De honderd talen van kinderen

recensi e stichting pedagogiekontwikke li ng voor het jonge kind een lijst met nuttige adressen en niet het minst belangrijk vele foto s en tekeningen in zowel kleur al s zwartwit op herman giesbers het belang van deze afbeeldingen kom ik nog terug de honderd talen va n het reggio systeem kinderen in zijn voorwoord p t s vat howard gard ner het reggio systeem samen als een ver zameling centra voor jonge kinderen waa ri n de intellec tuele emotionele sociale e n more carolyn edwards lell a gandini george l e mogelijkheden van e lk kind zorgvuldig forman reda ctie de h o nd e rd tal en van kind e gekoesterd en begeleid worden het belang ren de reggio emilia b e nad eri ng bij de educatie rijkst e leermiddel daarbij i s het met elkaar van j o nge kind e ren utrec ht uitgev e rij swp w e rken aan langdu ri ge interess ante proj e cten 1 99 8 336 blz isbn 90 666 5 206 3 f84 50 in e en mooie gezond e en liefdevolle omge ving momente el zijn er drie e ndertig van zulke centra in reggio emi lia dertien voor d e manier waarop gewe rkt wordt m et kinde 0 tot 3 jarigen en twintig voor 3 tot 6 jarigen ren v a n o tot 6 jaar in d e kind e r ce ntra v a n in gardners sam e nvatte nd e omschrijving r eggio emilia een s tad van zo n 1 3o oo0 wordt al een aantal zeer belangrijke elemen inwoners in noord italie heeft inmiddels ten van de werkwijze in de ze kindercentra ee n w e r e ldwijde bekendheid v e rwo rven g enoemd zoal s de a andacht voor de totale in h et voorja a r van 199 8 kon ook ne der ontwikk eling van kinder e n he t samen w er land op uitge breidere sc haal kennis maken ken a an proje c t e n e n het pedagogische belang met deze benade ri ng to e n van 21 februari tot van e en mooie go ed e omgeving maar er is z9 ap ri l in het stedelijk museum am ste rdam m ee r in reggio emila dat p ri kk elt tot belang d e tentoonst elling de k ind e ren van r egg io s telling e n nadenk en emilia te zie n was een specia al voor ned er land sameng estelde versie van een te ntoon de rol van volwassene n ste ll ing di e onder de naam th e hundred languages of childre n de laatste vijftien jaar de het e erst e kinderc entrum werd vlak na de w er eld i s rondgegaan twe ed e wereldoorlog opge ric ht door ouders door deze t entoonst elling was er ook ruim en tot op de dag van vandaag zijn en worden aandacht voor reggio emilia in de media zie ouders inhoudelijk en be s tuurlijk intensief ond e r ande re vrij ned erland 1998 e n boven b e trokk en bij de kinderc e ntra in hoofdstuk 4 dien kwam t ege lijke rtijd het eerste boek in wordt in e en interview met de huidige dir ec he t nede rlands over de reggio emilia bena teur van de centra sergio spaggia ri uitg e deri ng ter beschikking de honde rd talen van breid ingegaan op dit community base d manage kinderen ment verder is opvallend aan d e uitgangspunte n de h o nderd talen v an kind e ren is een bewerkte in reggio emilia dat ouders le idsters peda vertaling van e en van oorsprong ameri k a anse gogen en kunstenaars samen werken zek e r uitgave uit 1993 die op zijn beurt weer voor de rol van speciaal aangestelde pedagogen en e en groot gedeelte gebas e erd i s op in het van kunstenaars hi erin is ni e uw en ook zo italiaans gehouden interviews het boek telt onbekend voor n e derlandse en ame ri kaan ruim 30o bladzijden m e t twintig bijdragen se lezer s dat de v e rtalers terecht beslot en artikelen en inte rv iews een verantwoording hebben de italiaanse aanduidingen voor deze van de ve rtaling en bewerking door de neder functies respectievelijk pedag ogis ta en ateli e landse e indredactie medewerkers van de rista onvertaald te laten 1999 3 moer 199 in d e hoofdstukken 6 en 7 kom e n ook w e er zeker de honderd is er wijl in de vorm van uitgebreide inte rviews de rol het kin d van pedagogis ta en a telieris ta uitgebre id aan de bestaat uit honderd ord e het kind heeft honderd talen geen kunstopleiding honderd handen honderd gedachte n voor d e geinter esseerde buit enstaander ont honderd manieren van denken s taat in e e rs te in stanti e wel e ens de indruk dat van spelen van spreken de kindercentra van reggio emilia kunst honderd altijd weer honderd opleidingen zijn p 33 maar een dergelijke manieren van luisteren benaming gaat v oorbij aan w a ar het ei ge nlijk verwonderen en liefhebben om dr aa it jon ge kind e r e n op vele rle i manie honderd vreugde n r e n uitdrukking laten gev e n a an hun ide e en om te zingen e moties inzichten fantasi ee n e n waarnemin en te begrijpen honderd werelden gen kinderen communi cere n niet alleen in om te ontdekken taal o ve r hun id ee en maa r zijn ook in s taat honderd werelden via g rafi sc h e talen en vis u e l e midd e len goed om te verzinnen of soms wellicht b e ter uitdrukking te geven honderd werelden aan hun waarn emingen waa rmee z e hun om te dromen we reld a a n het v e rkenn en zijn dit i s ook de iet kind heeft a c ht e rgrond van de enge l se tit e l van de honderd tale n t e ntoonstelling e n van het bo e k de h ond e rd en nog honderd honderd honderd meer tale n va n kind e ren maar ze pakken er negenennegentig af de school en de samenlevin g werken in projecten scheiden het hoofd van het lichaam zij zeggen tegen het kind dat hij zonder handen moet denken in de opvattin gen van re ggio emilia past zonder hoofd moet handele n ook dat de honderd tal e n v a n kind eren moet luisteren ei niet praten b es t aans re cht h e bben naa r voren kom e n in moet begrijpen zonder vreugde het s amen werke n aan project e n d e s t a rt de alleen niet pasen en kerstmis verdere ontwikkeling en de afloop v a n zulk e mag liefhebben en verwonderen proj ec ten komt vanuit ve rsc hillend e inval s ze zeggen tegen het kind ho ek e n a an d e ord e in de hoofdstukke n i o ik gcel je dc al ontdekte wereld r i 13 e n 17 en van de honderd bel a ngrijk hierbij i s dat de th e matiek van pakken ze er negenennegentig al deze proj ec te n uit de kinde ren z elf naar ze zeggen tegen het kind vore n komt dit impli c e e rt onderm eer dat dat werk en spel de kind e ren in groepen onderzo ek do e n realiteit en fantasie n a ar dat wat hun op een b epaald moment wetenschap en verbeelding hemel en aard e bezighoudt en ni e t d a t z e bezig zijn m et verstand en droom mee r of mind e r ex otisc h e o nderw erp en die dingen zij n volwasse nen aandra ge n in de h o nd erd talen die niet bij elkaar horen van k inde re n vinden w e zo voorbeelden v a n hoe groep e n kinderen d e s upermarkt ver e n jus vertellen ze liet kind kenn e n ma a r ook ho e s en 6 jarigen dat de honderd er niet is lan gdurig e n o p onve rwacht in ge wikk e lde liet kind zegt wijz e bezig zijn met dinosaurusse n met zeker ie hond erd is e r we l met e n en het l evensgroot c onstru e r e n van e en t y rannosaurus rex bijvoorbeeld hoofd loris malaguzz i stuk i t uit de honderd talen van kinderen 200 moer 1999 3 documentati e fend de iconische anorex ia in de pedagogi sche cultuur noemt opva llend in de werkwijze van reggio emi lia i s de pri ncipiele we derkerigh e id waa rn ie e achtergronde n de volwass e nen met de kind e ren werk en in het boek wordt meermalen de m e tafoor van de filo s ofie en de praktijk van de kinderce n het toegooien van e e n bal gebruikt net zoals tra in reggio emilia zoals die de afgelopen bij ee n balspe l de volwass ene de bal terug dertig ja a r gegroeid i s en zoals die nog s te e ds g ooit en h e t kind uitdaagt tot reacti e e n in ontwikkeling is i s onlo s mak elijk verbon ontwikkeling zo worden id e een v a n kinde den me t lo ris mal a guzzi hij was al s jon ge ren opgevangen en vervolgens in voort onderwijzer betrokken bij het ee r s te kinde r durende intera cti e met d e kind e re n e n in de centrum in de jar e n v e ertig e n hij i s tot zijn int e rac ti e van d e kinde re n ond e rling ge bruikt dood in 1 994 ve rbond e n ge blev e n aan h et om v erde r te w erk e n aan di e ide e en zo reggio s y s tee m in ho ofds tuk 3 p 43 110 worden kinderen uitgedaagd e erste waa r komt hij uitg ebre id aan het woord in een nemin gen ee rs t e k e nnis v e rder uit te di e p e n inte rv iew me t lella g a ndini talrijke belang en v erd e r op ve rkennin g te ga a n in de w e re ld rijke ond e rw e rp e n komen hie r a an de orde om hen he e n de g e sc hie d e nis van de kind e rc entra d e inspi deze verdi e ping va n kennis ge beurt zoal s al rati ebronn e n zoal s filo sofe n en pedag o ge n ge zegd op v e le rl e i manie r e n door int e ractie idee e n ov e r de kindertijd en ov e r h et dil em me t elkaa r in kle ine gro epj es door int era ctie ma tu ss en l e r en e n l esge v e n d e rol e n de ta ak me t volwassen e n ma a r ook door id eee n van d e div e rs e b ege l e ide rs in ee n kind erce n vorm te geve n in te keningen affiches kl e in e trum e n d e v e rhouding van r eggio emilia en grote bouwwerken in het w e rk e n m e t ten opzi c hte van th eoretici a ls pi aget vygots kl e i of pi e p sc huim et ce t e ra ki e n ande re n d ez e w ed e rke ri gh eid e n het pro ces van i nte ractie e n stimulan s tu sse n volwasse nen en wat kunnen we leren kinderen v e re is t volgen s de werkers in reg gio emilia ve el aand ac ht voor he t va s tleggen reggio enulia tr ekt a l lan g de aand ac ht v an waarmee de kinde r en be zi g zijn d e buit e n it ali e niet all ee n in n ed erl a nd m aa r b egel e ider s make n b andopnam es v a n d e inte r vooral o ok in de v e re ni gde sta t e n deel 4 ac ti e tu sse n kind e ren tijd e ns hun activit e it en d e hoo fds tukk e n 1 2 1 7 b es t a at uit bijdrage n er worden vid eo opname s en fotoreporta g e s vanuit am eri kaans p e rspe c ti e f e n ik denk dat g e m aakt e n d e re s ulta t en o f c it a te n d aa ruit d e ze hoofdstukken z e k er ook int e ressant zul worde n ve rvolge ns wee r gebruikt in d e b ege l en zijn voor n e d e rl a ndse l e z e r s omd at zij l ei ding e n d e gesprekken m e t de kindere n ee n b ee ld ge v e n v a n wat e r komt kijken bij w a nneer h e t gaat om de vra ag hoe v e rd e r te het ove rdragen va n d e reggio ide ee n n aa r g aan met een b e pa ald proj ect een andere cultuur in hoofds tuk 1 3 bijvo o r omge ke e rd zi e n kind e ren zo d a t hun bij be e ld wo rdt nau wge ze t ve rs la g geda a n van drage n van w e lk e a a rd d a n ook seri e u s hoe h e t oor s pronke lijke it alia a nse proj ec t ge nomen word e n dat h e t e r toe do e t wat je sta d in de reg e n v e ra nderde in stad in de maakt of zegt s n e euw aan e en s chool in amhe r s t ma ssa chu se tts dat i s ook de re den dat d e honderd tale n van z e ke r zo prikk el e nd i s e cht e r wat r e b ecca kindere n rijk elijk voorzien is van b ee ldmateri new in hoofdstuk 12 concludee rt d e vi si e aal in c lusief vo lle dig e stap voor s tap foto en pra ktijk van reggio emilia biedt h ee l wat r e port a ge s waaruit duid e lijk naar vore n komt s tof tot n ad enke n en daartoe be hoort niet op h oe ee n kind of ee n groepje kind e re n b e zi g is de l a ats t e pl aat s h e t fe it d a t sommige din gen m e t het kl e i e n van een paard of h e t bouwen die ons eri n aantre kken t ege n s trijdig zijn me t van e e n ruimtesc hip p 142 23 1 de honderd wat wij in ame ri kaans e s c holen propagere n tale n van kin dere n biedt zo op eige n wijz e een p 2 80 zulke din ge n zijn bijvoorbeeld het te genwicht a an wat spaggia ri op p 1 49 tref ruimte du rve n ge ven aan c onflicte n tuss en 1999 3 moer 201 kinderen vanuit de gedachte dat kinderen meestal heel goed in staat zijn conflicten zelf op te lossen en daar leermomenten uit te halen of de p ri ncipiele nadruk di e gelegd wordt op het werken en l e ren in groepjes in reggio emili a v e rwoord in lo chi siamo de ik die wij zijn ik denk dat dit net zo geldt voor de n e derlandse praktijk waari n eerder minder dan meer ruimt e lijkt te kome n vo o r zak e n al s het organisere n van wed e rkerige leer e n int e ra ctieprocess en op grond van echte inte resses van kinder e n of voor het ru imte ge v e n aan de honderd talen van kinderen om m aa r niet te spre k e n van iets als community ba se d manage m e nt en ook in ne derland ev en als in de vere ni gde staten lijkt i n toe nem en de mat e het bedrijfsleven model te staan voor o nderwijs in te genstelling tot d e praktijk van r e ggio emili a w a ar het uitge breide gezin al s model e n me tafoor ge zi e n wo rdt p 35 38 tot slo t de h o nde rd talen van kind e ren i s een o mvan g rijk bo e k geword e n maar h e t i s niet zo maar omvan grijk h e t is ook een rijk boek in t e kst en in beeld en bovendien rijk in die zin dat h e t veel stof tot nadenke n biedt en p ri kk e lt tot herlez e n h et i s ook ge en gemakkelijk bo ek met kant e n klare r ec epten of met idee en die zomaar van de ene op de andere situatie overgeplant kunnen worden de h o n d e rd talen van kindere n i s eerst en vooral ee n bas is boe k voor le raren en tea ms die op en staa n v oor dez e manier van werk en me t kind eren en die daarv oor verd ere ideeen voor hun eigen praktijk wi ll en ontwikkelen en w a t mij betreft niet a ll ee n met het oog op jon ge kinderen h e t belang van het boek kan ik verder a lleen nog maar onde rstrepen met e en b e roep op e en cli c he d e h o nderd tale n van kind eren i s v e rpli ch te ko st voor beleid s makers en voor i e d er ander die zi ch beroep sm a tig met ond e r wijs bezighoudt 202 moer 1999 3