Documenten
285 de babylonische spraakverwarring voorbij een visie op een integraal taal beleid luc wyns een van de termen uit de bij velen nog vers in het geheugen liggende beleidsnota van de minister van onderwijs is het beleidsvoerend vermogen van scholen directies leraren enz op veel scholen wordt echter al heel wat beleid gevoerd taalbeleid gok beleid integraal zorgbeleid remediaal beleid het is niet de bedoeling van deze bijdrage om al die soorten beleid uitgebreid te behandelen dat is al in andere publicaties zeer duidelijk gebeurd het is wel de bedoeling de specificiteit van elk van deze vormen van beleid te vatten de raakpunten aan te duiden en aan te tonen dat wanneer een school op een van deze terreinen bewust acties onderneemt zij eigenlijk op alle terreinen aan het werk is met andere woorden door zich bewust te zijn van de verschillen en overeenkomsten kan een school een geintegreerd beleid voeren dat taakverminderend is voor leraren dat effectiever en efficienter werkt op het niveau van de leerlingen de leraren en de school en dat ingebed wordt in een schoolwerkplan een eigen opvoedingsproject en de dagelijkse klaspraktijk een overzicht talen het sensibiliseren en betrekken van het hele team bij deze werking blijkt nog inds het proefproject en de bevindin steeds voor problemen te gen van de inspectie secundair zorgen door zich bewust onderwijs in het schooljaar 1999 te zijn van de 2000 rond taalbeleid op school betrokkenheid van het verschillen en zijn de meeste scholen gestart ganse schoolteam blijkt overeenkomsten met het opzetten van een taalbe ook het werkpunt te zijn kan een school leid getuige daarvan zijn de tal geformuleerd door de in een geintegreerd rijke goede praktijkvoorbeelden die spectie naar aanleiding beleid voeren dat in allerlei publicaties opduiken taalbeleid is van de recente doorlich taakverminderend een structurele en strategische wijze van ting van het gok beleid is voor leraren reageren op de taalsituatie in de eigen het gelijke onderwijs school teunissen 1992 toch blijft taalbe kansendecreet 1 levert blij vende inspannin leidwerking dikwijls nog beperkt tot de lera gen om de onder wijs achterstand van kans ren nederlands en de collega s vreemde arme autochtone en alloch tone leerlingen juli 2011 nummer 5 40e jaargang 286 weg te werken en de integratie te bevorde gen zijn er leerlingen die omwille van spe ren deze leerlingen hebben immers de min cifieke problematieken nood hebben aan ste ontwikkelingskansen en de meeste nood gerichte remediering binnen een algemeen aan ondersteuning de aanwending van de zorgbeleid kan op dat moment vanuit de extra uren leraar voor het voeren van een zorg voor die specifieke leerling en een gelijke onderwijskansenbeleid in de school remediaal beleid geconcretiseerd worden komt niet alleen ten goede van de leerlingen dit beleid is er op gericht sommige leerlin van de doelgroep maar tevens van alle leer gen nadat de taalvaardigheids proble lingen van de school of de vestigingsplaats matiek in kaart is ge bracht en met alle omzendbrief so 2003 01 ook deze wer betrokkenen is overwogen welke aanpak king bleef tot nu toe dikwijls het voorrecht bruikbaar is apart in groep of individueel van een select groepje mensen het gok te remedieren de braeckeleer 2003 team die extra uren kregen om een gok beleid uit te werken gok beleid wordt langs in het vervolg van deze bijdrage staan we de ene kant nog te zeer gezien als een wer eerst stil bij de specificiteit van taalbeleid king voor allochtone jongeren langs de vervolgens geven we aan welke verschillen andere kant horen we vaak de klacht van de en gelijkenissen taalbeleid vertoont met verhoogde taakbelasting van leraren bij elke andere vormen van beleid vernieuwing die zich voor doet een taalbeleid voeren zal in elke ook zien we de laatste taalbeleid definitie en doel school anders zijn tijd in het secundair on want gebonden derwijs een groeiende taalbeleid is een structurele en strategische aan de context van aandacht voor de uit wijze van reageren op de taalsituatie in de deze school bouw van een geinte eigen school teunissen 1992 greerd zorgbeleid op school een integraal deze definitie mag dan wel zeer ruim zijn zorgbeleid is het geheel ze geeft goed weer waar het op dit moment van maatregelen die een school treft op het in taalbeleid om draait de term structureel niveau van de leerlingen de leraren en de houdt in dat het niet gaat om incidentele school om alle leerlingen optimale ontwik oplossingen voor een incidenteel probleem kelingskansen te garanderen dat gebeurt maar wel om een blijvende verandering in onder impuls van de evoluties in het basis het onderwijs de verandering betreft onderwijs waar we de verschuiving zagen bovendien het hele onderwijs op een school van taakleraren over zorgleraren naar zorg en niet een vak of een leerjaar aan deze coordinatoren vanuit de bezorgdheid de verandering werkt de school op een syste continuiteit bij de overgang van basis naar matische wijze dat wil zeggen volgens een secundair onderwijs te bewaken en de vooraf vastgelegd plan het gaat ook om intentie om met kwaliteitsonderwijs opti een wijze van reageren op de taalsituatie in male ontwikkelingskansen te creeren voor de school we kunnen hieruit afleiden dat alle leerlingen een taalbeleid voeren in elke school anders zal zijn want gebonden aan de context van ondanks een algemene zorg voor de taal deze school de school zal moeten naden vaardigheids ontwikkeling van alle leerlin ken over hoe ze omgaat met taal en taal 40e jaargang nummer 5 juli 2011 287 diversiteit en hoe men binnen de school taal te dragen taal is ook en soms vooral een hanteert als leergebied op zich het vak sociaal cultureel gegeven taal verhoogt de taal als onderwijsleertaal binnen de ver mogelijkheden tot individuele weerbaarheid schillende vakken schooltaal en instructie zelfontplooiing en collectieve mondigheid taal en als communicatiemiddel bij school emancipatie het doel van de uitbouw van gebonden activiteiten taalgebruik een taalbeleid op school is de afstemming van de school op de taalsituatie in en rond in dat kader onderscheiden van braak de school met als doel het wegwerken van schrauwen 2001 zeven pijlers waarop taal taalachterstanden bij de leerlingen het ver beleid kan uitgebouwd worden beteren van hun onderwijsresultaten het 1 school en buurtkenmerken in anders verhogen van hun doorstromingsmogelijk talige buurten kan de school samen heden en het verhogen van hun sociale werking overwegen met buitenschoolse weerbaarheid organisaties die projecten of initiatieven opzetten 2 pedagogisch project expliciet aandacht besteden aan de visie van de school op taalbeleid en zorgbeleid haar rol in meertalige contexten 3 inschrijvings en onthaalbeleid hoe een integraal zorgbeleid is het geheel van worden ouders uit kansarme milieus maatregelen die een school treft op het geinformeerd en ontvangen in het niveau van de leerlingen de leraren en de kader van een bepaalde inschrijvingspo school om alle leerlingen optimale ontwik litiek die een school hanteert kelingskansen te garanderen 4 taal in de klas dit is de kern van het beleidsplan voor taal leraren van alle zorgverbredend werken betekent dat op vakken besteden aandacht aan de school en op klasniveau maatregelen wor instructietaal die ze hanteren het han den genomen en activiteiten worden aange teren van taalgericht vakonderwijs tij boden zodat de leerresultaten zeg maar dens de lessen de doelen en de tussendoelen bereikt wor 5 taal rondom de klas hier worden den zoals ze op het niveau van de school afspraken gemaakt over het taalgebruik gesteld zijn dit veronderstelt dus het uit buiten de klas bv hoe spreken leraren werken van een intense zorg voor alle leer onder mekaar met de leerlingen met lingen en zeker voor hen met speciale de ouders noden 6 extra maatregelen welke bijkomende taalstimulerende acties kunnen nog bin in het verleden werd er vaak van uitgegaan nen en buiten de school ondernomen dat bij leer problemen de oorzaak enkel worden gezocht moest worden bij de leerlingken 7 professionalisering initiatieven in het merken en of zijn thuissituatie die min of kader van nascholing samenwerking meer onveranderlijk lijken men consta met externe organisaties taal compe teerde uitvallen waarna bijna onvermijde tenties van nieuwe leraren lijk een verwijzing naar externe hulp buiten het klasgebeuren volgde zo werd peter die taal is echter meer dan een vak en meer dan nogal veel spellingfouten maakte al snel het middel om kennis en vaardigheden over bestempeld als dyslecticus die via een juli 2011 nummer 5 40e jaargang 288 multidisciplinair onderzoek onder andere interne begeleider zorg taal of gok naar een logopedische behandeling werd begeleider verschuift van het effectief gestuurd lea die het tijdens de les wat bont remedieren en begeleiden van individuele maakte werd naar de tuchtprefect leerling leerlingen naar het begeleiden van leraren begeleider gestuurd die doorverwees naar en het werken aan het systeem school het clb want er liep thuis ook het een en positieve effecten daarbij zijn het proactief het ander mis jens die tijdens de lessen en werken waardoor minder leerlingen uitval bij taken vrij goede werkjes afleverde bleek len en dus aangewezen zijn op externe cura op de proefwerken duidelijk ondermaats te tieve hulp en de verhoging van de professi presteren en had dus waarschijnlijk faal onaliteit van leraren om gepast met angst een assertiviteitstraining moest daar problemen van of verschillen tussen leerlin aan verhelpen gen om te gaan de rol van de begeleider verschuift van diagnostiek in functie van meer recent via de consultatieve leerlingbe curatief ingrijpen naar coaching van de lera geleiding meijer van den brande 1997 ren om zo preventief effect te halen dit kreeg men oog voor de interactie tussen zorgverbredend werken het erop gericht school en leerling en is men de onderwijs zijn de opvangcapaciteit van de school te kant gaan benadrukken vergroten heeft zijn implicaties op het als aangrijpingspunt om onderwijsgebeuren van de school in haar in plaats van de aan leerproblemen te totaliteit het is dus geen zaak van een indi leerling aan te werken zie figuur 1 zo viduele leraar passen aan het kan het zijn dat met het systeem school introduceren van meer de methodiek van consultatieve leerlingbe gaan we de school actieve en zelfstandige geleiding moet uiteindelijk leiden tot het aanpassen aan de werkvormen lea zich vergroten van de competentie van de leer leerling niet langer verveelt en kracht hierin schuilt misschien de grootste zeer betrokken aan het verandering het accent wordt van de leer werk gaat meer aan ling meer op de leerkracht gelegd in traditi dacht besteden aan de formulering van de onele begeleiding was de kernvraag vooral opdrachten ze mondeling toelichten of wat is het probleem van deze leerling in beter laten aansluiten bij de mogelijkheden consultatieve leerlingbegeleiding is de kern van jens maken misschien dat hij die taak vraag eerder welk probleem ervaart de leer ook op het proefwerk aankan kracht met deze leerling en welke hulp heeft hij hierbij nodig de methodiek is niet zorgverbreding is vanuit deze zienswijze bedoeld voor situaties waarin leerkrachten ontstaan men werkt aan het systeem op voorhand de overtuiging hebben dat de school om problemen bij leerlingen te leerling niet meer in de eigen klas situatie is voorkomen of deze te remedieren in plaats op te vangen deze methodiek veronderstelt van de leerling aan te passen aan het sys ten minste de bereidheid om na te gaan teem school gaan we de school aanpassen welke maatregelen nodig zijn om de stagna aan de leerling zorgverbreding werkt zowel ties of problemen van een leerling te ver op preventief als op curatief vlak naarmate minderen en na te gaan in hoeverre die een school beter en gerichter differentieert maatregelen binnen de eigen school en of in haar werking kan men spreken van het klassituatie realiseerbaar zijn realiseren van zorgverbreding de rol van de 40e jaargang nummer 5 juli 2011 289 figuur 1 consultatieve leerlingbegeleiding consultatieve leerlingbegeleiding directe factoren leerling onderwijs specifieke strategie opgaven algemene strategie instructie indirecte factoren leerling onderwijs kwaliteiten kwaliteiten cognitie curriculum fysiek groepssituatie sociaal emotioneel teachers beliefs thuissituatie schoolsituatie sociale context uit meijer van den brande 1997 de probleemanalyse spitst zich vooral toe op aard van de oefeningen de teksten en de de onderwijsleersituatie zo kijken we bij de instructies die hij krijgt de begeleiding is leesproblemen van jan bijvoorbeeld naar de dan ook in eerste instantie gericht op oplos wijze waarop hij leest maar ook naar de singen in de vorm van het aanpassen van juli 2011 nummer 5 40e jaargang 290 diezelfde onderwijsleersituatie dat betekent ook de thuissituatie bv kinderen uit kans in het geval van leerproblemen dat de aan arme buurten of welgestelde buurten en de geboden taken de leerstof en de wijze schoolcontext bv het imago van de school waarop de leerkracht instructie aanwijzin behoren tot de indirecte factoren zo blijkt gen opdrachten geeft deel moeten uitma dat jan veel problemen heeft met leesop ken van de analyse bv sluit deze taak aan drachten hij heeft in de loop van de jaren bij het niveau van de leerlingen of is die een faalangst ontwikkeld bij het lezen blijkt boven onder hun petje is er sprake van dat zijn ouders nogal fel reageerden iedere frontale kennisoverdracht of worden er keer als hij met een slecht cijfer voor lezen actieve werkvormen gehanteerd terwijl thuis kwam hieraan kon niet voorbijgegaan het niet vanzelfsprekend is dat dergelijke worden in de analyse indirecte factoren zijn factoren onderdeel zijn van de theorie die niet in alle individuele gevallen even belang de leerkracht ontwikkelde ter verklaring van rijk het feit dat er bij lea een moeilijke de problemen van de leerling in kwestie de thuissituatie is hoeft niet noodzakelijk de theorie gaat er namelijk van uit dat bij oorzaak te zijn van haar storend gedrag het slechte prestaties van de leerling omwille is de taak van de begeleider en de leer van leer en of andere problemen de oor kracht om hier rekening mee te houden of zaak en de oplossing buiten de klas en zelfs op in te spelen in zoverre ze een rol heb buiten school gezocht moet worden bij ben voorbeeld door een gepaste behandeling leerlingen verschillen hebben andere op ook indirecte factoren buiten de directe voedingsvragen en vragen dus een onder onderwijsleersituatie kunnen een rol spelen wijs op maat we spreken hier van adaptief in het schema van meijer van den brande onderwijs of van interactief onderwijs in 1997 worden leerlingkenmerken en onder deze laatste term komt naast het rekening wijskenmerken onderscheiden figuur 1 houden met de behoeften van de leerlingen ook het oog hebben voor het ontwikke leerlingkenmerken lingsgerichte het stellen van doelen en de cognitief bv praktische of intellectuele actieve participatie van de leerling in zijn aanleg leerproces beter tot uiting interactief onder fysiek bv de leerling heeft adhd wijs betekent uitdagend onderwijs leraren sociaal emotioneel bv de leerling is en leerlingen zitten in een interactieve faalangstig of zelfzeker omgeving waarbij zowel een goede uitbouw van het pedagogisch klimaat als de onder onderwijskenmerken wijsleersituatie deze omgeving tot een curriculum bv de verhouding kennis krachtige leeromgeving maken vaardigheden attitudes teachers beliefs dat zijn de opvattingen alle zorginitiatieven op school kan je op een die een leraar door zijn vroegere erva zorgcontinuum beschrijven zie bijlage ringen als leerling en als leraar heeft zorg breed werken vertrekt in de klas en opgebouwd over zijn vak zijn rol als alle ondersteuningsinitiatieven zullen erop leraar en de leerlingen bv hoe kijkt hij ge richt zijn de leraar te versterken in zijn als vak leraar aan tegen homogene of dagelijkse klaspraktijk uiteindelijk is het de heterogene groepen qua intelligentie bedoeling ervoor te zorgen dat leerlingen kleur taalniveau zich goed voelen en betrokken zijn bij het 40e jaargang nummer 5 juli 2011 291 lesgebeuren en zo weinig mogelijk uitvallen lingen trachten te realiseren enkele voor ondanks die goede zorgen zullen door beelden bepaalde omstandigheden toch nog leerlin gen uitvallen waardoor het soms nodig zo kan de school beslissen om vanuit wordt hen buiten de klas op te vangen en te de bekommernis dat oudercontacten en ondersteunen of remedieren met of zonder informatieavonden hun doel bereiken hulp van externen wanneer de begeleiding samen te werken met tolkendiensten of op school ontoereikend is zullen er in over allochtone ouders die het nederlands leg andere maatregelen getroffen moeten machtig zijn in plaats van vast te stellen worden dat 80 van de allochtone ouders niet naar zulke momenten komen omdat ze in hoeverre de school lerarenteams of indi het nederlands niet voldoende beheer viduele leraren in de verschillende fasen de sen zorgvragen opnemen wordt bepaald door de draagkracht van die leraar lerarengroep een leraar kan beslissen actieve werk of school een zorgbeleid vormen te gebruiken waarbij leerlingen zal er dan ook op gericht aan actieve kennisconstructie en taal zijn de draagkracht van verwerving doen in plaats van de leer een zorgbeleid zal de leraar van leraren lingen een contextloze woordenlijst van erop gericht zijn de teams en de hele school vaktermen met verklaring mee te draagkracht van de te verhogen geven leraar van leraren teams en de hele omdat het verwerven elke leraar kan in het kader van zijn les school te verhogen van kennis op school een sen aandacht besteden aan leesstrate specifiek taalgebruik ver gieen bij het lezen en hanteren van vak onderstelt en dat taalge gebonden teksten in plaats van te bruik voor heel wat leerlingen een struikel concluderen dat raf te zwak is voor die blok vormt bij het verwerven van kennis en studierichting omdat hij het niveau vaardigheden kan en mag een goed taalbe van de leerstof niet aankan leid niet aan deze problematiek voorbij gaan bogaert 2004 p 60 omdat een waar blijkt dat gerichte remediering van zorgbeleid erop gericht is voor alle leerlin bijvoorbeeld hardnekkige spelfouten gen optimale onderwijskansen te garande geen zin heeft kan de school beslissen ren is een goed doordacht taalbeleid dus bepaalde dispensaties geen spelfouten een integraal onderdeel van een geinte aanrekenen wanneer het geen speci greerd zorgbeleid acties die de school fieke speloefening is of compensaties onderneemt op het vlak van de zeven pijlers het han teren van spellingkaarten toe van taalbeleid zie boven waarbij de vraag te staan binnen de dagelijkse klasprak steeds is welke keuzes de school maakt om tijk de school kan zelfs zo ver gaan dat haar organisatie en haar onderwijs aan te ze dit als algemene regel hanteert los passen in het omgaan met de vastgestel van het feit of het om een leerling met de talige problematieken zijn acties die of zonder spel probleem gaat optimale ontwikkelingskansen voor alle leer juli 2011 nummer 5 40e jaargang 292 zorgbeleid gaat echter verder dan de aan een diagnostisch dictee kan blijken dat dacht voor talige drempels bij het realiseren serina nog steeds last heeft met de klank van optimale onderwijskansen zo zal er bin tekenkoppeling bij de schrijfwijze van nen een goed zorgbeleid ook aandacht zijn bepaalde woorden als dat niet het gevolg is voor specifieke leerproblemen of stoornis van een schrijfstoornis kan op dat moment sen als dyscalculi of adhd beslist worden om met haar tijdens enkele intensieve remedieringsmomenten op woensdagnamiddag aan dit probleem te werken taalbeleid en remediaal beleid het remediaal beleid maakt dus net als het dit beleid is er op gericht sommige leerlin taalbeleid integraal onderdeel uit van het gen nadat de taalvaardigheids problema zorgbeleid van een school het remediaal tiek in kaart is gebracht en met alle betrok beleid is onderdeel van het taalbeleid waar kenen is overwogen welke aanpak bruikbaar het gaat over het wegwerken van talige is apart in groep of individueel te remedie drempels die het leren van leerlingen belem ren de braeckeleer 2003 meren maar er zijn ook verschillen taalbe leid is erop gericht de schoolse taalvaardig ondanks de goede zorgen die een school heid van alle leerlingen te bevorderen of vanuit een zorgbeleid besteedt aan haar talige drempels voor alle leerlingen weg te organisatie en haar onderwijs met de bedoe werken terwijl remediaal beleid zich enkel ling alle leerlingen optimale ontwikkelings richt tot leerlingen die vanwege specifieke kansen te geven moeten we vaststellen dat problemen niet gebaat zijn bij een louter sommige leerlingen vanwege specifieke pro preventieve medierende aanpak maar er blematieken toch uitvallen zo kunnen er zal naast het remedieren van leerlingen hardnekkige schrijf of leesproblemen blij dan ook moeten gecompenseerd gedispen ven optreden op dat moment kan het seerd gestimuleerd en gerelativeerd wor remediaal beleid gecon den het remediaal cretiseerd worden nadat beleid is onder deel de taalvaardigheids pro alle initiatieven die de school neemt in het van het taalbeleid blemen van deze leerlin kader van zorg dus ook in het kader van waar het gaat over gen in kaart zijn ge bracht taalbeleid of remediaal beleid kunnen we het wegwerken en er zorgvuldig met alle beschrijven met de dimensies in het preven van talige drempels betrokkenen afgewogen tiemodel van de cauter 1990 figuur 2 die het leren van is welke aanpak bruik leerlingen baar en haalbaar is komt op de eerste dimensie horizontaal bevindt belemmeren het aan op remediaal zich het zorgbreed onderwijs en de speci handelen deze leerlingen fieke hulp aan de ene kant van het conti worden individueel of in nuum staat het zorgbreed onderwijs dat groep gericht geremedieerd en onder proactief preventief werkt voor alle leerlin steund door het toekennen van maatrege gen offensief denken we bijvoorbeeld aan len en het stellen van acties die uitgevoerd het inbouwen van verschillende vormen van worden om de belemmeringen die de leer differentiatie zodat beter kan tegemoet ling ondervindt van zijn leerproblemen te gekomen worden aan de individuele verminderen of acceptabel te maken uit behoeften van leerlingen of het inbouwen 40e jaargang nummer 5 juli 2011 293 figuur 2 preventiemodel preventiemodel structureel de school offensief preventief curatief zorgbreed onderwijs specifieke hulp defensief persoonsgericht de persoon en zijn context uit de cauter 1990 van visuele ondersteuning voor taalzwakke zijn en anderzijds initiatieven die gericht zijn taalarme of nt2 leerlingen aan de andere op de schoolontwikkeling men kan veran kant van het continuum bevindt zich vanuit dering nastreven in de persoon zelf bv het een verdedigende opstelling en vooral aanleren van leesstrategieen op niveau leer gericht op het herstellen nadat er zaken zijn ling of het hanteren van leesstrategieen op misgelopen de specifieke hulp aan individu niveau leraar om schoolboekteksten beter ele leerlingen en of groepen leerlingen het aan te kunnen of in het structurele kader gaat hier bijvoorbeeld over technische lees bv een pedagogische remediering voor leerlingen die uit de ont studiedag rond taalbeleid haalklas komen zorgbreed onderwijs en en het belang van instruc de regel is te specifieke hulp staan niet los van elkaar een tietaal tijdens proefwer vertrekken van of goed zorgbreed onderwijs is geent op de ken om de leraren te sen te streven naar kennis en ervaring die je opdoet als je speci sibiliseren preventief zorg fieke hulp aan leerlingen aanbiedt zorg breed kwalitatief breed onderwijs en specifieke hulp gaan hoogstaand daarbij hand in hand de regel is te vertrek onder wijs om ken van of te streven naar preventief zorg taalbeleid en ervoor te zorgen breed kwalitatief hoogstaand onderwijs om gok beleid dat zo weinig ervoor te zorgen dat zo weinig mogelijk mogelijk leer lingen leerlingen uitvallen wanneer dit niet vol het gelijke onderwijskan uitvallen staat moet diagnose de specifieke hulp sendecreet 1 le vert blij vooraf gaan vende inspanningen om de onderwijsachterstand van kans arme op de tweede dimensie van het preventie autochtone en allochtone leerlingen weg te model bevinden zich enerzijds initiatieven werken en de integratie te bevorderen deze die op de persoon en zijn context gericht leerlingen hebben immers de minste ont juli 2011 nummer 5 40e jaargang 294 wikkelingskansen en de meeste nood aan lyse op het domein taal vgl de zeven pijlers ondersteuning de aanwending van de zie boven kan informatie en werkpunten extra uren leraar voor het voeren van een opleveren die zowel onder taalbeleid als gelijke onderwijskansenbeleid in de school onder gok beleid opgenomen kunnen wor komt niet alleen ten goede van de leerlingen den op die manier werkt de school op een van de doelgroep maar tevens van alle leer geintegreerde manier aan taal en gok lingen van de school of de vestigingsplaats beleid omzendbrief so 2003 01 vanuit het gelijke onderwijskansendecreet 1 scholen met deze doelgroep kunnen een wordt van scholen in hun specifieke situatie beroep doen op extra uren leraar begelei verwacht dat zij een geintegreerd taal ding en ondersteuning het is de bedoeling beleid uitwerken en uitvoeren op drie terrei een onderwijspraktijk uit te bouwen die nen rekening houdt met de taalachtergrond en de diversiteit van elke leerling door een taal als communicatiemiddel bij schoolge meer efficiente aanpak kunnen de leerlin bonden activiteiten binnen de thema s gen beter worden ondersteund in hun ont participatie bv leerlingen tijdens klas wikkeling zodat de resultaten zichtbaar ver vergaderingen een stem geven in de beteren gok scholen krijgen extra uren participatieorganen van de school de voor het realiseren van een geintegreerd brieven met informatie aan de ouders ondersteuningsaanbod dat geintegreerd is screenen op talige drempels voor in de schooleigen visie autochtone en allochtone taalzwakke de eerste stap gerealiseerd wordt via de taalarme of nederlands onkundige ou binnen het op basisaanpak en gedragen ders zetten van een wordt door het ganse preventie en remediering bv op ouder taalbeleidsplan op schoolteam contacten tolken of nederlandstalige school is het in allochtone ouders inschakelen om de kaart brengen van de eerste stap binnen communicatie optimaal te laten verlo de behoeften van het opzetten van een pen ter preventie van ernstige uitval van de verschillende taalbeleidsplan op school een leerling school betrok is het in kaart brengen doorstroming en orientering bv rap kenen van de behoeften van de porten en informatiebrochures over de verschillende schoolbe te volgen studierichtingen screenen op trokkenen ook vanuit talige drempels voor ouders het gelijke onderwijskansendecreet 1 wordt socio emotionele ontwikkeling aan de scholen gevraagd een beginsituatie analyse te maken wat vormt de aanzet tot taal als leergebied binnen de thema s het uitbouwen van een beleidsplan vor taalvaardigheid intercultureel onderwijs men waargenomen problemen op vlak van preventie en remediering taalverwerving het uitgangspunt didactisch of zijn het eerder aspecten die te maken taal als onderwijstaal in de verschillende hebben met de werking en afstemming bin vakken binnen de thema s nen de school communicatie met ouders taalvaardigheidsonderwijs bv het scree inschrijvingen van leerlingen schoolorga nen van opdrachten in taken toetsen nisatorisch een volledige en grondige ana en examens op talige drempels 40e jaargang nummer 5 juli 2011 295 intercultureel onderwijs bv het hante pak met actieve werkvormen die de inter ren van cooperatieve werkvormen zodat actie tussen leerlingen in de klas bevorde leerlingen meer kans krijgen met elkaar ren enkele voordelen op een rijtje te spreken waardoor er impliciete taal de leerlingen voelen zich sterker en verwerving optreedt meer aanvaard omdat er iets met hun preventie en remediering bv vormen inbreng wordt gedaan van differentiatie invoeren zodat de nieuwe concepten worden door de betrokkenheid en het welbevinden van leerlingen beter begrepen en onthou leerlingen verhoogt en klasinterne den als ze worden gekoppeld aan de remediering mogelijk wordt gemaakt eigen kennis de eigen formuleringen van de leerlin een goed taalbeleid werkt dus mee aan het gen zijn voor het leerproces vaak beter realiseren van optimale leer en ontwikke dan uit het hoofd geleerde formulerin lingskansen voor alle leerlingen aan het ver gen uit het boek door daarop positief mijden van uitsluiting segregatie en discri te reageren en er de goede elementen minatie en aan het bevorderen van sociale uit te pikken wordt de inbreng van de cohesie wat gesteld wordt over een goed leerlingen gestimuleerd taalbeleid geldt dus ook voor een goed gok beleid van bavel 2001 zet een aantal recente didactieken en strategieen bij elkaar waar door te werken aan taalbeleid werkt de binnen die actieve werkvormen passen school bijvoorbeeld automatisch aan de consultatieve leerlingenbegeleiding de taalvaardigheid van haar leerlingen de term problemen en de oplossingen van het taalvaardigheid bundelt tegelijkertijd de probleem onvoldoende taalvaardig receptieve vaardigheden bv lezen en begrij heid worden niet enkel bij de leerlin pen van schoolboek teksten lezen en gen gelegd maar opgevat als een mis begrijpen van vragen en opdrachten bij tek interactie tussen leerling en school sten auditief volgen van de les deelnemen oplossingen worden daarbij gezocht in aan gesprekken en de productieve vaardig de basisaanpak en aan de kant van de heden bv schriftelijk formuleren van ant school de leraren zie figuur 1 woorden op vragen produceren van allerlei taakgericht werken leerlingen voor teksten mondeling beantwoorden van vra op drachten plaatsen waarbij ze hun gen deelnemen aan gesprekken omdat taalvaardigheid en probleemoplossende genoemde vaardigheden binnen het domein vaardigheden hanteren en uitbreiden van de school vereist zijn worden ze ook om de taken op te lossen schoolse taalvaardigheden ge noemd het taal verwerven via een rijk taalaanbod zijn deze schoolse vaardigheden die onder in teksten met aandacht voor kennis andere het onderwerp van een taalbeleid van de wereld kunnen uitmaken nieuwe woorden leren in context in betekenisrelaties en door betekenis werken aan een taalbeleid gebeurt in allerlei onderhandeling consolidering van de activiteiten van de hele school maar het nieuwe woorden en begrippen door eigenlijke werk gebeurt volgens de visie op oefening en controle door productie taalbeleid en gok beleid in de eerste leesstrategieen leerlingen leren vak plaats achter de klasdeuren in de basisaan teksten begrijpen en analyseren die juli 2011 nummer 5 40e jaargang 296 strategieen verlagen voor de leerlingen school waar deze werking taal als onder de drempel van lastige vakteksten door wijsgebied taal als onderwijstaal of taal als onder andere aandacht voor de buiten communicatiemiddel betreft zijn er ook de kant van de tekst orienterend of voor raakpunten met taalbeleid spellend lezen door woorden uit de vaktaal en de schooltaal te laten behan delen heldere vraagstelling bij toetsing talige besluit moeilijkheden kunnen de slaagkansen van de leerlingen beperken uit het voorgaande kunnen we opmaken taalgericht vakonderwijs aandacht voor dat een geintegreerd zorgbeleid eigenlijk de het vaktaalgebruik tijdens het lesgeven vlag is die alle ladingen dekt zie figuur 3 in en in schoolboeken en de specifieke een geintegreerd zorgbeleid is er aandacht taal verbonden aan het lesgeven taken voor taalbeleid gok beleid en remediaal geven toetsen en testen instructietaal beleid maar ook voor veel meer dan dat zo en schooltaal kan een school een financieel beleid voeren waarbij er specifieke aandacht is voor min een aanpak die zich hoofdzakelijk situeert in der gegoede ouders zodat hun kinderen ook de klas waarbij vooral gewerkt wordt met kunnen deelnemen aan bepaalde schoolex actieve werkvormen zal bijdragen tot het terne activiteiten verhogen van het rendement van het leer proces binnen het eigen vakgebied op die als een school voor haar gok beleid in het manier wordt gewerkt aan het verhogen kader van het thema door stro ming en ori van de slaagkansen voor alle leerlingen entering een leerlinggericht leerlingvolgsys werken aan gelijke onderwijskansen in de teem ontwikkelt heeft dat in de eerste geest van het gelijke onderwijskansende plaats geen raakpunten met taalbeleid of creet 1 en dus oog hebben voor alle leerlin remediaal beleid waar taalbeleid en gok gen past binnen het zorgbeleid van een beleid elkaar raken worden acties onderno men die talige drempels wegnemen die in de eerste plaats de kansen van kansarme figuur 3 raakvlakken tussen taalbeleid gok alloch tone en autochtone leerlingen weg beleid remediaal beleid en zorgbeleid werken maar die ten goede komen aan alle scholen kunnen leerlingen van de school doordacht doelen zorgbeleid deze acties vinden we formuleren en dan ook vooral terug daaraan acties ingebed in de dagelijkse koppelen die op remediaal beleid klas praktijk de verschillende terreinen van taalbeleid wanneer acties worden beleid werken gok beleid opgezet die werken aan talige problemen van indi viduele leerlingen of enkele gegroepeerde leerlingen zitten we in het raakgebied tus sen taalbeleid en remediaal beleid waar het 40e jaargang nummer 5 juli 2011 297 echter gaat om het uitwerken van sticordi op de remediering van niet talige achter maatregelen voor dyslectische leerlingen zit standen of problemen zoals wiskunde ten we wel op het terrein van taalbeleid gedrag enz en waar dat gebeurt rond maar niet langer op het terrein van gok talige aspecten is er een raakvlak tussen omdat taalstoornissen nog niet zijn opgeno taal beleid gok beleid en remediaal beleid men in het gok decreet zoals dat wel de intentie was en ze vallen ook niet onder het scholen kunnen dus doordacht doelen for remediaal beleid omdat hier is vastgesteld muleren en daaraan acties koppelen die op dat remediering niet langer zinvol is de verschillende terreinen van beleid wer ken dat zou er in de toekomst moeten toe wanneer binnen de dagdagelijkse klasprak leiden dat de kunstmatige grenzen tussen tijk door middel van differentiatie ruimte deze vormen van beleid verdwijnen en er in gecreeerd wordt om individuele leerlingen de eerste plaats door middel van kwalitatief te remedieren zitten we op het raakvlak hoogstaand onderwijs optimale ontwikke tussen gok beleid en remediaal beleid lingskansen worden gecreeerd voor alle leer reme diaal beleid spitst zich echter ook toe lingen luc wyns pedagogische begeleidingsdienst bisdom antwerpen luc wyns pandora be bibliografie bogaert n 2004 taalgericht vakonderwijs mag het een beetje meer zijn nova et vetera 82 1 2 p 43 62 de braeckeleer h 2003 taalbeleid remediaal beleid zorgbeleid gok beleid een babylonische spraakverwarring diocesane mededelingen bisdom gent september 2003 de cauter f 1990 methodiek van de preventieve projectwerking leuven acco 1990 meijer w van den brande h 1997 consultatieve leerlingbegeleiding caleidos koop september 1997 p 4 9 teunissen f 1992 werken aan taalbeleid den bosch kpc van bavel m 2001 implementatie van taalbeleid in reguliere scholen vonk 31 1 p 29 42 van braak j schrauwen w 2001 stappen op weg naar een taalbeleid op school vonk 31 2 p 19 32 zie ook elders in deze vonk nvdr juli 2011 nummer 5 40e jaargang 298 bijlage zorgcontinuum fase 1 algemene zorg we vertrekken bij het zorgbreed werken in het gewoon onderwijs in de basisaanpak bij het uitbouwen van kwaliteitsonderwijs staat preventie centraal daartoe zorgt de leraar voor een verantwoorde pedagogische en didactische aanpak het is de verantwoordelijkheid van de leraar zijn klas uit te bouwen tot een krachtige leeromgeving waarin ieder kind zich goed en betrokken voelt de leraar speelt in op gewone zorgvragen wetende dat elke leerling zich ontwikkelt volgens eigen tempo en eigen ritme differentiatie een goed doordacht leerlin gengericht leerlingvolgsysteem kan een hulpmiddel zijn om de gewone zorgvragen in kaart te brengen bij het leerlingenoverleg leggen leraren en zorgverantwoordelijken leerlingbegeleiders clb hun deskundigheid samen vanuit deze gedeelde deskundigheid zoeken zij samen oplossingen voor de problemen die ze ervaren en formuleren antwoorden op de vragen die hen gesteld worden zij gaan na hoe ze de aanpak in de klas en de onderwijsbehoeften van de leerlingen op elkaar kunnen afstemmen deze samenwerking moet zo dicht mogelijk bij de klasvloer worden georganiseerd fase 2 extra zorg wanneer een probleem de draagkracht van een leraar overstijgt en wanneer leerlingen behoefte hebben aan nog meer gerichte individuele aanpak kan de zorgverantwoordelijke de begeleiding van leerlingen opnemen de begeleiding kan individueel of in groep gebeu ren en vindt als het kan in de klas plaats flexibele klassenorganisatie en gedifferentieerde werkvormen maken deze meer individuele begeleiding in de klas mogelijk tijdens het leer lingenoverleg in de school en in overleg met de ouders brengen de betrokkenen de moeilijk heden in kaart en stellen een handelingsplan op goede remediering vertrekt van een goede analyse van de hulpvragen stelt een handelingsgerichte diagnose en biedt zeer gerichte hulp waarvan de betrokkenen de effecten nagaan fase 3 specifieke zorg indien voor de begeleiding van bepaalde leerlingen groepen onvoldoende draagkracht en expertise aanwezig is in het schoolteam kan de school externe hulpverlening inschakelen ter ondersteuning van het schoolteam of om leerlingengebonden hulp te verlenen diagnostisch onderzoek kan hierbij de specifieke noden van kinderen aan het licht brengen fase 4 zorg op maat de begeleiding op school is ontoereikend andere maatregelen dringen zich op bijzondere zorg voor kinderen met leermoeilijkheden en leerstoornissen curriculumdifferentiatie in functie van een mogelijke doorstroming de verlenging van de schoolloopbaan orientering naar een andere school met voldoende draagkracht ondersteuning door externe hulpver lening of de overstap naar het buitengewoon onderwijs fase 5 opvolging bij een keuze van de leerling die een overstap inhoudt zal het schoolteam de ontwikkelingen opvolgen naar r kleijnen 40e jaargang nummer 5 juli 2011