‘Culturele studies’ in het taalonderwijs. Cultuur en taal in een netwerk.

ti tti i ifi r 4 t i 5i x n i culturele studies in het taalonderwijs cultuur en taal in een netwerk ronald soetaert rob van kranenburg het moderne vreemdetalen en moedertaalonderwijs werden sterk beinvloed door het onderwijs in de klassieke talen grammatica en literatuur stonden centraal deze praktijk werd gelegitimeerd door een eenvoudige doelstelling we bestuderen de grammatica om zo de klassieke teksten te kunnen lezen op het moment dat de moderne talen op het curriculum verschenen imiteerden de leraren het respectabe le curriculum van latijn en grieks de grammatica vertaalmethode was een belang rijke methodologie in het taalonderwijs leerlingen initieren in de hoge cultuur was de ultieme doelstelling een klassieke opleiding werd gezien als de beste training voor een culturele elite in het onderwijs in het algemeen en het taalonderwijs in het bijzonder leven deze retoriek en praktijk nog steeds door veel leraren constateren triest cynisch of gelukkig dat gedurende hun carriere en zelfs in de afgelopen honderd jaar het taalonderwijs in essentie niet veranderd is n toch zijn er in de afgelopen taalgebruik meer omvat dan grammaticale jaren een veelvoud aan nieuwe correctheid een competente spreker is in methodologieen voor het taal staat is om taal op een passende wijze te en literatuuronderwijs ontwik gebruiken met betrekking tot de context de keld methodologieen die spo geadresseerde het register vanuit een ren met recent onderzoek naar methodologisch perspectief gezien werd taalverwerving en moderne leertheo vooral de mogelijkheid om taal productief te rieen een van de meest fundamentele ver gebruiken in reele communicatieve situ anderingen werd geintroduceerd in de vroe aties beklemtoond deze communicatieve ge zeventiger jaren de communicatieve benadering binnen het taalonderwijs maakt benadering deel uit van een algemene communicatieve wending in het onderwijs in de filosofie en in de literatuurtheorie de communicatieve wending vanuit het taalonderwijs kwam een belang rijke correctie het einddoel van taalonder wijs is niet langer het lezen van de literaire in de communicatieve benadering werden canon de leerling lezer werd centraal grammatica en literatuur vervangen door gesteld in de methodologie dit laatste als noties en functies vaardigheden wer reactie tegen een traditioneel taalonderwijs den belangrijker geacht dan inhouden waarin literatuur inderdaad met een hoofd hymes 1974 argumenteerde dat goed letter centraal stond tegelijkertijd werd ook 27 jaargang nummer 4 maart april 1998 5 lfj l y ti 5 n 5 ti5 1 t h hs yn ti lati s l u i v p v v ly v 5 wv v y k1 1y gepleit om meer aandacht te schenken aan back to basics populaire literatuur vaak als opstapje voor het serieuze lezen literature with a small i in de tachtiger jaren werden we geconfron mcrae 1991 zo werd het vakonderdeel teerd met een back to basics beweging literatuur een lappendeken van verschil die reageerde op het groeiende onbehagen lende soorten teksten genres media over het niveau van de culturele geletterd onvermijdelijk werd daardoor de inhoud van heid wie is verantwoordelijk voor deze cri het kennisgebied literatuur aangetast en sis er worden veel schuldigen aangewe daardoor werd de communicatieve benade zen de media het onderwijs het gezin en ring medeschuldig aan het groeiende de gehele cultuur in the closing of the geheugenverlies van de jeugd american mind beklemtoont bloom het samengevat zou men kunnen stellen dat belang van culturele geletterdheid voor de het communicatief taalonderwijs te veel natie but when there are no shared goals aandacht besteedde aan functies maar te or vision of the public good is the social weinig aan noties de inhouden contract any longer possible bloom 1987 p 27 het gevaar van het verlies van gedeelde kennis wordt op een ironische manier samengevat in een recensie van excursie literatuur zijn boek kids like these would never fight the next vietnam war garafola 1988 en cultuur p 122 natuurlijk is cultuur in taalonderwijs veel hirsch 1988 sluit zich aan bij bloom als hij meer dan literatuur cultuur refereert even stelt we make social and economic eens naar achtergrondkennis over de taal progress only by teaching myths and facts landeskunde of amerikaanse engelse that are predominantly traditional p xii europese studies deze area studies hirsch en bloom stellen een simpele uitweg bestaan uit een breed perspectief waarbin voor uit deze algemene crisis een overzich nen een veelvoud aan interessegebieden telijke lijst van wetenswaardigheden de aandacht krijgt geschiedenis architectuur zuurstof van sociale interactie voor de sport politiek media etc en in principe geletterde amerikaan in feite gebruiken ze zouden we literatuur aan het lijstje kunnen dezelfde legitimering als de pleitbezorgers toevoegen voor de communicatieve benadering maar de klemtoon ligt op kennis in plaats van samen met de taal leren studenten onver vaardigheden in een democratische mijdelijk ook over de cultuur van die taal samenleving dient iedereen in het bezit te bewust of onbewust hetzelfde geldt voor zijn van voldoende gedeelde kennis om het onderwijzen van literatuur het begrijpen effectief te kunnen communiceren van een literaire tekst veronderstelt begrip van de culturele context welke status heeft hoe reactionair wij back to basics ook vin cultuur nog binnen het talenonderwijs den toch dienen we de kritiek ook wel ern deze vraag kan ook gesitueerd worden bin stig te nemen vaardigheden kunnen niet nen een verschuiving in het literatuuronder gescheiden worden van kennis een molen wijs from a curriculum oriented to a literary heeft graan nodig om te kunnen functione canon toward a curriculum in textual stu ren maar de back to basics retoriek is te dies scholes 1985 p ix x sterk nationalistisch geinspireerd en ook qua visie op onderwijs en moderne cultuur out of date en botst zo met een multicultu rele pluralistische en postmoderne maat maart april 1998 nummer 4 27 8 jaargang mit 1 4 v vi tititi t r i ti ti y v i f i 5 schappij iedereen weet trouwens wel dat sommigen die de culturele conflicten moe men de klok niet zomaar kan terugdraaien zijn en die ervoor kiezen aan het culturele de basics van vandaag zijn anders dan die strijdtoneel te ontsnappen in plaats van een van gisteren en morgen oplossing te zoeken of de confrontatie aan te gaan wij geloven niet in instant oplossingen we wiens basics geven er de voorkeur aan om confrontaties en conflicten op de voorgrond te schuiven wie bepaalt trouwens wat telt als hogere the real enemy of tradition is the kind of kennis bruner 1986 p 142 als een orthodox literary study that neglects theore leraar het klaslokaal binnenstapt wordt hij tical questions about ends values and geconfronteerd met leerlingen die participe definitions in the hope that they will take ren in verschillende sociale en culturele net care of themselves graff 1987 p 3 werken en dus vragen we ons ook af met culturele conflicten dienen een plaats te krij graff 1988 wat moeten we onderwijzen gen zowel in het curriculum als in de metho als er niet langer een wij is bijvoorbeeld dologie problemen worden daardoor niet een pleidooi voor het belang van de literaire opgelost maar ze dienen gethematiseerd canon botst op de complexiteit van de con en zo bespreekbaar gemaakt te worden structie van die canon vele vaste grenzen het is dan ook daarom dat we voorstellen zijn vervaagd en worden vandaag in vraag om het concept van literatuur te herdefinie gesteld tussen westerse en niet westerse ren vanuit het perspectief van cultural stu cultuur elitaire hoge en populaire lage dies en natuurlijk moeten we daarbij reke cultuur en tekstuele en audiovisuele cultuur ning houden met recente inzichten uit het een herziening van het literaire curriculum taalonderwijs zelf kan niet langer vanuit een traditioneel per spectief trouwens ondertussen is de litera tuurstudie aan de universiteiten ook grondig beinvloed door het ruimere perspectief van literatuur the king s road cultural studies zoals we hebben gezien was literatuur vaak een uitverkoren terrein in het taalonderwijs a king s road into the foreign culture goethals cultural studies 1995 p 56 en dat geldt ook voor het moe dertaalonderwijs maar de dagen van konin cultural studies is een recente discipline of gen liggen achter ons ook in de retoriek van beter een antidisciplinaire studie it het taalonderwijs is de vanzelfsprekende attempts to question at every turn the ways waarde van het literaire in vraag gesteld disciplinary boundaries are drawn ondertussen werd literatuur zelf geproble huddleston 1997 p 2 en dat is een matiseerd door de literaire theorie essentieel verschil met wat back to basics literatuurgeschiedenis werd geproblemati wil de oude grenzen herstellen in feite seerd in close reading en structuralisme wordt door back to basics aan leraren canonieke interpretaties werden geproble gevraagd om de complexe vraagtekens uit matiseerd in receptietheorie en reader de literatuur en de literatuurtheorie tussen response theory waarin de lezer centraal haakjes te zetten voor een goed doel met staat literaire instituties en genres werden een uitroepteken een terugkeer naar tradi geproblematiseerd in de literatuur sociolo tionele waarden deze simpele boodschap gie waarin getoond werd hoe de context van wordt met open armen ontvangen door ruimte en tijd voor betekenis zorgt 27 jaargang nummer 4 maart april 1998 i sf i i4 i y i ii i1 5iiyi yii ti communicatie en interpretatie zelf werd wat anders is een vorm van literair impe geproblematiseerd en gedeconstrueerd en rialisme maar deze westerse blik is niet in al dit eindeloze problematiseren spaarde gefocust op een punt nee ze is zelf een de literaire theorie zichzelf niet all of them caleidoscoop binnen de westerse wereld therefore gifted though they may be end worden we geconfronteerd met de klacht up by addressing merely themselves and dat bepaalde groepen lezers en schrijvers their postmodern critics who in turn gemarginaliseerd worden vrouwen etni address only each other fiedler 1979 p sche minderheden en ook wel dat 89 de uitdaging bestaat erin om in ons les bepaalde genres en teksten gestigmati geven het bestaan van zulke conflicten te seerd worden populaire literatuur stripboe h erkennen and to foreground whatever ken en computerspelletjes may be instructive in them within the curri culum itself graff 1987 p 252 en dit zal de grootste uitdaging zijn in het onderwijs de organisatie van het curriculum als een hoog laag arena waarin een debat wordt gevoerd in 1968 schreef lowenthal in zijn studie over massacultuur dat the radio the movies and the newspapers do not only debat canon en geheugen reflect the ways of living of the masses but actually offer them models for their way of inderdaad we bevinden ons midden in een life p 66 hiermee geeft de auteur een debat dat georganiseerd is rond traditionele belangrijk argument om massacultuur in het concepten als culturele geletterdheid cultu onderwijs kritisch te behandelen reel geheugen de literaire canon het feit dat opvallend echter is dat hij het over hun deze concepten op de agenda staan van manier van leven heeft de aanvankelijke conferenties en boeken leert ons in ieder academische onverschilligheid is vervangen geval een ding we zijn diep bezorgd over door een soort van defensieve belangstel hun toekomst aan de ene kant zijn sommi ling want als zij er zijn dan moeten we gen bezorgd over een algemeen geheugen hen proberen begrijpen misschien worden verlies in onze cultuur aan de andere kant is ze anders een bedreiging voor ons dit geheugen zelf deel van een postmodern trauma in een freudiaanse wending kunnen in 1990 schrijft tony bennet in zijn introduc we stellen dat we ons er zeer goed van tie tot popular fictions dat de beste reden bewust zijn geworden dat we ons geheu om populaire literatuur te bestuderen is gen zelf hebben geconstrueerd en een because it matters as popular fictions gehele cultuur ging in psychoanalyse wat regulate our sense of ourselves and structu hebben we geleerd re our daily lives en kijk zij zijn ons geworden in elk geval vluchten kan niet we realiseerden ons dat de westerse literai meer we kunnen niet aan de massacultuur re canon niet objectief en universeel is we ontsnappen wij maken er integraal deel van realiseerden ons dat we een cultureel speci uit populaire cultuur is de hedendaagse fiek raamwerk hebben opgedrongen aan dominante cultuur zowel voor de leerlingen niet europese teksten dat we ze hebben als voor de leraren de leraren van vandaag geinterpreteerd en gewaardeerd met de vertalers van de hoge cultuur zijn westerse normen en waarden said 1993 zelf actieve consumenten van de massacul beschrijft deze houding als een gebaar van tuur geworden bennet 1990 misschien appropriation een zich toeeigenen van wordt dat toch te vaak ontkend er is een maart april 1998 nummer 4 27 e mini jaargang y1 i i y 5 1 v v ti ss fit 1501 breuk tussen het discours in de klas focus een veelvoud aan manieren waarop identi op de vakinhoud en het discours van de teiten binnen een taalgemeenschap worden gang focus op gevoelens over die inhoud geconstrueerd firth 1991 p 103 en we kunnen daar ook aan toevoegen het discours van het alle taal hee ft geen betekenis buiten het dis daagse leven focus op populaire cultuur cours en hetzelfde geldt voor geletterdheid en zoals er vele talen zijn zo zijn er ook vele maar zoals we hebben gezien populaire vormen van discours en gele tt erdheid een cultuur of een meer populaire democrati individu kan behoren tot verschillende net sche visie op literatuur staat al op de onder werken zo n netwerk wordt gereguleerd wijsagenda en alhoewel we dit toejuichen door een onuitgesproken of expliciete theo moeten we bedachtzaam zijn voor mogelij rie deze theorieen genereren opva tt ingen ke overdrijvingen de positie als het popu over wat goed is en wat niet en over de lair is zal het wel slecht zijn wordt soms juiste distributie van echt en symbolisch vervangen door de positie als het populair kapitaal van sociale goederen als status is zal het wel goed zijn het debat over waarde en materiele goederen zulke theo smaak en esthetische discriminatie is in rieen ideologieen vormen de basis van populaire cultuur net zo belangrijk als in elk gebruik van taal en taal zelf is inextrica hoge cultuur in beide culturen dienen we bly bound up with ideology and cannot be aandacht te besteden aan de notie van analyzed or understood apart from it gee superioriteit dat niet het exclusieve bezit is 1996 p ix een van deze dominante ideo van de hoge cultuur clayton 1993 logieen is nationalisme en dat is natuurlijk sommige werken zijn beter dan andere een centraal concept in het taalonderwijs maar hun kracht ligt niet in een zuiver excel leren nee het ligt in the participation in lar ger networks of discourse and in their ability to attract to hold and to shape particular natie communities of readers clayton 1993 p 30 leraren doceren geschiedenis vaak met als doel leerlingen ervan te overtuigen dat het hun gedeeld geheugen is door dit proces van socialisatie gaan kinderen leerlingen discourse analysis deel uitmaken van een groep van een natie taal literatuur en geschiedenis dienen vaak cultural studies richt zich niet alleen op als middel om kinderen te assimileren in een wat er gezegd wordt maar ook en vooral nationaal erfgoed we leren onze kinderen op wie wat zegt en tegen wie er wordt trots te zijn op dit erfgoed en vaak wordt dit gesproken het benadrukt dus machtsrela erfgoed afgezet tegen de schadelijke invloe ties en de dominantie die inherent is aan den van buitenaf in zijn jeremiade over het taal zelf inzichten uit de discourse analysis verval van het amerikaanse beschaving kunnen ons helpen de inhouden cultuur in heeft bloom 1987 beargumenteerd dat de het algemeen en literatuur in het bijzonder erosie van het amerikaanse erfgoed de te herdefinieren het discours is een manier onverschilligheid tegenover de founding van zijn het is een specifieke manier van fathers verantwoordelijk is voor the clo zijn being people like us gee 1996 p ix sing of the american mind bloom is ervan het maakt ons bewust van het feit dat er overtuigd dat de amerikaanse zuiverheid een veelvoud aan culturen binnen een specifiek bedreigd wordt door de invloed taal gemeenschap bestaat en daarmee van sommige europese denkers in zijn pro wit 27e jaargang nummer 4 maart april 1998 11 f t ti lftf l vt y1 a f l5 t t v h 1 ti ti tiv 1 tti l ject rond culturele geletterdheid legt hirsch onderwijs niet langer beperkt kan binnen 1988 de nadruk op nationale geletterd een eng cultureel chauvinistisch kader but heid en de bijbehorende l ijst handelt over equally recognizing the importance of cohe what every american needs to know sion and solidarity in modern societies it would seek to promote new and more tegelijkertijd wordt aan onze kant van de inclusive forms of national identity this oceaan een concept van europa gepro would be a civic national identity based on pageerd na de politieke en economische common political commitments and under eenwording heeft europa immers nood aan standings not divisive cultural myths een culturele identiteit de europese green 1997 p 6 beleidsmakers voorzien in een veelvoud aan onderwijsprogramma s om europese bur niet alleen de globalisering maar ook en gers niet alleen te laten wennen aan maar misschien wel vooral de nieuwe media ook warm te maken voor het idee van een veroorzaken een transformatie van cultuur europese gemeenschap net als de con en politiek tijd en ruimte krijgen een andere structie van een persoonlijke identiteit ver betekenis nieuwe globale netwerken cree onderstelt de ontwikkeling van een ren nieuwe identiteiten voor negroponte europese identiteit ook de re constructie 1995 kondigt zich de nieuwe wereld aan van haar vijanden amerikaanse populaire the values of the nation state will give way cultuur japanse copie economie to those of both larger and smaller electro islamitische fundamentalistische religie nic communities p 6 het is duidelijk dat netwerk de dominante metafoor voor onze deze ontwikkelingen verduidelijken dat huidige tijd geworden is naties constructies zijn en dat literatuur en literatuuronderwijs worden geacht een belangrijke rol te spelen in de creatie van wat anderson 1983 imagined communi intertekstualiteit ties heeft genoemd zie de bijdrage van andre mottart in dit nummer deze proble matiek zal een kernvraag worden in de con hoe ziet het nieuwe curriculum eruit als structie voor een nieuw curriculum de ver een netwerk als we de culturele tekst wil schuiving zelf zit ook diep ingebakken in len onderwijzen hebben we een leesstrate onze postindustriele samenleving die van gie nodig die ruimer is dan een benadering een nationaal en internationaal naar een waarin begrippen als individuele auteur en transnationaal kapitalisme evolueert post gesloten tekst met een juiste interpretatie als in postindustrieel refereert hier naar het centraal staan als we betekenis omschrij gegeven dat mankracht vervangen is door ven als een dialoog met andere teksten automatisering en informatie we zijn van dan dienen we die teksten te benaderen manufacturing naar mentofacturing gee met een adequate leesstrategie volueerd intertekstualiteit is een strategie om literaire teksten met andere teksten te vergelijken vandaag zien we de rol van de nationale teksten in de ruimste betekenis van het staat langzaam veranderen het wereldsys woord muziek beeldende kunst fotografie teem van nationale staten wordt getransfor film theater en concrete alledaagse praktij meerd door de groeiende globalisatie en dit ken hee ft belangrijke consequenties niet alleen in termen van economie en handel maar in zo n netwerk wordt de literaire canon niet ook in het culturele veld en de educatie een per se verworpen de canon wordt wel ont gevolg van globalisering is dat modern daan van haar vermeende neutraliteit de maart april 1998 nummer 4 27 e jaargang vhi ii til rti ti t v ii y i i nv y x a t iyi canon wordt beschouwd als een imaginaire het essentiele verschil tussen een boek en constructie die openstaat voor een continue een computeromgeving een boek bestaat herziening guillory 1992 de reorganisatie uit atomen een digitale tekst is opgebouwd van het curriculum impliceert dat er een uit bits negroponte 1995 en bits kunnen stem gegeven wordt aan gemarginaliseer gemanipuleerd worden in seconden de culturen en praktijken waardoor bijvoor beeld het eurocentrisme en de elitaire cul digitalisering impliceert tevens dat we in tuur gecorrigeerd worden staat zijn woord beeld en geluid samen te brengen in een medium een opwindend om zo n correctie te organiseren introdu vooruitzicht het nieuwe medium veronder ceert pratt 1991 het concept contact stelt een nieuwe praktijk en een andere reto zone social spaces where cultures meet rica een nieuwe theorie alhoewel nieuw clash and grapple with each other often in hier niet echt accuraat is niet alleen in theo contexts of highly asymmetrical relations of rie worden genres ondergraven maar ook in power such as colonialism slavery or their de post moderne literatuur zelf sterne aftermaths as they are lived out in many joyce borges cortozar landow 1992 parts of the world today pratt 1991 p 34 lanham 1993 soetaert van belle 1996 in deze ruimtes kunnen teksten bestudeerd verschillende kunstvormen botsen vloeien worden als vormen van retoriek rorty samen in een dialogische relatie en de 1989 constateert een verschuiving droom van het gesamtkunstwerk komt against theory and toward narrative p weer in beeld hypertekst en hypermedia xvi gecombineerd met het idee dat het geven de ruimte voor het ontstaan van meer concept tekst verruimd moet worden met complexe combinaties van diverse media documentaires films video s zo n verrui ming impliceert dat het boek niet langer het natuurlijk staan we nog maar aan het begin ideale medium is om zo n culturele contact van deze digitale revolutie omdat de jonge zone te organiseren en te structureren kunstenaars die geboren werden in een wereld van interactieve media pas nu vol wassen worden de implementatie van informatie en communicatietechnologie media ict zal het begrip dat we hebben van geletterdheid radicaal transformeren en dat is opwindend maar tegelijkertijd bedrei na een orale traditie werd het schrijven en gend ict is beschreven als de oorzaak van daarna de boekdrukkunst uitgevonden de crisis in geletterdheid televisie massa onze tijd staat in het teken van de compu cultuur computerspelletjes internet worden ter al deze media veranderden onze opvat beschreven als vijanden van het boek tingen over cultuur geletterdheid geheugen voor de partizanen van de boekencultuur en identiteit het geheugen werd geexterna betekent dit dat de technologie de gehele liseerd door middel van het schrift en later cultuur bedreigt de boekdrukkunst schrijven en boeken zijn mnemonische hulpmiddelen buiten het uiteraard moeten we kritisch blijven maar fysieke geheugen de komst van de com we dienen ons ook te realiseren dat ons cul puter verandert dit alles fundamenteel de tureel geheugen en onze culturele praktijk achterliggende reden is een simpele hypo anders zal of liever gezegd kan zijn these alles dat gedigitaliseerd kan worden interactief minder hierarchisch met minder zal gedigitaliseerd worden en als onze tek grenzen en afbakeningen met genres zon sten films schilderijen en muziek gedigitali der of beter andere grenzen het seerd zijn worden we geconfronteerd met gebruik van nieuwe media zal een integraal 27e jaargang nummer 4 maart april 1998 111yi i5 yi yii i y ti v t ti5 if t t15 5 1 1 1l v11 ti 1 y tnv ly1 vli 1 tttt 5yl 1t deel van onze culturele geletterdheid verzameling viel opnieuw op hoe hete worden de huidige kernvraag luidt dan ook rogeen het materiaal was en hoe een com hoe kunnen computers geintroduceerd en puteromgeving beter geschikt was voor die effectief gebruikt worden in het onderwijs presentatie en structurering van de inhoud we startten dan ook met de ontwikkeling van een web site rond robinson crusoe van daniel defoe robinson crusoe kan onderwijs vandaag de dag niet meer apart worden gelezen van de jeugdversies strips en films die gebaseerd zijn op het thema van man het onderwijs kan vandaag profiteren van nen of vrouwen op verlaten eilanden in de nieuwe leeromgevingen die het raadplegen woestijn of op zee ja zelfs in de ruimte van zowel tekst bewegende beelden en de robinsonade is uitgegroeid tot een apart muziek toestaan maar niet alleen het tekst literaire genre de roman blijkt een interes boek verandert de leeromgeving zelf ook sante bron voor discussie ook al omdat het klassen en scholen zullen moeten mee evo verhaal tot de gedeelde kennis van de leer lueren negroponte 1995 heeft een droom lingen blijkt te behoren schools will change to become more like museums and playgrounds for children to we kunnen stellen dat we de roman niet assemble ideas and socialize with other meer kunnen lezen zonder kennis van children all over the world p 6 we heb andere robinsons die ons voorgelezen zijn ben ruimtes nodig waar studenten interac die we als stripfiguur hebben zien schrikken tief en met elkaar en met computers en met van voetstappen op het strand die we een leraren kunnen werken de rol van de leraar gezicht hebben zien krijgen in de jeugdfilm verandert eveneens niet langer is zij hij de robinson crusoe is zelf een hypertekst alwetende verteller maar een concurreren geworden waarbij verwijzingen mogelijk zijn de stem onder vele stemmen naar belangrijke thema s in onze huidige samenleving opvoeding feminisme multi in wat volgt geven we een voorbeeld van culturalisme precies rond de relatie tussen work in progress dat we reeds eerder in de wilde vrijdag en robinson kan een andere artikelen beschreven hebben maar contact zone gecreeerd worden waarin hier specifiek benaderen vanuit een ver herschrijvingen met elkaar in dialoog schuiving van literatuurstudie naar culturele komen zowel populaire bewerkingen als studies het voorbeeld dient als een illustra postmoderne problematiseringen laten toe tie van hoe het computerscherm een cen de literaire en ideologische uitgangspunten trale rol kan spelen in het creeren van een te onderzoeken aldus draait de franse nieuwe contact zone voor het literatuuron auteur tournier 1967 de relatie tussen derwijs robinson en vrijdag om en introduceert de zuid afrikaan coetzee 1986 een stomme vrijdag beroofd van zijn tong dus taal tongue robinson crusoe functioneert als robinson crusoe een westerse mythe in de discussie over de mogelijke houdingen tegenover het milieu het openbreken van de traditionele lees en de natuurlijke omgeving ook het milieu nationale canon leidt tot een globale revisie immers construeren we via verhalen van het literatuuronderwijs we richtten we soetaert top eeckhout 1996 ons vooral op europese klassieken als robinson crusoe don quixote antigone natuurlijk kan robinson crusoe tevens en gulliver s travels tijdens de materiaal gebruikt worden voor taalonderwijs zelf en maart april 1998 nummer 4 27 jaargang mitt in het lezen van de roman zelf leerden we constructies te zien als het resultaat van veel over taal in het algemeen en discourse nurture en niet van nature onze focus analyse in het bijzonder pratt 1987 sugge lag op de politiek van de communicatie van reert de ontwikkeling van een linguistiek met uit het idee dat cultuur conflict over beteke als kern a linguistics that focused on nis is via diverse vormen van discours modes and zones of contact between inzichten uit culturele studies leren ons dat dominant and dominated groups p 60 de cultuur voortdurend verandert en dat en inderdaad is de taal het engels leerlingen die veranderingen mee vorm kun crusoe s most powerful weapon om nen geven zo komen we tot een andere vrijdag in een ondergeschikte positie te inhoud van het literatuur onderwijs de cul plaatsen en te houden i began to speak turele studies binnen taalonderwijs waarin to him and teach him to speak to me and de conflicten zelf het onderwerp van aan first i made him know his name should be dacht zijn making them part of our object friday i likewise taught him to say master of study and using them as a new kind of and then let him know that was to be my organizing principle to give the curriculum name i likewise taught him to say yes and the clarity and focus that almost all sides no and to know the meaning of them now agree it lacks graff 1994 p 8 defoe 1719 p 161 en dat is dan weer een beknopte omschrijving van traditioneel en zo komen we dicht bij het programma onderwijs van de jongste documenta in kassel dat catherina david op zo n manier beschreef dat wij graag die beschrijving overnemen als typering van een nieuw curriculum a radi besluit cal questioning of the categories of fine arts and the anthropological foundations of western culture through a subversion of in ons project gingen we uit van het idee dat the traditional hierarchies and the divisions het essentieel is om al wat menselijk is als of knowledge strauven 1997 p 25 ronald soetaert rob van kranenburg departement voor lerarenopleiding universiteit gent sint pietersplein 5 9000 gent noot 1 deze tekst is een aangepaste versie van een lezing die gehouden werd op een conferentie over cultural studies in het talenonderwijs ufsia zie hierover l dante w geerts ed call culture and the language curriculum rodolpe te versch 1998 aspecten uit deze lezing kwamen opnieuw ter sprake in de inleiding op deze conferentie nr 27e jaargang nummer 4 maart april 1998 ti 45 l 4 4 hy 4y ya nn vti ti i ii x l a tv tiy x i 1 ltiti 4 j i r 1y lt4 ti v bibliografie anderson b imagined communities reflections on the origin and spread of nationa lism london verso 1983 bloom a the closing of the american mind new york simon schuster 1987 bruner j actual minds possible worlds cambridge ma harvard up 1986 clayton j the pleasures of babel contemporary american literature and theory new york oxford up 1993 coetzee j m foe london secker warburg 1986 defoe d the life and adventures of robinson crusoe new york london w norton company 1975 eerste editie 1719 fiedler l a literature as an institution the view from 1980 in l a fiedler english literature opening up the canon baltimore london the john hopkins up 1979 p 73 91 firth s the good the bad and the indifferent defending popular culture from the pop ulists diacritics winter 1991 p 102 115 garafola l the last intellectuals new left review 169 may june 1988 p 122 128 gee j p social linguistics and literacies taylor francis 1996 goethals m a comprehensive map of foreign language teacher training locations for a training component towards intercultural competence in aarup jensen a e a ed intercultural competence a new challenge for language teachers and trainers in europe vol ii the adult learner aalborg up 1995 p 43 58 graff g professing literature an institutional history chicago london the university of chicago press 1987 graff g what should we be teaching when there is no we the yale journal of criticism 1 2 1988 p 189 211 graff g beyond the culture wars new york london ww norton company 1994 green a education globalization and the nation state houndmills macmillan press ltd 1997 guillory j canon syllabus list a note on the pedagogic imagery in s sontag r atwan eds best american essays new york ticknor fields 1992 maart april 1998 nummer 4 278 jaargangmit k sui titititi tii x v 1 i vi5n t ti i ii ri 1 tir i i a l n tif iii rii i i hirsch e d cultural literacy what every american needs to know with an appendix what literate americans know new york vintage books 1988 huddleston edgerton s translating the curriculum multiculturalism into cultural stu dies new york london routledge 1997 hymes d foundations in sociolinguistics an ethnographic approach philadelphia university of pennsylvania press 1974 landow g p hypertext the convergence of contemporary critical theory and techno logy baltimore johns hopkins press 1992 lanham r a the electronic word chicago the university of chicago press 1993 lowenthal l literature popular culture and society palo alto ca political books publishers 1968 mcrae j literature with a small i macmillan publishers 1991 negroponte n being digital new york alfred a knopf 1995 pratt m l linguistic utopias in fabb n d attridge a durant c mccabe eds the linguistics of writing arguments between language and literature manchester manchester up 1987 p 48 66 pratt m l arts of the contact zone profession 91 new york mla 1991 p 33 40 rorty r contingency irony and solidarity cambridge up 1989 said e culture and imperialism london chatto windus vintage edition 1993 scholes r textual power literary theory and the teaching of english new haven conn yale university press 1985 soetaert r g van belle schermen met geletterdheid in soetaert r l top red een beeld van belezenheid den haag sdu uitgevers 1996 p 109 124 soetaert r l top b eeckhout art and literature in environmental education two research projects environmental education research 2 1 1996 p 63 70 soetaert r l top g van belle robinson crusoe of reizen om af te leren in m de clercq red reizen door de europese literatuur leuven acco 1996 strauven f bouwen aan documenta kunst cultuur september 1997 p 25 tournier m vendredi ou les limbes du pacifique paris gallimard 1967 in 27e jaargang nummer 4 maart april 1998 15 r file edit view go bookmarks options director window 15 32 album netscape 4 h 1 4 4 book fc r r home edit reload it stop looitfolv li alburn nest nli a avindex html vs to 1 destloatio is isearoh pei ple soft tore album 1 ii mkel 1 colofonipost ra n r 3 t t 1 i lg e f m e i 174t wat gebeurt er met verhalen in de elektrische cultuur wat hoezo wordt er verteld op het world w i d e e c rom of sc j wis en waarachtig vertel vertel door l j stiller va tia v machine die het lied bevat dat aan mijn vingers moet ontvallen vergeef hun een voor een en allen het in u aangerichte kwaad mogen zij zich tot vuisten ballen en samenvouwen in gebed over uw toetsen en getallen en leren uwe blinde wet gerrit achterberg uit verzamelde gedichten amsterdam querido 1963 p 222 maart april 1998 nummer 4 27 jaargang 11