De Babylonische spraakverwarring voorbij. Een visie op een integraal (taal)beleid

3 de babylonische spraakverwarring voorbij een visie op een integraal taal beleid luc wyns een van de termen uit de bij velen nog vers in het geheugen liggende beleidsnota van de minister van onderwijs is het beleidsvoerend vermogen van scholen direc ties leraren enz op veel scholen wordt echter al heel wat beleid gevoerd taalbe leid gok beleid integraal zorgbeleid remediaal beleid het is niet de bedoeling van deze bijdrage om al die soorten beleid uitgebreid te behandelen dat is al in andere publicaties zeer duidelijk gebeurd het is wel de bedoeling de specificiteit van elk van deze vormen van beleid te vatten de raakpunten aan te duiden en aan te tonen dat wanneer een school op een van deze terreinen bewust acties onder neemt zij eigenlijk op alle terreinen aan het werk is met andere woorden door zich bewust te zijn van de verschillen en overeenkomsten kan een school een geinte greerd beleid voeren dat taakverminderend is voor leraren dat effectiever en effi cienter werkt op het niveau van de leerlingen de leraren en de school en dat inge bed wordt in een schoolwerkplan een eigen opvoedingsproject en de dagelijkse klaspraktijk een overzicht betrokkenheid van het ganse schoolteam blijkt ook het werkpunt te zijn geformuleerd inds het proefproject en de bevin door de inspectie naar aanleiding van dingen van de inspectie secundair de recente doorlichting onderwijs in het schooljaar 1999 van het gok beleid het door zich bewust 2000 rond taalbeleid op school gelijke onderwijskansen te zijn van de zijn de meeste scholen gestart decreet i levert blijvende verschillen en met het opzetten van een taalbe inspanningen om de overeenkomsten leid getuige daarvan zijn de tal onder wijsachterstand van kan een school rijke goede praktijkvoorbeelden die kansarme autochtone en een geintegreerd in allerlei publicaties opduiken taalbeleid is allochtone leerlingen weg beleid voeren dat een structurele en strategische wijze van te werken en de integra taakverminderend reageren op de taalsituatie in de eigen tie te bevorderen deze is voor leraren school teunissen 1992 toch blijft taalbe leerlingen hebben immers leidwerking dikwijls nog beperkt tot de lera de minste ontwikkelings ren nederlands en de collega s vreemde kansen en de meeste nood aan ondersteu talen het sensibiliseren en betrekken van ning de aanwending van de extra uren het hele team bij deze werking blijkt nog leraar voor het voeren van een gelijke steeds voor problemen te zorgen onderwijskansenbeleid in de school komt oktober 2005 nummer 1 35e jaargang 4 niet alleen ten goede van de leerlingen van gen nadat de taalvaardigheids proble de doelgroep maar tevens van alle leerlin matiek in kaart is ge bracht en met alle gen van de school of de vestigingsplaats betrokkenen is overwogen welke aanpak omzendbrief so 2003 01 ook deze wer bruikbaar is apart in groep of individueel te king bleef tot nu toe dikwijls het voorrecht remedieren de braeckeleer 2003 van een select groepje mensen het gok team die extra uren kregen om een gok in het vervolg van deze bijdrage staan we beleid uit te werken gok beleid wordt eerst stil bij de specificiteit van taalbeleid langs de ene kant nog te zeer gezien als vervolgens geven we aan welke verschillen een werking voor allochtone jongeren langs en gelijkenissen taalbeleid vertoont met de andere kant horen we vaak de klacht van andere vormen van beleid de verhoogde taakbelasting van leraren bij elke vernieuwing die zich voordoet ook zien we de laatste tijd in het secundair taalbeleid definitie en doel onderwijs een groeiende aandacht voor de uitbouw van een geintegreerd zorgbeleid op taalbeleid is een structurele en strategi school een integraal zorgbeleid is het sche wijze van reageren op de taalsituatie in geheel van maatregelen die een school treft de eigen school teunissen 1992 op het niveau van de leerlingen de leraren en de school om alle leerlingen optimale deze definitie mag dan wel zeer ruim zijn ze ontwikkelingskansen te garanderen dat geeft goed weer waar het op dit moment in gebeurt onder impuls van de evoluties in het taalbeleid om draait de term structureel basisonderwijs waar we de verschuiving houdt in dat het niet gaat om incidentele zagen van taakleraren over zorgleraren naar oplossingen voor een incidenteel probleem zorgcoordinatoren vanuit de bezorgdheid maar wel om een blijvende verandering in de continuiteit bij de overgang van basis het onderwijs de verandering betreft naar secundair onderwijs bovendien het hele onderwijs op een te bewaken en de intentie school en niet een vak of een leerjaar aan een taalbeleid om met kwaliteitsonder deze verandering werkt de school op een voeren zal in elke wijs optimale ontwikke systematische wijze dat wil zeggen vol school anders lingskansen te creeren gens een vooraf vastgelegd plan het gaat zijn want voor alle leerlingen ook om een wijze van reageren op de taal gebonden aan de situatie in de school we kunnen hieruit context van deze ondanks een algemene afleiden dat een taalbeleid voeren in elke school zorg voor de taalvaardig school anders zal zijn want gebonden aan heids ontwikkeling van alle de context van deze school de school zal leerlingen zijn er leerlin moeten nadenken over hoe ze omgaat met gen die omwille van spe taal en taaldiversiteit en hoe men binnen de cifieke problematieken nood hebben aan school taal hanteert als leergebied op zich gerichte remediering binnen een algemeen het vak taal als onderwijsleertaal binnen zorgbeleid kan op dat moment vanuit de de verschillende vakken schooltaal en zorg voor die specifieke leerling en een instructietaal en als communicatiemiddel bij remediaal beleid geconcretiseerd worden schoolgebonden activiteiten taalgebruik dit beleid is er op gericht sommige leerlin 35e jaargang nummer 1 oktober 2005 5 in dat kader onderscheiden van braak afstemming van de school op de taalsituatie schrauwen 2001 zeven pijlers waarop in en rond de school met als doel het taalbeleid kan uitgebouwd worden wegwerken van taalachterstanden bij de 1 school en buurtkenmerken in anders leerlingen het verbeteren van hun onder talige buurten kan de school samen wijsresultaten het verhogen van hun door werking overwegen met buitenschoolse stromingsmogelijkheden en het verhogen organisaties die projecten of initiatieven van hun sociale weerbaarheid opzetten 2 pedagogisch project expliciet aan dacht besteden aan de visie van de school op haar rol in meertalige contex taalbeleid en zorgbeleid ten 3 inschrijvings en onthaalbeleid hoe een integraal zorgbeleid is het geheel van worden ouders uit kansarme milieus maatregelen die een school treft op het geinformeerd en ontvangen in het niveau van de leerlingen de leraren en de kader van een bepaalde inschrijvings school om alle leerlingen optimale ontwikke politiek die een school hanteert lingskansen te garanderen 4 taal in de klas dit is de kern van het beleidsplan voor taal leraren van alle zorgverbredend werken betekent dat op vakken besteden aandacht aan de school en op klasniveau maatregelen wor instructietaal die ze hanteren het han den genomen en activiteiten worden aange teren van taalgericht vakonderwijs tij boden zodat de leerresultaten zeg maar de dens de lessen doelen en de tussendoelen bereikt worden 5 taal rondom de klas hier worden zoals ze op het niveau van de school gesteld afspraken gemaakt over het taalgebruik zijn dit veronderstelt dus het uitwerken van buiten de klas bv hoe spreken leraren een intense zorg voor alle leerlingen en zeker onder mekaar met de leerlingen met voor hen met speciale noden de ouders 6 extra maatregelen welke bijkomende in het verleden werd er vaak van uitgegaan taalstimulerende acties kunnen nog dat bij leer problemen de oorzaak enkel binnen en buiten de school onderno gezocht moest worden bij de leerlingken men worden merken en of zijn thuissituatie die min of 7 professionalisering initiatieven in het meer onveranderlijk lijken men constateer kader van nascholing samenwerking de uitvallen waarna bijna onvermijdelijk met externe organisaties taal compe een verwijzing naar externe hulp buiten het tenties van nieuwe leraren klasgebeuren volgde zo werd peter die nogal veel spellingfouten maakte al snel taal is echter meer dan een vak en meer bestempeld als dyslecticus die via een dan het middel om kennis en vaardigheden multidisciplinair onderzoek onder andere over te dragen taal is ook en soms vooral naar een logopedische behandeling werd een sociaal cultureel gegeven taal ver gestuurd lea die het tijdens de les wat hoogt de mogelijkheden tot individuele bont maakte werd naar de tuchtprefect weerbaarheid zelfontplooiing en collectieve leerlingbegeleider gestuurd die doorverwees mondigheid emancipatie het doel van de naar het clb want er liep thuis ook het een uitbouw van een taalbeleid op school is de en het ander mis jens die tijdens de lessen oktober 2005 nummer 1 35e jaargang 6 en bij taken vrij goede werkjes afleverde gen uitvallen en dus aangewezen zijn op bleek op de proefwerken duidelijk onder externe curatieve hulp en de verhoging van maats te presteren en had dus waarschijn de professionaliteit van leraren om gepast lijk faalangst een assertiviteitstraining met problemen van of verschillen tussen moest daaraan verhelpen leerlingen om te gaan de rol van de bege leider verschuift van diagnostiek in functie meer recent via de consultatieve leerlingbe van curatief ingrijpen naar coaching van de geleiding meijer van den brande 1997 leraren om zo preventief effect te halen dit kreeg men oog voor de interactie tussen zorgverbredend werken het erop gericht school en leerling en is men de onderwijs zijn de opvangcapaciteit van de school te kant gaan benadrukken vergroten heeft zijn implicaties op het als aangrijpingspunt om onderwijsgebeuren van de school in haar in plaats van de aan leerproblemen te wer totaliteit het is dus geen zaak van een indi leerling aan te ken zie figuur 1 zo kan viduele leraar passen aan het het zijn dat met het intro systeem school duceren van meer actieve de methodiek van consultatieve leerlingbe gaan we de en zelfstandige werkvor geleiding moet uiteindelijk leiden tot het ver school aanpassen men lea zich niet langer groten van de competentie van de leer aan de leerling verveelt en zeer betrokken kracht hierin schuilt misschien de grootste aan het werk gaat meer verandering het accent wordt van de leer aandacht besteden aan ling meer op de leerkracht gelegd in traditi de formulering van de onele begeleiding was de kernvraag vooral opdrachten ze mondeling toelichten of wat is het probleem van deze leerling in beter laten aansluiten bij de mogelijkheden consultatieve leerlingbegeleiding is de kern van jens maken misschien dat hij die taak vraag eerder welk probleem ervaart de ook op het proefwerk aankan leerkracht met deze leerling en welke hulp heeft hij hierbij nodig de methodiek is niet zorgverbreding is vanuit deze zienswijze bedoeld voor situaties waarin leerkrachten ontstaan men werkt aan het systeem op voorhand de overtuiging hebben dat de school om problemen bij leerlingen te leerling niet meer in de eigen klas situatie is voorkomen of deze te remedieren in plaats op te vangen deze methodiek veronder van de leerling aan te passen aan het stelt ten minste de bereidheid om na te systeem school gaan we de school aan gaan welke maatregelen nodig zijn om de passen aan de leerling zorgverbreding stagnaties of problemen van een leerling te werkt zowel op preventief als op curatief verminderen en na te gaan in hoeverre die vlak naarmate een school beter en gerich maatregelen binnen de eigen school en of ter differentieert in haar werking kan men klassituatie realiseerbaar zijn spreken van het realiseren van zorgverbre ding de rol van de interne begeleider zorg de probleemanalyse spitst zich vooral toe taal of gok begeleider verschuift van het op de onderwijsleersituatie zo kijken we bij effectief remedieren en begeleiden van indi de leesproblemen van jan bijvoorbeeld naar viduele leerlingen naar het begeleiden van de wijze waarop hij leest maar ook naar de leraren en het werken aan het systeem aard van de oefeningen de teksten en de school positieve effecten daarbij zijn het instructies die hij krijgt de begeleiding is proactief werken waardoor minder leerlin dan ook in eerste instantie gericht op oplos 35e jaargang nummer 1 oktober 2005 7 consultatieve leerlingbegeleiding directe factoren leerling onderwijs specifieke strategie opgaven algemene strategie instructie indirecte factoren leerling onderwijs kwaliteiten kwaliteiten cognitie curriculum fysiek groepssituatie sociaal emotioneel teachers beliefs thuissituatie schoolsituatie sociale context figuur 1 consultatieve leerlingbegeleiding uit meijer van den brande 1997 singen in de vorm van het aanpassen van ken van de analyse bv sluit deze taak aan diezelfde onderwijsleersituatie dat betekent bij het niveau van de leerlingen of is die in het geval van leerproblemen dat de aan boven onder hun petje is er sprake van geboden taken de leerstof en de wijze frontale kennisoverdracht of worden er waarop de leerkracht instructie aanwijzin actieve werkvormen gehanteerd terwijl gen opdrachten geeft deel moeten uitma het niet vanzelfsprekend is dat dergelijke oktober 2005 nummer 1 35e jaargang 8 factoren onderdeel zijn van de theorie die gegaan worden in de analyse indirecte fac de leerkracht ontwikkelde ter verklaring van toren zijn niet in alle individuele gevallen de problemen van de leerling in kwestie de even belangrijk het feit dat er bij lea een theorie gaat er namelijk van uit dat bij moeilijke thuissituatie is hoeft niet noodza slechte prestaties van de leerling omwille kelijk de oorzaak te zijn van haar storend van leer en of andere problemen de oor gedrag het is de taak van de begeleider zaak en de oplossing buiten de klas en zelfs en de leerkracht om hier rekening mee te buiten school gezocht moet worden bij houden of op in te spelen in zoverre ze een voorbeeld door een gepaste behandeling rol hebben ook indirecte factoren buiten de directe leerlingen verschillen hebben andere onderwijsleersituatie kunnen een rol spelen opvoedingsvragen en vragen dus een in het schema van meijer van den brande onderwijs op maat we spreken hier van 1997 worden leerlingkenmerken en onder adaptief onderwijs of van interactief onder wijskenmerken onderscheiden figuur 1 wijs in deze laatste term komt naast het rekening houden met de behoeften van de leerlingkenmerken leerlingen ook het oog hebben voor het cognitief bv praktische of intellectuele ontwikkelingsgerichte het stellen van doelen aanleg en de actieve participatie van de leerling in fysiek bv de leerling heeft adhd zijn leerproces beter tot uiting interactief sociaal emotioneel bv de leerling is onderwijs betekent uitdagend onderwijs faalangstig of zelfzeker leraren en leerlingen zitten in een interactie ve omgeving waarbij zowel een goede uit onderwijskenmerken bouw van het pedagogisch klimaat als de curriculum bv de verhouding kennis onderwijsleersituatie deze omgeving tot een vaardigheden attitudes krachtige leeromgeving maken teachers beliefs dat zijn de opvattingen die een leraar door zijn vroegere erva alle zorginitiatieven op school kan je op een ringen als leerling en als leraar heeft zorgcontinuum beschrijven zie bijlage opgebouwd over zijn vak zijn rol als zorgbreed werken vertrekt in de klas en alle leraar en de leerlingen bv hoe kijkt hij ondersteuningsinitiatieven zullen erop als vak leraar aan tegen homogene of gericht zijn de leraar te versterken in zijn heterogene groepen qua intelligentie dagelijkse klaspraktijk uiteindelijk is het de kleur taalniveau bedoeling ervoor te zorgen dat leerlingen zich goed voelen en betrokken zijn bij het ook de thuissituatie bv kinderen uit kans lesgebeuren en zo weinig mogelijk uitvallen arme buurten of welgestelde buurten en de ondanks die goede zorgen zullen door schoolcontext bv het imago van de bepaalde omstandigheden toch nog leerlin school behoren tot de indirecte factoren gen uitvallen waardoor het soms nodig zo blijkt dat jan veel problemen heeft met wordt hen buiten de klas op te vangen en te leesopdrachten hij heeft in de loop van de ondersteunen of remedieren met of zonder jaren een faalangst ontwikkeld bij het lezen hulp van externen wanneer de begeleiding blijkt dat zijn ouders nogal fel reageerden op school ontoereikend is zullen er in over iedere keer als hij met een slecht cijfer voor leg andere maatregelen getroffen moeten lezen thuis kwam hieraan kon niet voorbij worden 35e jaargang nummer 1 oktober 2005 9 in hoeverre de school lerarenteams of indi elke leraar kan in het kader van zijn les viduele leraren in de verschillende fasen de sen aandacht besteden aan leesstrate zorgvragen opnemen wordt bepaald door gieen bij het lezen en hanteren van vak de draagkracht van die leraar lerarengroep gebonden teksten in plaats van te of school een zorgbeleid zal er dan ook op concluderen dat raf gericht zijn de draagkracht van de leraar van te zwak is voor die lerarenteams en de hele school te verhogen studierichting omdat een zorgbeleid zal hij het niveau van er op gericht zijn omdat het verwerven van kennis op school de leerstof niet aan de draagkracht een specifiek taalgebruik veronderstelt en kan van de leraar van dat taalgebruik voor heel wat leerlingen een lerarenteams en struikelblok vormt bij het verwerven van ken waar blijkt dat gerich de hele school te nis en vaardigheden kan en mag een goed te remediering van verhogen taalbeleid niet aan deze problematiek voor bijvoorbeeld hardnek bijgaan bogaert 2004 p 60 omdat een kige spelfouten geen zorgbeleid erop gericht is voor alle leerlingen zin heeft kan de optimale onderwijskansen te garanderen is school beslissen bepaalde dispensaties een goed doordacht taalbeleid dus een inte geen spelfouten aanrekenen wanneer graal onderdeel van een geintegreerd zorg het geen specifieke speloefening is of beleid acties die de school onderneemt op compensaties het han teren van spelling het vlak van de zeven pijlers van taalbeleid kaarten toe te staan binnen de dagelijk zie boven waarbij de vraag steeds is se klaspraktijk de school kan zelfs zo welke keuzes de school maakt om haar ver gaan dat ze dit als algemene regel organisatie en haar onderwijs aan te passen hanteert los van het feit of het om een in het omgaan met de vastgestelde talige leerling met of zonder spel probleem problematieken zijn acties die optimale gaat ontwikkelingskansen voor alle leerlingen trachten te realiseren enkele voorbeelden zorgbeleid gaat echter verder dan de aan dacht voor talige drempels bij het realiseren zo kan de school beslissen om vanuit de van optimale onderwijskansen zo zal er bekommernis dat oudercontacten en binnen een goed zorgbeleid ook aandacht informatieavonden hun doel bereiken zijn voor specifieke leerproblemen of stoor samen te werken met tolkendiensten of nissen als dyscalculi of adhd allochtone ouders die het nederlands machtig zijn in plaats van vast te stellen dat 80 van de allochtone ouders niet naar zulke momenten komen omdat ze taalbeleid en remediaal beleid het nederlands niet voldoende beheersen dit beleid is er op gericht sommige leerlin een leraar kan beslissen actieve werk gen nadat de taalvaardigheids problema vormen te gebruiken waarbij leerlingen tiek in kaart is gebracht en met alle betrok aan actieve kennisconstructie en taal kenen is overwogen welke aanpak bruikbaar verwerving doen in plaats van de leerlin is apart in groep of individueel te remedie gen een contextloze woordenlijst van ren de braeckeleer 2003 vaktermen met verklaring mee te geven oktober 2005 nummer 1 35e jaargang 10 ondanks de goede zorgen die een school steeds last heeft met de klank tekenkoppeling vanuit een zorgbeleid besteedt aan haar bij de schrijfwijze van bepaalde woorden als organisatie en haar onderwijs met de bedoe dat niet het gevolg is van een schrijfstoornis ling alle leerlingen optimale ontwikkelingskan kan op dat moment beslist worden om met sen te geven moeten we haar tijdens enkele intensieve remedierings vaststellen dat sommige momenten op woensdagnamiddag aan dit het remediaal leerlingen vanwege speci probleem te werken beleid is onder fieke problematieken toch deel van het uitvallen zo kunnen er het remediaal beleid maakt dus net als het taalbeleid waar hardnekkige schrijf of lees taalbeleid integraal onderdeel uit van het het gaat over het problemen blijven optreden zorgbeleid van een school het remediaal wegwerken van op dat moment kan het beleid is onderdeel van het taalbeleid waar talige drempels remediaal beleid geconcre het gaat over het wegwerken van talige die het leren van tiseerd worden nadat de drempels die het leren van leerlingen belem leerlingen taalvaardigheids proble meren maar er zijn ook verschillen taalbe belemmeren men van deze leerlingen in leid is erop gericht de schoolse taalvaardig kaart zijn ge bracht en er heid van alle leerlingen te bevorderen of zorgvuldig met alle betrok talige drempels voor alle leerlingen weg te kenen afgewogen is welke werken terwijl remediaal beleid zich enkel aanpak bruikbaar en haalbaar is komt het aan richt tot leerlingen die vanwege specifieke op remediaal handelen deze leerlingen wor problemen niet gebaat zijn bij een louter pre den individueel of in groep gericht geremedi ventieve medierende aanpak maar er zal eerd en ondersteund door het toekennen van naast het remedieren van leerlingen dan ook maatregelen en het stellen van acties die uitge moeten gecompenseerd gedispenseerd voerd worden om de belemmeringen die de gestimuleerd en gerelativeerd worden leerling ondervindt van zijn leerproblemen te verminderen of acceptabel te maken uit een alle initiatieven die de school neemt in het diagnostisch dictee kan blijken dat serina nog kader van zorg dus ook in het kader van preventiemodel structureel de school offensief preventief curatief zorgbreed onderwijs specifieke hulp defensief persoonsgericht de persoon en zijn context figuur 2 preventiemodel uit de cauter 1990 35e jaargang nummer 1 oktober 2005 11 taalbeleid of remediaal beleid kunnen we pedagogische studiedag rond taalbeleid en beschrijven met de dimensies in het preven het belang van instructietaal tijdens proef tiemodel van de cauter 1990 figuur 2 werken om de leraren te sensibiliseren op de eerste dimensie horizontaal bevindt zich het zorgbreed onderwijs en de specifie ke hulp aan de ene kant van het continuum staat het zorgbreed onderwijs dat proactief taalbeleid en preventief werkt voor alle leerlingen offen de regel is te sief denken we bijvoorbeeld aan het gok beleid vertrekken van of inbouwen van verschillende vormen van dif te streven naar ferentiatie zodat beter kan tegemoet geko het gelijke onderwijskan preventief zorg men worden aan de individuele behoeften sendecreet 1 levert blij breed kwalitatief van leerlingen of het inbouwen van visuele vende inspanningen om hoogstaand onder ondersteuning voor taalzwakke taalarme of de onderwijsachterstand wijs om ervoor te nt2 leerlingen aan de andere kant van het van kans arme autochto zorgen dat zo continuum bevindt zich vanuit een verdedi ne en allochtone leerlin weinig mogelijk gende opstelling en vooral gericht op het gen weg te werken en de leer lingen uitvallen herstellen nadat er zaken zijn misgelopen integratie te bevorderen de specifieke hulp aan individuele leerlingen deze leerlingen hebben en of groepen leerlingen het gaat hier bij immers de minste ont voorbeeld over technische leesremediering wikkelingskansen en de meeste nood aan voor leerlingen die uit de onthaalklas ondersteuning de aanwending van de komen zorgbreed onderwijs en specifieke extra uren leraar voor het voeren van een hulp staan niet los van elkaar een goed gelijke onderwijskansenbeleid in de school zorgbreed onderwijs is geent op de kennis komt niet alleen ten goede van de leerlingen en ervaring die je opdoet als je specifieke van de doelgroep maar tevens van alle hulp aan leerlingen aanbiedt zorgbreed leerlingen van de school of de vestigings onderwijs en specifieke hulp gaan daarbij plaats omzendbrief so 2003 01 hand in hand de regel is te vertrekken van of te streven naar preventief zorgbreed scholen met deze doelgroep kunnen een kwalitatief hoogstaand onderwijs om ervoor beroep doen op extra uren leraar begelei te zorgen dat zo weinig mogelijk leerlingen ding en ondersteuning het is de bedoeling uitvallen wanneer dit niet volstaat moet een onderwijspraktijk uit te bouwen die diagnose de specifieke hulp vooraf gaan rekening houdt met de taalachtergrond en de diversiteit van elke leerling door een op de tweede dimensie van het preventie meer efficiente aanpak kunnen de leerlingen model bevinden zich enerzijds initiatieven die beter worden ondersteund in hun ontwikke op de persoon en zijn context gericht zijn en ling zodat de resultaten zichtbaar verbete anderzijds initiatieven die gericht zijn op de ren gok scholen krijgen extra uren voor schoolontwikkeling men kan verandering het realiseren van een geintegreerd onder nastreven in de persoon zelf bv het aanle steuningsaanbod dat geintegreerd is in de ren van leesstrategieen op niveau leerling of schooleigen visie gerealiseerd wordt via de het hanteren van leesstrategieen op niveau basisaanpak en gedragen wordt door het leraar om schoolboekteksten beter aan te ganse schoolteam kunnen of in het structurele kader bv een oktober 2005 nummer 1 35e jaargang 12 de eerste stap binnen het opzetten van een pen ter preventie van ernstige uitval van taalbeleidsplan op school is het in kaart een leerling brengen van de behoeften doorstroming en orientering bv rap van de verschillende porten en informatiebrochures over de de eerste stap schoolbetrokkenen ook te volgen studierichtingen screenen op binnen het op zetten vanuit het gelijke onder talige drempels voor ouders van een wijskansendecreet 1 socio emotionele ontwikkeling taalbeleidsplan op wordt aan de scholen school is het in gevraagd een taal als leergebied binnen de thema s kaart brengen van beginsituatie analyse te taalvaardigheid intercultureel onderwijs de behoeften van maken wat vormt de aan preventie en remediering de verschillende zet tot het uitbouwen van schoolbetrokkenen een beleidsplan vormen taal als onderwijstaal in de verschillende waargenomen problemen vakken binnen de thema s op vlak van taalverwerving taalvaardigheidsonderwijs bv het het uitgangspunt didactisch of zijn het eer screenen van opdrachten in taken der aspecten die te maken hebben met de toetsen en examens op talige drem werking en afstemming binnen de school pels communicatie met ouders inschrijvingen intercultureel onderwijs bv het hante van leerlingen schoolorganisatorisch ren van cooperatieve werkvormen een volledige en grondige analyse op het zodat leerlingen meer kans krijgen met domein taal cf de zeven pijlers zie boven elkaar te spreken waardoor er implicie kan informatie en werkpunten opleveren die te taalverwerving optreedt zowel onder taalbeleid als onder gok preventie en remediering bv vormen beleid opgenomen kunnen worden op die van differentiatie invoeren zodat de manier werkt de school op een geintegreer betrokkenheid en het welbevinden van de manier aan taal en gok beleid leerlingen verhoogt en klasinterne remediering mogelijk wordt gemaakt vanuit het gelijke onderwijskansendecreet 1 wordt van scholen in hun specifieke situatie een goed taalbeleid werkt dus mee aan het verwacht dat zij een geintegreerd taal beleid realiseren van optimale leer en ontwikke uitwerken en uitvoeren op drie terreinen lingskansen voor alle leerlingen aan het ver mijden van uitsluiting segregatie en discri taal als communicatiemiddel bij schoolge minatie en aan het bevorderen van sociale bonden activiteiten binnen de thema s cohesie wat gesteld wordt over een goed participatie bv leerlingen tijdens klasver taalbeleid geldt dus ook voor een goed gaderingen een stem geven in de partici gok beleid patieorganen van de school de brieven door te werken aan taalbeleid werkt de met informatie aan de ouders screenen school bijvoorbeeld automatisch aan de taal op talige drempels voor autochtone en vaardigheid van haar leerlingen de term allochtone taalzwakke taalarme of taalvaardigheid bundelt tegelijkertijd de nederlands onkundige ouders receptieve vaardigheden bv lezen en begrij preventie en remediering bv op ouder pen van schoolboek teksten lezen en contacten tolken of nederlandstalige begrijpen van vragen en opdrachten bij tek allochtone ouders inschakelen om de sten auditief volgen van de les deelnemen communicatie optimaal te laten verlo aan gesprekken en de productieve vaardig 35e jaargang nummer 1 oktober 2005 13 heden bv schriftelijk formuleren van ant taakgericht werken leerlingen voor woorden op vragen produceren van allerlei opdrachten plaatsen waarbij ze hun teksten mondeling beantwoorden van vra taalvaardigheid en probleemoplossen gen deelnemen aan gesprekken omdat de vaardigheden hanteren en uitbreiden genoemde vaardigheden binnen het domein om de taken op te lossen van de school vereist zijn worden ze ook taal verwerven via een rijk taalaanbod schoolse taalvaardigheden ge noemd het in teksten met aandacht voor kennis zijn deze schoolse vaardigheden die onder van de wereld andere het onderwerp van een taalbeleid nieuwe woorden leren in context in kunnen uitmaken betekenisrelaties en door betekenison derhandeling consolidering van de werken aan een taalbeleid gebeurt in allerlei nieuwe woorden en begrippen door activiteiten van de hele school maar het oefening en controle door productie eigenlijke werk gebeurt volgens de visie leesstrategieen leerlingen leren vak op taalbeleid en gok beleid in de eerste teksten begrijpen en analyseren die plaats achter de klasdeuren in de basis strategieen verlagen voor de leerlingen aanpak met actieve werkvormen die de de drempel van lastige vakteksten door interactie tussen leerlingen in de klas bevor onder andere aandacht voor de buiten deren enkele voordelen op een rijtje kant van de tekst orienterend of voor de leerlingen voelen zich sterker en spellend lezen door woorden uit de meer aanvaard omdat er iets met hun vaktaal en de schooltaal te laten inbreng wordt gedaan behandelen nieuwe concepten worden door de heldere vraagstelling bij toetsing talige leerlingen beter begrepen en onthou moeilijkheden kunnen de slaagkansen den als ze worden gekoppeld aan de van de leerlingen beperken eigen kennis taalgericht vakonderwijs aandacht de eigen formuleringen van de leerlin voor het vaktaalgebruik tijdens het les gen zijn voor het leerproces vaak beter geven en in schoolboeken en de speci dan uit het hoofd geleerde formulerin fieke taal verbonden aan het lesgeven gen uit het boek door daarop positief taken geven toetsen en testen instruc te reageren en er de goede elementen tietaal en schooltaal uit te pikken wordt de inbreng van de een aanpak die zich hoofdzakelijk situeert in leerlingen gestimuleerd de klas waarbij vooral gewerkt wordt met actieve werkvormen zal bijdragen tot het van bavel 2001 zet een aantal recente verhogen van het rendement van het leer didactieken en strategieen bij elkaar waar proces binnen het eigen vakgebied op die binnen die actieve werkvormen passen manier wordt gewerkt aan het verhogen van consultatieve leerlingenbegeleiding de de slaagkansen voor alle leerlingen werken problemen en de oplossingen van het aan gelijke onderwijskansen in de geest van probleem onvoldoende taalvaardig het gelijke onderwijskansendecreet 1 en heid worden niet enkel bij de leerlin dus oog hebben voor alle leerlingen past gen gelegd maar opgevat als een mis binnen het zorgbeleid van een school waar interactie tussen leerling en school deze werking taal als onderwijsgebied taal oplossingen worden daarbij gezocht in als onderwijstaal of taal als communicatie de basisaanpak en aan de kant van de middel betreft zijn er ook de raakpunten school de leraren zie figuur 1 met taalbeleid oktober 2005 nummer 1 35e jaargang 14 besluit wanneer acties worden opgezet die werken aan talige problemen van individuele leerlin uit het voorgaande kunnen we opmaken dat gen of enkele gegroepeerde leerlingen zit een geintegreerd zorgbeleid eigenlijk de vlag is ten we in het raakgebied tussen taalbeleid die alle ladingen dekt zie figuur 3 in een gein en remediaal beleid waar het echter gaat tegreerd zorgbeleid is er aandacht voor taalbe om het uitwerken van sticordi maatregelen leid gok beleid en remediaal beleid maar ook voor dyslectische leerlingen zitten we wel voor veel meer dan dat zo kan een school een op het terrein van taalbeleid maar niet lan ger op het terrein van gok omdat zorgbeleid taalstoornissen nog niet zijn opge nomen in het gok decreet zoals remediaal beleid dat wel de intentie was en ze vallen ook niet onder het remediaal beleid taalbeleid omdat hier is vastgesteld dat reme diering niet langer zinvol is gok beleid wanneer binnen de dagdagelijkse klaspraktijk door middel van differen tiatie ruimte gecreeerd wordt om individuele leerlingen te remedieren figuur 3 raakvlakken tussen taalbeleid zitten we op het raakvlak tussen gok beleid remediaal beleid en zorgbeleid gok beleid en remediaal beleid remediaal beleid spitst zich echter financieel beleid voeren waarbij er specifieke ook toe op de remediering van niet talige aandacht is voor minder gegoede ouders achterstanden of problemen zoals wiskunde zodat hun kinderen ook kunnen deelnemen gedrag enz en waar dat gebeurt rond talige aan bepaalde schoolexterne activiteiten aspecten is er een raakvlak tussen taal beleid als een school voor haar gok beleid in het gok beleid en remediaal beleid kader van het thema door stro ming en orien tering een leerlinggericht leerlingvolgsysteem scholen kunnen dus doordacht doelen for ontwikkelt heeft dat in de eerste plaats geen muleren en daaraan acties koppelen die op raakpunten met taalbeleid of remediaal beleid de verschillende terreinen van beleid wer waar taalbeleid en gok beleid elkaar raken ken dat zou er in de toekomst moeten toe worden acties ondernomen die talige drem leiden dat de kunstmatige grenzen tussen pels wegnemen die in de eerste plaats de deze vormen van beleid verdwijnen en er in kansen van kansarme de eerste plaats door middel van kwalitatief alloch tone en autochtone hoogstaand onderwijs optimale ontwikke scholen kunnen leerlingen wegwerken lingskansen worden gecreeerd voor alle dus doordacht maar die ten goede komen leerlingen doelen formuleren aan alle leerlingen van de en daaraan acties school deze acties vinden luc wyns koppelen die op we dan ook vooral terug beukheuvel 39 1 de verschillende ingebed in de dagelijkse 2500 koningshooikt terreinen van klas praktijk luc wyns pandora be beleid werken 35e jaargang nummer 1 oktober 2005 15 bibliografie bogaert n 2004 taalgericht vakonderwijs mag het een beetje meer zijn nova et vetera 82 1 2 november 2004 p 43 62 de braeckeleer h 2003 taalbeleid remediaal beleid zorgbeleid gok beleid een babylonische spraakverwarring diocesane mededelingen bisdom gent september 2003 de cauter f 1990 methodiek van de preventieve projectwerking leuven acco 1990 meijer w van den brande h 1997 consultatieve leerlingbegeleiding caleidoskoop september 1997 p 4 9 teunissen f 1992 werken aan taalbeleid den bosch kpc van bavel m 2001 implementatie van taalbeleid in reguliere scholen vonk 31 1 p 29 42 van braak j schrauwen w 2001 stappen op weg naar een taalbeleid op school vonk 31 2 p 19 32 oktober 2005 nummer 1 35e jaargang 16 bijlage zorgcontinuum naar r kleijnen zorgcontinuum fase 1 algemene zorg we vertrekken bij het zorgbreed werken in het gewoon onderwijs in de basisaanpak bij het uitbouwen van kwaliteitsonderwijs staat preventie centraal daartoe zorgt de leraar voor een verantwoorde pedagogische en didactische aanpak het is de verant woordelijkheid van de leraar zijn klas uit te bouwen tot een krachtige leeromgeving waarin ieder kind zich goed en betrokken voelt de leraar speelt in op gewone zorg vragen wetende dat elke leerling zich ontwikkelt volgens eigen tempo en eigen ritme differentiatie een goed doordacht leerlingengericht leerlingvolgsysteem kan een hulpmiddel zijn om de gewone zorgvragen in kaart te brengen bij het leerlingenoverleg leggen leraren en zorgverantwoordelijken leerlingbegelei ders clb hun deskundigheid samen vanuit deze gedeelde deskundigheid zoeken zij samen oplossingen voor de problemen die ze ervaren en formuleren antwoorden op de vragen die hen gesteld worden zij gaan na hoe ze de aanpak in de klas en de onderwijsbehoeften van de leerlingen op elkaar kunnen afstemmen deze samenwer king moet zo dicht mogelijk bij de klasvloer worden georganiseerd fase 2 extra zorg wanneer een probleem de draagkracht van een leraar overstijgt en wanneer leerlingen behoefte hebben aan nog meer gerichte individuele aanpak kan de zorgverantwoor delijke de begeleiding van leerlingen opnemen de begeleiding kan individueel of in groep gebeuren en vindt als het kan in de klas plaats flexibele klassenorganisatie en gedifferentieerde werkvormen maken deze meer individuele begeleiding in de klas mogelijk tijdens het leerlingenoverleg in de school en in overleg met de ouders bren gen de betrokkenen de moeilijkheden in kaart en stellen een handelingsplan op goede remediering vertrekt van een goede analyse van de hulpvragen stelt een han delingsgerichte diagnose en biedt zeer gerichte hulp waarvan de betrokkenen de effecten nagaan fase 3 specifieke zorg indien voor de begeleiding van bepaalde leerlingen groepen onvoldoende draag kracht en expertise aanwezig is in het schoolteam kan de school externe hulpverle ning inschakelen ter ondersteuning van het schoolteam of om leerlingengebonden hulp te verlenen diagnostisch onderzoek kan hierbij de specifieke noden van kinde ren aan het licht brengen fase 4 zorg op maat de begeleiding op school is ontoereikend andere maatregelen dringen zich op bij zondere zorg voor kinderen met leermoeilijkheden en leerstoornissen curriculumdif ferentiatie in functie van een mogelijke doorstroming de verlenging van de school loopbaan orientering naar een andere school met voldoende draagkracht ondersteuning door externe hulpverlening of de overstap naar het buitengewoon onderwijs fase 5 opvolging bij een keuze van de leerling die een overstap inhoudt zal het schoolteam de ontwik kelingen opvolgen 35e jaargang nummer 1 oktober 2005