De aansluiting BO-VO op de Burgemeester Harmsma school te Gorredijk

teije van der bij veiligheid binnen de groe p de aansluiting bo vo op d e burgemeester harmsma schoo l te gorredijk 10 op de middenschool in gorredijk experimenteert men met een nieuwe organisatievorm van leraren en leerlingen het team stamgroepen mode door de situatie voor de leerling overzichtelijk te houden wordt een goede sfeer gecreeerd voor sociaal leren in een kleine groep ook over de zorgbreedte op zijn school schrijft teije van der bij in dit artikel in lei d i n g ring van de mammoetwet invloed uitgeoefend op de ontwikkeling van een eerste geintegreerd brug in dit artikel zal ik proberen aan te geven hoe er jaar doordat de ontwikkelingen meer tot stand in een middenschool de bhs te gorredijk waren gekomen uit praktische overwegingen en impliciet aan de aansluiting basis voortgezet on veel minder op inhoudelijke argumenten geba derwijs wordt gewerkt de term voortgezet seerd waren kwam een gezamenlijk eerste brug basisonderwijs die van kemenade en deetman jaar slechts moeizaam tot stand daarbij was van ongeveer een jaar geleden introduceerden is voor professionele begeleiding in het beginstadium zover het de aansluitingsproblematiek betreft nog nauwelijks sprake later vond die begeleiding niet zo gek gekozen voor de bhs geldt in ieder door het algemeen pedagogisch studiecentrum geval dat de middenschool de eindfase van het veel intensiever plaats funderend onderwijs moet zijn een ander volgens mij wezenlijk punt was de teamvorming voordat je tot gezamenlijke werk een stukje histori e doelen projectdoelen of schooldoelen kunt ko men moet er eerst sprake zijn van een hecht vanaf 1968 is de burgemeester harmsma school team een moeilijke situatie omdat de drie scho in gorredijk bezig met het veranderen van het be len op papier een scholengemeenschap waren staande categoriale voortgezet onderwijs in maar in de praktijk op hun oude lokatie in gorre dat jaar vond er een fusie plaats tussen drie scho dijk bleven tot januari 1981 bleef deze situatie len een mavo een lto en een lhno school de bestaan toen kwam de school in een nieuw ge fusie van deze drie scholen werd meer gerecht bouw tussentijds is er vanzelfsprekend het nodi vaardigd door een terugloop van het aantal leer ge aan teamvorming gedaan gezamenlijke confe lingen op de lbo scholen dan achterliggende pe renties plenaire vergaderingen regelmatig sectie dagogische ideeen wel heeft uiteraard de invoe overleg en dergelijke 90 in 1974 was de school zo ver in haar ontwikke bod lingen ten aanzien van een geintegreerde brugpe de school is van opvatting dat sociaal teren riode gekomen dat er een aanvraag voor deelna een belangrijk doel van het onderwijs is me aan het middenschoolexperiment integra tie van mavo ibo werd gedaan sedert 1 augustus in het verdere verloop van dit artikel zullen de 1982 functioneert de school als integraal experi verschillende uitgangspunten doelstellingen apart ment hetgeen inhoudt dat nu alle basisschoolver worden belicht laters toelaatbaar zijn tot de burgemeester harmsma school de structuur van de schoo l de doelen van de schoo l de school heeft mede op grond van landelijke ontwikkelingen gekozen voor een driejarige in de beginfase van het middenschoolexperiment middenschool in die drie jaren worden de leer zijn de bekende vier uitgangspunten lingen geconfronteerd met een breed leer en vor uitstel van beroeps en studiekeuze naar een mingsaanbod later tijdstip in plaats van op twaalfjarige op vijf in dit leer en vormingsaanbod zijn cognitieve tien of zestienjarige leeftijd creatieve en praktische vakken op een evenwich het aanbieden van gelijke en optimale kansen tige wijze verdeeld om een voor leerlingen over op alle niveaus van onderwijs waarbij educatieve zichtelijk en begrijpelijk leeraanbod te realiseren achterstanden en schoolkeuzemotieven veroor komen een aantal vakken geintegreerd in leerge zaakt door milieugebondenheid worden opgehe bieden aan de orde sociale vakken aardrijkskun ven de geschiedenis biologie natuurkunde beel verbreding van het inhoudelijke onderwijs en dende vorming teksten handvaardigheden tex vormingsaanbod voor deze leeftijdsgroep door tiele werkvormen een grotere spreiding van vakken en het aanbie ook leerlingenbegeleiding mentoruur en pro den van meer mogelijkheden tot ontplooiing van jectonderwijs vormen een wezenlijk onderdeel intellectuele sociale culturele artistieke en tech van het leer en vormingsaanbod nische kwaliteiten het aanbieden van adequate mogelijkheden in de eerste twee leerjaren is het aanbod voor de van onderwijsleersituaties voor individuele ont leerlingen verplicht in het laatste jaar voor meer plooiing en sociale bewustwording dan de helft voor alle leerlingen verplicht met voortdurend onderwerp van gesprek geweest daarnaast de keuze voor een breed middenschool de discussies hebben tot de volgende in het theoretisch praktisch pakket of een pakket dat schoolwerkplan weergegeven schooldoelstellingen een nadere orientering biedt in de richting van de geleid na de middenschool te kiezen vervolgopleiding na drie jaar middenschool kunnen de leerlingen algemene schooldoelstellin g extern doorstromen richting havo mbo of een de school stelt zich ten doel een bijdrage te leve niet op school aanwezige afdeling voor beroeps ren aan een zo veelzijdig mogelijke individuele en onderwijs intern kunnen leerlingen doorstromen sociale ontwikkeling van de leerling naar mavo of lto lhno momenteel is de totale cursusduur van de school uitgangspunten 4 a 5 jaar dat is afhankelijk van de pakketkeuze 1 alle mensen zijn gelijkwaardi g in het derde jaar in de nabije toekomst zal ook 2 het onderwijs draagt verandering als kenmerk het derde middenschooljaar een totaal verplicht 3 de school is een plaats voor de ontwikkeling leer vormingsaanbod moeten kennen de totale van allen jongeren en volwassene n cursusduur zal dan voor alle leerlingen 5 jaar zijn 4 de school streeft uitstel van studie en be voorzover ze binnen de school doorstromen roepskeuze n a overwegingen als reacties van ouders doorstro 5 de school biedt de leerlingen gelijke en opti ming naar vervolgonderwijs vergroting van de male kanse n zorgbreedte interne ontwikkelingscapaciteiten 6 de school draagt zorg voor een verbreding van hebben de school voorlopig voor een vier a vijf het inhoudelijke onderwijs en vormingsaan jarige opleidingsduur doen besluiten 91 tabel l en l eerja ar 1 2 en 3 lessen van 45 min 1 2 3 v m nederlands 3 3 3 frie s 2 2 engels 3 3 3 frans 2 2 2 duits 3 2 sociale vakke n 5 5 orientatie op mens en maatsch 2 2 orientatie op mens en natuur 2 e practijkor 2 2 2 huishoudkunde practijkor 2 2 2 wiskunde 3 3 2 economie 2 beeldende vorming 4 3 1 2 2 muz ie k dram ex 2 2 lich oefening 3 3 2 y mentorprojecturen leerlingbegel 3 3 2 totaa l 33 32 2 31 2 keuz e v verplicht pakket m middenschoolpakket daarnaast bestaat nog de mogelijkheid om naast het verplichte aanbod i p v het middenschoolpakket een theoretisch of prac tisch pakket te kiezen theore t isch pa k ket fran s 4 duits 4 economie 4 w iskunde 4 biologie 2 a ardrij k skunde 2 16 a 18 ure n geschiedenis 2 schei k unde 2 natuurkunde 2 tekene n 2 fri e s 2 practisch pakket practijk 10 wiskunde 2 a 3 totaal 14 a 16 uren natuurkunde kenn i s der natk u 2 a 3 tot zover enkele opmerkingen van algemene aard deze ontwikkelingen kunnen namelijk niet los over de burgemeester harmsma school worden gezien van de overgang aansluiting bo hierna zal ik proberen aan te geven wat de gevol v o gen hiervan zijn geweest met betrekking tot de aansluiting bo vo en wat dit betekent voor de ontwikkeling binnen de werkgroep nederlands 92 mavo 5 l10 5 havo mav mavo lbo lbo andere vormen 4 4 4 van l b o 3e jaa r 2e jaar w o le jaar alle leerlingen volgen dezelfde lesse n t p theoretisch pakket m p middenschool pakket p p practijkgericht pakke t examenklas de aa n sl u it in g bo v o tie de meeste leerlingen blijven s middags op school eten en komen dus tussen de middag de overgang van 80 naar vo niet meer thuis veel leerlingen moeten voor omdat onze school op het platteland is gesi het eerst alleen met de bus of een flink aantal tueerd heeft dit gevolgen voor onze instroom kilometers op de fiets naar school we krijgen momenteel leerlingen van ruim 50 ver andere leraren en andere vakken schillende basisscholen dit levert een behoorlijk gedifferentieerd beeld op niet alleen wat betreft door middel van introductiedagen in de eerste de zorgbreedte ook regionale factoren milieu schoolweek en een introductiekamp op een kam factoren bepalen voor een groot gedeelte deze peerboerderij in de nabije omgeving na drie we brede heterogeniteit voeg daar nog eens bij de ken proberen we veel zorg te besteden aan het ge motieven voor de schoolkeuze varierend van de wenningsproces op de nieuwe school ook ieder ze school is lekker dichtbij tot en met ouders die vak begint in de eerste weken met een introduc principieel voor de middenschool kiezen en het tieprogramma daarna is het natuurlijk niet afge beeld is compleet lopen in het mentoruur de mentorprojecturen voor een basisschoolleerling is de stap naar een en de persoonlijke contacten tussen mentor en school als de onze eveneens een grote stap on leerlingen staat de begeleiding van de leerlingen danks het feit dat we in ons pedagogisch didac ce ntraal tisch en onderwijskundig handelen voor een wij vinden het ook noodzakelijk om informatie groot deel aansluiten bij de basisscholen zijn er vanuit onze school te verstrekken aan de basis toch een aantal nieuwe en andere zaken waarmee scholen vanuit die optiek is het logisch dat er de leerling wordt geconfronteerd vrij intensieve contacten gaan ontstaan deze een nieuwe groep met onbekende leerlingen contacten bewegen zich op een aantal niveaus uit verschillende dorpen 1 inleidingen houden op ouderavonden van ba een vrij abrupte verbreking met de thuissitua sisscholen 93 2 besprekingen met de basisschoolteams over de baar zijn tot de middenschool vraagt dit om een eerstejaars leerlingen die van de betreffende geheel andere benadering een benadering die basisschool afkomstig zijn tijdens deze be meer en beter aansluit bij het denken op de basis sprekingen wordt ook de nodige informatie school een belangrijk verschil tussen basisschool uitgewisseld en categoriaal vo is het vakleerkrachtensysteem 3 bijeenkomsten voor het basisschoolpersoneel in onze school proberen we ook dat te doorbre meestal betreffende hoofden van basisscho ken hoewel dat binnen de huidige rechtspositio len georganiseerd door onze school om be nele kaders geen gemakkelijke klus is in de langrijke zaken met elkaar door te nemen eerste twee jaren wordt volgens het team stam 4 het bijwonen door de coordinator eerste leer groepen model gewerkt dat wil zeggen dat elk jaar van de bijeenkomsten van de hoofden van leerjaar is ingedeeld in twee teams elk team basisscholen met de wethouder van onderwijs draagt de verantwoordelijkheid voor het leer en 5 bijwonen vaak ook onderdelen van de agen vormingsaanbod van ongeveer vier klassen stam da verzorgen van de gemeentelijke school groepen van een leerjaar raadvergaderingen elke stamgroep heeft een mentor die zoveel mo 6 het organiseren van een open dag voor alle ba gelijk les geeft aan zijn haar klas de leerlingen sisschoolverlaters en leerkrachten van de basis krijgen op deze wijze les van een beperkt aantal scholen in februari maart leerkrachten de leerlingen hebben bovendien 7 informatieavonden organiseren voor ouders een eigen lokaal waar ze met uitzondering van van zesdeklas basisschoolleerlingen die be lichamelijke opvoeding handvaardigheid en der langstelling hebben voor de bhs gelijke alle lessen krijgen leerkrachten hebben 8 bijeenkomsten met het gemeentelijk onder dus op de bhs geen eigen vaklokaal wijskundig adviesbureau over de begeleiding in onze teamorganisatie betekent het dat de men van zorgkinderen tor vaak nederlands sociale vakken en de men tijdens al deze bijeenkomsten worden de ont torprojecturen aan zijn haar klas verzorgt in to wikkelingen in de school besproken op grond taal ongeveer 12 lesuren ook komt het voor daarvan krijgt de school een goed inzicht hoe de dat een leerkracht in een team en mentor is van omgeving over de bhs denkt vaak echter een klas en voor een aantal andere klassen in dat moeten vooroordelen en misverstanden worden team de lessen nederlands of een ander vak ver weggenomen door de toenemende groep basis zorgt scholen op dit moment ruim 50 zal de school in de docenten die in zo n team lesgeven komen de toekomst moeilijk in staat zijn om een zo wekelijks bij elkaar om te praten over zaken die omvangrijk informatiecircuit in stand te houden de leerlingen van hun team aangaan dit bete met name punt 2 waarbij de mentoren de con kent dat er zowel gesproken wordt over het rea tacten met de basisscholen onderhouden is bijna liseren van algemene doelen uitgangspunten als niet meer vol te houden omdat het zoveel tijd de problemen met een bepaalde leerling de sa vraagt menwerking die hier plaatsvindt bij docenten kan als voorbeeld dienen voor de samenwerking in de de leraren leerlingenorganisatie tafelgroepen elke klas wordt na verloop van de middenschool doorbreekt de vanzelfsprekend tijd na 6 a 8 weken ingedeeld in vaste stabiele heid dat kinderen na hun twaalfde levensjaar in heterogene tafelgroepen door middel van deze eens niet meer bij elkaar in de klas kunnen blij groepen proberen we het proces van sociaal leren ven zitten dat de basisvorming voor alle leerlin te stimuleren sociaal leren hebben wij gedefi gen is afgerond en dat er een schoolkeuze ge nieerd als een proces waarbij de ervaringen van maakt dient te worden die voor het latere leven leerlingen en leraren die voortkomen uit verschil veel consequenties heeft en vaak milieugebonden len in sociale herkomst bewust tot leerinhouden is worden gemaakt de stabiele heterogene tafel door deze vanzelfsprekendheid te doorbreken groep is een van de belangrijkste voorwaarden om komt de middenschool al voor een belangrijk dit proces gestalte te geven een andere belangrij deel tegemoet aan de overgangs en aansluitings ke voorwaarde is het regelmatig bijeenkomen van problemen bo vo het team bij ons gebeurt dat eens per week so wanneer echter alle basisschoolverlaters toelaat ciale leerprocessen verschillen per klas en pe r 94 groep daarvoor is het noodzakelijk dat er regel twee mensen andere leerkrachten in de nabije matig overleg is en dat een team binnen de kaders toekomst kunnen adviseren bij het opstellen van van de schooldoelstellingen vrij autonoom kan behandelingsplannen in probleemgevallen we functioneren maken daarbij gebruik van materiaal dat door het oab is ontwikkeld en op de basisscholen is uitge momenteel is het zo dat een team gebonden is probeerd aan een jaarklas dezelfde mentoren teamleden uitgangspunten voor de begeleiding van leerlin blijven steeds in bijvoorbeeld het eerste jaar zo gen zijn dat zij zoveel mogelijk door de vakleraar genaamde horizontale teams we denken dat op of mentor worden gedaan en dat leerlingen zo de langere termijn een team de gehele school weinig mogelijk uit de stamgroep worden ge loopbaan van het begin tot het einde moet kun haald tot nu toe hebben we dat niet altijd kun nen begeleiden verticale teams op dit moment nen realiseren belangrijk in onze visie is dat vinden we dat niet wenselijk omdat er zowel op wordt voorkomen dat leerlingen regelmatig bui het terrein van visie ontwikkeling bijvoorbeeld ten de stamgroep extra begeleid moeten worden sociaal leren als op het terrein van leerplanont wikkeling nog het nodige gedaan moet worden een ander punt dat in nauwe relatie met het ver in dit kader passen de door en voor de school groten van de zorgbreedte staat is de doorstro zelf georganiseerde conferenties in de laatste ming met de doorstroming bedoelen we in dit conferentie stond bijvoorbeeld sociaal leren in verband de doorstroming van leerlingen na de het vak leergebied centraal we zijn van mening middenschool naar andere vormen van catego dat we pas over kunnen gaan op een verticale riaal vervolgonderwijs vooral in het huidige teamorganisatie wanneer het proces van visie en tweesporige stelsel is het maken van doorstro leerplanontwikkeling voldoende is afgerond mingsafspraken geen gemakkelijke opgave bo vendien snijdt het mes van twee kanten zolang vergroten van de zorgbreedt e er geen goede doorstromingsafspraken zijn ge omdat de school als middenschoolexperiment maakt zullen ouders hun kinderen niet gauw zich ten doel stelt alle basisschoolverlaters toe te naar de middenschool sturen en afstemmen van laten en wij van origine een mavo ibo scholenge ander onderwijs met andere doelen op het huidi meenschap zijn zullen er maatregelen genomen ge categoriale onderwijs blijkt slechts marginaal moeten worden om de aanvankelijke mavo ibo mogelijk te zijn omdat het om twee zeer uiteen zorgbreedte te vergroten deze maatregelen lig lopende keuzes gaat die moeilijk met elkaar te gen in het vlak van interne differentiatie op een verenigen zijn hoewel een reeks van circulaires andere manier omgaan met de verschillen in hete van de minister de toelaatbaarheid tot verschil rogene groepen en dergelijke we hebben gemerkt lende scholen regelt blijkt dit in onze situatie dat we zelfs dan voor een aantal leerlingen tekort moeizaam tot stand te brengen na een reeks van schieten de hulp van medeleerlingen of indivi gesprekken met de ons omringende havo scholen duele hulp van de leerkracht is onvoldoende of hebben we nu in ieder geval een bemoedigend re komt niet tot zijn recht sultaat bereikt ten aanzien van de doorstroming wij verkeren echter in de gelukkige omstandig middenschool havo 4 leerlingen die drie jaar heid dat onze gemeente over een eigen onderwijs middenschool hebben doorlopen en van ons een kundig adviesbureau oab beschikt dat de ba havo advies krijgen zijn in principe tot havo 4 sisscholen begeleidt in het kader van deze bege toelaatbaar leiding heeft het oab een cursus remedial teaching opgezet voor onderwijsgevenden in de tenslotte basisscholen van de gemeente in samenwerking met dit oab worden nu twee mensen van een i n dit artikel zijn aan aantal zaken genoemd die team vanuit onze situatie geschoold in het opzet de aansluiting b o vo bevorderen maar dan wel ten van behandelingsplannen voor leerlingen met een fundamentele verandering van het huidige ca specifieke problemen en we bedoelen dan pro tegoriale onderwijs vragen een belangrijk ver blemen waarbij een leerling niet alleen meer ge schilpunt tussen middenschool en basisonderwijs baat is bij extra individuele aandacht of een her zou ik tot slot nog willen noemen i n de opvat halingsopdracht het is de bedoeling dat deze tingen over differentiatie bestaat een belangrij k 95 verschil in visie tussen de schoen althans in onze de beschrijving van het gorredijkster proces situatie maar volgens mij wijkt die niet sterk af geeft duidelijk aan dat veranderingen niet altijd van de algemeen geldende opvattingen in het ba volgens van tevoren geplande lijnen verlopen bo sisonderwijs vendien geeft het aan dat vernieuwing van onder waar de middenschool consequent probee rt leer wijs niet alleen een verandering van structuren lingen te laten werken in heterogene groepen en maar meer nog om een verandering van mensen waar allerlei verschillende vormen van interne dif vraagt dergelijke processen verlopen discontinu ferentiatie binnen klasseverband worden toege en vragen vaak meer tijd dan je lief is vooral past wordt in de basisscholen regelmatig het voor degenen die voorop lopen in het proces is klasseverband verbroken op die momenten het vaak een kwestie van de lange adem wanneer wordt in niveaugroepen gewerkt bijvoorbeeld je echter achter de doelen en uitgangspunten van technisch lezen rekenvaardigheid of de midden de middenschool staat en vindt dat de voorberei scholen te principieel en dogmatisch de heteroge ding van kinderen op hun taken en rollen in de ne groep willen hanteren of de basisscholen wat maatschappij op een andere en betere wijze dient dit aangaat meer bij middenschoolontwikkelin te gebeuren dan loont het de moeite gen aan moeten sluiten wil ik voorlopig nog even in het midden laten 96