Cultuurverschillen in geletterdheid – Wolken, taalvelden en karakters

wim westerma n geletterdheid cultuurverschillen in geletterdhei d cultuurbepaald wolken taalvelden en karakters over allochtonen en het onderwijs dat zij in nederland zouden kunnen krijgen is de laatste jaren veel geschreven vaak wordt benadrukt dat de e igen cul tuur daarbij gerespecteerd moet worden maar over de praktijken van andere culturen weten wij in fe ite d ikw ijls weinig wim westerman werkzaam bij het chr istelijk pedagogisch studiecentrum spitste die praktijken toe op het begrip geletterdheid een verkenning die uit gaat van een brede opvatting ook aandacht voor orale literatuur elders in dit blad laat elias zien dat de van de elektronische massamedia als culturele re dale editie van 1984 bij geletterde een bete voluties schetst revoluties die nieuwe visies kenis presenteert die in 1916 nog niet werd op het kind zijn inluidden gegeven kennelijk heeft het begrip geletterd volgens postman is het vooral de boekdruk het verschijnsel van betekenisverschuiving in kunst geweest die de belevingswereld van vol de tijd gemeen met vele andere begrippen wassenen en kinderen uit elkaar liet groeien daar het begrip geletterd zoals dat ook in terwijl de moderne media er de oorzaak van het artikel van elias gebeurt vaak in relatie zijn dat die werelden elkaar steeds meer gaan wordt gebracht met het begrip cultuur overlappen in een wereld met boeken moeten schriftcultuur ligt het voor de hand die bete kinderen eerst maar eens zien dat ze net zo kenisverschuiving te relateren aan historische geletterd worden als volwassenen maar de te veranderingen in de cultuur levisie maakt geen werkelijk onderscheid tus over de relaties in de loop der tijden tussen sen de categorieen kind en volwassene ie geletterdheid en cultuur en de betekenis daar der kan naar de beeldbuis kijken al op zeer van voor het kind zijn en dus ook voor het on jonge leeftijd zitten kinderen voor de televisie derwijs aan kinderen zijn de laatste decennia daarbij kijken ze zeker niet alleen naar kinder veel publikaties verschenen zo heeft postman programma s geletterdheid echter ontstaat met zijn the disappearance of childhood vrij pas na een inwijdingsproces lezen moet ge veel stof doen opwaaien omdat hij in navol leerd en onderwezen worden en leesdidactici ging van de canadese media filosoof mclu gaan zelfs zo ver dat ze zeggen dat daaraan han de uitvindingen van de boekdrukkunst en voorafgaand eerst nog zogenaamde leesvoor 24 waarden verworven moeten worden de televi weerselementen zijn voor deze zeelieden rich sie doet volgens postman de scheidslijnen tingbepalend een ronde wolk is voor hen een tussen de werelden van volwassenen en kin indicatie van een klein eiland een lange wolk deren vervagen omdat wijst op de aanwezigheid van een groo t men niet eerst geinstrueerd behoeft te wor eiland den alvorens naar de televisie te kunnen al eeuwenlang worden aan de jongere genera kijken ties de mythen doorverteld waarin uitleg het kijken geen complexe geestelijke eisen wordt gegeven van de betekenis van de na of andere gedragingen vraagt tuurfenomenen voor de navigatie wie de ver de televisie zelf nauwelijks onderscheid halen niet kreeg doorverteld kon geen goede maakt in het publiek waarop gericht wordt zeeman zijn hij kon de tekens van de kaarten of de metabletische studie door postman me en de wolken niet verstaan hij was niet ge thodologisch bezien wel door de beugel kan schoold niet geletterd in het begrijpen van kan hier niet ter sprake komen evenmin wordt de natuurelementen ingegaan op de constatering dat ondanks zijn de mythen bieden niet alleen aandachtspunten uitspraak betreffende de overbodigheid van in voor zeevaarders maar verklaren ook de structie voor het televisiekijken auteurs als krachten die het leven in de wereld bepalen greenfield in haar boek beeldbuiskinderen toch de mythen hebben hun eigen structuren en pleiten voor het verwerven van televisie worden nog voortdurend aangevuld zo vertelt alfabetisme relaties tussen cultuur en gelet poignant dat op het eiland tibuteuea degenen terdheid als een historisch verschijnsel in die zich in de mythen willen specialiseren hard west europa worden in dit artikel niet nader in moeten studeren geletterd worden om zich kaart gebracht wel zal in niet westerse cultu de bestaande mythen te verwerven daarbij ren gezocht worden naar eventuele samenhan staan ze op riffen te vissen om inspiratie op te gen tussen media als informatiedragers gelet doen voor nieuwe mythen op het buitenste terdheid en belevingswerelden van jongeren en koraalrif gooien ze hun lijn uit om naar woor ouderen dat zoeken is duidelijk door de hypo den te vissen wanneer ze de inspiratie aan de these van postman geinspireerd vislijn voelen trekken schreeuwen ze de nieu daarbij kan gezien de beschikbare ruimte we zinnen naar de toehoorders op het stand slechts sprake zijn van een globale verkenning zo worden nieuwe mythen gecomponeerd een verkenning die uitgaat van een brede op de meeste nederlanders zijn niet in staat aan vatting ten aanzien van geletterdheid zo de wolken te zien wat de marshall eilanders wordt orale literatuur daarbij betrokken een erin zien hoewel iedere nederlander regelma dergelijke brede benadering lijkt namelijk tig over het weer praat laten de meesten van perspectieven te bieden om een flink fonds hen het opmerken van details aan de wolken aan ervaringen ten aanzien van de te beschrij over aan geschoolde specialisten de meteoro ven relaties op het spoor te komen logen die er hun eigen geheimtaal met begrip pen als cumulus en strato cumulus voor hebben ontworpen geknoopte zeekaarten en wolke n in taal en teken schrijft bert schierbeek over de mens de marsha l l e il anden li ggen ongeveer halver wege de f ilippijnen en hawai in de stille hij zegt vogel boom bron en dier oceaan het is een eilandengroep in het ge dat is de taal van de mens voor tekens die hij b i ed dat micronesie heet de mic rones iers zijn zie t zeer bekwame zee lieden en navigators in hun open boten zeilen ze van eiland tot eiland ze hij vermenigvuldigt teken met teken en taal vinden daarbij de weg met behu l p van s i mpele aan teken zeekaa rten en een nauwkeurig acht s l aan op dat is de verovering van de mens op aard e de ste r ren golven wolken en de wind de ze e k a arten z ij n gemaakt van s l e c hts nerven een teken van leven op aarde van pa l mb l aderen die aan e l kaar z ij n geknoopt een verovering de knooppunten geven daa r b i j de posities van de e il anden aan de heme ll ichamen en de 25 de fotoserie in taal en teken begint veelzeg korero verhalen whakatauki spreekwoor gend met foto s van wolken de taal en te den moteatea gezongen gedichten haka kens daarvan worden door de meeste neder uitroepen passend bij bepaalde actviteiten en landers niet meer verstaan waiata a ringa liederen bij bepaalde activitei ten de laatste vier literaire activiteiten ston den eigenlijk vast en lieten in de loop der tij tapu en veranderbaa r den slechts kleine wijzigingen toe maar bij de eerste twee reageerden de luisteraars met aan het koninkrijk tonga dat evenals de marshall vullingen en andere interventies waardoor eilanden in de stille oceaan ligt en uit een voortdurend soms vrij grote wijzigingen 150 tal eilanden bestaat en nog geen 80 000 plaats vonden inwoners telt heeft niet veel straten maar in zowel de orale literatuurtraditie waarbij veran de hoofdstad nuku alofa zijn er enige als daar deringen tapu zijn als die waarbij veranderin het wegdek is opgebroken wordt de inrit er gen in principe zijn toegestaan komen ook voor de enkele auto s die er zijn versperd door buiten de polynesische culturen voor zo wor een rood witte balk met het opschrift tapu den als voorbeeld van laatstgenoemde tradi tapu als taboe een van de weinige polynesi tie nog steeds op warme zomeravonden in sche woorden die in onze taal zijn overgeno chinese stadsparken door vertellers eeuwen men betekent dus verboden toegang het oude verhalen verteld over draken en slangen heeft in het tongaans niet alleen een profane monniken houthakkers en andere wijze man betekenis zoals bij een wegopbreking maar nen prinsessen en vorsten die verhalen leg ook een religieuze het verboden toegang be gen vast wat in de chinese cultuur gebruikelijk tekent dan heilig niet zomaar toegankelijk is en de cultuur sluit aan bij wat de verhalen zijn vertellen meestal kennen de luisteraars de het begrip tapu komt ook in de andere poly verhalen dan ook al lang ze reageren erop nesische talen voor in het maori van nieuw met opmerkingen aanvullingen en vragen in zeeland worden bijvoorbeeld traditioneel twee de richting van de verteller die pakt de reac soorten kennis onderscheiden de gewone ties op en gaat er in zijn verhaal op in hij is voor ieder toegankelijke kennis en de tapu met zijn luisteraars in gesprek het verhaal ligt kennis deze laatste werd in aparte scholen niet muurvast al blijven de grote lijnen gelijk slechts aan enkelingen mondeling overgele hetzelfde is zoals bruinesse aangaf ook het verd daarbij werden honderden liederen ver geval in de orale literatuur van de koerden halen namen en dergelijke gememoriseerd van wie velen in west europa wonen en daar het ideaal daarbij was dat er bij de kennisover vaak voor turken worden aangezien bruines dracht geen enkele wijziging in de teksten se wijst daarbij onder meer op de beroepsver plaats vond want deze kennis was immers ta tellers die legendarische avonturenverhalen pu heilig een wijziging zou een belediging in waarin de helden zowel met vijandige sultans de richting van god tane de schepper en pa en generaals als met monsters en boze troon van de tapu kennis betekenen geesten geconfronteerd werden geromanti naast tane was er nog een god rua geheten seerde episoden uit de oude geschiedenis van die verantwoordelijk was voor kennis en kenni de koerdische vorstendommen en ook vertel soverdracht maar dat betrof kennis die niet lingen over meer recente gebeurtenissen ver tapu was hetgeen overigens niet betekende telden de vorm van deze verhalen werd dat het om zuiver profane kennis ging er viel voortdurend gepolijst maar was eenmaal een wel degelijk ook religieuze informatie onder bevredigende vorm gevonden dan werd die de kennis die onder rua s verantwoordelijk zonder grote wijzigingen van generatie op ge heid viel betrof evenals de tapu kennis ook neratie overgeleverd de geschiedenis van goden en van mensen over het algemeen zijn veranderbare verhalen hoewel het niet de bedoeling was dat kennis voor zowel kinderen als volwassenen be zo maar gewijzigd werd was die toch in prin stemd bij de verhalen met een tapu karakter cipe veranderbaar deze kennis lag neergesla ligt dat anders die moeten namelijk in een gen in de voor ieder toegankelijke uitgebreide langdurig en nauwkeurig leerproces verworven orale maori literatuur een literatuur met zes worden pas na lang trainen en memoriseren hoofdcategorieen whai korero toespraken worden ze beheerst 26 het is duidelijk dat postman in zijn disappea vreemden kunnen worden gedeeld het nege rance of childhood niet aan deze twee varian ren van deze vertrouwelijkheid door bijvoor ten van orale literatuur heeft gedacht hij stelt beeld tapu vertellingen in schoolboeken op te immers dat de scheiding tussen de volwasse nemen is volgens lippmann eigenlijk een nen en de kinderwereld eerst kon optreden vorm van racisme omdat zaken die voor de toen de boekdrukkunst was uitgevonden toen aboriginals heilig zijn te grabbel worden ontstond volgens hem op grote schaal de gegooid scheiding tussen hen die het lezen al kunnen maar niet alleen ver weg wordt geworsteld en hen die het nog moeten leren in zijn visie met de vraag in hoeverre verhalen uit monde verlengde dat de periode van het kind zijn en linge literatuur op schrift gezet mogen worden dat leidde onder meer tot literatuur voor vol zo liepen bijvoorbeeld kleyer schlund bodien wassenen en kinderliteratuur en straver tegen deze vraag op toen ze begon in culturen die het schrift kennen kunnen ver nen met het noteren van verhalen uit molukse halen dermate tapu zijn dat er de voorkeur gemeenschappen in drenthe ze ervoeren dat aan wordt gegeven om ze mondeling aan jon er over bepaalde verhalen onbevangen en vrij gere generaties door te geven zo wijst uit kan worden gesproken maar dat er ook gough erop dat brahmanen de geschreven verhalen zijn waarbij de vertellers een duidelij overdracht van kennis als van minder waarde ke reserve en voorzichtigheid in acht nemen of dan de mondelinge overdracht zagen tot op zelfs weigeren hun kennis prijs te geven de dag van vandaag handhaven de orthodoxen bij de overgang van orale naar schriftelijke lite deze mening daardoor komt het dat ondanks ratuur kan ook het probleem van de verschil de omvangrijke hoeveelheid religieuze hindoe lende mondelinge versies van een bepaald ver literatuur de veda s zelf mondeling overgedra haal een rol spelen volgens knorringa heeft gen en gememoriseerd worden vaak gebeurt een tekst uit de mondelinge literatuur altijd ve dat met weinig begrip voor de teksten le varianten of dat voor de vrij gestandaardi in de indiase deelstaat kerala gingen jongens seerde tapu verhalen ook geldt valt te betwij van zeven jaar na een religieuze inwijdingsce felen ze wijst op een bekende roemeense remonie gedurende negen jaar bij goeroes in ballade waarvan ruim 500 versies werden op de leer die leerden hen wel de veda geschrif getekend en waarvan vele andere varianten in ten lezen maar bovenal uit het hoofd leren bij de loop der tijden ten gehore zijn gebracht het reciteren van deze heilige teksten ging het zonder dat ze op schrift zijn gezet niet alleen om de juiste woorden maar vooral het feit dat op papier meestal maar een van ook om de juiste uitspraak en accenten brah de vele varianten komt te staan kennen we maanse kritische opvattingen over kennisover van nabij uit de vorige eeuw toen in de perio dracht door lezen staan blijkbaar niet zo ver af de van de romantiek onze volkssprookjes on van de bedenkingen die sokrates op dat punt der meer door de gebroeders grimm werden had vastgelegd nu in nederland steeds meer ver het tapu zijn van orale literatuur is niet alleen halen van etnische groepen worden opge een verschijnsel van het verleden het komt schreven neemt de kans toe dat vertegen tegenwoordig met name daar naar voren waar woordigers uit die groepen met het verwijt ko vanuit educatief goed bedoelde pogingen ge men dat de verkeerde versies aan het papier tracht wordt vertel tradities die lijken uit te worden toevertrouwd dat kan bij hen de sterven op schrift of op geluidscassette vast voorkeur voor een mondelinge traditie boven te leggen vaak gebeurt dat ook nog met de een schriftelijke versterken bedoeling om de aldus vereeuwigde verhalen de verkenning van het verschijnsel geletterd aan jongere generaties door te geven opdat heid in tonga in nieuw zeeland china koer die oog krijgen voor een multiculturele samen distan india australie drenthe en roemenie leving waarin verscheidene verhaaltradities leert tenminste dat er te onderscheiden zijn naast elkaar bestaan een tapu en een in principe voor ieder toe dat is bijvoorbeeld het geval in australie bij de gankelijke mondelinge literatuur de eerste mythen van de oorspronkelijke bewoners de wordt via vaak langdurige leerprocessen ver aboriginals veel van deze mythen de dromen worven en is daarom al niet direct toegankelijk en de meditaties van de arboriginals over hun voor kinderen zelfs wanneer er schriftelijke li mysterien zijn zo heilig dat ze niet met teratuur bestaat kan de mondelinge variant 27 in hoger aanzien staan ge l etterd z ijn in de zin een man mohammed die zelf volgens de van gealfabetiseerd zijn wordt dus niet altijd overgeleverde tradities niet geletterd was a l s van hogere orde beschouwd dan het ken de profeet kwam uit een orale cultuur maar nen van de verhalen wees op het belang van het leren lezen van de koran en van het verder lezen om wijsheid te verwerven daarmee werd het leren reciteren religieuze taal en magi e van de koran wel het eerste doel van een isla mitische opvoeding maar niet het enige deze in gesprekken over de koranschool noteerde opvoedingstraditie toont dan ook vele voor nijssen onder meer wat een twaalfjarig turks beelden van veel verdergaande geletterdheid meisje uit amsterdam aan haar vertelde over waarbij ook door van huis uit niet arabisch ervaringen in de koranschool sprekenden de koran begrijpend werd gelezen komen er elke week verschillende kinderen het in west europa veel voorkomende beeld op de koranschool van koranscholen als scholen waar slechts de ja soms altijd dezelfde soms nieuwe koran uit het hoofd wordt geleerd een beeld kinderen dat door de meeste koranscholen in nederland zitten alle leeftijden door elkaar heen overigens wordt bevestigd is onjuist in veel ja dat maakt niets uit er zit nog zo n klein koranscholen werd veel meer onderwezen zo meisje tussen alleen mijn broertje leest een werden in noordafrikaanse koranscholen naast kleiner boek dan wij wij hebben een dikker lezen schrijven reciteren van de koran poe boek hij heeft eerst een leerboekje dan leer zie recht en dergelijke ook vakken als wis je eerst de letters van arabie als je die hebt kunde en gymnastiek onderwezen de grote geleerd dan krijg je een dikker boek waar je culturele bloei van de islam zoals bijvoorbeeld doorheen kunt lezen ik kan het wel lezen op het iberisch schiereiland tijdens de eerste maar ik weet niet wat er in staat en zo ik heb eeuwen van ons millennium was ook alleen alleen geleerd hoe je het moet doen maar mogelijk op basis van breed en goed leer je dan niet wat het betekent onderwijs nou ze zeggen wel wat je moet doen voor je een van de kenmerken van het traditionele schrift maar ik weet niet of het zo is je moet islamitische onderwijs was dat het op alle bijvoorbeeld vasten dat staat erin leeftijdsgroepen en dus niet slechts op kinde ren was gericht zowel jongeren als ouderen het feit dat turkse kinderen de koran in het volgden gelijktijdig dezelfde lessen in tekstuit arabisch een taal die ze van huis uit niet ken leg en poezie dat het verwerven van gelet nen leren lezen heeft alles te maken met de terdheid tot een kloof tussen generaties moet functie van de koran voor moslims het is leiden zoals postman aangaf geldt dus blijk voor hen meer een boek dat gereciteerd ge baar niet altijd hoord moet worden dan een boek dat gele eerder is het ontstaan van een generatiekloof zen wordt wessels noemt dit de vooral litur in de islamitische wereld vooral te wijten aan gische functie van de koran delen van de de introductie van onderwijssystemen met koran functioneren in islamitische gebeden leerstofjaarklassen zoals deze door de wester daar de koran in het arabisch is geschreven se koloniale machten werden ingevoerd het en moslims lange tijd hebben gemeend dat dit westers georienteerde onderwijs drong zoals boek niet vertaald mocht worden vindt het re onder meer faksh aangaf het islamitisch on citeren in het arabisch plaats de weerstand derwijs steeds verder terug naar de kleine dor tegen het vertalen kwam enerzijds voort uit pen en reduceerde het in toenemende mate angst voor verraad aan de oorspronkelijke tot het slechts leren reciteren van gedeelten tekst vergelijk het latijnse spreekwoord tra van de koran in landen als bijvoorbeeld alge ductor traditor de vertaler is een verrader rije en marokko negeerden de franse kolonisa anderzijds vanuit de overtuiging dat het won toren het bestaande lees en schrijfonderwijs derschone van de arabische tekst dat op god ze noemden dergelijk onderwijs in koranscho delijke oorsprong zou wijzen geen vertaling len zelfs illegaal ze plantten het centralisti mogelijk maakte sche franse onderwijssysteem over zonder tibawi noemt het een wonder dat de funde enige vertaling naar de lokale situatie ring voor islamitische opvoeding is gelegd door het britse koloniale bestuur in west afrik a 28 daarentegen moed i gde uitgebreid is l amitisch van de taal meestal juist niet als voor onderwi j s ju i st aan in turk ije waren het de slechts ingewijden bedoeld iets van de gevoe turken ze l f d i e wes ter s georientee rd onderwij s lens ten aanzien van geletterdheid bij religieuze opzetten en daarmee a l than s aanvankeli j k het talen is terug te vinden in de discussies die is lam i t isch onde rw ijs reduceerden binnen de molukse gemeenschap in nederland zeker daar waar is lamitisch onderwijs ge r edu gevoerd worden over welke variant van het ceerd is tot het slechts leren rec iteren van de maleis in de kerk gesproken behoort te wor koran krijgt het geschreven woord een b i jna den het dagelijkse omgangs maleis dat sterk magisch karakter zo kregen in het westen vernederlandst is of het oudere kansel maleis van de soedan ges c hreven teksten steeds zoals dat ook in de maleise bijbelvertaling is mee r waa rde niet a ls c ommun i cati emed i a terug te vinden volgens sapultej speelt bij die maar op grond van toegekende magische kwa discussies met name de vraag een rol in hoe li te i ten en de kunst van het schrijven op z i ch verre van jongeren verwacht kan worden dat h i er en daar lei dde dat er ze l fs toe dat de ko ze het kansel maleis verstaan spreken en ran zelf s l e c hts eenmaal per j aar aan het pu lezen bliek getoond mocht worden schri ft sch rijven in een artikel dat in eerste instantie betrekking en l ezen k regen een d ui delij k tapu karakter heeft op geletterdheid ten aanzien van reli in noord afrika is het i n s omm ige p l aats en ge gieuze talen in boeddhistische dorpen in thai bru i ke li jk dat druppels water afkomstig van land laat tambiah zien dat regeringen en in het schoonmaken van schr ijfleien i n f l esjes ternationale organen die officiele nationale ve r zameld worden dat water vermengd met voertalen en westers georienteerd onderwijs sporen van uitgew is te arabis che l ette rs d i e de als norm stellen nogal eens de neiging hebben le erlingen van de kora n schoo l eerst op de l e ien om geen oog te hebben voor dergelijke reli hebben geschreven heeft e en m a gi sc he gieuze talen bij alfabetiseringscampagnes kracht het zou onder meer z i eken kunnen ge wordt dan bijvoorbeeld in het geheel niet aan nezen omdat er he ili ge l etters in zi j n opge l ost gesloten bij geletterdheid in talen als het lao i n een persoonl ij k versl ag over e r var i ngen a l s en het khmer k i nd i n een koran sc hoo l i n gambia verte l t san n eh hoe h ij eerst het arab i sche a l fabet l eerde het geen oog hebben voor bestaande religieu daarna de koran l ee rde spe l len om daa r ver ze talen is ook in nederland te constateren vo l gen s hoofdstukken van u i t het hoofd te le en wel bij het beleid ten aanzien van onderw ijs ren s avonds we r den d i e hoofd s tukken b ij in eigen taal en cultuur voor surinaamse hin een kampvuur e i ndeloos herhaald de l eraar doestanen hoewel hindi en urdu zelfs in toe van de ko r anschoo l was daa rb ij aanwez i g nemende mate vanwege een groeiende be maar d i e verdween o p het moment dat ve r ha langstelling voor de indiase cultuur voor hen l en r o nd de koran e n heldenverha l en ve rt e l d van belang zijn vallen deze talen niet onder gingen worden d i e w ar en te were l ds v oo r officiele regelingen ten aanzien van onderwijs hem de mag i sche krachten van de heili ge in eigen taal en cultuur woorden waren dan niet aanwezig in een cultuur waarin dergelijke visies leven taalvelden en karakters heeft uiteraard ook het geletterd zijn sterke magische betekenis dat het een verschijnsel in de publikatie wij zijn er weer niet bij hebben is dat niet geheel specifiek is voor de islamiti we gepoogd een schets te geven van de situa sche wereld toont de historische positie van tie van chinese kinderen in het nederlandse het kerklatijn in de roomskatholieke kerk tot onderwijs daarbij wordt onder meer verteld voor zo n 25 jaar geleden aan er zijn opval van een chinees meisje dat in enkele jare n lende overeenkomsten tussen de wijze waarop tijd de nederlandse taal op een voo rt reffelijke die taal functioneerde en de wijze waarop het wijze heeft leren beheersen maar wanneer arabisch binnen de islam een plaats heeft haar in het nederlands wordt gevraagd het dergelijke religieuze talen hebben voor bui een en ander te ve rt ellen over feesten als het tenstaanders het karakter van geheimtaal ook chinees nieuwjaar en het maanfeest zwijgt al zijn ze daar de beheersers van deze talen ze wanneer het haar in het cantonees wordt nogal eens een prijs stellen op verspreiding gevraagd blijkt ze echter zeer veel over die 29 feesten te kunnen vertellen bij het verwerven nederlands elkaar ontmoeten maar ook bin van de nederlandse taa l is haar n i et geleerd nen talen zo hebben heel wat geletterde ne over de feesten te spreken ze m i st e r de derlanders jaarlijks de grootste moeite met het woordenschat voor haar neder l andse l eer lezen van hun belastingbiljet dat geheimzinni krac hten konden haar d i e woorde n schat trou ge begrippen als voetoverheveling bevat wen s ook n i et aanre i ken omdat ze zelf n i et chinezen in nederland voelen over het alge w i sten wat er zich bij deze chinese feesten af meen heel scherp aan dat een deel van de met speelt gebruike n en gewoonten b ij deze hun cultuur samenhangende taalvelden in het feesten behoren b ij een taalveld dat door de nederlandse onderwijs mede door het ontbre meeste nederla ndse l eraren i mmers n i et wordt ken van chinees oetc niet aan bod komt beheer st want wie zijn de keukengod tsao mede daardoor maar ook door een schriftelij chun e n de jade ke i z er en w a t z i jn de voor ke traditie die al duizenden jaren langer k i nderen zo be l angrijke ang pows het taa l ve l d bestaat dan die van het nederlands hebben ze dat b ij de chi nese feesten behoort en waar grote behoefte aan chinese les voor hun kin voor nauwe li jk s neder l andse woorden bestaan deren dergelijke lessen worden nu op woens komt in het nederlandse onderw ijs ook al zijn dagmiddag en op zaterdag in 28 zogenaamde er du i ze n den ch i nes e k i nderen sterk ge s pre i d chinese scholen gegeven in die scholen is het o ver de sc holen eigenl i jk noo i t aan de orde opvallend dat vierjarigen een groep die vol daarnaast kan gesignaleerd worden dat er ook gens westerse pedagogische opvattingen nog taalvelden z i jn d i e op school wel aan de orde moet spelen en nog niet aan het verwerven komen maar die kinderen d i e van hu i s u i t een van geletterdheid toe is omdat ze de leesvoor andere taa l dan de s c hooltaa l spreken n i et i n waarden nog niet zouden beheersen al bezig hun thu i staal leren h a nteren een du i del ij k zijn met het leren schrijven en lezen ijverig vo orbee l d daa rvan kwam naar voren toen i n tekenen ze karakter na karakter na het najaar van 1981 in amsterdam een mas deze vroege start zal te maken hebben met sa l e ant i ke r nwapendemonstratie werd gehou het feit dat het hier om karakters en niet om den vee l chinese volwassenen in amsterdam letters gaat zeker de eerste karakters die kin raakten op die d a g in paniek rade l oos be l den deren aanleren zijn tekens die staan voor za ze e e n ch i nese vertrouwen s pe rsoon di e ch i ken en niet voor klanken zoals bij letters het nees en nederla n d s s preekt op om haar te geval is de relatie tussen een symbool en een vr age n wat er aan d e hand w as was er som s woord is immers eenvoudiger te begrijpen dan revol ut i e was de st e ed s wee r te r ugke r ende de relatie tussen een symbool en een klank vraag want honderdduizenden demonstreren evans liet dat duidelijk zien aan de hand van de mensen op straat moest op z n minst toch een amerikaans onderzoek waarin kinderen we l e en teken v a n o p s tand z ij n die de engelse taal nog steeds niet konden le het b l eek dat vee l vo l wassen ch in ez e n totaa l zen wel met chinese karakters overweg ble niet wi s ten w at e r in de amste rd a m s e s t r aten ken te kunnen gaande wa s met h u n ke nn is v a n h e t res tau tegenover de mogelijkheid om op zeer jonge rant nederlands ook een taalveld konden ze leeftijd met het aanleren van karakters te be de e s sent i e van de demon st r atie niet ontc ijfe ginnen staat het feit dat juist omdat karakters ren u i t de neder la ndse kranten het te l evisie in tegenstelling tot letters naar zaken verwij j ou rn aa l en de ra d io maar hun k in deren zen het leren lezen van een in omvang redelijk wi s te n het wel de dag e n voo ra fg a a n de aa n fonds aan karakters erg veel tijd kost bij ieder de d e mo nst rat i e w as e r in de sc ho le n ove r karakter moet immers ook kennis gemaakt ges p roken en ze l fs in kranten ove r ge l ezen worden met de zaak die het betreft zo zal ie maar de k i nde r en waren n i et i n staat de ken mand die het karakter voor timmerman of n is d i e ze hadde n opgeda a n in het ch i nees te houthakker wil leren moeten weten dat het vertalen want hoe vertaal je begrippen als wordt samengesteld uit de karakters voor kru isr aket en a nt i ke rn wap e ndemon st r atie in werker en hout of boom hij zal moeten d ie taal weten dat in china waar vaak veel honger is het bli j kt dat ge l etter dheid in het ene taalve l d geleden varkens begeerde objecten waren nog geen ge l ette r dhe i d in ande r e taa l ve l den om te begrijpen waarom het karakter van var g a rande er t dat geldt niet a ll een da ar waar ken onder het karakter van dak getekend versc h ill ende ta l en b ij vo o rbee l d ch i nee s en het teken voor bezit is 30 zo houdt het aan l eren van het chinese schrift aan het einde van de verkennin g tevens we r e l dor i entatie in vanuit d i e consta ter i ng is te begrij pen waarom b ij voorbeeld uit deze globale verkenning zijn in ieder geval scholen i n hong kong zo n 70 tot 80 van de de volgende conclusies te trekken ti j d aan l ees en taa l onderwijs besteden dat het verschijnsel geletterdheid lijkt sterk cul hoge percentage betekent dus n i et dat er geen tuurafhankelijk te zijn en het begrip gelet aandacht aan i nhouden van zaakvakken en terdheid op zich is al cultureel bepaald derge l ijke besteed wordt voor een belangrij k wie er van uitgaat dat mondelinge litera deel komen de rgel ijke inhouden bij het gelet tuur ook literatuur is zal erkennen dat ook terd worden aan de orde ge l etterdhe i d ten het verwerven van geletterdheid op dat ter aanzien van het ch i nese schrift heeft dus een rein een uitgebreid leerproces kan vergen d i mens i e meer dan geletterdheid ten aanzien vanuit die conclusie is televisiekijken ook van a l fabetisch schrift iets dat geleerd moet worden geletterdhe i d heeft i n china alt i jd een zeer ho in sommige culturen wordt de orale gelet ge pr i oritei t gehad wie kon lezen en schrijven terdheid meer gewaardeerd dan de had daa r prakti s ch vee l nut van het beheer schriftelijke sen van d i e tech ni eken wa s ste r k status bepa geletterdheid betreft altijd bepaalde taalvel l end i n het oude china had i n pr in cipe ieder den wanneer personen niet in dezelfde a l kwam daar door bittere armoede vaak niet taalvelden geletterd zijn is de kans op vee l van tere c ht de mogeli j kheden om door communicatieproblemen groot ook al be stud i e de hoogste maatschappe l ij ke func t i es te heersen ze in andere taalvelden dezelfde bere i ken de stud i e be s tond i n hoofdzaak u i t taal he t leren en bestuderen van de ch i nese k l a s sommige taalvelden hebben een tapu ka si eke l ite ra tuur al o p zeer jong e leeftijd kre rakter en zijn daarom slechts voor bepaalde gen k i nderen d i e li teratuur rechtstreeks aange groepen toegankelijk andere taalvelden zijn re i kt ook daar was dus geen sprake van een niet als tapu bedoeld maar zijn omdat ze generati ekloof zoa ls d ie vo l gen s postman doo r een andere taal dan de voertaal hanteren de l ees c ultuur zou ontstaan toch maar voor beperkte groepen toeganke wie een ch i ne s e krant w il l ezen komt met de lijk beide soorten taalvelden vereisen spe kenn is va n zo n 2 000 karakte rs een hee l ei nd cifieke geletterdheid w i e ec hter tekste n van groten al s confu ci us waar culturen elkaar ontmoeten bestaat de w il l eze n za l tegen de 40 000 kar a kters moe kans dat door uiteenlopende visies op ge t e n behe ersen letterdheid misverstanden ontstaan dez e s pr ei d i ng in omva n g maak t du i de lijk d a t het e i genlijk onmoge lijk i s om aan te geven onderwijs in een multiculturele samenleving wanneer iemand in het ch inees geletterd is zoals nederland zal zeker met de laatste con dat is dan ook het probl eem waa r vers c he i de clusie goed rekening dienen te houden dat n e onde rz oe kers zoa ls raw s k i d i e het n i v e au kan door onder meer rekening te houden met van g el ett er dhe i d va n het chin es e vo l k i n d e de volgende aandachtspunten l oop d er gesch i edeni s w il den onderzoeken te wordt er aandacht besteed aan de monde gen aan gelopen zijn linge literatuur van etnische groepen maar ook bi j op alfabet gebaseerd schrift is besteedt het onderwijs naast het leren le derge lijk o n derzoek niet eenvoud i g want wa n zen ook aandacht aan het leren vertellen n e er is bij v o orbee l d i em a nd ge l etterd i n het worden er verhalen uit mondelinge litera nede rland s gaat het dan o m het sl e c ht s kun tuur doorgegeven waardoor leerlingen bij ne n sc hr ij ve n v a n de naa m of om een lee s n i voorbeeld leren dat zogenaamde schriftar veau zoa l s de meeste zevenjari gen of twaa l f me culturen toch een rijk literair leven jar igen dat hebben of gaat het om een nog kennen hog e r n i veau wordt het eventuele tapu karakter van be paalde verhalen gerespecteerd door die ver halen niet te vertellen wordt er bij het onderwijs rekening gehou den met het feit dat sommige leerlingen tij dens het onderwijs in eigen taal en cultuu r 31 onder schooltijd en anderen buiten school rekening gehouden met d e relatie die er kan tijd talen leren lezen en schrijven waaraan bestaan tussen taal leesonder w ijs en in het reguliere onderwijs geen enkele aan w ereldorientatie krijgen leerlingen bijvoor dacht wordt besteed wanneer die leerlin beeld de gelegenheid om op zoek te gaan gen in de klas bijvoorbeeld het een en an naar de achtergronden van bepaalde begrip der mogen vertellen en tonen over het ara pen in hun thuistalen bisch hindi chinees enzovoort dat ze le w ordt er bij het on d er w ijs rekening gehou ren kan dat heel stimulerend werken den met bepaal d e taalvelden die voor het wordt daarbij rekening gehouden met het schoolleven misschien niet zo belangrijk feit dat sommige teksten een tapu karakter zijn maar van belang zijn voor de wereld kunnen hebben waarin leerlingen thuis leven wordt bij de vormgeving van het onderwijs 32