De animatiefilm als verhaal

de animatiefilm als verhaal jef pepermans dummes zeug kann man vial reden kann es auch schreiben wird wader leib hoch seele taten es wird alles beim alien bleiben dummes aber vors auge gestellt hat sin magisches recht weil es die sinne gefesselt halt bleibt der geist sin knecht goethe zahme xenien ii p de conferentie het schoolvak ne derlands in amsterdam 1988 meld ik beeidcultuur 0 een korte lazing en workshop over hoe de animatie film zinvol kan worden in ap geschakeld in het literatuuronderwijs lk de monstreerde dat aan de hand van sirens een in de menselijke samenleving ziin beelden en korte animatiefilm van raoul servals 1 voor dit afbeeldingen al heel vroeg een rol gaan spelen in specials vonk dossier over beeldtaal heb ik aan middeleeuwse en latere kerken kloosters en de i icht gewijzigde tekst van die fazing een gods kathedralen hadden kapitelen portieken en tym tailleerd scenario toegevoegd alsook een uitge panen glasramen retabels misericordia wand breide maar zeker geen exhaustieve reeks van tapijten en schilderijen nietalleen een decoratieve mogelijke kijk en verwerkingsopdrachten wie op maar eveneens een instructieve functie voor de deze manier wil werken moet voor zichzelf daaruit ongeletterde catalaanse middeleeuwer vertelde een selectie maken o m in functie van bedoelin het 11 de eeuwse lapis de la creacie uit de kerk gen leerlingen beschikbare tijd enz het spreekt schat van girona zie afbeelding 1 minstens voor zich dat deze werkwijze kan toegepast wor evenveel als voor ons de hale betreffende bijbel den op elks animatie film passage 19 de jaargang hummer 6 juni 199ovinr atbeelding 1 het rrapis de la creade eon beddverhaal avant la leffre ook in onze tijd gaat de opmars van het beeld 2 de televisie is zonder twijfel een van de meest steeds maar voort boeken en tijdschriften worden radicale indringers onder de beeldmedia wie het rijkelqk voorzien van illustraties media als fotogra aanbod van de verschillende tv stations wat van fie televisie en video worden voor steeds meet naderbij bekijkt in antwerpen en omgeving gaat mensen gemaldwiijktoegankelijk tegelijkertijd blijft het om meer dan 20 zenders stelt vast dat een de beeldtechniek zich aan een hoog tempo ontwik grout deel van de zendtijd in beslag wordt geno kelen ik dank hierbij aan b v computeranimatie men door zgn tisicoloze programma s als b v digitalisering cadcam enz we kunnen werkelijk kwis spelprogramma s tekenfilms tv series zgn spreken van een explosie van de beeklindustrie praatshows enz die programma s bevestigen in het aandeel van beelden in onze samenleving en huge mate de bestaande orde en ideologies met de impact ervan op ons als kijkers is niet te onder het oog op populariteit en kijkdichtheid hanteren schatten de makers ervan vaak gen erg brave en sterootie pe beeldtaal die zonder twijfel vervlakkend werkt twee bedenkingen wil ik hierbij maken 1 er bestaat m i een niet to onderschatten asym metrie tussen wat ik zou noemen de productieve en de receptieve beeldvaardigheid makers van beeldvaardigheld beelden fotografen reclamemensen cineasten tv producers enz blijken vaak over heel wat hierom alleen al kan men stollen dat beeldopvoe praktische kennis to beschikken aangaande de ding van jonge mensen heel erg nodig is die moot mogelijke effecten van beelden waarmee zij de hen leren de taal van het beeld to lezen nef nals minder gevormde vaak naieve kijker haar belie zij teksten hebben loran lezen seeld vaardigheid yen kunnen betnyloeden en of manipuleren bestaat erin dat leerlingen inzicht hebben in de ir jun1 1990 19 de jaargang nummer 6 opbouw en de compositie van het beeld het tech nieuwe beelden van het meest uiteenlopend al n ische aspect datzij de boodschap van het beeld looi enkele voorbeelden ter illustratie afbeeldin begrijpen het inhoudelijke aspect dat zij beelden gen 2 en 3 maker gebruik van pakkende sugges kwalitatief kunnen onderscheiden het esthetische tieve beelden begraafplaats het onmogelijk ian aspect en dat zq de beinvloedingstechnieken en ge idavier afbeelding 4 is een voorbeeld van de aanwending ervan doorzien het pragmatische opvoedkundig beeldgebruik met deze cartoons aspect afgebeeld op de zakjes sulker bij de koffie werd de reclame drukwerk zowel als film en videoclip enkele oren geleden in spanje een campagne voor biedt hier een onuitputtelijke schataan steeds maar burgerzin gevoerd is dit de toekomst van antarctica afbeekfing 2 een pakkende affiche van greenpeace pinguins worden inisen antarctica wordt een kerkhof dat wil toch niemandi muni afbeelding 3 klavier t3n armen z n onmogelik lang loch t het beeld net echt en het toontwat de tekst zegt the range of your music 19 de jaargang nummer 6 juni 1990vil wills traccociwai axess a cs 46 4 40 lea 1440 36618 afbeelding 4 doordacht beeldgebruik cartoons met zee kale onderschriften afs illushatie een opvoedende slogan op een voonverp voor dageriks gebrusk beeldopvoeding een mooi woord maar hoe moot in ons alledaags kqken doen zich dezelfde gdefi dat dan in feite blijken we niet eens zo veel to cionties voor d w z dat wij vaak bingen niet ziefl weten over de merrier waarop wij beelden verwer die er loch zijn en omgekeerd zo kunnen veel ken ledereen kept natuudijk de leuke prenties uit mensen zich vrij good de schegping van adam de waamemingspsychologie de de normale voorstellen orals michelangelo die schilderde op mechanismen van de visuele waameming met het plafond van de sixtijn 93 lope maar vrijwel vernuftige itruukjes voor de gekhouden zie niemand weetdat eva er ook op staat hettafereel afbeeldingen 5 6 en 7 is zo opgebouwd dat ooze ogee naar het midden 010 1 afbeelding 5 de ionmogenke driebalk van oscar reutervard 1934 afbeelding 7 als margareth dit dubbelportret van afbeelding 6 lndiaan en eskimo in oen bead hear omkeert zal ze niet meer when juni 1990 19 de jaargang hummer 6 en haar de linkerhelft worden getroldcen eva die zonder onderbreking na elkaarworden getoond bevindt zich rechts bovenaan onder de linkerarm volgens sommigen zou dat continu bombardement van god de vader van lichtpunten en lijnen en de nerveuze montage van beelden in de reclame videodip duurt een beeld nooit larger dan 3 seconden ons waarne mings en verwerkingsvermogen te zwaar be kijken en verwerken lasten ons inzicht in beeldverwerking is beperkt omdat er in feite nog niet zoveel onderzoek haar verricht is weidenmann 1987 geeft daarvoor twee rede nen op beelden vertel len 1 het beeld is een informatiedrager met een zeer hogs complexiteit daardoor is het moeilijk to een verhaal manipuleren in een experimenteel onderzoek 2 er bestaat een wijdverbreide naieve opvatting van beelden gaat een sterke aantrekkingskracht als zou het beeld een vemakkelijk medium zijn uit dat geldt voor ails leeftijden die aantrekkings waarover verder onderzoek in feite diet nodig kracht kan in het onderwijs worden gebruikt om is jongeren vemakicelijker tot lezen in case kijken en lezen to brengen film is immers een moderns de hietvoor genoemde voorbeelden betreffen stil tekstsoort die met zijn eigen middelen licht kleur staande beelden als het gaat om bewegende klank en geluid beeldopbouw cameratechniek beelden film en televisie schist onze kennis over montage enz vaak boeiende aangrijpende indru beeldverwerking zeker tekort kwekkende verhalen vertelt om die verhalen goed te lezen most de leading good kunnen kijken lees het medium film geeft ons de illusie van beweging en beeldopvoeding gaan hier semen door projectie van 24 beelden per second tel kens onderbroken door een korte black our wij wat duet de kijker in feite uit een reeks beelden zien dus in feite afwisselend een beeld en dan even die hem getoond worden construeert hij gen ver niets wie in de bioscoop een film van pakweg 100 haal d w2 een mentale voorstelling van perso minuten bekijkt zit een klein uur in het donkey die nen en gebeurtenissen waarbij hij zich bewust of korte tijdspannes zonder boold zouden oils de tijd onbewust met 66n of enkele personages identifi geven om de opgenomen beelden to verwerken ceert hij volt personen en karakters in legt onder toth krijgen wij de illusie van een doorlopende linge relaties construeert een handelingsverloop beweging doordat ons oog beurtelings een beeld en plaatst dat altos in tijd en ruimte m a w hij opneemt en dat dan verwerkt die venverking beantwoordt de vragen wie wat wear wanneer gebeurt in ons zintuiglijk geheugen dat ongeveer waarom hoe de kijker brengt samenhang fusser 4 beelden per seconds verwerkt elke beeldopna naast elkaar geplaatste beelden en creeert zo me duurt ongeveer 50 msec de verwerldngstijd betekenis daarbij is hij voortdurend bezig to anti van de beelden neemt ongeveer 200 msec in ciperen op beelden en terug to koppelen haar reeds beslag geziene beelden cfr voorspellend lezen een combinatie van tovlown en bottom up proces televisiebeelden gaan iets sneller nl 25 beelden sing die kiik en interpretatiehandelingen zinge per seconde elk van die 25 beeiden is opgebouwd ving zullen meer nodig zijn naanate de maker uit 2 halve beelden de ens helft bestaat uit de van de beelden camera en montagetechniek op pare de andere helft uit de onpare linen een een eigen uitdagende manier durft gebruiken cfr televisiebeeld bestaat dus uit 50 halve beelden de snelle montage in huidige film 19 de jaargang nummer 6 juni 1990 ne tekstsoort film lezen hij krijgt inzicht in didactisch ingrijpen beeldopbouw beeldsamenhang montage enz 2 medlagedrag beeld leesvaardigheid maakt in het kijken de leerling weerbaar tgo de massale druk van de beeld media in onze samenleving het medium video biedt een aantal mogelijkheden 3 algeinene taalvaardigheld in allerlei bespre om in dat leesproces in te gripe het videobeeld kings en venverldngsopdradlten gebruikt de is immers in hogs mate manipuleerbaar stilleg leering teal om zijn indruldwn ervaringen en gen van de beeldband biedt de cans om uitvoerig interpretatie mondefing en of schriftelijk te ver te anticoeren op beelden en deng to koppelen woorden haar de geziene beelden herhaling van een film sequentie of vertraagde weergave ervan leidt tot intenser ldjken tensions is het ook mogelijk een sequentie over te slaan en te later invullen op grand de animatiefilm sirens van wat wel gezien ward beeld en ldankkanaal kunnen dole gescheiden warden dat verschaft de scenario kijkerfluisteraar inzicht in de wederzijdse comple mentariteit van beeld en klank de semantische 1 tepee eon axli achbirgrond yen we een ha discrepantiel ven met grote kranen east algemeen zicht die technische ingrepen maker de leading ver dan dichterbl tenslotte close up ze grijpen trouwd met de filmcode d w z de eigen tier ldsten en shicken die als het ware in twee grij van de film om bepaalde betekenisinhouden en pers van kranen begirmen met elkaar te vech effecter te creoren desk hierbij b v aan een ten de opgepilcte lust valt tegen de frond en opeenvolging van filmsequenties de manier breekt open er rollen enkele granaten uit het waarop flashback droombeelden e d worden water in weergegeven enz de bedoeling van dit alias ligt op 3 vlakken 2 grote prehistorisch uitziencle vogels vliegen 1 leesvaardigheld de leerling leert een moder voorbij aar het water zit um visser als hij gin pt juni 1990 19 de jaargang nummer 6 hengel ophaalt hangt er slechts een visgraat ken even en blazon dan samen op hun fluitje aan e3ij de tweede ophaal wordt de visgraat van eon langezwarte auto komt eraan enkele heron de hengel weggegrist door zo een archeopte in het zwart stappen uit ookzij bekijken sirene ryx tegelijk klinkt er een aangstaanjagend met twee vergrootglazen waarin eerst twee geluid ogen dan twee vraagtekens verschijnen 3 dan horen we plots fluitspel in de verte tussen dan volgt een doktersonderzoek ult de zwarte de kranen verschijnt de schim van een zeil groep komt een hoofd met een stethoscoop schip zonder tuigage het beeld kleurt blauw waarmee sirene beluisterd wordt de dokter de fluitspeler staat op het zeilschip het boeg dicteert zijn rapport in jabbertalk dat door een beeld van bit schip is een meermin die weer zwarte hear van het groepje getypt wordt het spiegeft in het water fluitspeler in close up bled van de typmachine wordt verder doorge draaid en plooit door daardoor wordt de getyp het spiegelbeeld van de meermin in het water te tekst zichtbaar ondersteboven in memo wordt leveed de fluitspeler houdt op met spe riam sirene len de zeemeerm in zwemt rond ze keert zich om en blaast in 2 keer de zeilen bol ze blaast tenslotte worden de nodige foto s gemaakt een derde maal en nu wordt het anker gelicht eerst een fob van sirene die dood op de grond en knappen alle touwen af ligt bij het flitslicht zien we een visgraat de groep zwarte heron stall zich op als voor een 4 opnieuw kleurt het beeld rood een vogel vliegt jachttrofeefoto 66n van hen neemt sirene bij en hapt weer zien we kranen en vogels de de staart en houdtze omhoog als een trofee lilt kranen grijpen toin na eon in het water sirene het fototoestel komt een vogeltje de fotograaf duikt onder water rammelt even met zijn toestel geluid van de vogels vliegen dreigend rond steeds dich muntstukken dan neemt hij drie foto s tel ter naarde kijker toe er volgen een achttal zware kens krijgen we a h w een rontgenopname van slagen met stilstaande beelden van kranen en de groep beendergestel longen en ingewan vogels den tenslotte vormen ze samen een soon dinosauruswaarvan we ook hetgeraamte zien deviser haalt zijn hengel op tussen de kraan bij de laatste foto wordt de camera naar de kijker grijpers ook de kranen haler hun grijper op gericht na het flitslicht verschijnt er een doods enkel visgratenl dan haalt een grijper sirene hoofd op ads de kraan haar wil opslokken valt zij met een ijselijke gil haar beneden de visser en de 7 de visser staat er schuldig bij drie rechters fluitspeler kijken angstig toe stollen vragen de visser schudt van neon hij sirene stort to platter op de trade toont zijn visvergunning de door de rechters verscheurd word de visser zeff breekt zijn 5 de visser loopt haar een telefooncel de cel is hengel in twee bezel met gesloten dear we zien onder de twee agenten nemen hem bij de schouders en dear alleen een dameskleed witte kousen en schudden hem door elkaar datbeeld wordt een lichte schoenen de visser trommelt op de deur grate vleermuis dan eon zeer hol echoond als die opengaat komt sinterklaas sicl bruit geluid dr gevangenis de visser wordt ge en stijgt ten hemel de visser telefoneert jab boeid bertalk met ultvoerig handenspel 8 met krijt wordt het sithouet van sirene op de 6 we horen hetgeluid van een sirene twee agen grond getekend door een agent accordeon ten komen aangereden op een tandem ze kij beeld en geluid eon ziekenwagen komt 19 de jaargang nummer 6 juni 1990wc aangereden met sirens er arriveert ook een bij 2 auto van de zoo met alarmbel twee groepen wat voor vogels zijn dat wat vertellen ze jou witte verplegers stappen uit en beginnen to wat suggereren de visgraten twister over het lijk van sirene zs doer ah w aar het einde van dit stuk stop hoe gaat het aan koordtreldcen met het lijk geluid een zaag verhaal nu verder denk je waarom dank je dat de hoofdrechter steekt de harden in de lucht kqk naar zijn hoofddeksel lid de hornet dealt vrouwe justitia het hele embleem new de bij 3 rechter neemt het zwawd en haktde knoop het partnerviewing met rapportering a s en b s a s lichaam door de vogels vhegen krijsend op zitten mettle rug naar het schen en koren alleen protest de geluidsband b s bekijken de film nathan ver eke groep witkielen neemt een halve sirene telt a aan b het verhaal dat hij op grond van de mee de dokters het bovenlichaam de zoo het geluiden vernaakt heeft b luistert en vult achteraf onderlichaam en de staart het zwaard gaat aan terug op zijn pleats en het hele rechtscollege eventueel ken dit fragment opnieuw nu met zijn stijgt ten hemel weer onder triomfante tom alien bekeken worden maar dat hoeft niet beloof petgeschal de visser bengelt onderaan in de je leerlingen wel dat ze op het einde de hele film boeien nog eens te zien krijgen en hou je aan de belofte 9 op de grond blijft het silhouet van sirens ach wat wordt er via het fluitspel het zeilschip en de ter opnieuw klinkterfluitspel hetzeilschip komt blauwe ldeur gesuggereerd terug in beeld het beeld ldeurt weer blauw de na de dose up van de fluitspeler en het spiegel fluitspeler ion we in een bootje op de kade en beeld van de meermin in het water hoe desk je dat tenslotte naast het silhouet demean breekt het verhaal verder zal verlopen welke nieuwe door de wolken en werpt de schaduw van de verhaalelementen warden er aangebracht hoe fluitspeler naast die van sirens hi tekent zqn zullen die in het verdere verloop gebruikt worden eigen schaduw hand in hand aan de sterren hemel wordt een bootje getekend dat naar de garde vaart de twee silhouetten stappen brio bij 4 omarmen elkaar het bootje verdwint in de partnerviewing met rapportering a s en b s wisse sterren len van rol nu beluistert b onkel de ldankband en vertelt nadien aan a wet hij daarvan als verhaal gemaakt heeft opdrachten wat is volgens jou de functie van de stilstaande vooraf beelden welke animatietruukies heb je gezien waaraan duet het woord sirens jullie denken en weer wet gaat er nu verder gebeuren waar waarover zou de film zoal kunnen gaan om denk je dat bu i bij 5 welke steer wordt er gecrellerd hoe gebeurtciat beeldband stopper net voor de telefooncel open wat is je daarbij opgevallen gaat wie zit brio dank je waarom wat gebeurt er waar en wannest speelt het dan verder kijken vond je het grappig wat is de gebeuren itch af waaruit heb je dat opgemaakt functie van het grapje wat doen de kranen wat roll bruit bus hoe worden visser en water aangekondigd mogelijk voor het kijken de aandacht van de leer vicjuni 1990 19de jaargang nummer 6 linger vestiges op de knappe beeldtaal ogen algemene evaluatie vraagtekens dokter typmachine foto s er wordt watbetekent het verhaal volgens jou welke tood ontzettend veel verteld met onkel maar beelden er schar zie jij erin hoeft het je aangegrepen is zeer snelle beeldwisseling waarom niet wat vond je van daze manier van werken wat vertel precieswat er gebeurde in het fragment wet hebje geleerd over film animatiefilm verhaal zie is echt getoond wet is gesuggereerd je nu meer anders flan voordien kan je de anim a hoe wordt verteld dat sirene flood is tiefilm apprecieren waarom niet wat is de functie van de beelden van de dinosau rus waarom is de laatste foto een doodshoofd bij 7 wat betekent volgens jou het verscheuren van de verdere visvergunning en het fait dat de visser zelf zijn verwerkingsopdrachten hengel breekt het lot van de visser is duidelijk hij is schuldig en schrijfopdrachten zal boater welke beeld en geluidselementen schrijf het filmverhaal in woorden zetten dat stark in de verf schrijf het verhaal vanuit het stancount van een van de personages visser meerm in agent wets bij 8 dokter chauffeur van de ziekenwagen of van welke specials functie krijgt het geluid in dit frag een voorwerp kraan vogel zeilschip hengel ment 2 x sirens gelid van de zaag gekrijs van de visgraat vogels trompetgeschal schrijf eon fragment uit het verhaal helemaal uit hoe wordt de discussie over het lijk van sirene fragment duidelijk afbakenen eventueel door opgelost waaraan duet je datdenken salomon een precieze taakverdeling met de telcst van elks wat dealt er precies eer uit de hemel individuals leerling het hale verhaal reconstrue eerder steeg sinterklaas al op near de hemel nu ren het hole rechtscollege betekent dat jets schrijf wat er in de zoo en of in het ziekenhuis met de bureaucratisch juridische kant van de flood van het fichaam van sirens gebeurt sirene wordt breed verteld wet betekent die hale brief van de visser aan het gerecht om zijn on scene schuld te bepleiten brief van sirene en de fluitspeler vanop een bu 9 enders planeet met een oproep aan de aardbe wat betekent de blame deur die weerkeert is de woners fluitspeler er echt hoe kan hij zijn eigen schaduw rapport van de twee rijkswachters over het naast die van sirens op de grond tekenen dat is gebeurde toch onmogeijkl wat betekentdatdan volgens jou krantearb kel b v roddelblad parapsychologisch de twee silhouetten omarmen elkaar en verdwij tijdschrift extreem rechts blade over het gebeur nen waarom silhouetten waar gaan ze naartoe de overlijdensbericht van sirens opsporingsbericht van sirens visser fluitspeler tenslotte sinterldaas fdm nog eons integraal bekijken metals opdracht maak een stripverhaal van een fragment van de lettegetijk op de vete kkine details die het verhaat film maker en probeer het verhaal als geheet beter te mask een promotiefolder voor de film begrijpen schrijf een gedicht n a v de film 19 de jaargang nummer 6 juni 1990w leesopdrachten zoek enkele telcsten op over zeemeemlinnen zorg voor variatie in de telcstsoorten desk aan sprook noot os mythen en sagen volksverhalen en legenden 1 sirene 1967 1968 gedichten een of andere encydopedie liedjestek sten er zijn verschillende engelse zeemansliede technische gegevens ren met de titel the mermaid enz ook afbeeldin kleurfim eastmancolor 35 mm en 16 mm gen zijn danithaar materiaal speelbjd 9 30 min produldie scenario en realisatie raoul ser als fictionele teksten vermeld ik o m vals berths aafjes de zeemeerminnen novelle camera en montage raoul servals h c andersen de ideine zeemeermin het muziek laden goethals bekende sprookje geluidseffecten frans verstreken dr dionqs burger de vreemde zeemeermin decors norbert deseyn kortverhaal judith herzberg de ideine zeemeermin libretto de lilmband van sirene iran worden aange gebaseerd op het sprookje van h c andersen vtaagd bi de dienst auciovisuele media van het ministerie van ondenvijs catalogusnum mar 3 528 spelopdrachten heel wat fragmenten uit het verhaal kunnen nage speeld worden daarbij kan de opdracht zijn iblijf bij het bekende verhaal of maak er nu je eigen ver bibliografie haal van je kan dan varieren op het stuk met een parodie een zwaar melodrama gen romantisch brandi m l b helming albeit mit video am stuk absurd theater enz viol von spielifimen monchen goethe imtitut 1985 voorbeelden van scenes 4 lijkschouwing door de dokters lonergan j videoin language teaching cam discussie tussen verplegers en mensen uit de bridge 1988 zoo het graces van de visser weiderunann b psychische prozesse beim verstehen von bilden neubberg universitat derbundeswehr mt inchon fakultat for sozial jef pepennans wissenschaften institut 10 r erziehungswissen blancefloerlaan 165 45 schaften und pedagogische psychologie 1987 2050 antwerpen juni 1990 19 de jaargang nummer 6