DCN-cahier 20: Grote niveauverschillen rond anderstaligen

dat cummins bics calp dichotomie een al te mythische draagwijdte krijgt niveauverschillen is een goede noemer voor deze bundel artikelen niet alleen vanwege het onderwerp de onderwijspraktijk in de meertali ge klas maar ook omdat de bijdragen van zeer uiteenlopende kwaliteit zijn de eerste drie hoofdstukken salverda hofmans okkes ha jer meestringa zijn van zeer goed tot goed de hoofdstukken 4 en 5 olijkannan der voort en van laarschot zijn zwak gelukkig maakt bienfait met het laatste hoofdstuk weer veel goed boek betske salverda schreef hoof d stuk 1 het le ren van een t w eed e taal terwijl je in die taal besprekingen moet leren z e w ijst erop d at leerlingen in het onderwijs te weinig gebruik kunnen maken van hun taalv aard i g hei d in d e eerste taal de school zet hen op achterstand z odra de leerlingen het n ederlands communi els schellekens catief redelijk beheersen moeten ze gewoon meedoen het taalaanbod wordt minder o p dcn cahier 20 hen afgestem d ze krijgen minder tij d en gele g enheid a nt w oorden te f ormuleren en d e ver grote niveauverschillen dere uitbreiding van hun taalvaardigheid wor d t rond anderstalige n niet meer gericht begeleid vooral schoolse prestaties op het gebied van aanvankelijk le zen en schrijven blijven struikelblokken d e m et het d c n cahier nederlands als tweede bics d ie in de eerste t aal zijn ontw i k keld w or taal op school w illen de samenstellers de den niet gebruikt in de t weede taal zijn ze stand van zaken rond anderstaligen in het nog onvoldoende aanwezig in de loop der voortgezet onderwijs beschrijven d e laatste schoolloopbaan groeit het aandeel van school jaren is de aandacht gegroeid voor de specifie se minder contextgebonden kennis toch ke problemen van het leren van en in een waarschu w t salverda teg en een t e sterk ac t weede taal in de inlei d ing melden d e sa cent op c a lp vaard ighe d en b ics en ca lp menstellers van dit cahier ed glijkan en caro blijven zich naast elkaar ontwikkelen elk la van der voort dat de auteurs erop uit zijn nieuw onderw erp elke nieu we leerfase vereist de problemen te identificeren en docenten een verankering in eigen ervaringen dagelijkse suggesties te geven voor werkwijzen en bena situaties en alledaagse taal d eringen tot d e d oelgroep rekenen ze niet al in de praktische paragraaf noemt salverd a en leen alle docenten in het voortgezet onderwijs kele nieuwere benaderingen zoals de commu maar ook andere betrokkenen nicatief interactieve en de audio lexicale aan de theoretische gedeeltes zijn bijna een hom pak en bespreekt ze de taal van schoolboe mage aan jim cummins zijn onderscheid tus ken vaktaal en conceptvorming sen bics b asic interpersonal communicative ten slotte roept s alverd a op tot het ontwikke sk ills en ca l p cognitive aca d emic language len van een intercultureel beleid en een taalbe proficiency figureert op de achtergrond in na leid van de school genoeg iedere bijdrage geen wonder het on derscheid appelleert aan een intuitieve notie h et t weede hoofdstuk van de hand van inge van beheersingsverschillen maar in geen van hofmans okkes behandelt schoolboeken en de bijdra g en w ord t concreet aan g egeven w aar twee d e taalonderwijs d e auteur levert te bi cs overgaan in ca l p en hoe je dat kunt be rechte kritie k op de formulering van instruc t ies palen h et gevaar lijkt me niet denkbeeldig en inhouden van schoolboekteksten 41 in para g raa f 2 sta an de leerlin g en centraal een leerk racht allochtone leerlin g en niet ma g tekstverklaren is voor allerlei leerlin g en een ontzien vanuit begrip voor cultuur uit deze hele opgave ze ker voor de allochtone leerling opvattin g vloeit voort dat b ijvoorbeeld m oluk die bijna altijd een relatieve achterstand zal se leerlingen d irecte vragen moeten leren vertonen met name in de ontwi k keling van beant woor d en waar is dan de ruimte voor zijn c a lp 1 d at maakt g edifferentieerde cul t urele eigenheid vraag ik me onmiddellijk b eg elei d in g no d ig met veel aandacht voor d e af hajer en m eestrin g s bep leiten w el een on ca l p achtige specifie k e leesvaard i g heden die derscheid in leerweg maar niet in leerdoel het l ezen en leren van een schoolboe ktekst jammer dat de d oelstellin g endiscussie vanuit vereist de meeste leraren zijn zo sterk gericht intercultureel perspectief in de lucht blijft op vakinhouden dat ze vaak niet in staat zijn hangen schoolboeken op hun begrijpbaarheid te beoor d elen van b elang is hierbij het onderscheid ed glijkan en carols van der voort behandelen dat h ofmans maa k t tussen nodeloos moeilij k in hoofdstuk 4 taalgebruik van gevorderde en functioneel moeilijk taalgebruik w aaronder tweede taalleerders en diagnostisering ze sig va ktaal jargon ook korte en bondige formu naleren ontoereikende functionaliteits en cor leringen kunnen hun doel voorbijschieten als rectheidsnormen en problemen die voortkomen daardoor de informatiedichtheid toe en de re uit interferentie en het ontbreken van een na d undantie afneemt leerling en hebben naast tive intuitie uitle g ook behoefte aan begeleiding bij het bij de beschrijving van taal kenmerken fouten zelfstandig lezen van studieteksten en on van allochtone leerlingen trof ik de volgende dersteuning bij de verwerking merkwaardige uitspraak aan een gebrekkige het hoofdstuk sluit af met een aantal adviezen curs es uitspraak kan behoorlijk communica voor alle leerkrachten vooral op het gebied tieverstorend werken dit geldt zeker wanneer van de mon d elinge instructie zoals structure men niet aan de uitspraak van een leerling ge ren helder zijn over de status van wat je zegt wend is daar komt bij dat de native speakers geregeld laten samenvatten leerlingen stimu een hoge mate van intolerantie hebben ten op l eren altijd eerst te raden naar de betekenis zichte van een gebrekkige uitspraak vertaald van een woord in mijn eigen woorden ook als de allochtoon begrijpelijk is geen communicatieprobleem over begrijpelijk lesgeven in een multi etni kan de leerkracht een gebrekkige uitspraak sig sche klas gaat hoo f dstuk 3 door m aai k e ha naleren waar je je grenzen stelt heeft denk jer en theun m eest r ings ze bespreken strui ik inderdaad met tolerantie te maken iek ik kelblokken in vaktaal het lezen van een kle sjtil stil en vlaakbij vlakbij volkomen dui dingpatroon de grammaticale opbouw relaties delijk als je maar wilt horen en begrijpen de tussen zinnen en zinsdelen cultuurgebonden ze varianten zijn te vergelijken met streek taal taal zoals uitdrukkingen en spreekwoor d en eigen als werkn werken feel veel skool en de specifieke kenmerken van communicatie school en seekert zeikerd dan ben je er in de klas bijvoorbeeld pseudo vragen niet met de constatering van glijkan en van in de relatie leerkracht leerling is er sprake van der voort waarschijnlijk zal de standaardtaal een dubbele machtson g elijkheid leraren heb het abn de algemene norm zijn ben soms de neiging de allochtone leerlingen over de intolerantie van de native speakers te ontzien ook door de druk tot aanpassing zo n stellingname kan gemakkelijk verdoezelen horen ze snel tot de risicogroep der onzicht dat veel autochtonen intolerant zijn tegenover baren anderen uitsluitend vanwege hun allochtoon de leraar behoe ft een onderzoekende hou d ing zijn en dat het spreken met een accent een aansluiten bij bestaande kennis betekent dat negatieve reactie legitimeert het is de vraag de leerkracht weet moet hebben van de taal of perfect algemeen nederlands sprekende en leefwereld van de leerling de auteurs zien allochtonen minder intolerantie ontmoeten mogelijkheden in het activeren van voorkennis terug naar de tekst veel van de geciteerde het w erken vanuit eigen vragen van de leerlin fouten botsen niet met mijn native taalge gen en het relateren van nieuwe kennis aan voel mijn moeder kan geen nederlands pra die voorkennis ten praten zou niet in deze context passen verderop poneren de auteurs de stelling dat en we hebben van de week cp s gehad 42 s ommig e wa ren b est rotti g z oals d ie van e n en d ia gnose is van een on g e zon de m a g erte g els d ie he bben we vanoch ten d g ehad hoe m onique van leerschot sc h reef het vij fde zo het verband tussen zinnen wordt niet hoofdstuk tw eede taalonderwijs aan gevor aangegeven d e auteurs ontde kken bij an derde leerlingen d erstaligen een type n ederlands d at hoewel taalva ar d i g hei d strainin g acht zij een ver a nt het misschien grammaticaal correct is niet erg woordelijkheid van alle docenten die dienen overtui g en d klin k t d e taal is wat mag er v ak inhou d en te ko p p e len a an b eginniveau van ongenuanceer d en klink t soms net niet als de leerlin g ein d eisen van d e school en het echt n ederlan d s gebrekkig n ederlands taal g e b rui k d a t van de lee rlin g en wo rd t ver soms m et dit soort uitspraken laden de au w acht d e deel g e b ied en le zen luist eren sp re teurs de verdenking op zich dat ze zich scha ken schrijven en woordenschat komen in d it ren achter de eerd er aangehaalde native spea hoofdstuk een voor een aan d e orde veel w ij kers van het nederlands met hun geringe tole zer word ik er niet van wat moet je bijvoor rantie ten opzichte van varianten e ven verder b eeld met een uitspraak als een grotere op maken ze het nog bonter wanneer ie woordenschat maakt het interpreteren van het mand nu de formulering geef me een kilo spi gezegde gemakkelijker het ligt er maar net nazie gebruikt wat je w el hoort bij surina aan welke woorden in het gezegde worden mers kan hieruit de conclusie getrokken w or gebruikt lijkt mij bij luisteren op school ont den dat de gespre kspartner onbeleefd is breekt de taalgebruikssituatie luisteren naar nee mevrouw meneer dat zeg je zo in suri elkaar volgens de auteur w erkt het geven van name is geef me een kilo spinazie een ge een luisteropdracht motiverend alleen al om brui kelijke wijze van groente bestellen in n e dat de leerlin g en weten w aarom en waarnaar derland kan een dergelijke manier van spreken ze moeten luisteren ik ben perple x hoezo als onbeleefd overkomen w aarom en w aarnaar de tekst toch e nne glij k an en van der voort vervolgen hun be zijn tekstverklaringsvragen dus ook motivatie toog z onder blikken of blozen met j uist van bevorderend in het leesonderwijs leerlingen met een gevorderde taalvaardig z o ademt het hele hoofdstuk een sfeer van heid wordt verwacht dat ze ook de taalge schoolsheid en d roogz w emmen wie be d en k t bruiksregels beheersen toepassen es wan een luistervraag als i n wel k seizoen groeit de neer dat niet zo is ontstaat er al gauw irrita aster volgens mij alleen in de w inter niet tie tja zo b en je g au w g enoeg bij de conclu es en deze het luisteren naar een politiek sie dat leerlingen zonodig en zo mog elijk in het debat met als op dracht w at is het onderwerp gebruik van bepaalde regels getraind moeten van het debat d e leerlingen moeten g lo baal worden hoe heette dat vroeger ook al weer luisteren d e details en feiten hoeven ze niet iets met compensatie m ijn conclusie bij de ki te begrijpen w at een inspirerende les zal dat lo spinazie zou zijn het is van belang dat taal worden gebruikers inzicht krijgen in hoe hun uitingen ik keek nog even onder paragraaf 2 naar lees kunnen overkomen dat geldt voor iedereen vaardigheidstraining daar leer ik dat de lezer ook voor me d isch specialisten en burge intensief gericht of g lobaal leest w anneer hij meesters d oor op eigen en an d ermans taalge zich ook een duidelijke mening over d e tekst bruik te reflecteren kunnen taalgebruikers wil vormen leest hij de tekst kritisch alle ge besluiten tot het al dan niet handhaven van gevens toetsend aan zijn eigen mening ge hun variant bijvoorbeeld het surinaams gevens toetsen aan een mening ik geef het n ederlands h et gaat dus niet om training op maar om be w ustwording ofte w el taalbe schouwing in het slothoofdstuk bespreekt nanette bien b ij mij ontstaat minder gauw irritatie als an fait de mogelijkheden tot geintegreerd onder ders taligen andere taalgebruiksregels hante wijs nederlands in een klas met meertalige ren dan wanneer auteurs in dergelijke organen leerlingen zij gaat uit van taalvaardigheid die als dit d c n cahier op grond van onuitgespro nodig is voor het dagelijks functioneren in ken puristische normen het taalgebruik van school en daarbuiten de eisen aan oefenvor anderen aan een training a lgemeen n ederlands men zijn didactisch juist en in een zinvol willen onderwerpen perspectief gezet een stapsgewijze opbouw de verdere tekst over toetsen doelstellingen gevarieerde aanpak aansluitend bij de leerstij l 43 van de leerling en een ormale reis context breekt systematische analyses van schoolse in paragraaf 2 g aat b ienfait in op het gebrui k taalgebruikssituaties kunnen mogelijk ook ma van een method e n ederlands in een meertali g e teriaal leveren waarmee de bics calp onder klas z e geeft een paar p raktische en eenvou scheiding van cummins verder verfijnd en d ige handreikin g en zoals een inleidend k las daardoor concreter kan worden segesprek voorafgaand aan de introductie van een tekst rond hetzelfde thema woorden aan ed glijkan carola van der voort red bieden in zinvolle contexten zo mogelijk met nederlands als t weede t a al o p school g ebruikmaking van voor k ennis taal beschou dcn cahier 20 w ende activi t eiten relateren aan voorkomende s h ertog enbosch 1 988 prijs f 1 4 teksten b ij het verwerven van basisvaardighe d en gaat het allereerst om het proces minder om het p rod ukt in het tweede d eel van d e praktijkuit w erk ing geeft b ienf ai t een beschrijving van i ntercultu els schellekens reel thematisch cursorisch onder w ijs een geintegreerde aanpak die de heterogeniteit van de leerlingen als uitgangspunt voor het totale dyslexie ond er w ijsleerproces neemt een pri kk elende a f ook maa r een w oo rd sluiting van het b oe k d eze ideeen lig g en over igens ook ten grondslag aan d e methode an h et leerprobleemden k en van ortho p e d agogen ders nederlands waaraan bienfait ook mee en an d ere s p ecialist en is ve e l alfabetiserings werkte het siert haar dat ze er in dit d c n werk st ers een doorn in het oog de discussie cahier geen reclame voor maakt voor de gein is al jaren ou d fie van d ijk besp r eekt in m oer t eresseerde le zer over de achtergr o nden van 1 98 0 6 de pri kk elen d e st elling dysle xie b e anders nederlands verscheen in moer 1988 3 staat niet e li a an schoon d erman pv e noemde een artikel van sylvia n anning in hetz elf d e dyslexie een neven p rod u kt van ons lees en nummer staat een bespreking van het mate schrijfonderw ijs m oer 1 984 3 beide p u b li k a riaal door peter d ekkers ties le g gen meer of minder e x p liciet d e n a dru k op de relatie w etenscha p maatschap pij en verder en politieke onderzoeksverantwoordelijkheid toch tre kken dysle x ie cong ressen volle zalen de auteurs zijn er volgens de inleiding op uit geen wonder alleen al de term dysle x ie su g g e w eest om problemen te identificeren in de gereert duidelijkheid het probleem is be eerste drie hoofdstukken komt aan de orde noemd de w erel d is w eer geor d end ook al hoe leerkracht en leerboek een aanspraak doen w eet niemand p recies w at dyslexie nu ei g en op de taalvaar d igheid van de leerling d e pro lijk is m aar een d ing is zeker als je er last blemen betreffen vooral het on d erwijsaanbod van hebt en dat moet al haast wil je on d er dat is een goede ontwi kk eling h elaas b lijven d ie cate g orie vallen d a n ben je ni et lan ger de voorbeel d en gemakkelijk in de anecdotische gek er zit g een stee kje aan je los m aar je her sfeer senen wer k en volgens een ander patroon dat in plaats van w eer nieuwe onderzoeken naar is onhandig voor het onderwijs dus gooit de w aar leerlingen en leerkrachten falen want leerkracht er w at extra hulp tegenaan over de dat schijnen ze voornamelijk te doen groeit manier w aaro p dat moet gebeuren touwtrek d e behoefte aan systematische analyse van ke n onderw ijs k un dig en p sycholo g en orthope t aalvaardig hei d seisen die in de k las aan leerlin da g o g en en g e w o n e vers t an d i ge leraren en ou gen worden gestel d ders wat af en verd er b lijft alles bij he t oude elders in dit nummer beschrij f t martien de veilig leren lezen op 8 0 van de scholen boer een dergelijk onderzoe k ze inventariseert techniek boven inhoud wat twee ibo vakleerkrachten nu precies aan dat gaat maar door in didaktief van juni t aalgedrag vereisen en w at d e d i da c tisc h e 1988 dat blad heeft de vervelende gewoonte motieven daarachter zijn dat is een eerste onderzoe ken vooral d oor de ond erzoe k ers zelf stap die in het d enken en schrijven over an te lat en presenteren hou d t een logo p ediste d erstalige leerlingen nog te consequent ont een pleidooi voor leestrainingen h erhaal d e 44