Documenten
gemotiveerd zijn als ze belangstell i ng hebben over het belang van literatuurgeschiedenis gekregen voor het thema vooraf nog een op wordt gezegd dat leerlingen relevante dingen merki ng de middeleeuwse teksten moeten zo kunnen ontdekken voor het lezen van moderne d i rect mogelijk bij de leerling worden gebracht literatuur en dat het oude werk aan l eid i ng kan omdat ze hen in alle opzichten afstoten dat zijn tot creatief schrijven of tot discuss ie kan de leerkracht op twee manieren bereiken de beschrijving van de lessen beperkt zich tot door de teksten aan te passen aan de hu i dige de i nhoud van de l es de werkvormen en de spelling en ten tweede door ze n i et als ge media halverwege een verantwoord i ng t a v dicht maar als lied te presenteren de overstap van de sociaa l historische benade er worden 6 lessen beschreven en pas i n les 4 ring naar de actualiserende komt het vo l kslied van twee kon i ngskinderen aan de beu rt de voorafgaande lessen worden al met al toch een interessante bundel waar besteed aan het bouwrijp maken van de aardige suggesties in staan wat mij vooral grond men leze zelf na de 6 lessuggesties boeide was de verguizing van normale functio kan de lessenreeks nog worden voortgezet naliteit tot en met het omhelzen ervan door verschillende auteurs die allen dezelfde uit laatste b ijdrage is van anne provoost van gangspunten hanteren met betrekking tot ac de vos reynaerde voor klasgebru i k tualiseren en historisch besef ten aanzien van ook hier eerst opmerkingen over actual i seren historische teksten en historische context de schrijfster probee rt te komen tot een concept dat de sociaal armand van assche red literatuurgesch iede histo rische benader i ng en de actualiserende n is op school academ i sche uitgever ij amers benadering tot een geheel maakt foo rt b v amersfoo rt 1988 prijs f 22 50 wim van da m slo katern informatiekunde en nederlands computers en moedertaalonderwij s h et slo katern opent met een stuk van dick p rak waarin hij aan de hand van een voorbeeld schetst wat n ederlands volgens hem met in tw ee boeken op het gebied van computers en formatiekunde te maken heeft en waar w elis moedertaalonderwijs zijn er de laa t ste tijd ver w aar een computer bij nederlands gebruikt schenen h et eerste is katern 15 van d e slo kan worden maar waarin van informatiekunde en heet informatiekunde en nederlands het geen sprake is informatiekunde wordt daarbij tweede is d c n cahier nummer 19 met als titel gedefinieerd als het geheel van kennis van en nederlands en computers inzicht in het verwerven de opslag het ver beide hebben een voorwoord citaat uit het w er k en en overdragen van informatie en vaar eerste boek a an de reader is hard gewerkt digheden in het gebruik van de hulpmid d elen citaat uit het tweede er is met plezier aan dit daarvoor wat nu precies wel en niet onder cahier gewerkt h et slo katern is het produkt informatiekunde gerekend zal worden zal de van 10 schrijvers terwijl voor het dc n cahier komende jaren vermoedelijk nog wel aan ver slechts twee auteurs verantwoordelij k zijn anderende inzichten onderhevig zijn het ka beide boeken behandelen enige aspecten van tern neemt in dat opzicht een pragmatische het moedertaalonderwijs waarbij computers houding aan een rol zouden kunnen spelen ik zal kort uit eenzetten wat lezers van beide boeken kunnen in de bundel is een hoofdstuk in vertaling op verwachten en daarna wat kanttekeningen genomen uit het boek van colette daiute wri plaatsen ting and computers in dat hoofdstuk be schrijft ze hoe een computer die signalen via het telefoonnet kan doorgeven en steed s 32 meer computers zijn al o p het telefoonnet of tekortkomingen zien van het model dat flower een ander netw erk aangesloten uitnodigt en hayes voor het schrijfproces ontwikkeld om schriftelijk met anderen in contact te tre hebben en dat in veel literatuur over schrijfon den die anderen kunnen medeleerlingen zijn derwijs gehanteerd wordt ook legt hij er de maar ook vreemden allerlei schrijfspelen die nadruk op dat het begrip informatie in de in in een klassieke klassesituatie gedaan kunnen formatietheorie niet hetzelfde is als wat we worden kunnen met een computer meer diep gewoonlijk bedoelen wanneer we zeggen dat gang krijgen omdat meerderen er oo k echt te de leerling voor zijn werkstuk informatie moet gelijk aan kunnen schrijven als via de compu verzamelen het is verleidelijk te denken dat ter en de telefoon met vreemden schriftelijko een mens met informatie wel hetzelfde zal wordt geconverseerd is er een levensechte doen als een computer zodat de modellen en communicatieve situatie ontstaan die anders theorieen uit de informatietheorie op leerlingen niet zo gau w bereikt zal worden kunnen worden toegepast dat is niet alleen riskant maar vrijwel zeker fout de derde bijdrage in de bundel is weer van de toen computers in het begin van de jaren 80 hand van dick prak hij laat zien hoe de com hun intrede deden in het onderwijs kon je de puter een belangrijk hulpmiddel kan zijn juist ontwikkeling zien van twee soorten program bij de conceptualiserende functie van schrij ma s voor schrijfonderwijs de ene soort richt ven als een leerling materiaal verzamelt voor te zich op het eindprodukt en probeerde de een tekst wordt daar vaak bij geschreven leerling ertoe te brengen de tekst te verbete aantekeningen uittreksels verslagen e d ren door die tekst te analyseren op bijvoor als die ruwe schrijfsels met een tekstverwer beeld zinslengte het voorkomen van bepaalde ker worden gemaakt kan daar in de uiteindelij vage termen veel passieve constructies e d ke versie van het te produceren stuk veel ge lepeltak stelt dat dergelijke programma s voor makkelijker gebruik van worden gemaakt dan ervaren schrijvers een handig hulpmiddel zijn wanneer alles op losse papie rtjes kaa rtjes maar dat het zeer de vraag is of je er ook blocnotevelletjes of klapperblaadjes staat ook goed mee leert schrijven de andere soort pro het verzamelen zelf van materiaal speelt een gramma s probeert zich meer op het schrijfpro belangrijke rol in het beeld dat de leerling zich ces te richten die geven bijvoorbeeld hints van het onderwerp vormt het staat buiten om je tekst nog eens door te lezen al met al kijf dat bij het verzamelen van materiaal infor blijkt uit onderzoek niet dat leerlingen met een matietechnologie steeds belangrijker wordt vi tekstverwerker beter leren schrijven dan zon ditel teletekst geautomatiseerde bibliotheek der dat hulpmiddel bestanden hij pleit voor de ontwikkeling van het hoofdstuk sluit af met de constatering dat programma s waarmee leerlingen gemakkelijk informatieverwerking en schrijven binnen het zouden kunnen leren hoe ze van die nieuwe onderwijs een steeds centralere plaats inne mogelijkheden gebruik kunnen maken men informatietechnologie is daarbij niet uit te sluiten lepeltak pleit voor een modulaire in hoofdstuk 4 houdt ook jan lepeltak een aanpak bij het ontwikkelen van programma s pleidooi voor de ontwikkeling van spullen voor het onderwijs hij geeft daarvoor een waarmee het verzamelen en verwerken van aantal redenen informatie met it hulpmiddelen zowel hard er is in het moedertaalonderwijs geen alge als software op verantwoorde wijze mogelijk meen aanvaarde didactiek voor schrijfonder wordt hij laat zien welke ontwikkelingen zich wijs docenten kiezen meestal wat zij voor hun sinds de jaren 60 in het schrijfonderwijs heb leerlingen op een bepaald moment het ge ben voorgedaan vanuit elkaar opvolgende lan schiktste hulpmiddel vinden delijke adviescommissies cmm aclo m invoering van it in leerplannen zal slechts valo m werd gesteld dat schrijfonderwijs geleidelijk kunnen gebeuren omdat er eerst zich moest richten op de functionele eisen van veel docenten zullen moeten worden het schrijfprodukt later is daar nog bij geko nageschoold men de zeer sterke nadruk op het schrijfpro een belangrijke eis is dat gegevens uitwis ces de school zou leerlingen moeten leren selbaar zijn tussen de verschillende modulen vlot om te gaan met de verschillende fasen een modulaire aanpak maakt een meer indi van het schrijfproces lepeltak laat een aantal viduele benadering van leerlingen mogelijk 33 huub rutten beschrijft in hoofdstuk 5 zijn er getoetst aan het d oel bij het zoeken in d ata varingen met onderwijs in communicatie in ban ken blijken proefpersonen t w ee strat egieen een informatietechnologische context de te hanteren je zou ze de breedte en de diep mogelijkheden die informatietechnologie biedt testrategie kunnen noemen b ij d e b reedtest ra veranderen de situatie waarin taal gebruikt tegie probeert de zoeker zijn doel zo volledig wordt zodanig dat de communicatie wel an mogelijk te omsc h rijven h ij zal in concreto ders moet verlopen aan de lerarenopleiding in met veel tref woor d en w erken bij de diep sittard worden dergelijke nieuwe taalsituaties testrategie probeert d e zoeker de zoekruimte nagebootst een voorbeeld is een exportfirma zoveel mogelij k in te p erken in aardappels bij die firma is dagelijks behoef bij onderzoek bleek niet dat de ene strategie te aan informatie over het weer valutaschom per se effectiever is dan de andere ander on melingen bankkoersen economische ontwik derzoek bracht naar voren d at coaching bij het kelingen met betrekking tot vervoer havens zoeken vooral verbetering bracht in het toe e d het bedrijf heeft een abonnement op ver passen van de dieptestrategie in een slecht schillende databanken om aan de informatie te georganiseerd bestand ter w ijl bij een goed ge komen s morgens wordt een on line verbin organiseerd bestand juist de breedtestrategie ding met zo n databank gemaakt berichten van de coaching profiteerde voorlo p ige resul die op het eerste gezicht interessant zijn wor taten lijken erop te w ijzen dat training in een den op schijf opgeslagen vervolgens worden goed georganiseerd bestand meer transfer de teksten bewerkt voor eventueel electroni waarde heeft dan training in een slecht geor sche verspreiding binnen het bedrijf de taa ganiseerd bestand beishuiz en wijst er echter lactiviteiten die moeten plaatsvinden zijn zoe op dat er eerst meer bekend moet zijn over ken globaal lezen selectief lezen pragmatisch de relatie van de zoekstrategieen met de ken samenvatten rubriceren coderen adresseren merk en van de proefpersonen alvorens tot en verzenden aanleggen en onderhouden van een algemene aanbevelin g tot onderwijzen van tekstbestanden archivering rutten pleit er de breedtestrategie over te gaan in zijn con niet voor alle lokalen nederlands om te bou clusies wijst hij op het grote belang van een wen tot namaakbedrijven met veel computers goed gestructureerde leersituatie bij het leren wel laat hij zien dat bepaalde activiteiten nog van cognitieve vaardigheden d e hulp in zulke te weinig in de leerplannen nederlands voorko situaties kan meestal niet meer zijn dan een men in verhouding tot het gebruik dat van die duwtje in d e goede richting o m een expert te vaardigheden gemaakt wordt in de maat worden zal de leerling vooral zelf heel veel schappij moeten oefenen rutten pleit voor zo compleet mogelijke com municatieve situaties in de lessen nederlands hoofdstuk 7 van de hand van ben huijskens informatietechnologie biedt daarbij enerzijds gaat over tekstverwerking en moedertaalon nieuwe mogelijkheden stelt anderzijds nieuwe derwijs hij beschrijft hoe een tekstverwerker eisen rutten sluit zijn hoofdstuk af met een in de eerste plaats een soort handige typema portret van de it leraar nederlands en met chine is verbeteringen in een tekst kunnen enige beleidsadviezen gemakkelijk worden aangebracht en de lay out kan gemakkelijk worden veranderd je zou dus jos beishuizen vergelijkt in hoofdstuk 6 het zeggen leer iedere leerling maar vlug met een zoeken in het geheugen met het zoeken in een tekstverwerker omgaan op zich is daar iets databank hij doet dit op basis van het door voor te zeggen maar het blijkt dat veel tekst norman bobrow beschreven proces van verwerkers zo veel mogelijkheden hebben dat conceptualiseren dat plaats vindt als iemand beginnende schrijvers en dat zijn de meeste probeert zich iets te herinneren de proefper leerlingen toch er meer last dan gemak van soon stelt ongeveer vast wat hij zich w il herin hebben ook is nog niet gebleken dat leerlin neren vaag aanvankelijk meestal steeds dui gen met behulp van een tekstverwerker beter delijker selectie van geheugenelementen ge leren schrijven mogelijk bieden programma s beurt aan de hand van het doel van de herin die zich meer richten op het schrijfproces meer nering maar vooral ook op basis van de her soelaas maar volgens huijskens moeten we er kenbaarheid van de informatie vervolgens niet van uitgaan dat die spoedig in geschikte worden de geselecteerde geheugenelementen vorm op de nederlandse markt zullen ver 34 schijnen omdat de ontwikkelkosten te hoog deze wijze op school bezi g te zijn er spoed ig zouden zijn voor een klein taalgebied als het af is als de leerlin g en thuis dezel fde facilitei onze voordelen van een tekstverwerker zijn in ten zullen he b ben als d e situatie die colette ieder geval voor de leerling dat zijn werk er caiute beschrijft w er k elijk veel voork omt en beter uit komt te zien en dat hij verlost is van ge z ien het succes van m initel in fran krijk lij kt voortdurend maar weer overschrijven ook bij me dat niet on w aarschijnlij k is het een leesonderwijs kan een tekstverwerker gebruikt merk w aardig fenomeen mensen zijn vaak ge worden met name binnen het vreemde talen remd om mondeling met el kaar in contact te onderwijs wordt er gebruik van gemaakt bij treden en ook schrijven is voor velen iets zeer het voorspellend lezen kortom allerlei mani moeilijks maar contacten leggen via het pulaties met teksten die traditioneel door de vlucht ige schrift van het beeld scherm zou uit leraar nederlands met schaar plakband en ty erst gemakkelijk verlopen is d at de nieu w ig pex gedaan zijn kunnen met een tekstverwer heid van het medium of is er sprake van een ker veel handiger gebeuren waarna de leer wezenlijk nieu w e communicatiesituatie lingen er ook nog eens mee kunnen gaan dick prak beschrijft in zijn b eide bijd ragen een stoeien situatie waarin de school een belangrijke rol kan s p elen h et selecteren vergaren en be in hoofdstuk 8 gaat w ill y wei jdema in op mo werken van gegevens zal steeds meer langs gelijkheden die de programmee rt aa l logo te electronische w eg verlopen d at stelt d oor d e bieden heeft bij het taalbeschouwingsonder wijze waarop de o p slag en distri butie georga wijs ze wijst op de sterk structurerende kan niseerd wor d en en door de enorme uitbreiding ten die aan logo zitten logo is modu l a i r van de hoeveelheden gegevens w aarover men opgebouwd het analyseren van problemen in kan beschikken stee d s meer eisen aan d e samenhangende onderde l en wordt door het gebruiker geb r u i k van de programmee rtaal logo sterk lepeltaks waarschu w ing niet te snel theorieen ondersteund in het slot van haar b i jdrage be uit het ene vakgebied te weten informatiethe toogt ze dat we in het onderw ijs meer aan orie op het andere te w eten de leer van tali dacht aan taalbeschouwing zullen moeten ge ge informatie van p ersonen van toepassin g te ven vanwege de technolog i sche ontwikkelin verklaren is van veel b elang vooral in een tijd gen die vooral taal betreffen die technolog i waarin ook veel leraren hun eerste schreden sche ontwikkelingen zijn tege lijke rtijd een hulp op het terrein van informatietec h nologie zet middel bij het taalbeschouwi ngsonderw ijs ten het kan allerlei modieuze avonturen voorkomen in hoofdstuk 9 wordt een overzicht gegeven de simulaties van h uub rutten zullen velen van ervaringen met een aantal programma s enthousiast kunnen maken ik denk dat er op het niveau van het voortgezet onder w ijs in d e het katern informatiekunde en nederlands voorw aardelijke zin nog heel w at moet g ebeu biedt de lezer een overzicht van de ontwikke ren voordat er een situatie ontstaan is waarin lingen die zich op het gebied van nederlands zulke simulaties zinvol kunnen plaatsvinden en informatiekunde ontrollen de schrijvers zijn het neemt niet weg dat zijn optiek m i de er ook in geslaagd tot denken aan te zetten juiste is h et creeren van zo compleet mogelij het is te merken dat zij enthousiast zijn voor ke situaties voor communicatieon d erwijs de mogelijkheden die de informatietechnologie h et verslag van een onderzoe k naar zoe k va a r biedt tegelijkertijd laten zij zien dat er geen digheden lijkt mij voor elke neerlandicus van wonderen van verwacht moeten worden en op belang r echtstreekse conclusies voor de da welk terrein er nog werk verzet moet worden gelijkse praktijk kunnen er echter nauwelijks voordat het onderwijs er echt van kan uit getrokken worden maar dat hoeft ook niet profiteren steeds colette daiute beschrijft een situatie waarin h et hoofdstukje van willy weijdema is mis kinderen ongetwijfeld uitgenodigd worden via schien wel het belangrijkste uit de bundel op het beeldscherm schriftelijk met anderen te scholen wordt heel wat gedaan aan formalise communiceren daar zullen ze best wat van le ren van taal ontleden h et is d enk ik te ren maar of dat op school moet gebeuren ik recht n iet omdat het de taalvaardigheid zou vermoed bovendien dat de aardigheid om op bevorderen zoals w el bew eerd w ordt maar 35 omdat het voor iedereen belangrijk is een ze ge w ezen dat een te k stver w er kingsp rogramma kere mate van abstraheren en formaliseren aan g eschi kt is om bijvoorbeeld herschrijvingsoefe te leren wat dat betreft is het verband met nin g en te doen en bij tal van d eelvaardigheids wiskunde duidelijk er is echter mede door de oefeningen inschakelbaar is ontw ikkelingen in de informatietechnologie een spreken en luisteren de auteurs erkennen steeds grotere behoefte aan kennis en vaardig d at de computer b ij spreek en luisteronder w ijs heden specif ie k gericht op het gebied w aar no g niet zo g oed is in te scha k elen al zien ze natuurlijke en kunsttalen samenkomen het wel voordeel in bijvoorbeeld het overleg dat w ordt m i hoog tijd dat er in de bovenbouw optreedt b ij het gezamenlijk sp elen van van het voortgezet onder w ijs een mogelijkheid adventures komt nederlandse taalkunde als exacte rich h et derde hoofdstuk gaat over taalbeschou ting te kiezen w ing er word t ver wezen naar ontleedpro gramma s en programmaatjes over woordbete kenissen overhoorprogrammaatjes eigenlijk in dcn cahier het gedeelte over communicatie w ordt inge nederlands en computer s gaan op de simulaties zoals die door rutten zie de slo publikatie zijn beschreven het dcn cahier nederlands en computers be h et hoofdstuk over literatuur en computers handelt in grote lijnen hetzelfde terrein als het gaat in op de bruikbaarheid van computers bij slo katern in het dcn cahier echter komen het maken van lijsten snel op te vragen boek niet min of meer deskundigen aan het woor d besprekingen e d maar de schrijvers lodewijk de groot en h ans d an een hoofdstukje over het gebruik van de frank willen een praktisch gerichte voorzet computer door een d ocent om allerlei zaken op bieden aan docenten nederlands opleiders te slaan teksten repetities cijferlijsten les leerkrachten in opleiding en studenten n eder voorbereidingen compleet met de toetsaansla lands educatieve uitgeverijen en ontwikkelaars gen d ie d aarvoor in een bep aalde tekstverwer van educatieve so ftware d ie nadruk op de k er nodig zijn conclusie als je handig met praktijk heeft voor en nadelen wie zeer arge een computer om kunt gaan bespaart die je loos het computerterrein betreedt zal zich be een hoop w erk grepen voelen enerzijds straalt uit de tekst i n hoofdstuk 6 n e d erlands en computers vaak bewondering voor alle nieuwe mogelijk een visie zeggen de schrijvers dat er voor de heden anderzijds wordt de ergernis over hele va k inhoud van nederlands weinig bij compu dagelijkse dingen die fout gaan als je iets pro t ergebruik te halen is ze pleiten voor aanpas beert niet onder stoelen of banken gescho sing van de inhoud van het moedertaalonder ven w ijs om het te laten aansluiten bij nieuwe n a een inleiding volgt een hoofdstuk over taal communicatievormen in de informatiemaat beheersing met computers in het gedeelte schappij zo wordt informatie meer en meer over lezen wordt vrij uitgebreid beschreven een commercieel produkt dat kan bijvoorbeeld hoe goed het zou zijn als er een programma bij taalbeschouwing leiden tot vragen als h oe zou bestaan dat bij samenvattingen kon con is de informatie tot stand gekomen hoe is ze troleren of de belangrijkste dingen uit de oor georganiseerd hoe is de informatie toeganke spronkelijke tekst in de samenvatting zitten lijk en voor wie hoe wordt informatie vastge zo n programma is er niet d at is dus jammer legd hoe wordt ze gebruikt hoe wordt ze voor een aantal leesvaardigheden worden wel beschermd tips gegeven d ie zijn echter nogal triviaal bij hoofdstu k 7 over programmatuur gaat kort in voorbeeld dat je de door r ijlaarsdam bepleite op verschillende soorten tekstverwerkers pro becommentariering van schrijfwerk door mede gramma s voor bestandsbeheer en spread leerlingen gemakkelijker via een tekstverwerker sheets verder wordt het bestaan van zgn kan laten verlopen raam w erkprogramma s vermeld bijvoorbeeld de paragrafen over schrijven leunen sterk op t a iga en p ilot in de paragraaf over educa van der geest de compu ter in het schrijfon tieve software wordt ingegaan op de eisen derwijs w aaruit 1 4 bladzijden worden geci waaraan die software zou moeten voldoen teerd d aarnaast wordt een aantal spel in hoofdstuk 8 een paar bijlagen over ontwik lingsprogramma s besproken ook wordt erop k elingen die gaande zijn een goed overzich t 36 van w at zich allemaal met overheidsgel d af g emaakt voor het g ebrui k van het tek stver speelt en wat invloed kan hebben op de on w erk ingspakket w ord perfect er staat nie t bij derwijspraktijk van n eerlandici hoe een sectie nederlands aan de financien k an komen om d at pa k ket in een voldoend het dcn cahier is zeer wisselend van gehalte aantal aan te schaffen er staat veel in maar het geheel is toch te storende details vind ik verwijzingen naar be fragmentarisch om echt bevredigend te kun paalde functie toetsen die je zou moeten g e nen zijn bruiken om bijvoorbeeld t w ee teksten samen het taalgebruik is niet altijd even helder zo te voegen wordt consequent de term computeron k ortom een boek dat me bij het lezen voort dersteunend onderwijs gehanteerd terwijl durend geboeid heeft omdat er interessante er computerondersteund onderwijs bedoeld is varingen met het gebruik van computers o p wat te denken van de volgende zinnen het school in staan maar ook omdat ik me nogal kunnen omgaan met informatie is voor een eens zat te ergeren goed begrip van taal van essentieel belang d e titels van de besproken boeken geven aar p 8 je moet je wel realiseren dat een der di g w eer w aar d e verschillen tussen bei d e lig gelijke werkwijze voor de docent alleen effi gen het slo k atern probeert tot een begri p s cient is wanneer je er met overtuiging aan bepaling te komen terwijl het d c n cahier werkt p 69 onder remedial teaching kun meer tot doel heeft de ervaringen van een le je verstaan dat de begeleider probeert te ach raar n ederlan d s met computers door te geven terhalen waarom een leerling een bepaald stuk aan anderen leerstof niet begrepen heeft daar kan dan ver betering in gebracht worden p 73 om d ick p rak eindre d actie informatiekunde en gang met die apparatuur met het doel leerlin nederlands slo katern 15 besteladres slo gen inzicht te geven in het functioneren ervan afdeling verkoop en d istributie postbus geeft een mate van vertrouwdheid en commu 2041 7500 ac enschede o v v an nicatieve vaardigheid p 77 omdat een 3 481 5016 is bn 90 329 0729 8 prijs bestandsprogramma als dbase iii de mogelijk f 11 50 incl verzendkosten heid biedt zelf te bepalen wat de inhoud van de zelf te kiezen velden zal zijn is het mogelijk lodewijk de groot hans frank nederlands om analyses te maken p 93 zo zijn er en computers dcn cah i er 19 malmberg bv vele s he rt ogenbosch isbn 90 208 5054 7 pr ijs in het cahier wordt nogal enthousiast reclame f 14 30 an van der vleute n zo begint de inleiding hoof d stuk 1 er is altijd veel aandacht b esteed aan leesvaar d igheid d e meeste aandacht g ing uit naar de b eginfase functioneel aanvankelijk van de leesontwi k keling het aanvankelijk le leesonderwij s zen er waren allerlei manieren waarop men leesonderwijs gaf en er zijn daarbij steeds me ningsverschillen over de juiste aanpak ge tussen november 1984 en december 1986 weest ondanks alle veranderingen en verbete werd door de medewerkers van de stichting rin g en blijkt no g steeds zo n 1 0 van de leer centrum voor onderwijsonderzoek sco te lingen af te haken bij het leesproces m oet er amsterdam onderzoek gedaan naar functio nu nog meer veranderd worden aan de metho neel aanvankelijk leesonderwijs fal het den of moet verbetering worden gezocht bij eindrapport van het onderzoeksproject is uitge de leerkracht door die een grotere vaardigheid geven in de svo reeks te laten ont w ikk elen in het z g n d iagnostisch onderwijzen een aantal betrokkenen is van wie niet kan lezen staat in onze samenleving mening dat de bestaande methoden wel d eg e buitenspel lijk veranderd moeten worden omdat ze teveel 37