend ringeri ge l den niet in het instructiege ik wil in het geheel niets afdoen aan de deelte wordt uitgelegd wat de ik vorm is inzet en het plezier waarmee leraren voor en het kind moet dan de ik vorm geven hun eigen leerlingen programma s ontwik van werkwoorden als bakken plukken kelen velen van hen zijn lid van compu als dat niet helemaal foutloos gaat krijgt tergebruikersclubs wisselen ideeen en het kind extra oefe n stof en dan worden mogelijkheden uit en inspireren elkaar tot werkwoo rden als fi etsen en antwoor het maken van steeds betere program den aangeboden vervolgens wordt aan ma s het zou goed zijn als meer leraren geraden de woorden te vervangen door met grote affiniteit tot het moedertaalon het werkwoord lopen en een t achter derwijs in deze groepen gingen de stam te zetten als dat bij l open ook participeren hoorbaar is en dan verschijnt als eerste werkwoor d waa r bij het kind het geleerde naast programma s die via een min of moet gaan toepassen eten j ij meer ge s loten c i rc uit aan sc holen worden in het taalspel waarbij een leerling een aangeboden zien we het laatste jaar uit woord van een aantal door de leerling te geverijen een grootwarenhuis en een bepalen letters moet raden worden de speelgoedfabrikant leer speelgoed voor juist geraden letters door een vogelt j e uit computers tamelijk i ndringend op de de letterr ij opgepikt en in het te raden markt brengen prog r amma s in deze ca woord geplaatst dit heeft een heel aard i g tegori e voor leergeb ieden bu i ten het moe effect maar het vogeltje is daarna heel de rtaalonderwijs zijn over het algemeen lang op weg om achter het scherm om heel acceptabel we kunnen merken dat weer op zijn plaats van uitgang te komen de mogelijkheden die de duurdere compu om op een nieuw bevel te wachten het terspellen zo aantrekkelijk maken ook kind wacht mee en dat duu rt al gauw te hierin z ij n toegepa st op het terrein van lang door wat meer programma de moede rt aal b l ijven ook de duurdere techni s che mogelijkheden zou het spel de programma s steken in speel leer aanschaf meer waard zijn a ctivite i ten op spelling invul en ontleed het te langzame tempo waarmee letters opdra c hten wel zijn d e ze opd r achten at 32 tractief begeleid door bewegende figuren op deze man ier kunnen pagina s tekst en veel kleurgebruik en muziekjes het na tekeningen gevuld worden en maken kin deel van deze technisch ingew i kkelde pro deren hun eigen prentenboek of vervolg gramma s is dat de leek niet in het pro verhaal is een pagina af dan kan deze grammeergedeelte kan komen en dus niet bewaard worden op de sch ijf en later d i e aanpassingen kan aanbrengen die hij weer opnieuw gelezen worden tot zover nod i g acht als in een ontleedprogramma voldoet het programma zeker wel maar de leerling alle zinsdelen door de helicop er zit een belangrijk nadeel aan bladz ijden ter op de goede plaats heeft gebracht die weggeschreven zijn op de disc kunnen moet de leerling een ingewikkeld spelletje wel opnieuw geladen worden en gelezen spelen voor de nieuwe opgave verschijnt maar er kunnen dan geen wijzigingen en het spelletje is niet uit het programma meer in aangebracht worden dat is ze te verwijderen en neemt dus onverant ker als men in de klas een vervolgverhaal woordelijk veel leertijd in beslag dit pro zou willen laten maken een essentieel ge gramma biedt overigens weer los van el mis jammer want het programma is niet kaar staande zinnen aan en de band tus goedkoop en er zitt en aard i ge mogelijkhe sen die z i n en een groter taalgeheel is den in voor creatief schrijven zoek gelukkig heeft het programma ook de optie tot het creeren van een eigen se computertalen en auteurssysteme n rie zinnen dus de goede l eraar kan er nog iets van maken w i llen we de computer opdrachten ge ven dan kan d it alleen v i a gestandaardi een van de programma s voor de seerde compute rt alen voor de microcom thuismarkt wil ik wat nader aan de orde puters zijn basic en pascal de meest voor stellen komende naast deze talen verd i enen ook een door het amerikaanse softwarehuis logo en pilot onze aandacht zij kunnen spinnaker ontwikkeld programma is door in de computer geladen worden waardoor malmberg op de nederlandse markt ge deze vanaf dat moment n i et meer via ba bracht onder de naam schrijvertje het sic of pascal aanspreekbaar is programma is alleen op disc te verkrijgen logo krijgt in het onderwijs veel aan omdat de schijf ook gebruikt moet wor dacht omdat de tekenmode kinderen in den door de schrijver in de dop kinderen staat stelt probleemoplossend te werken van zes tot tien jaar vormen de doel en zo strategieen te ontwikkelen en te be groep bij het programma zit een neder grijpen veel m i nder aandacht krijgt de ta landse handleiding en die is door kinderen lige kant van logo logo is een procedu uit de middenbouw goed te volgen de rele taal besch i kt over een groot aantal taal die in het programma gebruikt wordt prima i re opdrachten maar is vooral zeer is ook nederlands en dat heeft dit pro bruikbaar omdat met kleinere eenheden gramma voor op andere engelstalige procedures grotere gehelen kunnen wor soortgenoten kinderen kunnen uit een den gevormd met deze gehelen kan de voorraad afbeeldingen plaatjes zoeken ze gebruiker ook weer zelf nieuwe opdrach zelf van kleur en formaat voorzien en ze ten maken door deze opt i e is het niet op een door hen gekozen plaats op het moeilijk i n d i aloog vorm te werken de scherm zetten de onderkant van het logo taal is interactief scherm biedt ruimte voor het schrijven het voe rt in dit bestek te ver diep in te van tekstjes want er zit een heuse tekst gaan op de mogelijkheden die logo biedt verwerker in tijdens het schrijven kan er ik raad bez itters van het logo programma dus nog gemakkelijk gewijzigd worden aan de leerl i ngen niet alleen te laten te 33 kenen met de schildpad maar ook te la wat beter op gang komen als de regionale ten werken met de l ijsten de mogelijkhe steunpunten voor invoer i ng van informa den om vragen en antwoorden te formule t i etechnologie i n het basisonderwijs en ren en teksten te schrijven en daarin va het speciaal onderwijs echt op gang ko riabelen aan te brengen men er zijn inmiddels een de rt igtal reg i o ook pilot is een taal waarin het veel een nale steunpunten aangewezen op een re voud i ger is interactief te werken dan in gionaa l steunpunt zullen de nlo s de pa bijvoorbeeld basic natuurlijk moet men bo s en de obd s moeten gaan samen de syntax i s van deze taal beheersen werken en zo hulp bieden aan de scholen maar de structuur van de taal maakt het ze krijgen geldel ijke middelen extra per net als bij logo mogelijk teksten vragen soneel programmatuur en apparatuur en antwoorden te s c hrijven en te laten deze extra s zijn van tijdelijke aard na schrijven 1988 zullen de ople i dingen en begele i dingsd i ensten in staat moeten zijn zelf een andere mogeli j kheid bieden de zoge hulp te geven aan de scholen naamde auteurssystemen d it zijn voorge de pabo in s he rt ogenbosch waarop i k programmeerde programma s waarin werkzaam ben zal ook zo n regionaal raamwerken opgenomen zijn waarin de steunpunt worden toch hebben wij de auteur een aantal typen onderwijspro l aatste jaren ons ook al i ntensief bezigge gramma s kan ontwi kkelen de auteur kan houden met de informatietechnologie er vragen ste l le n die met wel niet waar is gekozen voor een interd i sc i plina i re be beantwoord kunnen worden er kunnen zetting vijf docenten drie onderwijskun meerkeuzevragen en i nvuloefeningen ont digen een docent rekenen een docente worpen worden en de leraar of leerling moede rt aal verzorgen curs ussen voor de kan ook pagina s leesmateriaal schrijven i n i tiele opleid i ng en voor de nascholing en lezen zonder veel moe ite kan men de inhoud van de cursussen bestaat voor een tijdslimiet instellen en de score bi j een klein gedeelte uit technische zaken houden en laten afdrukken met deze pro het bedienen van de computer enig i n gramma s kunnen leraren ook zonder pro zicht i n basic het lezen en waar mogelijk grammeerkenn i s leerteksten vervaardigen aanpassen van programma s werken met die direct afgestemd zijn op wat zij nodig logo een tekstverwerker en database hebben d i e zij w i llen en die passen bij maar het zwaa rt epunt ligt vooral op het hun visie op taalonderwijs bekijken en bespreken van software en de het auteurssysteem dialog i s ontwikkeld onderw ijskundige aspecten daarvan door code writer en i n nederland door condor te s he rtogenbosch u i tgebracht it taa l de f i rma ma l mberg is nog doende een raamwerk ui t te brengen en zal dit doen onder de parap l u van teach i p is onlangs onder de naam cursor de vakwe r kgroep informat i e technologie en taal it taal opger i cht de doe lstel de pabo s en obd s ling van deze werkg r oep is een inbreng vanuit het vakgebied te hebben die meer de scholing en nascholing van leraren in op taa l gericht is dan tot nu toe deze in het basisonderwijs en het speciaal onder b r eng ri c ht zi ch op verschillende terreinen wijs in de informatietechnologie is nog als moedertaalonderw ijs onderw ijs in steeds weinig gestructureerd en voor een vreemde talen taalbeheers i ng en i nforma groot deel overgelaten aan part iculiere ini tiekunde het is zeker noodzakelijk ook t i atieven de dienstverlening kan wel licht vanuit de niet exacte vakken de informa 34 tietechnologie te ontwikkelen en te begeleiden er is nog veel we rk in deze w i nkel lite ratuu r beishu ize n j j a d i rkzwager de computer a ls leermi dde l i n het l ager onde rwij s i n pedagogische studien jrg 1 1984 nr 1 lamstra b le ren en onderwijzen met de computer le iden antwerpen ste nfe rt kroe s e 198 0 coo computer ondersteund onderwijs waarom wannee r en hoe c ulembo r g edu caboek 1985 hoekstra l regiona le steun c entra info r ma t ica gangmakers of puinruimers in onderwijsmagazine jr g 2 1985 nr 5 d i rkzwager a e a leren met computers in het on derw ijs harl ingen svo reeks nr 76 1984 jansen w p onderw ijs en computer s he rtogen bosch amph i reeks maimberg 198 5 janssen s f j g computer i n d i enst van eva l uat i e en stu ri ng van leerprocessen i n jeugd in school en wereld jrg 68 1 983 nr 1 li th w van computers op de basi school voorbee l den en vooroorde len i n onderwijsmagazine jrg 2 1985 nr 1 0 mad i sson m computers op s chool utrecht antwer pen het spe c trum aula 725 198 4 peete r s j e a spelen en werken met logo een ex pe ri mentele u i tgave van de sticht i ng ki nderen met computers s he rt ogen bosch malmberg 1985 pin xte ren h j ri ngelberg logo een inle iding utrecht antwerpen het spectrum au la 740 1984 35