De ideologie van het stripverhaal

de ideologie van het strip verhaal op s t r i p v e r h a l e n z i j n e r t o t nu toe d r i e soorten van r e a c t i e s geweest de eerste soort zou i k d i e van de verontruste ouders w i l l e n noemen in het verleden hebben h e e l wat welmenende mensen vermanend hun v i n g e r tegenover de s t r i p opgestoken onderwijzers vonden dat wie s t r i p s l a s 1 1 t e l u i zou worden om nog e c h t e boeken t e l e z e n g e e s t e l i j k en oneer den dat d i e prentjesverhalen afstompend en z e l f s o n z e d e l i j k waren die periode i s nu geloof i k ongeveer v o o r b i j de meeste ouders van nu hebben z e l f i n hun jeugd s t r i p s gelezen en z i j vinden z i c h z e l f natuur l i j k helemaal n i e t afgestompt de tweede soort van r e a c t i e op s t r i p v e r h a l e n i s d i e van de zogenaamde ruimdenkende ouders z i j vinden dat kinderen maar moeten l e z e n wat ze graag l e z e n en dat ouders n i e t aldoor moeten verbieden waarom zou j e iemandsleesplezier bederven s t r i p s lezen i s t e n s l o t t e ook l e z e n e i g e n l i j k vinden d i e ouders z e l f d e beeldverhalen ook best spannend of ontspannend hoeveel vaders z i t t e n n i e t met rode o o r t j e s de rode ridder t e l e z e n vddr z o o n l i e f z e l f aan de beurt komt d e r g e l i j k e ou ders z i e n i n de s t r i p op de eerste p l a a t s amusement en zoals het n i e t i n hun gedachten opkomt de tv knop om t e draaien wanneer e r een ontspan ningsprogramma op de buis komt denken ze er ook n i e t aan om hun k i n deren suske en wiske t e verbieden de derde soort van r e a c t i e op s t r i p s zou i k d i e van de k r i t i s c h e ouders w i l l e n noemen tegen het s t r i p v e r h a a l a l s zodanig hebben d i e ouders weinig ze beschouwen het a l s een medium onder de v e l e andere som migen z u l l e n het z e l f s eens z i j n met de stripminnaars d i e het beeld v e r h a a l de negende kunst noemen nu i s n i e t i e d e r s c h i l d e r i j een kunststuk en zo z a l ook n i e t iedere s t r i p een meesterwerk z i j n dit soort ouders vinden dat j e de s t r i p v o o r a l serieus moet nemen en dat brengt ondermeer mee dat j e e r ook k r i t i s c h tegen aan k i j k t een t p r e t t i g gevolg van z o n k r i t i s c h e k i j k i s dat j e op goede gronden een keuze kunt maken u i t het enorme aanbod dat op de stripmarkt bestaat 3 welke c r i t e r i a kun j e d a a r b i j hanteren dat i s een vraag d i e i k i n d i t stuk zou w i l l e n beantwoorden van de term i d e o l o g i e bestaan t i e n t a l l e n d e f i n i t i e s d u i d e l i j k i s dat h i j wat t e maken h e e f t met ideeen de meesten van ons denken dat z i j wel h e e l eigen en p e r s o o n l i j k e ideeen hebben n a t u u r l i j k i s dat n i e t zo wij a l l e n hebben voor het g r o o t s t e gedeelte de ideeen van groepen mensen met wie w i j het meest omgaan w i j hebben de opvattingen d i e ons i n onze s i t u a t i e het best uitkomen ik geef een voorbeeld een l e r a a r o f l e r a r e s z a l doorgaans vinden dat de l e e r l i n g e n k r i t i s c h moeten z i j n maar ze z a l meestal n i e t vinden dat ze zo k r i t i s c h moeten z i j n dat ze haar eigen vak o f de h e l e s c h o o l i n vraag gaan s t e l l e n haar ideeen over een k r i t i s c h e houding z i j n dus bepaald door de s i t u a t i e waarin ze staat heel wat mensen z i j n z i c h van d i t v e r s c h i j n s e l n i e t bewust en i n dat onbewuste z i t j u i s t het g e v a a r l i j k e van i d e o l o g i e misschien kan j e i d e o l o g i e a l s v o l g t omschrijven i d e o l o g i e i s het geheel van ideeen dat een bepaalde groep mensen h e e f t onder i n v l o e d van de r o l d i e z i j i n de maatschappij s p e l e n een geheel van ideeen dat zonder dat z i j het beseffen een d e e l van hun houdingen en handelingen b e p a a l t w t h e e f t dat a l l e s nu t e maken met s t r i p v e r h a l e n op d i e vraag zou i k w i l l e n antwoorden j a l l e s ook de personages u i t s t r i p s s c h i j n e n i n hun gedragingen door de i d e o l o g i e bepaald t e z i j n misschien z e l f s meer dan gewone mensen dat komt omdat een s t r i p t e k e n a a r zoekt naar types d i e gemakkelijk herkenbaar z i j n z i j z i j n minder s p e c i a a l minder apart dan gewone i n d i v i d u e n sociologen noemen d e r g e l i j k e types stereo types zulke stereotypes beantwoorden aan een s t r i k t bepaald patroon z i j v a l l e n zelden o f n o o i t u i t hun r o l een h e l d i s a l t i j d h e l d een schurk b l i j f t een schurk het gebruik van d e r g e l i j k e stereotypes i s n i e t zonder gevaar waarom de meeste l e z e r s z i j n s t e r k geneigd om z i c h met de sympathieke figuur u i t het s t r i p v e r h a a l t e vereenzelvigen d i t i s denk i k een van de hoofdredenen waarom d e r g e l i j k e verhalen zoveel succes hebben door z i c h met de h e l d t e i d e n t i f i c e r e n beleven de l e z e r s immers de geweldig s t e avonturen zonder daarvoor u i t hun l u i e s t o e l t e moeten komen de s t r i p s c e n a r i s t e n zorgen e r n a t u u r l i j k voor dat de l e z e r n i e t bedro gen uitkomt i n z i j n mee leven daarom z i j n de meeste verhalen ook zo 4 cliche achtig het schema z i e t er telkens a l s v o l g t u i t een bepaal de orde wordt v e r s t o o r d de h e l d k r i j g t de opdracht de orde t e h e r s t e l l e n h i j k r i j g t het aan de stok met de ordeverstoorders op het e i n d z i j n de schurken verslagen en de orde i s h e r s t e l d u z a l het met mij eens z i j n dat een d e r g e l i j k soort van verhalen e i g e n l i j k a l l e s behalve r e a l i s t i s c h i s in de eerste p l a a t s z i j n de moei l i j k h e d e n waarmee w i j i n het gewone leven a f t e rekenen hebben van h e e l andere aard dan d i e van de s t r i p h e l d e n aan ons wordt n o o i t gevraagd om de gestolen juwelen van de h e r t o g i n terug t e brengen w i j r e i z e n ook n o o i t door de t i j d en a l s w i j een echte schurk zouden tegenkomen zou den w i j gauw een straathoek omslaan onze problemen z i j n van meer per s o o n l i j k e aard door onze afkomst o f ons k a r a k t e r of door omstandig heden slagen w i j n i e t a l t i j d helemaal i n ons leven zulke s o c i a l e psychologische of andere problemen heeft een s t r i p h e l d b l i j k b a a r n o o i t van de meeste helden komen w i j n o o i t hun afkomst t e weten een beroeps leven hebben w i j nauwelijks nero heeft op z i j n voordeur dagbladver s c h i j n s e l staan k u i f j e zag j e i n de eerste albums nog wel eens een s t u k j e voor de krant maken nu l e e f t h i j b l i j k b a a r van z i j n renten s t r i p f i g u r e n hebben ook van i n n e r l i j k e problemen weinig l a s t t w i j f e l s o f angsten hebben z i j zelden passies z i j n hun gewoonlijk vreemd in het w e r k e l i j k leven zouden strippersonages h e e l wereldvreemde f i g u r e n z i j n weinig i n t e r e s s a n t i n e l k geval om mee om t e gaan het k a r a k t e r van een s t r i p f i g u u r i s net zo dun a l s het papier waarop h i j gedrukt s t a a t diepere gevoelens o f overtuigingen dienen we b i j hem n i e t t e zoe ken wie i e t s meer over het w e r k e l i j k e leven w i l weten of over de ma n i e t waarop j e j e problemen moet aanpakken kan n i e t t e r e c h t b i j een strip het gevaar i s dat sommige l e z e r s dat wel zouden gaan doen z i j kunnen dan hun eigen leven a l s een s t r i p v e r h a a l gaan beleven daarin z u l l e n z i j z e l f vanzelfsprekend a l t i j d de mooie r o l k r i j g e n t e r w i j l de anderen de s c h u r k e r o l l e n voor hun rekening moeten nemen ik meen dat v o o r a l kinderen gevoelig z i j n voor z o n vereenvoudiging van het leven over het algemeen z i j n z i j t e weinig met de r e a l i t e i t i n b o t s i n g ge weest om hun wensen n i e t voor w e r k e l i j k h e i d t e nemen ik denk dat de verwrongen w e r k e l i j k h e i d d i e v e l e s t r i p s tekenfilms en avonturenver halen tonen e i g e n l i j k n i e t z o n b i j s t e r goede voorbereiding op het echte leven i s betekent d i t nu dat w i j de s t r i p de deur u i t moeten 5 gooien natuurlijk niet j e kan u i t s t r i p s ook h e e l wat l e r e n over de r e a l t i t e i t h i s t o r i s c h e s t r i p s l e r e n ons misschien meer over het verleden dan v e l e g e s c h i e d e n i s l e s s e n een exotische s t r i p kan een v e r r e r e i s vervangen maar misschien moeten w i j e r wel voor zorgen dat kinderen verhalen i n handen k r i j g e n d i e zo d i c h t mogelijk a a n s l u i t e n b i j hun w e r k e l i j k e l e v e n s s i t u a t i e en waarin de f i g u r e n n i e t te schematisch z i j n voorgesteld wij kunnen ook andere s t r i p s met k i n deren bespreken en hen l a t e n ontdekken wat e r zo stereotyp i s aan de f i g u r e n en de s i t u a t i e s vooral moeten w i j proberen hen d u i d e l i j k t e maken dat een s t r i p f i g u u r geen mens van vlees en bloed i s maar een papieren h e l d een f i c t i e waarmee j e j e v o o r a l n i e t moet vereenzel vigen de manier waarop dat gebeurt i s e r g b e l a n g r i j k wij moeten n i e t w i j s n e u z i g de helden van de kinderen aanvallen eerder moeten we hen door goed gekozen vragen z e l f l a t e n b e s l u i t e n dat d i e s t r i p h e l d e n e i g e n l i j k toch maar w e i n i g met het leven van e l k e dag t e doen hebben op d i e manier z u l l e n we misschien ook n i e t zo gauw fotoromans ver p l e e g s t e r s verhalen en knokavonturen gaan l e z e n want voor d i e genres geldt natuurlijk hetzelfde wat i k van het door de weekse s t r i p v e r h a a l heb gezegd in de s t r i p v i n d j e n i e t a l l e e n de stereotypes van de h e l d en de schurk maar ook v e l e andere stereotypesdie i n onze maatschappij leven ik bespreek e r d r i e van het stereotypy van de vrouw het stereotye van de vreemdeling en het stereotype van de macht de vrouw en haar v o o r s t e l l i n g i s een eerste stereotype het i s geen t o e v a l dat de meeste s t r i p h e l d e n mannen z i j n i n onze maatschappij l e e f t immers h e t vooroordeel dat vrouwen a l t i j d een tweederangsrol moe t e n spelen wanneer dan t o c h vrouwen i n het v e r h a a l voorkomen spelen z i j h e e l d i k w i j l s een r o l d i e hen degradeert een e e r s t e type van vrouwen dat i n s t r i p s w e l i g t i e r t i s dat van h e t man wijf bekende voorbeelden z i j n madame pheip u i t de avonturen van nero en de operazangeres bianca c a s t a f i o r e u i t de avonturen van k u i f je d i e twee dames worden doorlopend r i d i c u u l voorgesteld de e e r s t e s t a p t met p i j p en deegrol door h e t v e r h a a l de tweede jaagt iedereen de s t u i p e n op h e t l i j f door t e pas en t e onpas o p e r a a r i a s aan t e hef fen door d e r g e l i j k e vrouwen t e l a t e n optreden v e r s t e r k j e n a t u u r l i j k de mannelijke vooroordelen d i e over vrouwen bestaan een vrouw d i e 6 z e l f s t a n d i g probeert op t e treden moet b l i j k b a a r b e l a c h e l i j k genaakt worden een mooie u i t z o n d e r i n g op d i e r e g e l v i n d i k wel de v r o u w e l i j k e hoofdfiguur u i t de denkende krijgsman van markus die kan even goed t haar mannetje staan a l s haar mannelijke c o l l e g a s zonder daarom een komische f i g u u r t e worden een tweede type van vrouwen dat vaak i n s t r i p s voorkomt i s dat van de seksbom ik denk b i j v o o r b e e l d aan de vrouwefiguren u i t de rode ridder in v e l e oudere s t r i p s kwamen nauwelijks vrouwen voor wanneer ze toch getekend werden mochten de v r o u w e l i j k e vormen n i e t t e n a d r u k k e l i j k naar voren komen in 1954 werd door de amerikaanse s t r i p u i t g e v e r i j e n z e l f s een soort code aangenomen waarin ondermeer bepaald werd dat de vrouwelijke g e s t a l t e n op r e a l i s t i s c h e w i j z e voorgesteld moeten worden zonder op een o f andere w i j z e de t y p i s c h e lichaamskenmerken te overdrij ven een s o o r t g e l i j k a r t i k e l over de mannelijke lichaamsvormen kwam n i e t voor in europa bestond op d i t v l a k v e e l zelfcensuur b i j u i t g e verijen de k e r k e l i j k e overheden h i e l d e n een oogje i n het z e i l vrou wen waren gewoon taboe a l s ze meer dan f i g u r a n t e n waren het was on denkbaar dat een h e l d v e r l i e f d werd a l l e e n een aseksueel wezen a l s tante sidonie had h i e r een kans in de j a r e n 60 i s de k e r k e l i j k e cen suur v e r s l a p t en de tekenaars hebben h i e r v a n g e p r o f i t e e r d om hun schade i n t e halen ik denk b i j v o o r b e e l d aan de verhalen van a l e x jacques m a r t i n d i e vroeger toonbeelden van zedigheid waren en waarin men nu a l eens min o f meer ontklede meisjes z i e t rondlopen het l o s l a t e n van morele bezwaren h e e f t echter ook enige minder p r e t t i g e gevolgen gehad e r kwamen t e k e n s t r i p s voor volwassenen i n de handel waarin de vrouw u i t s l u i t e n d a l s seksobject werd voorgesteld sommige daarvan bestaan u i t een opeenvolging van s a d i s t i s c h e scenes dergelijke verhalen doen de emancipatie van de vrouw zeker geen goed minder op v a l l e n d maar daarom n i e t minder s c h a d e l i j k z i j n d i e verhalen waarin a l leen maar adembenemend mooie vrouwen optreden ik denk h i e r opnieuw aan de indrukwekkende rondingen d i e a l t i j d weer de weg van de rode ridder kruisen f misschien kan j e aan z o n voorbeeld wel d u i d e l i j k maken hoe i d e o l o g i e werkt ik geloof n i e t dat k a r e i biddeloo de tegenwoordige tekenaar van de rode ridder het expres erop aanlegt vrouwen i n een vernederende r o l te drukken eerder denk i k dat ook h i j het s l a c h t o f f e r i s van een t y 7 pische mannenideologie d i e v i n d t dat een vrouw geen eigen p e r s o o n l i j k h e i d h e e f t en a l l e e n behaagziek voor mannenogen mag rondwiegen de v o o r s t e l l i n g van de vrouwen i n de rode ridder i s dus de neerslag van een grotendeels onbewuste wens het seksisme gaat trouwens i n beide richtingen w ar de vrouwen a l l e e n f r a a i e decorstukken mogen z i j n daar moeten de mannen stoere krachtpatsers z i j n mannen mogen i n s t r i p v e r h a l e n n o o i t hun gevoelens u i t e n z i j z i j n de sterke schouders waarop de vrouwen u i t h u i l e n i n de avonturen van jommeke getekend door j e f n i j s z i j n b i j z o n d e r krasse s t a a l t j e s van d e r g e l i j k e r o l patronen t e vinden meisjes z i j n d a a r i n a l t i j d flauw en bang jon gens k r a n i g en moedig i n het verhaal de supervrouw v o e l t jommekes moeder z i c h n i e t g e l u k k i g tussen haar potten en pannen dan z i j de p i l l e n van p r o f e s s o r g o b e l i j n wordt z i j zo s t e r k en v e r s t a n d i g dat ze een s u c c e s r i j k e vrouw i n zaken sport en p o l i t i e k wordt op het eind komt z i j t o t het i n z i c h t dat d i t a l l e m a a l n i e t s voor vrouwen i s teofiel ik z a l maar terug de vaat w a s s e n z i j n haar l a a t s t e woorden opnieuw kan onze r e a c t i e op d e r g e l i j k e s t r i p v e r h a l e n dubbel z i j n wij kunnen proberen s t r i p s t e kopen d i e minder aan seksuele r o l l e n vast houden en w i j kunnen onze eigen kinderen o f de kinderen d i e w i j opvoe den w i j z e n op de e e n z i j d i g mannelijk k i j k d i e i n deze s t r i p s t o t u i t i n g komt jammer i s dat e r nog nauwelijks tekenaressen z i j n d i e s p e c i f i e k e vrouwenstrips maken de p l a t e n van bretecher z i j n voor een volwassen p u b l i e k bedoeld een tweede b e l a n g r i j k stereotype dat i n onze maatschappij l e e f t i s dat van de vreemdeling i n s t r i p s t r e f f e n we naast seksisme ook racisme aan dat kan soms extreme vormen aannemen de eerste albums van buck danny waren op de japanse en koreaanse o o r l o g geinspireerd in d i e a l bums z i j n a l l e mensen met een gele h u i d s k l e u r zonder u i t z o n d e r i n g hate l i j k sluw o f dom u i t s t r i p s v a l t mooi onze e e n z i j d i g e k i j k op de we r e l d a f t e lezen wanneer een blanke i n een vreemd werelddeel komt s p e e l t h i j gewoonlijk een mooie r o l de s c h u r k e r o l l e n z i j n voorbehou den aan spleetogen roodhuiden en n i k k e r s n a t u u r l i j k i s hiertegen pro t e s t gerezen tekenaars en s c e n a r i s t e n z i j n nu v o o r z i c h t i g e r geworden men moet i n d i t o p z i c h t de eerste albums van marc sleen en w i l l y van der steen maar eens v e r g e l i j k e n met hun l a t e r e albums in zuid afrika 8 z i j n de albums van nero waarin de k l e u r l i n g p e t a t j e optreedt nog a l t i j d verboden soms i s het racisme minder kras de k l e u r l i n g wordt dan n i e t a l s een booswicht maar a l s een komisch personage voorgesteld h i j stoot een o f ander b r a b b e l t a a l j e u i t chinezen spreken o n v e r m i j d e l i j k hun r s t a l s l s u i t zwarten kunnen geen enkele grammaticaal c o r r e c t e z i n u i t spreken i n de albums van herge spreken de indianen van zuid amerika z e l f s h e t d i a l e c t van de brusselse marollenwijk het eigenaardige i s nu dat de h e l d i n geen enkel land t e r wereld enige t a a l m o e i l i j k h e d e n s c h i j n t t e ondervinden h i j spreekt v l o t a l l e t a l e n en converseert zon f t der accent o f g e s t o t t e r met eskimo s en pygmeeen met papoea s en indianen het racisme kan z i c h ook beperken t o t types binnen het r a s z e l f schur ken hebben vaak een zuiders o f s l a v i s c h u i t z i c h t vreemdelingenhaat kan ook u i t de namen van de schurken b l i j k e n de schurk i n de verhalen van blake en mortimer heet o l r i k dat i s i n t e g e n s t e l l i n g met de engel se namen van helden een scandinavische voornaam rastopopoulos u i t de k u i f j e s v e r h a l e n i s een griek en dus zoals zovele schurken u i t deze s e r i e een vreemdeling de h e l e a s t e r i x s e r i e i s e i g e n l i j k een s t a a l k a a r t van vooroordelen d i e p a r i j z e n a a r s tegen hun p r o v i n c i a l e landgenoten en de fransen i n het algemeen tegen andere europese volkeren hebben bui tenlanders worden aldoor a l s dom b e l a c h e l i j k o f gewoon vreemdsoortig afgeschilderd dat andere zeden en gewoonten ook hun goede kanten zou den kunnen hebben komt i n h e t hoofd van de helden en hun s c e n a r i s t e n n i e t op sexisme racisme het derde isme dat i k w i l behandelen i s h e t imperia lisme het stereotype van de nacht dus op z i c h z e l f z i j n de s t r i p s a l een van de middelen waarmee bepaalde s o c i a l e ideologieen erdoor worden gedrukt sommige amerikaanse s t r i p s v e r s c h i j n e n i n honderden kranten en t i j d s c h r i f t e n over de h e l e wereld zo worden n i e t a l l e e n de f i g u r e n z e l f p o p u l a i r maar ook de ideeen d i e ze hebben i n zuidamerikaanse landen i s f e l geprotesteerd tegen de e e n z i j d i g e noordamerikaanse kijk d i e b i j v o o r b e e l d u i t de donald d u c k s t r i p b l i j k t i n f r a n k r i j k i s een s t u d i e gemaakt van het v e e l gelezen weekblad mickey mouse d i e een zeer uitgesproken s o c i a l e en p o l i t i e k e v i s i e aan h e t l i c h t h e e f t gebracht de maatschappij waarin de avonturen u i t d i t b l a d z i c h afspelen i s e r 9 een waarin reagan z i c h best zou t h u i s voelen de wereld van mickey i s een conservatieve wereld waarin men met a l l e middelen veranderingen probeert tegen t e houden d r i e waarden v o o r a l worden verdedigd geld y gezag en orde de hoogste waarde i s b e z i t a l wie daaraan r a a k t i s een schurk en moet b e s t r a f t worden de tweede waarde i s a u t o r i t e i t i n deze v e r h a l e n i s de p o l i t i e k e en economische macht a l t i j d i n handen van een persoon democratische b e s l i s s i n g e n z i j n onbekend de derde waarde i s orde leger en p o l i t i e wordt a l t i j d a l s sympathiek v o o r g e s t e l d de h e l d z e l f s p e e l t een r o l a l s ordehandhaver we kunnen de avonturen van mickey dus ook anders l e z e n dan a l s aangename onspanning namelijk a l s het onbewust t o t ons nemen van een a a n t a l conservatieve waarden a l s het s l i k k e n van propaganda voor een k a p i t a l i s t i s c h e a u t o r i t a i r e en repres s i e v e maatschappij cf bernard p o u r p r i x lecture p o l i t i q u e de mickey i n economie e t humanisme m e i j u n i 1971 de europese s t r i p s maken het i n d i t o p z i c h t doorgaans minder bont dan de amerikaanse toch z i j n ook daar vaak conservatieve elementen aan wezig de meeste s t r i p h e l d e n z i t t e n e r warmpjes i n z i j wonen i n 1 luxueuze v i l l a s r i j d e n met sportwagens doen v e r r e r e i z e n de pro blemen d i e i n de s t r i p s worden aangesneden z i j n zelden van s o c i a l e a a r d gewoonlijk gaat het om d i e f s t a l l e n van kostbare voorwerpen kidnappingen moorden en d e r g e l i j k e dat i s dus het f a i t s d i v e r s n i e u w s u i t onze kranten n i e t het v e e l b e l a n g r i j k e r e p o l i t i e k e en s o c i a l e nieuws in de meeste s t r i p v e r h a l e n i s e r een opdrachtgever aanwezig de aard van d i e persoon i s e r g b e l a n g r i j k a l s j e w i l weten aan wiens kant de held staat meestal k i e s t de h e l d de kant van het geld h i j dient machtige personages a l s koningen r i j k e heren m i l i t a i r e oversten po l i t i e c o m m i s s a r i s s e n krantenmagnaten zelden o f n o o i t nemen s t r i p h e l den het op voor de man u i t de s t r a a t a l l e e n voor hun eigen vrienden w i l l e n z i j nog wel eens u i t hun s l o f f e n s c h i e t e n de s t r i p h e l d vereen z e l v i g t z i c h met de belangen van de leidende f i g u r e n u i t de maatschap p i j waarin h i j l e e f t o f denkt a l l e e n aan het a l l e r i n d i v i d u e e l s t e eigen belang mijn besluit ik denk dat e r voor ouders en l e e r k r a c h t e n nog v e e l werk aan de w i n k e l i s s t r i p s d i e r o n d u i t conservatieve ideeen ver kopen moeten geboycot worden ik denk dat een b r i e f j e aan de tekenaar 10 z e l f o f aan het b l a d waarin h i j p u b l i c e e r t v e e l meer i n v l o e d heeft dan v e e l geleerde u i t e e n z e t t i n g e n tenslotte i s ook h i e r de k l a n t koning anderzijds moeten w i j z e l f e r ons van bewust worden dat d i e zogenaamde amusements l i t e r a t u u r n i e t zo onschuldig i s a l s z i j er z e l f uit ziet ze h e l p t immers stereotypes verspreiden waarvan mensen het s l a c h t o f f e r kunnen z i j n wie i n een s t r i p geleerd heeft dat a l l e vreemdelingen schurken z i j n kan het m o e i l i j k k r i j g e n nog o b j e c t i e f tegenover gastarbeiders en zigeuners t e staan h i e r ook zou i k w i l l e n p l e i t e n voor een goede progressieve s t r a p ik denk dat d i e even span nend kan z i j n a l s een conservatieve s t r i p bovendien en dat i s be l a n g r i j k z a l h i j automatisch r e a l i s t i s c h e r en dus n u t t i g e r z i j n paul claes opdrachten ideologische analyses van s t r i p s i n de k l a s z u l l e n des t e boeiender z i j n a l s de l e e r l i n g e n z e l f het m a t e r i a a l mogen aandragen en bestu deren enkele voorbeelden van roeps opdrachten d i e kunnen gegeven worden over problematiek nagaan wat het op t e lossen probleem i s i n een a a n t a l suskes en wiskes b i j v g e l i j k e n i s s e n en v e r s c h i l l e n tussen d i e problemen nagaan onderzoeken of het problemen z i j n waarmee w i j ook t e maken hebben over helden sexe l e e f t i j d afkomst beroep van hoofdfiguren onder zoeken nagaan o f w i j f i g u r e n u i t onze omgeving kennen d i e dezelfde kenmerken hebben over sexisme i n een a a n t a l nummers van een jeugdblad nagaan hoeveel v e r s c h i l l e n d e mannen en vrouwen e r i n voorkomen en i n welke r o l l e n hoofdfiguur b i j f i g u u r f i g u r e r e n over racisme opzoeken welke n a t i o n a l i t e i t de schurken hebben i n het verzameld werk van her ge mare sleen c o n c l u s i e s over k a p i t a l i s m e nagaan wie de opdrachtgevers z i j n i n de albums van t r a c h t e n u i t t e maken hoe hoofdfiguren aan de kost komen 11 over r e s u l t a t e n moeilijkheden successen van d e r g e l i j k e opdrachten kunt u mij a l t i j d s c h r i j v e n ik ben e r n i e u w s g i e r i g naar bibliografie a den boef v r r o a a r r over m i c h e l v a i l l a n t i n h e i b e l xiv 4 1980 p claes k u i f j e i n het neokoloniaal t i j d p e r k i n streven xliv okt 1976 ook opgenomen i n id het netwerk en de n e v e l v l e k leuven acco 1979 en i n a d i r e c t way t o e n g l i s h f o r s i x t h f o r m e r s ant werp amsterdam de nederlandsche boekhandel 1980 a dorpman a mattelart hoe l e e s i k donald duck nijmegen sun s c h r i f t 1978 w u drechsel e a massenzeichenware die g e s e l l s c h a f t l i c h e und ideo l o g i s c h e fuhktion der comics frankfurt am main suhrkamp 1975 e k kousemaker wordt vervolgd s t r i p l e k s i k o n der lage landen ut recht antwerpen het spectrum 1979 b i b l p 46 r pareit a s t e r i x i n belgie i n h e i b e l x i i i 1 1979 m pierre la bande dessinee p a r i s larousse 1976 12