De computer: een struikelblok voor laaggeschoolden?

de computer een struikelblok voor laaggeschoolden magda vanmontfort an lanssens de motivatie van de taalleerder speelt een cruciale rol in de taakgerichte taaldidac tiek een teerder die gemotiveerd is om actief op zoek te gaan naar oplossingen voor de problemen en de taalobstakels waarvoor een taak hem stelt heeft meer kans om te leren van den branden kuiken 1997 taakgericht taalonderwijs beschikt in de vorm van betekenisvolle taken over een belangrijke troef om ook laaggeschoolde leerders te motiveren de context van de taak reikt cursisten een stukje wereld in een notendop aan dat hen uitnodigt om op verkenning te gaan en al doende taal te leren et voor laaggeschoolde volwasse hetzelfde drempelverhogende effect als een nen die weinig kansen hebben abstract regelsysteem of beschikt de les gehad om formeel abstract te leren gever dankzij de pc juist over een aantal bij denken bieden dergelijke notendop komende troeven om in te spelen op de pen het voordeel dat de problemen in specifieke leerbehoeften van laaggeschool een taak verwijzen naar mensen dingen de volwassenen en gebeurtenissen van alledag naar een concrete en betekenisvolle context het betekenisvolle taken zorgen ervoor dat cur gebrek aan vertrouwen in de eigen mogelijk sisten willen leren een tweede belangrijke heden om formeel ogende problemen op te voorwaarde is dat de lesgever de cursisten lossen blijkt het leergedrag van deze doel ondersteunt wanneer zij groep te bepalen samuels e a 1992 het is bepaalde moeilijkheden voor hen dan ook een niet zelfstandig kunnen betekenisvolle een teerder die opluchting te weten dat overwinnen en dat hij bij taken zorgen gemotiveerd is om ze niet om de haverklap die ondersteuning het ervoor dat cursis actief op zoek te geconfronteerd zullen initiatief en de inbreng ten willen leren gaan naar oplos worden met abstracte van de cursisten zelf regels en systemen zoveel mogelijk respec singen voor de teert vanmontfort 1997 de vraag is of inter problemen en de wordt het drempelver acties met de computer voor een verschui taalobstakels lagende motiverende ving zorgen in de houding van de lesgever waarvoor een taak voordeel van uit het ten opzichte van een groep zwakke leerders hem stelt heeft leven gegrepen taak trapt de lesgever in de val van het explicite meer kans om te gericht lesmateriaal te ren van regels instructies en strategieen los leren rug op de helling gezet van de context neemt hij het heft in eigen wanneer de computer handen en neemt hij beslissingen in de plaats in de les wordt ingeschakeld met andere van de cursisten of probeert hij met behulp woorden heeft een hoogtechnologische van de computer het zelfontdekkend leren wonderdoos als de pc op deze mensen niet van de cursisten te ondersteunen sept okt 2000 nummer 1 30e jaargang taken op computer contexten waarin de woorden kunnen voor komen en met behulp van synoniemen en de activiteiten die aangepast werden voor korte betekenisomschrijvingen door op een het werken met de computer zijn geselec oor te klikken beschikken cursisten over de teerd uit vacant arbeider v m gezocht die mogelijkheid om een gesproken of een nederlands wil leren een taakgerichte taal geschreven tekst herhaaldelijk te beluiste vaardigheidsmethode voor laaggeschoolde ren andersom verschijnt na een klik op het volwassenen die ontwikkeld werd aan het potlood de geschreven versie van een dia steunpunt nt2 depauw 1999 de taken loog of een gesproken commentaar op het zijn opgebouwd rond de figuur van victor computerscherm pica een arbeider die in de loop van zijn eerste werkweek kennismaakt met perso cursisten maken hun antwoordkeuze be neelsleden die diverse functies vertegen kend door een van de mogelijke alternatie woordigen in het bedrijf in de loop van de ven aan te klikken die tijdens of na de geselecteerde activiteiten wordt victor door opdracht op het beeldscherm verschijnen zijn nieuwe collega s ingewijd in de veilig voor elke keuze geeft de computer feed heidsvoorschriften en de belangrijkste arti back over de volledigheid van het ant kelen uit het arbeidsreglement woord over de reden waarom het antwoord goed of fout is met daar waar het zinvol is afhankelijk van de taak zijn er verschillende hints om op zoek te gaan naar alternatie combinaties zichtbaar op het computer ven de cursisten zoeken samen naar een scherm tekeningen en foto s van mensen gepaste oplossing voor de problemen en objecten symbolen brieven certificaten waarvoor ze worden geplaatst de cursisten en schema s kaarten en uitgeschreven tek in het experiment waren laaggeschoolde sten van gesprekken waar het relevant is anderstalige volwassenen en ze werkten in binnen de context van de taak worden deze paren of in groepjes van drie voor een com visuele gegevens vergezeld van auditieve puterscherm input cursisten horen de personen die op het scherm verschijnen spreken en infor het multimedia experiment werd opgezet matieve filmfragmenten worden voorzien als een eerste terreinverkenning er worden van commentaar geen uitspraken gedaan in termen van meer beter of minder taal leren wel alhoewel de lay out van het scherm varieert wordt beschreven hoe het er in de praktijk voor elk van de taken beschikken cursisten aan toegaat hierbij wordt vooral aandacht op elk moment over een gele taakbalk en besteed aan de invloed van de computer drie pictogrammen onderaan het beeld in op het algemene leergedrag van de cursist de gele taakbalk wordt voor elk scherm de op de houding van de lesgever en op het opdracht beschreven die de cursisten moe welbevinden van beiden ten uitvoeren de pictogrammen geven de cursisten de mogelijkheid om op eigen ini tiatief meer informatie op te roepen dan er in eerste instantie beschikbaar is zo worden het verwerkingsproces een aantal woorden in de oorspronkelijke gevisualiseerd tekst rood gekleurd als de cursisten op het vraagteken klikken de cursisten kunnen het is voor cursisten een belangrijk voordeel vervolgens op een of meer van de rode dat de verschillende informatie eenheden woorden klikken om meer te weten te die moeten worden verwerkt in een taak komen over de betekenis van die woorden tegelijkertijd en doorlopend beschikbaar zijn dit gebeurt aan de hand van andere in de leeromgeving bij de klassieke 30e jaargang nummer 1 sept okt 2000 pen en papier opdrachten is dat niet altijd aan gevisualiseerde en auditieve informatie het geval en moeten cursisten soms eerder als een hulpmiddel bij het in kaart brengen aangeboden informatie uit het geheugen van de moeilijkheden die ze ervaren oproepen om ze aan nieuwe gegevens te sterkere cursisten maken op hun beurt toetsen in de derde taak van de cursus gebruik van de beschikbare informatie om vacant stellen de werknemers van het op vragen van de bedrijf zich voor aan victor pica en moet de zwakkere cursisten in de computer helpt cursist aangeven bij wie victor te rade kan te gaan en eventueel om het verwer gaan voor een bepaald probleem in de hun eigen oplossings kingsproces te papieren versie staat die informatie in strategie te motiveren visualiseren en dit geschreven stukjes tekst die de cursisten ze kunnen op het heeft een positieve zelf lezen of die door de lesgever in een scherm aanwijzen wel invloed op de chronologische volgorde worden voorgele ke gegevens ze met zen op het beeldscherm zien de cursisten elkaar in verband heb intensiteit en de de verschillende werknemers tegelijkertijd ben gebracht om zelf kwaliteit van de als ze een van de foto s aanklikken stelt die tot een oplossing te interactie zowel persoon zichzelf voor ze horen degene die komen er wordt op tussen cursisten aan het woord is en er verschijnt een tekst een intensieve manier onderling als in de ballon waarin ze de inhoud van de monde onderhandeld waarbij manier waarop de linge boodschap mee kunnen volgen de er voortdurend naar het lesgever de cursis foto s de stemmen en de tekstballonnetjes scherm wordt gewe ten begeleidt blijven tegelijkertijd bekijkbaar beluister zen wanneer cursisten baar en dus vergelijkbaar op het moment in hun eigen moeder dat de cursisten de vraag moeten beant taal vragen stellen of beantwoorden wordt woorden dit onmiddellijk getoetst aan de nederlandse boodschap op het computer de gelijktijdige en doorlopende beschik scherm er wordt voortdurend vertaald en baarheid van informatie is niet alleen handig mogelijke oplossingen die eerst in de moe bij het oplossen van een taak maar ook bij dertaal zijn besproken worden vergeleken het herkennen en formuleren van drempels met de keuzemogelijkheden op het scherm en problemen een zwakkere cursist slaagt die nog eens worden voorgelezen in het er niet altijd in om gericht vragen te stellen nederlands interacties tussen cursisten of hulp in te roepen op het computer over een taak zijn vaak een aanleiding tot scherm kan hij de gegevens of de verban gesprekken in de rand nadat cursisten het den waar hij moeite mee heeft als het ware al pratend en wijzend eens zijn geraakt over met de vinger aanwijzen hij kan de drem een probleem brengen ze spontaan eigen pels in zijn denken visualiseren voor degene ervaringen in de discussie in van wie hij hulp verwacht en zal zo gemak kelijker de stap zetten naar een gerichte terwijl lesgevers vaak sterk de neiging heb hulpvraag of een vraag om bevestiging ben om het lesverloop en de lesinhoud zelf te bepalen te sturen en te expliciteren y in gaan op die manier geen kansen verloren den ze het dankzij de computer gemakkelij om taal te gebruiken bij het zoeken naar ker om het initiatief aan de cursist te laten oplossingen om taal te verwerven tijdens en het zelfontdekkende leren van hun cur talige onderhandelingen uit de observaties sisten te ondersteunen als cursisten de is gebleken dat de computer een drempel eerste stap naar een onderhandeling zetten verlagende functie heeft en de interactie door iets of iemand aan te wijzen op het tussen cursisten juist bevordert de zwak computerscherm ligt het volgens de lesge kere cursisten gebruiken het grote aanbod vers gemakkelijker om vragen te stellen als sept okt 2000 nummer 1 30e jaargang vind je dat moeilijk weet je niet goed wat inleven in de wereld van een taak de stap je hiermee moet doen weetje wie dit is of van hun eigen leefwereld en persoonlijke wat begrijp je niet de ene lesgever zet cur ervaringen naar een denkbeeldige omge sisten aan het denken door zaken aan te ving wordt opgevangen door het hoge wer wijzen en er vragen over te stellen een kelijkheidsgehalte van het computermateri andere lesgever bedekt regelmatig mogelij aal hierbij verwijzen lesgevers vooral naar ke antwoordkeuzen op het scherm om de het gebruik van videomateriaal en foto s en aandacht van de cursisten op een facet te het feit dat bij elk van die foto s een eigen richten een derde lesgever spoort zijn stem hoort stukjes wereld in een noten cursisten geregeld aan om het aanbod nog dop worden op een aanschouwelijke manier eens te beluisteren of om eerst de schriftelij in het klaslokaal binnengebracht en de cur ke neerslag te lezen alvorens terug te klik sisten kunnen zich vrijwel onmiddellijk inle ken naar de vraag ven in de wereld van de taak kortom de computer helpt om het verwer kingsproces te visualiseren en dit heeft een positieve invloed op de intensiteit en de competent met computer kwaliteit van de interactie zowel tussen cur sisten onderling als in de manier waarop de lesgever de cursisten begeleidt vooraleer de cursisten met de computer beginnen te werken krijgen ze een korte inlei ding over het gebruik van de computer deze inleiding beperkt zich meestal tot het gebruik stukjes wereld in een van de muis de cursisten moeten klikken op de linkertoets om een antwoord aan te dui notendop op het scherm den en de linkertoets ingedrukt houden om informatie over het beeldscherm te slepen in een traditionele manier van werken ste over de pictogrammen en de tekstbalk wordt ken lesgevers vaak veel tijd en energie in niets gezegd bij het starten van de eerste les het toegankelijk maken krijgen cursisten informatie over de mogelijk van de contexten waar heden van deze hulpmiddelen stukjes wereld in in ze taal aanbieden een notendop de moeilijke toeganke van meet af aan moeten de cursisten zelf worden op een lijkheid van de wereld uitzoeken hoe ze met het computerpro aanschouwelijke van een taak is volgens gramma kunnen werken dit levert geen manier in het lesgevers ook vaak de problemen op cursisten willen meteen wer klaslokaal binnen oorzaak van het vroeg ken aan de eerste taak en beginnen druk te tijdig afbrokkelen van overleggen over de inhoud van de activitei gebracht en de de motivatie van cur ten en de manier waarop ze met het grote cursisten kunnen sisten vooral laagge aanbod aan informatie moeten omgaan zich vrijwel onmid schoolde volwassenen cursisten die de eerste keer om hulp vra dellijk inleven in de vinden het niet vanzelf gen worden systematisch geconfronteerd wereld van de sprekend om zich in te met de vraag of ze al gebruik hebben taak leven in een voor hen gemaakt van de pictogrammen al vlug onbekende wereld de gebruiken de cursisten de pictogrammen aanschouwelijke wijze als eerste bijkomende informatiebron bij het waarop de computer een opdracht voor ophelderen van problemen bij moeilijke stelt heeft volgens lesgevers het voordeel opdrachten worden een of twee pictogram dat cursisten zich gemakkelijker kunnen men tot drie of vier keer toe geraadpleegd in 30e jaargang nummer 1 sept okt 2000 en besproken er wordt meestal druk nage opduiken in de samenleving ze zijn zich praat over de feedback die op het scherm bewust van het maatschappelijk belang dat verschijnt die is voor sterkere cursisten er wordt gehecht aan het kunnen werken vaak een aanleiding om de juiste antwoord met de computer en ze willen niet ook keuze nog eens te verantwoorden voor nog eens op dat vlak de boot missen niet zwakkere collega s alleen het kunnen verwerken van de taken zelf maar ook het in staat zijn tot die presta de reacties van cursisten op het gebruik tie met behulp van een computer verhoogt van de computer zijn positief iemand vertelt de betrokkenheid van cursisten bij de les dat hij nu zelfstandig heeft leren werken met de competentie om dingen te kunnen doen een verklarend woordenboek hij schrijft met taal krijgt een belangrijke meerwaarde zijn overwinning toe aan de manier waarop omdat die competentie in een bredere hij daarmee heeft leren werken in de com maatschappelijke context wordt geplaatst putersessies het moet ze horen erbij niet het kan op de ook laaggeschool opmerking dat het de cursisten zijn voordien ook niet zich bewust van moest maar wel kon leren volgens eigen het maatschappe het verklarend woor lijk belang dat er denboek is doorlopend behoeften en mogelijkheden wordt gehecht aan beschikbaar in het klas het kunnen werken lokaal geeft hij aan de combinatie van de taakgerichte aanpak met de computer dat het woordenboek en de computer biedt voor zwakkere cur en ze willen niet bij de taken hoort en sisten garanties om de moeilijkheden te ook nog eens op precies dat maakt het overwinnen waarmee voor hem zo vanzelf ze in een taak worden dankzij de aard dat vlak de boot sprekend om het dan geconfronteerd in een van het taalaan missen ook te gebruiken nog heterogene groep van bod de manier iemand anders leerde teerders met verschillen waarop het wordt om hulp te vragen als hij het ergens moeilijk de behoeften leerpo voorgesteld en de mee heeft hij heeft ervaren dat hij dankzij tentieel en taalvaardig mogelijkheden in de interactie met medecursisten meer leert heidsniveaus komen het programma dan door zijn vroegere gewoonte om echter ook de sterkere om het verder uit onmiddellijk in het woordenboek te duiken cursisten tot een bevre digende manier van te diepen kan dat op zoek naar een definitie van moeilijke woorden een andere cursist durft een ieren in de loop van de aanbod op ver week na het computerexperiment voor het computersessies zij schillende niveaus eerst voor zijn mening uitkomen tegenover bouwen een compe worden aange een sterke cursist omdat zijn voorspellingen tentiegevoel op door sproken over de juistheid van de antwoorden altijd de ondersteuning die door de computer werden bevestigd ze hun minder sterke medecursisten kun nen geven dankzij de aard van het taal heel wat cursisten geven te kennen dat ze aanbod de manier waarop het wordt voor ernaar hebben uitgekeken om met een gesteld en de mogelijkheden in het computer te kunnen en te mogen werken programma om het verder uit te diepen ook laaggeschoolde cursisten beseffen kan dat aanbod op verschillende niveaus maar al te goed dat computers steeds meer worden aangesproken op sept okt 2000 nummer 1 30 e jaargang binnen eenzelfde taak kunnen zwakkere conclusie cursisten met het taalaanbod omgaan zoals de taak het voorschrijft terwijl sterkere cur het inschakelen van de computer in een sisten het aanbod op een meer verregaan taakgerichte leeromgeving werkt factoren in de eventueel beschouwelijke manier kun de hand die het leren van taal bevorderen nen verwerken om zo hun taalvaardigheid laaggeschoolde volwassenen zijn gemoti verder uit te diepen als er bijvoorbeeld veerd om met taalaanbod bezig te zijn ze wordt gevraagd om uit een kort filmfrag treden in interactie met anderen om op ment af te leiden welke veiligheidsvoor zoek te gaan naar mogelijke oplossingen schriften door een arbeider over het hoofd voor problemen en ervaren een doorleefd worden gezien ervaren zwakkere cursisten competentiegevoel als ze hierin slagen succes als ze die voorschriften kunnen aflei den tegelijkertijd echter liggen er nieuwe binnen taakgericht taalonderwijs kan het uitdagingen voor de sterkere cursisten in de zinvol zijn om het gebruik van de computer verbanden die ze moeten verwoorden om in die facilitaire functie te beschouwen het de zwakkere cursisten te ondersteunen kan echter niet de bedoeling zijn elk taal aanbod voor laaggeschoolde volwassenen het gebeurt regelmatig dat sterkere cursis te vertalen naar computertoepassingen ten voor zichzelf een woord aanklikken om waarbij de computer de rol van de lesgever de betekenis van woorden in het woorden zou overnemen uit de observaties blijkt boek te vergelijken met de woordenlijsten duidelijk dat de hulp die in het programma die ze persoonlijk bijhouden dat gebeurt wordt voorzien in sterke mate het verwer vaak naar aanleiding van een gelijkenis tus kingsproces en de interactiemomenten sen de vorm van een nieuw woord en een bevordert maar dat de aanwezigheid van woord dat ze zich uit hun persoonlijke lijst de lesgever niet te missen is herinneren er wordt dan druk overlegd om de vroegere hypothese bij te stellen op de belangrijkste meerwaarde vanuit didac basis van nieuw verkregen informatie voor tisch standpunt is volgens de lesgevers niet een cursist is het bekijken van het filmpje het feit dat de computer een deel van de over veiligheidsvoorschriften een aanleiding begeleiding van hen overneemt wel het feit om zich te ergeren aan het feit dat er geen dat de computer hun mogelijkheden aanreikt meervoudsvorm wordt gebruikt waar dat om zich te richten op het leerproces van de volgens hem wel het geval zou moeten zijn individuele cursist zowel bij het toegankelijk drie maand of drie maanden werkonbe maken van de wereld van de taak als bij het kwaam op dat moment ontwikkelt zich ondersteunen van het cognitieve verwer over de verschillende groepjes heen een kingsproces waar deze gang van zaken in korte maar hevige discussie waarbij het de leeromgeving de cursisten meer vangnet gebruik van de meervoudsvorm door een ten meer veiligheid biedt bij het verwerken aantal sterkere cursisten op een taalbe van het taalaanbod krijgt het leren voor hen schouwelijk niveau wordt besproken een belangrijke meerwaarde door het gebruik van het medium zelf ook zij kunnen werken met de computer ook zij horen er bij magda vanmontfort an lanssens steunpunt nt2 blijde inkomststraat 7 3000 leuven an lanssens arts kuleuven ac be i i vit 30e jaargang nummer 1 sept okt 2000 noot 1 deze tekst is gebaseerd op vanmontfort 1999 een artikel waarin magda vanmontfort een onderzoek naar het gebruik van multimedia in de taallessen nederlands voor laaggeschoolde anderstalige volwassenen toelicht het betreft een verkennend onderzoek dat in het kader van het europese leonardo da vinci project workable languages door de vlaamse dienst voor arbeidsbemiddeling en beroepsopleiding vdab in samenwerking met het steunpunt nt2 uitgevoerd is de aandacht ging vooral naar de invloed van de computer op de motivatie van cursisten om in taken mee te denken en taalop drachten op de voorgestelde manier te verwerken bibliografie depauw v vacant arbeider vim gezocht die nederlands wil leren leuven vdab steunpunt nt2 2000 samuels m t c h lamb l oberholtzer dynamic assessment of adults with learning difficulties in h c haywood d tzuriel ed interactive assessment new york springer verlag 1992 p 275 299 van den branden k f kuiken taakgericht taalonderwijs een nieuw geluid moer 1997 6 p 281 290 vanmontfort m taakgericht werken voor zwakkere teerders verloren moeite moer 1997 6 p 334 342 vanmontfort m een kwestie van drempels de computer als bijkomende onder steuning voor laaggeschoolde anderstalige volwassenen in de taalles nederlands in e huls b weltens red artikelen van de derde sociolingui stische conferentie delft 1999 sept okt 2000 nummer 1 30e jaargang vm