De Dinokrokus-methode. Een Europees project voor Tweede Taal op de basisschool.

frans plooij aan het begin van de kleuterpe ri ode is kennis van het ne derlands va n turks e en marok noelle uilenburg kaanse kinderen afh a nkelijk van het taalcon tact d at het kind heeft ge had en de culturele o ri entati e van de oud ers aan h et eind van de kl eute rp eri od e ko mt hier ee n fa c tor bij name de dinokrokus method e lijk d e inze t van nt2 methodes op de s chool di e h et kind h eeft bezocht narain ver een europees project voor hoev e n 1993 d e nt2 methoden knoop het in je o re n van kleef 19 8 8 e n laat wat van je tweede taal op de horen v a n kleef e n bo e rs i99o worde n op d e m ees te b asi ssc hol e n ge bruikt deze me tho basisschoo l d en zijn s terk lin guis ti sc h georiente erd e n b est ed e n w eini g aand ac ht aan h e t taalverwer ving s pro c es d e s tructuur van d e taal voor de kl e uterp eri od e d e w o orde nsc hat i s al s uit gan gs punt ge nome n voor de ontwikke ling e n italie lijkt een bela ng rijk land te word e n als het opbouw van he t mate ri aal en ni e t h e t pro c e s g aat om nieu we ideee n in het onderwijs in het van h e t l er en van een ni euw e ta a l volgend e artikel wo rdt dinokroku s b eschreve n een m e th od e ne derlands a ls twee de ta al voo r de het ontstaan van dinokroku s kle uterb ou w d eze me tho de is italiaans van oo r sp ro ng b estaa nd e m ethode n voor tw eed e taalond e r volgens de a ut eurs fra ns pl ooi en noelle uilen wij s w e rde n doo r de initiati e fnem e rs van h e t burg we rkz a am bij h e t gemeentelijk pe d o logisch europea n project fo r teaching a seco nd langu age instituut va n am s t e rda m co m binee rt deze nieth o ta esc hn er e a 1 99 2 al s niet to e re ik end en te de de verworv enh e de n va n bekende ivtz m e th ode n sc hool s b eoord eeld bove ndie n zoud en zij te met a anda cht e n ruimte voor de e rvarings we re ld van w einig a a nsluite n bij de s p e cifi ek e onderwij s kl eute rs he t is da armee v o lge ns h e n een antwoo rd behoeften v a n jon ge kindere n de proj e ct op de o nt evre d enh e id van veel sch ol en met de groep c onstate e rd e da t in aanvu ll ing op hui gebruikelijke tv ta wi eth o den in dit artikelen sc h et dige me thode n mind er sc hools en me er inter sen zij de uitg a ngspunt en en evaluatiegege ve ns van actie f mat eri aal voor de kleuterp eri ode ont dinokrokus wikk eld moe t word e n dat t ekortkoming e n na dit artik e l volg t een pra k tijkbeschrijving van v a n de best aa nd e m e thoden compens e e rt ren e li enia n inte rn proj ectbegele id er op de joop west e rweelscli oo l te amsterd a m ove r de erva ri ngen d e italiaan se proj ec tpart ne r taesc hner schree f va n deze b as isschool niet dinokrokus in r 99 r d e th e ore ti sc he b egin selen van haar innov ati eve taalond erwij smethod e e n d ee d v er s la g van h aar b evindin ge n in een e erd e r achtergrond van het projec t e xperi me nt haar uitgan gspunt en zijn g ebruikt voor de ontwikke lin g v a n een taalonderwijs t aalv a ardigh eid in het n ed erlands speelt een method e di e voor alle kinderen die een b epalende rol in het al dan niet slage n van twe ed e of vree mde taal l e ren bruikb aa r zou leerlingen in het ond erwij s marokkaanse en kunne n zijn het imple me nteren en ev alu e turkse kinder e n b ehor e n tot d e all o c htone ren va n deze ta alond e rwij s me thode zijn de le erlingen met de slecht s te s c hoolre sultat en hoofddoel s tell in g en van het europ e es pro op het gebied van nederlandse t aal maar ook j ec t voor n e derl a nd resulteerde dit in het op het g ebied van re k en en en zaakvakken project voor n ed e rland s als tweede taal voor hun taalachters t a nd in h e t ne de rl a nds open kleuters b a art zi c h al in d e eerste j a ren van h e t binnen dit proj e ct wordt de me thode uitg e ba s isond erwijs boo gaard e a i99o pels 199 1 probee rd en geevaluee rd om t e komen tot een methode di e inge ze t kan worden voo r 1998 4 moer 147 afbeelding i d e t wee di nok rok ussen hocus en lot us h e t l e r en van nederl ands al s tw ee de t a al in d e h et formatprincipe t e n eers te sp el e n e ers t e twee gro epen va n he t b as i s onderwij s inte nti es een cru cial e rol d e inte nti e om te onderzo c ht wordt of de me thode na twe e c ommunice ren is een abs olut e vere iste voor j aa r onde rwijs beter e result a t e n ople vert d a n ee n persoon om t e g a an s pr eken de p sy c ho kn oop het in je o ren e n laat wat van je h o ren lo o g brun e r 1 97 5 heeft de ontwikk e l in g va n de me tho d e wo r dt oo k int erna tion aal ond e r inte ntie s bij baby s in h et eer s te l eve nsj aar z oc ht in italie e n sp a nj e w ordt de method e als b eschreve n e e n p asge bore n baby huilt nog vree mde t a alme thod e geevalu ee rd in enge land ni e t me t de int e nti e o m te c o mmuni ce r e n wordt d e m ethode gelijk aa n de nederl a ndse d e oud ers int erpre te re n het g e dra g van hun situ a tie geevalu eerd als twee de taalm e thode baby wel als in tentionee l zij int e rpre tere n he t ge drag va n hun kind met b ehulp va n d e grondgedachte achter de methode omstandigh ed e n e e n bab y vert oo nt pas int enti es al s hij zij vel e de methode wordt voorlopig de dinokrokus e rv ari nge n sam en met de oud er heeft mee methode genoemd naar de twee hoofdfigu ge m a akt e n hi e rdo or voorspell inge n kan doen ren kruisingen tussen een krokodil en een ov er h e t e ffe ct van zijn g e drag op zijn oud e r s dinosaurus zie afbeelding i de basis van de h e t gaat om h erhaald e lijk sam e n doorl ee fd e methode heeft sterke overeenkomsten met erva ri nge n d ez e erva ri nge n gaan ge pa a rd het proces van eerste taalverwerving de met taal oude rs pra t en onophoudelijk t ege n dinokrokus methode kent vier belangrijke hun kind z e b eno e me n de gevoele ns di e zij beginselen taeschner 1995 ve ronderstelle n bij hun kind w at ze a a n het do e n zijn e nzovo o rt al do e nd e leert ook h e t 148 moe r 1998 4 kind op d e n duur zijn intenties uit t e drukke n afstemming het derde beginsel benadrukt in woord en brun er hee ft di e doorle e fde het belang v a n afstemming van de ta al op d e ervari ng e n fo rrnats ge no e md voorbeelden v a n mo ge lijkh e de n v a n de gespre k spartner al s form a ts uit een bab yleve n zijn h et versc h o nen ee n ges preks pa rt n e r jouw moe d e rta al nie t v a n ee n lui e r h e t ge v e n v a n ee n fl esje e n aa n sp reekt en j e wilt to ch gr aag met h e m of h aar en uitkl e den c ommunic e re n dan zul j e mo eite mo e t e n communi catieve int enti es s pele n niet all ee n do e n om zijn o f h aar ta al te le ren b e h eer s en ee n b e langrijk e rol bij de e e rs te t aa lv er merk j e ec ht er dat j e g espre ksp a rtner jouw werving ma a r ook wanne er e e n twe ed e taal taal spreekt d a n zal j e di e moeite niet m e er ge l ee rd moet worden d a arom wordt in de doen en d e gemakk elijk s te w eg ki e ze n de taa lmethod e van ta eschn e r ge w erkt me t h e t l ee rkrac hte n mogen tijde ns het we rken me t fornla t p ri n cipe routin es v an sa m e n door de dino kroku s m e thod e abs oluut niet laten l ee fd e erv a ri ngen e n hand elin ge n vormen de me rk e n d a t z e d e moe dert aal v a n d e kind e r e n b as i s va n d e m e th od e s pr ek en of b egrijp e n om zo de kind e ren t e d e form a t s zijn gesc hikt gema a kt voor ge mo tive ren hun b es t t e d oe n de tweed e t aal t e bruik in d e kl as om te v o o rko me n da t d e le re n k enne n in ned erla nd vormt dit p ri n ci forma t s saa i e h e rhalinge n van geisol ee rd e p e gee n gro ot probl ee m omda t de l eerkr ac h geb eu rte niss en worde n zijn ze in e e n v e rha al t en d e m e e s te mo ed e rtal e n v a n hun kind e vorm gegoten met een duid elijk e opbouw re n o ok ec ht ni e t kunn e n v ersta a n ook dit he t zijn korte uit h e t le v en gegr e pen geb e ur b eginse l i s mee r een randvoorw aarde voor t e ni sse n di e belan g rijk zijn in d e b ele vings h e t w e rk en me t de me thod e w ereld v an kl e ut er s en di e o m ge z e t zijn in ve rh ale nd e formats ofw e l mini soap o pe ra s moeilijkheidsgraad t e nslott e is e r bij h e t zi e afb eeldi ng 2 tijd en s de l esse n worde n o ntwikke l en van de forma t s twintig in t o taal deze s oap o per a s ges p eeld m e t de h e l e vo or groep r e n 2 geen gebruik ge maa kt van groep kind e ren d e z e l esse n worde n aange s tree fwoord e nlij s te n om ve rvolg en s b ewu s t vuld m e t liedjes o ver d e a vonture n in d e in d e verh al e n op te n e me n d e ge bruikt e taal fo rmats voo rl ees b oe ke n e n allerl e i ande r e in de formats vlo eit lo gi sch voort uit de a ctiviteite n zodoende wordt op ee n manier ve rhaall ijn ook i s er gee n oplop e nde mo e i di e s t erk ve rge lijkbaar i s m et ee rst e taalverw er lijkh eidsg raad in h e t m a t eriaa l aa nge brac ht vin g he t pro c es van inte nties ontwikke l e n in d e ee rste format is ne t zo moeilijk als de d e twee d e taa l gestart ta esc hn e r r9 9 r twinti gs te d e vooruitgan g vindt plaat s in h e t kind en ni e t in h e t ma teriaal doo r h e t affectieve relatie vol gen s h et tw ee d e gr oei e nd e aa ntal aan ge b o de n fo rm a ts n ee mt b eginsel mo e t e r ee n go e d e affec ti ev e re la ti e de woo rd e n sch a t to e h e t kind wordt hie r zijn tu sse n d e l ee rkrac ht e n de kinde re n door in s taat ge s teld ze lf s t ee ds co mpl exe re deze affecti e ve r e l a ti e is ee n voorwaa rd e om uitinge n te b egrijp e n e n te formul e re n deze te kome n t o t intera c tie in d e tw ee de t a al al s situ a ti e i s ook w eer ve rge lijkb aar met de ee n kind d e l ee rkr ac ht a a rdi g vindt e n zi c h eerste taalv e rw erv in gss itu a ti e h e t t a ala a n v e ili g vo elt in de a a nw e zig h e id van d e bod d at bab y s tot zi c h krij ge n k e nt ook l eerkrac ht zal vanuit he t kind z e lf d e b e geen vooraf vas t ge s t e lde opbou w door d e h oe fte ont s taa n om m et de l eerkr ac ht te toe p assin g van dit prin c ip e kunne n de for pra t e n e n h e m o f ha a r hi e rdoo r t e l e r e n ma t s in e lk e v ol gord e wo rde n a an gebode n k ennen in d e kla s mo e t d e lee rkrac ht zovee l e n i s h e t mate ri aa l z ee r gesc hikt vo or gebruik m oge lijk tijd e n s d e g ro e p s inte ractie s d e n a in h e te ro ge n e gro ep en ook kinde r en di e tuurlijk e communi ca tieprin cip es in he t oog hun ee rs te dag o p sc hool doorbr enge n kun houde n zo al s bijvoorb ee ld h et m a ke n v an ne n ge woon me edo e n me t d e format waar oo gc ontac t en corre c t e b eurtwi sse lin ge n dit de kl as op dat moment m ee bezig i s d e prin c ip e i s niet l e tt e rlijk in h et le sm a teriaal format s worde n a ang e vuld m et li e djes hoor op ge no me n het i s eige nlijk m ee r een ra nd s p e l e n pr e nt e nboek en en a ll e rl e i ander e voorw aarde tijd e n s het w e rken met d e t a alac ti v it e it e n din okrokus m e thod e 1998 4 moer 149 hoe ziet een les eruit pla atj es bin g o en din okro ku sbord e n na a r an alo gie va n h et g anze nbo rd e n d e ze e n i ed ere le s b egint met h et s pel e n van een no g veel mee r taalac tiv it e iten zijn tijd e n s h et form a t d e tafe ls en s to e l e n gaa n aan d e ka n t projec t v e rzonn en e n ontwikk eld door d e e n de l ee rkracht ro e pt de kinde r e n bij elk aa r b e trokke n l ee rkrac hte n v e rv ol gens b egint he t v e rha a l d e kind e re n in totaal duurt een l es o n geveer 4 5 minut e n s p ele n a ls g roep du s in koor d e ro llen va n d e h a ndl eidin g sc hrijft vi er din ok rok uslesse n all e p e rso n ages in d e form a ts z e sp ele n p e r wee k voor uit era ard h eeft d e l ee rkrac ht alle m aal hocu s en lotus d e tw ee dino kro d e v rijh e id o m kort er o f lange r b e zi g te zijn kusse n r a t konijn e nzo voo rt ee n a nde re volgo rde t e hant eren o f o nderd e e en fo rma t is ee n co mplee t verhaal dat l e n ni et ac hter e lkaa r te d oe n m aar mee r me es t a l in zijn ge h ee l wo rdt ges p ee ld elk vers pr eid ove r de h ele d ag v e rh aal heeft een duide lijke opb ouw ee n b egin een climax en ee n ge lukkige a fl oop h e t to n eel s p el in d e fo rm ats wijkt a f va n he t d e l ee rkrac ht e n mo ete n h e t script van h e t ge bruike lijk e t on ee l s p el d e kind e re n sp e l e n verh aal uit hun h oofd ke nne n e n zijn sterk a ll e rollen nam elijk m et zijn allen t ege lijk ze ge b onde n aa n d e v o o rgesc hr e ve n te k s ten d e wi ssele n co ns t ant v a n p e rson age na d e th em a s va n d e ve rhale n zijn gek o z e n uit de s pree kbe urt va n h et e ne p ersonage wo rd e n z ij b e l evin gswere ld v an d e k i nd e r en z e gaan h e t a ndere p e rso n age en reage r en o p wat h e t bij vo orb ee ld ove r h et m a ke n va n v rie ndj es eers t e p e r so n age n et h ee ft gez egd o f ged aa n ve rj aa rdag vi ere n h et ruil en van s p eel goe d hi e rm ee wordt voo rkome n d a t ee n kind s t e l en ve r s u s le n e n ni e t kunn e n slap en ba ng l a nge re tij d ni e t ac ti e f b e tro kk e n i s bij h e t zijn v oor w ate r sp e l e n me t vuur omgaan ve rh aal waardoo r de aand acht zo u kunne n m e t hui sdi ere n va kanti e e nzo voort he t ve rsl app e n b ove nd ie n b eleve n d e kinde re n s p ele n va n een fo rmat duurt gemidd e ld ti e n z o d e b e id e k ant en va n ee n di a l oog actief e n tot v ijft ien minute n l ere n ze hi erd oo r va nz e lf rege ls ove r ond e r d a arn a w ordt me t d e h ele gr oep he t li e d a ndere b eurtwi sse lin g d oo r verand ering van gez o n ge n dat ho o rt bij de be tr effe nd e forma t h ou ding en s t em maak t de leerkrac ht duid e h e t li e d hee ft d eze lfd e opb o uw als h e t v e r lijk welk p er so n age wordt ges p eeld tijde ns haa l maa r l aa t d e kinde re n h e t verhaa l op ee n he t s p e le n va n de fo rmat wo rdt geen gebruik a ndere m anie r o pni e u w b e l eve n i e der li ed ge ma akt van r ekwi sie t e n all e situa ties m oe h eeft een ins trume ntale ve r s i e e n ee n versi e ten do o r d e lee rkracht zodanig w o rd en uit m e t za n g al s de kinde re n d e te kste n goed geb eeld d a t he t voo r de lee rlin gen duidelijk i s ke nne n kunn e n zij mee z i nge n m e t d e ins tru wa t er wor dt be doeld o o k zond er tastb a re m ent al e ve rs i e alle kind e re n he bb e n de voor we rp en casse ttes me t li edj es ook mee n aar hui s gekre h et ac te ren tijd e n s de formats is ni e t iet s da t ge n thuis kunn e n ze de avo ntur e n nogm aals e lke l ee rkrac ht zomaar ee n tw ee drie k an b e l even broertj es e n zusj es zijn vaa k ook h e t i s uit er aard o o k ni e t d e be d oeling d a t d e echte ke nn ers l eerkrac ht een ec ht e ac t eursprestati e moet n a h et zin gen ko m t h e t voo rl ees b oek aan l eve r e n h e t gaa t e r voo rna me lijk om d a t d e d e b e urt hi erbij zijn tw ee mo ge lijkhe den l ee rk rac ht d e in de fo rmat besc hr eve n s itua d e l ee rkrac ht k a n h e t ve rh aal gewoo n vert el ti es e n ha n delinge n zo wee t t e s p e l e n d a t d e le n m aa r oo k n aar aanl e idin g van de pl a ten b ete ke ni s van de geb e urte nisse n e n de d aarbij ee n krin ggespre k houd e n w aa rbij alle ki nd e b eh o r ende t aal b egre p e n worden v oorda t re n kunne n meeve rt elle n m en m et de m eth od e kan gaan we rk e n i s we l h e t laatste dee l va n een l es wo rdt ge brui kt enige tra inin g ve r e i s t voo r suppl e m e nta ire ac ti v it eit en dit zij n all e rl ei verwerkin gss p elle tj es di e de kinde r en integratie in het kleutercurriculu m zo v eel mogelijk in s ub groep e n d oe n h et gaa t d a n o m h e t luis t e re n na ar hoors p ele n van d e th em a s die vo orko me n i n de d inok rok u s de forma ts lott os p ell etj es s p elle tj es v ergelijk v e rhale n k o me n s terk o ver ee n me t regulie re ba ar m et b egripp e ntaa l domino s me mory th e ma s in d e ee rste g ro ep e n van h e t basis 150 moer 2998 4 format 1 hocus de dinokroku s blok 1 de leerlingen zitten in een kring op de grond de leerkracht staat een stap buiten de kring de leerkracht wijst op het midden van de kring daar ligt een denkbeeldig ei de leerkracht als verte l ler er was eens een ei de leerkracht verbeeldt het ei met zijn handen het ei van een dinokrokus en in dat ei zat hocus de leerkracht loopt naar het midden van de kring maakt zic h klein en doet alsof hij in dat ei zit pok pok de leerkracht als verteller buiten de kring houdt een hand bij sttt luister het oor en zegt sttt luister de leerlingen doen dezelfde gebaren en herhalen sttt luiste r de leerkracht gaat weer in het midden zitten en wenkt de kinderen bij hem te komen zitten alsof ze allemaal in een ei zitten dan kloppen ze met hun vuist tegen de binnenkant va n eierschaal en roepen pok po k de leerlingen roepen harder pok pok de leerkracht als ve rt eller he wat is dat de leerkracht neemt de hocus positie weer en zegt kraak kraak en steeds harder kraak kraak bij het zeggen daarvan staan ze langzaam op daarbij duwen ze de eierschaal met beide handen van zich af als iedereen rechtop staat stapt de leerkracht als hocus uit het ei en kijkt rond in de nieuwe wereld ze zeggen daarbij ohhh ohhh glimlachend steekt de leerkracht een hand op tot groet hij zeg t als hocus hallo afbee lding 2 voorbeeld uit een format o nderwij s hi e rd oo r i s h et goed mo ge lijk h e t ontwikke lin gsgebi e de n ruim aan bod kom e n prog ramm a aan t e vu llen m et ac ti v it e it e n op plooi uil enburg 1 99 6 e en aa ntal lee r alle ont w ikk e lin gsgebie de n zo al s di e zijn kra chte n h eeft d e ond e rwerp e n in de formats te ru g te vind e n in d e k ernd oel e n b asi so nde r als kaps t ok ge bruikt vo or d e in ric hting van wij s be e rnink le t sch ert 1 993 voor d e th e m a ti sch ond e rwij s waa raa n zij h e t vo lle di gro e p e n r en 2 uit een an a lyse va n d e ge kl eut e rc urri c ulum h ebb e n op ge h an gen in i nhoud v a n d e formats i s ge bl ek en d a t v ee l he t hi e rna vol ge nd e artik el wordt ges ch e t s t 1998 moer 151 hoe e e n v a n de bij het onderzo ek be trokken va n woord en en zij de sonda nks ev e n v eel s cholen met d e dino kro ku s me thod e h ee ft woorden l e ren he t i s opvallend da t de g e werkt controle g roep in h e t tw e ede schoolja a r een groter e vo oruitgang vertoont in klank waarom dinokrokus onder s cheiding maa r d es ond a nks even a ren zij de scor e s van de dinokroku s groep op dit hieronder zal slechts ko rt he t onderzoek onderdeel niet na tw e e j aar buiten de toets worden b eschreve n d a t naar de e ffec ten van situatie rapport eren de leerkra c hten en inter de din okrokus methode wordt gedaan het n e b ege l eide rs van be trokken sc hole n dat de o n de rzoe k b es taa t uit twee delen een effect din o kinderen vee l communicatiever zijn e valuati e en een besc hrijvin g v a n h e t ve rloop gra ag wi lle n pra te n en ac tief de elnemen a an e n de beinvlo e ding van h et taal o ntwik k ri ng g e sprekke n e n a nd e r e activit eiten w aa r k elin gs pro ces pro cese valuatie bij dit l aa t ste bij he t spr e ke n van he t ned erlands een onderd ee l wordt b es tudeerd h oe d e tw ee de b el an grijke ro l s p ee lt in ve rgelijkin g tot w a t t aa l tijd e ns he t werke n m et d e dinokrok us zij gewe nd zijn van ki nde re n uit vo o rgaande m e thod e zi c h ontwikk elt e n v ia w e lk e s tadi a jaren zijn de dino kinderen v eel s praa k zam e r ook wordt gek e k e n na ar de invl oe d van en minde r t e ru gge tro kk en tijde n s de ac ti vi b epaalde ge dra gin ge n van lee rkrac ht en en t e ite n w aa r schijnlijk zijn he t vooral dit soort kind e re n op de ta alontwikke lin g tijden s he t neveneffecten di e de dinokrokus methode zijn w erke n m e t d e m ethod e hie r zu lle n we m eerwa a rd e gev e n anal yse van de int e r actie all e e n in gaan op de e ers tge no emd e effec t tu ss e n de kind er e n in de v rij e sp e l s itu a ti e gaa t evalu a ti e d e z e e ffe cte n hop elijk ond e rbouwen in e en experi me nte le gr oe p wordt d e dino krokus methode inge ze t in a c ht kleute rgro e plaatsbepalin g pen va n sc hol e n m e t ee n hoo g p e r ce nta ge a ll ochton e kind e ren d e jo op w este rwe el afsluit end wi llen we n og e ve n ingaan op he t sc hool zie p 154 i s ee n van d e sc hol e n in v olg e nde e e n va n d e ee rs t e vra ge n die ee n de ze exp e rim e ntele gro ep bij d ez e ex p e ri t ea m zi c h ste lt b e treft h e t we l of niet ki e z e n me nt el e schol e n w erd e n ac ht c ontrolesc holen v oo r ee n me thod e in d e ond e rbou w we rkt gezo c ht waa r de m e thod e n knoop het i n je me n vaa k ont wikk elin gsge ri c ht e n i s me n ore n en laat wa t va n je ho ren even int e n s i ef mees t al wa r s va n m e th od es d e din okrok u s worden gebruikt al s d e me thode in de e xp e me thode i s ni et bij de ervari n gs de ontwik ri m e nte le gro ep in zow el de ex peri me nt e l e ke ling s of pr ogrammagerichte onderw ij svi gro e pen al s de co ntrol egr oe pe n w erde n pe r si es ond e r t e brengen maa r v e rt o ont trekke n groe p vijf kind e re n gese l ec t ee rd bij d e z e van alle drie dit i s in lijn met d e rece nt e kind e re n w erd e en b e ginm etin g afgenomen tr end n aa r integratie coh e n de la ra 19 9 6 n a e en jaar een tus se nm etin g e n twee j aa r in ov e re e n s t emming m e t het ervarings ge later e en eindm eting op alle m ee tmome nten ric ht kle ut er onde rwij s egko laeve rs w e rd ge bruik gemaa kt van d e taalt oe ts alloch van pou c ke 1989 wordt h e t b egin sel v a n tone kinde ren ve rho e v e n v ermee r 1 9 8 6 inte nti es o ntwikk e l e n ge hant eerd op ee n e n woord e nsc hattoe t se n van toe tsen ta alpla n ande r a sp ec t v a n egko h et v rij e kl e ut eri nitia kleu te rs da mhui s sc ho nn en 1 993 in com ti e f lijkt d e di no kroku s m ethod e i e ts minde r bin a ti e m et kort e gespre kke n int e r views m e t aan te s luit e n in d e formats w ordt duid e lijk de kinde re n inmidde ls kunn e n we i ets z eg de s tru ctuur van de l es gev olgd op initi a ti e f ge n ove r d e ee rs t e r esult a t en van de l eerkrac ht d e l ess en zijn ec hte r z o uitn o digend d a t d e kind e r e n gra ag me e do en n a tw ee jaar blijk en d e pres tati es van beid e het form a tsp el i s b o v e ndi e n s l ec ht s ee n gro e p e n op d e to e tse n ni e t veel van e lk a ar te ond erd eel van de m e th o de tijd e ns d e sup ve r s chi llen all een d e uitspraa k van de din o pl e menta ir e a cti vit e ite n i s he t initi a tief v an de kro ku s gro ep is duidelijk b et e r daarbij moe kinde r e n w e l een bela ngrijk uit ga ngspunt zie te n we we l bed e nken dat bij d e din o kro kus hoe zi e t ee n l es e ruit kinder en g een nadruk is ge l egd op he t le ren de dino kroku s m ethod e he e ft programma 152 moer 1998 4 gericht e tre kk e n in di e zin d at uitgegaa n pen rott e rdam h e t proj ec tbur ea u i9 9o wordt van duid elijke id eeen ov er d e o ms ta n l aev e r s f a va n p o u ck e basisbegrippen di g h e d e n waa ro nde r een kind een tw ee de taal van h et e c x o in het jonge kin d fe bru ari o ptimaal l ee rt e n d a t di e oms tandi ghe d en 1 9 89 blz 1 49 155 s y s te m a ti sch gec r eeerd word e n nara in g l verho ev e n twee t a ligh e id d e ontwikk e lingsgeric ht e tre kke n ko m en o ntwikkelt zic h p e r e tnisc h e groe p ve r schil n aar v or e n in h e t fe it d a t de lee rkrac ht vi a d e le nd in dida kti ef 1 9 9 3 no 6 blz 21 2 3 m eth o d e insp el e nd op d e int e resses va n d e pe ls t ma rokkaa n se kle u ters e n hun culturele kind ere n he t materiaal e n de ac tivite it e n kap itaa l opvoeden en le ren in h e t gez in e n op aa ndr aagt di e he t m ees t gesc hikt w o rde n sch oo l a ms te rda m swe ts ze itlin ger r 99r geac ht m aar daa rbinn en i s de inbre ng van d e pl ooij f x n uil e nburg h e t eur o p ese kind er en esse nti eel din o kro ku s proj ec t e e n inn ovatief tvt2 pro gra mma in kle ut e rklasse n in f sp lie tho ff s am e nvatt e nd niet de di nokrok us me th o d e re d nt2 in de onderbo u w van h et bas iso n de r wo rdt t aal o nde rwij s geb o d en da t a ansluit bij wijs s h ertoge nbo sc h kpc 1 996 de b e l evin gswe r e ld va n kind e re n op ee n t aeschne r t a devel op m enta l psy cho lingu ist ic s p ee l se kl e ut er e i ge n m a nier w ordt een app roach to second la ng u age teach ing no rwo od t aal o ntwikk e lingsni vea u b ewerks t elli g d da t nj abl ex r99 r m in s t e n s z o goe d is a l s wa nn ee r me n t aesc hn er t teaching a foreign l ang u age w itti d e ge bruike lijk e m ee r sc h oolse me th o de n fo rmat a psych oli ng uistic model for k inde rga rtens gebruikt and pri nia ry sch ools n og te ve rsc hijn e n taesc hn er t j ni as f x pl oo ij j arz am en literatuu r di f e txe b errria europea n projec tfo r teaching a seco n d la ng uage to sch i ldre n between 3 a nd 7 b eernink r j l e tsc he rt re d ha nd reiki ng years bru ssels pr oj ectplan gr a nt ed fin an cial b ij de kerndoelen basisonderwijs en sch e de slo s upp o rt by the ec lin g u aprog ram 1992 1993 ve rh oeven l a ve rm ee r taa ltoe ts alloch b o o gaa rd m r damhui s k de gl opp e r tone kin deren tilburg zwij ssen 1 9 86 h van de n b e rgh de nederlandse taa lvaa rdig heid van a lloch to ne en ned erlan dse kleu te rs pei li ng va n de taa lvaardigh e i d i n het nede rlan ds van suri naa m se a ntilliaa nse marokkaanse tu rkse en nederlan dse lee rli ngen aan het e inde van de k le u terperiode sv o reek s am s te rd a m li sse swe t s z eitlin ger i99o brun er j from communi cati o n to lan guage a p sychologi ca l p ersp ec tine in cogn i tio n 197 5 n o 3 blz 225 287 cohen de l ara h d rie op vattin gen ove r o nde rwij s aa n j o n ge kind ere n e e n h ei lloz e ric htinge ns trijd in f spli e thoff re d nt2 i n de onderbouw van het basisonde rwijs s h ertoge nb osc h kpc 1 996 damhuis r r s c hon ne n taa lp lan kleuters toe tsen hand le iding groep 1 han dle id ing groep 2 toetsen ri i p2 3 resul ta tenb la d en ro t t erda m h e t proj ec tbure au 1993 kleef m van knoop he t in je o ren ne d erlandse taa l voo r kleute rs in mee rta lige g roepen rotte r dam h e t projec tbur ea u 1988 kl ee f m v an m bo ers laat wa t va n je horen ned erla n dse taa l voo r kl e ute rs i n ni eerta lige groe 1998 4 moer 153