Documenten
co bakker thera van der heijden veiligheid tineke van roozendaa l binnen de groep de kracht van d e heterogene leerlingengroep moet het voortgezet onderwijs een keuze maken voor uitsplitsing van de kinderen na de zesde klas op grond van verschillen in sociale en cognitieve vaardigheden co bakker thera van der heijden en tineke van roozendaal onderwijskundigen respec tievelijk van de universiteit van amsterdam de stichting interstudies en d witte le i ge ven aan waarom de heterogene groeperingsvorm in de eerste jaren van het vo de beste kansen biedt op optimale ontplooiingsmogelijkheden voor alle leerlingen we beschrijven kort twee recente beleidsnota s van bezigheid en studieniveau de zogeheten ho over groeperingsvormen en wat de voordelen zijn mogene groepen naar hun aanleg en belangstel van heterogeen samengestelde groepen ling bekwamen en orienteren p 45 46 vervolgens geven we een verslag van een project de minister dacht dus aan een stamgroepmodel zoals twee van ons dat in grote lijnen hebben uit waarbij hij getuige wat verderop in de nota staat gevoerd in het eerste jaar op een experimentele heterogene groepen op de eerste plaats ziet func middenschool een categoriale mavo en een grote tioneren als eenheid waarbinnen de sociale artis scholengemeenschap met de pedagogisch onder tieke motorische en emotionele kwaliteiten aan wijskundige overwegingen erachter tot slot noe de orde zouden komen voor zover mogelijk zou men we mogelijkheden van vervolgprojecten hierin ook gezamenlijk aan het door en in de sa menleving vereiste basisniveau voor allen ge de min iste r kn i kt ja e n nee werkt dienen te worden de cognitieve verschil len zouden via homogene groepen opgevangen in de nota contouren van een toekomstig onder kunnen worden wijsbestel 1975 hield de toenmalige bewinds ook de jongste beleidsnota die betrekking heeft man dr j van kemenade een pleidooi voor hete op een vernieuwd stelsel van voortgezet onder rogene groepsvorming in de middenschool blij wijs de zogeheten vbao nota van januari 1982 ven alle leerlingen van welke capaciteit en uit gaat uit van heterogene groeperingsvormen maar welk milieu ook afkomstig in niet voorgeselec ook hierin wijzen de verantwoordelijke bewinds teerde leeftijdsgroepen bijeen dat worden hete lieden nadrukkelijk op de begrenzingen die het rogene leeftijdsgroepen genoemd van daaruit heterogeniteitsprincipe zou meevoeren kunnen de leerlingen zich in wisselende groepen wij willen ons op het standpunt stellen dat in 81 ieder geval in het eerste leerjaar het onderwijs tot het voortgezet onderwijs de bokken al van de voor het overgrote deel aangeboden zal worden schapen worden gescheiden valt ook te constate in vaste groepen slechts in zeer bijzondere geval ren dat leerlingen die zich niet kunnen aanpassen len wanneer de didactische aanpak binnen de aan een bepaalde werkwijze na verloop van tijd basisgroep niet tot het gewenste resultaat leidt toch in lagere niveaugroepen terechtkomen niet zal het nodig zijn om bijvoorkeur tijdelijke omdat deze kinderen te dom zijn gebleken voor afzonderlijke groepen te vormen het niveau waartoe ze na de basisschool gedeter wij willen bij het hierboven geschetste beeld uit mineerd waren maar bijvoorbeeld omdat ze lang gaan van een vloeiende ontwikkelingslijn ook in zamer zijn of omdat ze zich onveilig voelen onder de daarop volgende jaren in het tweede wellicht de prestatiedruk misschien omdat ze het gevoel sterker dan in het derde zou ons inziens het on hebben het toch niet te kunnen omdat de leer derwijs zoveel mogelijk moeten plaatsvinden in stof zo vreemd en onvoorstelbaar voor ze blijft de heterogene basisgroep p 53 of omdat ze zich als een zelfstandige persoon ver in beide nota s spreken de bewindslieden zich zetten tegen de opgelegde vorm van leren dus slechts in principe uit voor heterogene groe aan de andere kant wordt de koplopers de moge peringsvormen zij beklemtonen weliswaar de lijkheid onthouden ervaringen op te doen met an wenselijkheid ervan maar geven daarnaast vooral dere benaderingswijzen van de leerstof en met aan waar knelpunten liggen met name wat be het leren uitleggen van de dingen die ze zelf al be treft de cognitieve onderdelen hebben zij reser grijpen ves hoe zorgvuldig ook geformuleerd die reser ves betreffen zelfs al het eerste leerjaar en in ho kijken naar verschille n gere leerjaren belet niets een school om de leer vanaf het allereerste begin van de middenschool lingen in homogene groepen te scheiden discussie is de eis gesteld om deze vroegtijdige te constateren valt dat de bewindslieden nauwe scheiding tussen leerlingen op te heffen het lijks de positieve aspecten van heterogene groeps grootste probleem van de middenschool leek een vorming belichten dat is jammer geschikt differentiatiemodel te vinden zodat de in de nederlandse onderwijswereld van dit mo leerkracht een instrument in handen had met een ment lijkt het ons juist van groot belang om ook groep zeer verschillende leerlingen aan de slag te de politiek maatschappelijke keuze voor hetero gaan in artikelen boekjes ministeriele nota s en geniteit toe te lichten in plaats van steeds weer te conferenties werd het probleem behandeld het moeten lezen en discussieren over de zorgen die regende modellen vrije tempo werkwijze maste zo n groeperingsvorm met zich brengt ry learning basisstof verrijkingsstof model abc model vaste niveau groepen in de klas niveau w aa rom h ete rog e n e g ro ep e n prestatieklassen per vak liftcursus model stam groep niveaugroep model etc voor scholen was schapen en bokken het moeilijk een keuze te doen uit al deze model het idee dat het er op school alleen om gaat de len de keuze werd wat makkelijker toen duide aangeboden leerstof zo snel mogelijk op te ne lijk werd dat niet voor alle vakken hetzelfde mo men en te verwerken en dat dat het beste gaat del gekozen hoefde te worden maar na enkele ja wanneer je niet belemmerd wordt door iemand ren werken moest geconcludeerd worden dat veel die dat langzamer of sneller of op een andere ma modellen niet aan de verwachtingen voldeden nier doet is een heel hardnekkig idee de gevol waarom niet gen van deze idee zijn duidelijk in plaats dat de de belangrijkste reden is ons inziens dat de diffe manier van werken erop gericht is alle leerstof toegankelijk te maken voor alle leerlingen en ge bruik te maken van de inbreng van leerlingen van het ergst vind ik dat sommige kinderen hier uit hun verschillende ervaringen en manieren van uitgestoten worden omdat ze een raar ge denken blijft de aanpak van het onderwijs buiten zicht hebben omdat ze raar doen en omdat schot en kan de prestatierace die we in het basis ze iets niet goed kunnen zelfs ook als je onderwijs nog niet zo kenden in volle hevigheid niet met jongens om gaat of niet met ze inzetten praat naast het feit dat bij de toetreding van leerlingen 82 rentiatieproblematiek te zeer als een technisch aan het eind van het schooljaar moest ik probleem werd opgevat gestaafd vanuit de leer weg van schoo ik kon mijn tranen nog maar kracht die de zaak in de hand moest kunnen houden het merkwaardige is dat de differentia net bedwingen na de grote vakantie ging ik tiemodellen alle waren opgezet voor het werken naar mijn nieuwe school ik was ontzettend met heterogene groepen tegelijkertijd bestonden zenuwachtig de meeste modellen uit een serie maatregelen die de last van de heterogeniteit zoveel mogelijk moest beperken leerkrachten of mentoren een centrale plaats in de positieve werking van de heterogeniteit werd te nemen een plaats die veel gelijkenissen ver buiten spel gezet door leerlingen individueel te la toont met die van de leerkracht op de basis ten werken aan eigen leerstof in de heterogene school hij zal de contacten met de ouders moe groep binnen de klas werden leerlingen opgedeeld ten onderhouden de ontwikkeling van de leerlin in homogene groepjes of eenlingen voor de leer gen nauwgezet moeten volgen de contacten met kracht levert dat een verkrampte situatie op hij de vakleerkrachten verzorgen eventueel de con moet veel leerstof maken het wordt steeds moei tacten met de toeleverende basisscholen lijker leerstof te vinden die en verrijkend werkt en niet op nieuwe stof vooruitloopt hij moet een kennismakingsproject voortdurend reageren op vragen over de leerstof dat geeft een overbelasting juist omdat leerlingen wat is er in een themanummer over de overgang niet bij elkaar aan kunnen kloppen van basisschool naar voortgezet onderwijs l o zolang het probleem niet anders geformuleerd gischer dan onze opvattingen toe te lichten aan wordt dan hoe het nu verder moet als de ene leer de hand van een kennismakingsproject ling een probleem nog steeds niet onder de knie elk jaar komen ze weer de nieuwe eersteklasser heeft terwijl een ander al klaar is met de stof tjes vers van de basisschool sommigen met blijft de klas een soort winkeltje waar de leer vriendjes en vriendinnetjes anderen alleen ze kracht de enige verkoper is en waar het vervelend zijn heel verschillend komen van verschillende is als sommige klanten lang moeten wachten op basisscholen hebben diverse culturele achter anderen als in plaats daarvan de klas echter ge gronden verschillende levensbeschouwingen ver zien zou worden als een groep die onder leiding schillende capaciteiten en dergelijke toch heb van de leerkracht samen bezig is de inhoud van ben ze een ding gemeen de school is nieuw de winkel te onderzoeken en te bespreken dan doel van het kennismakingsproject is dat de leer zal ongetwijfeld blijken dat de leerkracht niet de lingen kennis maken met elkaar met de school enige is die kennis te verkopen heeft en dat leer en haar manier van werken met de leerkrachten lingen veel van elkaar kunnen opsteken en met de omgeving van de school tevens biedt door in de heterogene groep juist vanuit de ver het project de mogelijkheid ook de ouders kennis schillen met elkaar te werken kunnen kinderen te laten maken met de school de leerkrachten en leren van elkaar ze zien hoe een ander een pro de andere kinderen bleem aanpakt ze kunnen helpen en geholpen we geven eerst een zakelijke beschrijving van een worden ze werken naar een gemeenschappelijk zestal chronologisch gebonden activiteiten uit resultaat toe ze komen in aanraking met andere het kennismakingsproject hieronder vind je een opvattingen ervaringen gewoonten en interessen overzicht waarin alle activiteiten van het project dan die van henzelf door het teren samenwerken genoemd staan in volgorde van presentatie met anderen kan het kind ook zichzelf leren ken in het laatste gedeelte van het artikel laten we nen het kan zijn eigen kwaliteiten en zwakheden zien hoe leerlingen via deze activiteiten in een meer en meer gaan ontdekken door spiegeling heterogene groep met en van elkaar kunnen le aan anderen ren om leerlingen werkelijk te kunnen begeleiden hierin moeten de leerkrachten de kinderen goed kennismakingsprojec t leren kennen veel scholen kennen het systeem van klasseleerkrachten of mentoren bij het wer levend kwartet ken met heterogene groepen dienen deze klasse biografie 83 beteken issen van voornamen opzoeken en be spreken verjaardagskalender samenstellen m w n b i061za fi e sterrenbeelden ko rte spreekbeurtjes over hobbies st vtrk ao je aa ge t ic signalement me d c clac familiestamboom tekene n vcvw l tovccl n nacl ti 9cyc ua s ovcr dl wijk te kijk buurthuis buurtbibliotheek itao e c l wml vae v c en c fwu a a wijkagent etc i ul e uip wdt9 van euea e lu 4dck plattegronden infoboekje wmk u mva c vw sl e bezoek aan oude basisschool t t 1 983 afsluitende ouderavond p w lka r van a uc axrr oe t m wtbk apin s ol de van een asterix voorziene activiteiten worden dci na hierna besproken op b lwu l pc ra iat k pr k nb dit project is in grote lijnen zo uitgevoerd op een experimentele middenschool en in de brug klassen van een categoriale mavo en in die van c k y nw 014 yw l i a z 4a k x 1 een brede scholengemeenschap jd y t tel m an nuk w cd jak ac gkl zes beschrijvingen vui e n aj tq j n oeecv e t v iu 1 te ew oot v t levend kwarte t u1k jovty vu w m szrwyucvs de leerkracht schrijft alle namen van de leerlin j gen op het bord de leerlingen komen binnen en gaan in een kring zitten de leerkracht introdu ceert zichzelf de klas wordt verdeeld in groepen van vier eventueel een ander aantal de kwartet ten de leerlingen krijgen even de tijd om de na men van het bord in zich op te nemen met als de leerkracht kan iets over zijn eigen levensge opdracht hun eigen naam niet te verraden de na schiedenis vertellen of voorlezen om de leerlingen men worden uitgeveegd de groepjes krijgen een op weg te helpen nummer daarna volgt de instructie over wat de leerlingen het is de bedoeling om zoveel mogelijk andere gaan schrijven en hoe eventueel aan de hand van kinderen bij jouw groepje te halen door de juiste een taakblad zie illustratie naam aan het juiste groepje te vragen de onontbeerlijke hulp van de ouders bij de ge groep 1 begint en vraagt zit dennis in groep 3 schiedenis van de eerste levensjaren vergroot de zo ja dan sluit dennis zich aan bij groep 1 maar betrokkenheid bij het werk door het gebruik mag niet meepraten alleen luisteren zo niet van kostbaar materiaal als foto s geboortekaart dan is groep 2 aan de beurt om te vragen jes advertenties etc zullen de leerlingen zorgvul het spel gaat door tot een groep alle kinderen om dig te werk gaan zich heeft verzameld de leerkracht is spelleider en heeft ondertussen de kans de namen van de signalement leerlingen snel te leren de leerkracht leidt de opdracht in via een kring gesprek stel je voor je gaat binnenkort op reis biografie en op de plaats van bestemming zal je door ie de leerkracht leidt de activiteit in via een kring mand afgehaald worden die jou nooit eerder ge gesprek waarin gesproken wordt over hoe je aan zien heeft je wilt die persoon nu precies laten informatie over het verleden kunt komen van je weten hoe je er uitziet je geeft een signalement zelf ouders geboorteregister grootouders bu van jezelf je vertelt of tekent wat voor soort ren foto s kortom bronnen kleren je draagt welke kleur ogen etc welke bij 84 worden over vorm en inhoud er moeten taken verdeeld worden afspraken over de vorm leerlingen maken ge jk b dcnr ile deoooada w e ck woon n du ue ec1 bruik van elkaars inventiviteit en creativiteit af j 4 spraken over de inhoud voor wie is het bedoeld jk heo a er uorjery en r oodzrt nn een z s uof p 3k doq a d j e dog wat is er bijzonder aan onze groep wat is voor cl p a i leerkrachten interessant om over ons te weten scn la 4 nc eu e eeuaoer il k b c1e aspna ien nr z a ech cac xe1 a s wu kcns sri m4s t4c no jaq wie is de liefste leerkracht karikaturen etc bij ik qlo1 het verdelen der taken zullen voorkeuren en mo gelijkheden van leerlingen een rol spelen schrij ven tekenen verzorging inbinden lay out re uak b dactie etc gfinun 4n lnre e vs m in principe is deze activiteit door elke tafelgroep zelfstandig te verrichten het begin en de afslui ting van elke les zijn zeer geschikt om klassikaal te doen hoe ver is iedere groep hoe pakken jul lie het aan zijn vragen die de diverse tafelgroe pen kunnen stimuleren van elkaar te leren c o d tekenen en lezen van pla ttegronden platt egrond eigen kame rtje t n lle he aft eer on awe k uw zaa daar de afmetingen van zo n kleine ruimte nauw eh a y oe w wn m na a joa za i7 t a 4aaa a p l w en 2oc rt c oh keurig te bepalen zijn kun je bij dit onderdeel 1 c am d ki n 9cvcr w gqk 2 2ilm t elm qn heel goed uitleggen hoe ze op schaal moeten te wc c gvrc j k d ww v w ss e te f w o a a 9 v v ais x 15 kenen voo rt s kunnen ze er een tekstje bij schrij nat j w w r 2e ho q snl i o a 4 f ven aan de hand van de volgende vragen wat voor meubeltjes staan erin slaap je alleen of met andere zusjes of broertjes ben je er vaak of kom je er alleen om te slapen wat voor posters heb je aan de muur hangen alsje het mocht veranderen zondere kenmerken je hebt wat zou je dan wegdoen en wat zou je e rv oor in in het kringgesprek kan verder ingegaan worden de plaats kiezen op wat je allemaal van iemand kunt beschrijven platt egrond van een huis leren leze n uiterlijk en innerlijk je kunt een karikatuur ma de leerkracht kopiee rt de kadastrale plattegrond ken je kunt verwijzen naar beschrijvingen van van haar zijn eigen huis of van een huis van een personen in boeken van de leerlingen voor iedere tafelgroep eenmaal suggesties voor afsluiting alle signalementen ver na de nodige instructie moet iedere groep aan de zamelen en vervolgens de klas laten raden wie wie hand van een serie vragen zich een duidelijk beeld is door de signalementen om beurten voor te le van het voorliggende huis kunnen maken zen dan wel te tonen aan de klas dit is dan te groepsresultaten in kring nabespreken overige vens een mogelijkheid tot onderlinge beoorde suggesties iedere leerling een etage van haar zijn ling is de boodschap duidelijk overgekomen eigen huis laten tekenen ze moeten dit naar eigen inzicht kunnen doen al of niet op schaal al infoboekje of niet gemeubileerd al of niet met legende etc de leerlingen krijgen de opdracht om per tafel indien veel leerlingen geinteresseerd blijken kan groep een informatieboekje te maken voor de een bezoek aan het kadaster bouw en woning vakleerkrachten over hun groep ze kunnen hier toezicht of het gemeentearchief heel aardig zijn bij gebruik maken van de eerdere oefening signa plattegrond van de eigen buu rt lement nu ze elkaar iets beter kennen kunnen inleiding gesprek over het begrip wijk c q buu rt ze ook iets over elkaar zeggen kwartier bij dit onderdeel staat het maken van de samenwerking binnen de tafelgroep is in deze een legende ce ntraal de leerlingen moet duide erg belangrijk er moeten afspraken gemaakt lijk gemaakt worden dat pla tt egrond en legend e 85 ertoe dienen de lezer een snel en helder inzicht te goed uit de voeten kunnen met dit soort op bieden laat ze zoveel mogelijk vrij zelf de te drachten het kennismakingsproject op zich staat kens voor de legende te bedenken ervaring leer ook niet borg voor meer leereffecten daarvoor de ons dat de meeste leerlingen bij dit onderdeel spelen leerkrachten en leerlingen een te belang een grote creativiteit en zorgvuldigheid ten toon rijke rol spreiden de leerkracht zou moeten nagaan in in de jaren zeventig dachten veel onderwijskun hoeverre het bij dit onderdeel mogelijk wenselijk digen dat het onderwijs drastisch verbeterd kon is buurthuizen in te schakelen worden door de rol van de leerkrachten terug te dringen de nadruk werd gelegd op het ontwikke ouderavond len van perfect doordachte leerplannen curricu als afsluiting van het project kan de leerkracht lumontwikkel ing werd een toverwoord er werd samen met de kinderen een ouderavond voorbe gewerkt aan teacher proof leerpakketten immers reiden hieronder volgen drie suggesties daarmee kon alvast een foutenbron de leer gezamenlijke warme maaltijd kracht worden uitgeschakeld ook veel diff eren ter voorbereiding op de avond bespreekt de leer tiatiemodellen uit die tijd proberen vlekkeloze kracht met de hele groep wat financieel en orga programma s te leveren waar leerkracht en leer nisatorisch haalbaar is aan de hand van de uit l ing weinig meer aan kunnen verknoeien komst van die gesprekken wordt een menu samen in onze opvatting is juist het optreden van de gesteld leerkracht en de verbondenheid in de groep door kleine groepen krijgen vervolgens speciale taken slaggevend voor de manier waarop er geleerd financieel beheer inkopen doen menukaarten wordt over hoe die leerkracht en die leerlingen maken uitnodigingen aan ouders en vakdocenten om kunnen gaan met leeractiviteiten zoals in dit versturen bloemstukjes maken kennismakingsproject gaat het laatste deel van op de avond zelf worden er ook verschillende ta dit artikel ken door verschillende groepjes verricht ruimte inrichten bereiden van de maaltijd bedienen veiligheid tafelspeech een leerling afruimen de belangrijkste voorwaarde om het van elkaar diapresentatie door de leerlinge n ieren mogelijk te maken is de veiligheid in de in de laatste weken dat het project loopt kunnen groep in veel klassen bestaat veiligheid eruit dat een aantal leerlingen dia s maken van allerlei leerlingen en leerkrachten niet laten merken wat schoolsituaties tijdens diverse lessen in de pau ze voelen en wat ze denken leerlingen dekken ze in de fietsenstalling van de concierge van de zich in komen niet uit hun holletje de schijn administratie van de sportvelden etc uiteinde veiligheid van een egel lijk moet zo n serie een beeld opleveren van hoe in een ontspannen accepterende sfeer daarente een schooldag van klas 1x eruit ziel op de ou gen wordt het mogelijk te laten merken wat je deravond worden deze dia s door de leerlingen niet weet wordt het overbodig je te laten voor aan de ouders gepresenteerd iedere leerling le staan op je kennis wordt het leuk om je kennis vert bij een paar dia s commentaar en stelt de ou te delen en wordt het zinvol iets van je sociale en ders in de gelegenheid vragen te stellen culturele achtergronden te laten zien rondgang door de schoo l als leerkracht werk je onder meer aan die veilig de avond wordt besloten met een rondgang door heid door zeker in het begin sterk te structure de school en met het afwassen van het eetgerei ren kaders geven leerlingen houvast een leer de helft van de groep wast af de andere helft kracht die zich bij zo n kennismakingsproject laat de ouders in de school de plekken zien die zij van belang ach t alles watje voor je ziet vind je doodeng achte rl igge nd e ideee n maar je hoeft helemaal niet bang te zijn ze vreten je heus niet op je moet je er gewoon we hebben nu een korte beschrijving gegeven van niets van aan trekken zelf ben ik wel bang een aantal activiteiten binnen een kennismakings dat komt er van als je naar een nieuwe project uit die beschrijving wordt niet direct schoolgaat olga duidelijk waarom juist heterogene groepen zo 86 werden verteld in een dergelijk project moet je je was zes jaar lang met dezelfde klasgenoten er dus voortdurend voor waken dat er geen pijn en je hoefde niet elke keer naar een ander lijke situaties ontstaan voor leerlingen lokaal peter aan de hand van een verhaal van dennis over zijn eigen kamer kunnen we dit toelichten dennis geeft aan dat zijn plattegrond mislukt is en levert op de achtergrond houdt levert de leerlingen dus niets in gemakzucht mogelijk als je tot dit over aan het recht van de sterkste bij het levend oordeel besluit zul je geneigd zijn van zo iemand kwartet het kennismakingsspel is de leerkracht alsnog een produkt te eisen of zul je hem mis de leidende figuur ook bij de tweede activiteit schien vermanend toespreken het zou echter wel het schrijven van een biografie hoort de leer eens kunnen zijn dat het een smoes van die jon kracht veilige kaders te bieden gen is omdat hij het helemaal niet zo leuk vindt sommige kinderen zullen op een open opdracht om zo n klein rotkamertje waar bijna niets in in de sfeer van schrijf maar eens iets over jezelf staat waarin niet eens posters mogen hangen en je mag er allerlei materiaal bij gebruiken tot een dat notabene niet eens van hem alleen is in kaart indrukwekkend resultaat komen maar voor veel te brengen anderen zou zo n opdracht te chaotisch zijn het taakblad zie de eerder afgebeelde illustratie uitdaging biedt de leerlingen dan ook het nodige houvast uitdaging is de voortdurende tegenhanger van onze ervaring is ook dat je in de aanvang sterke veiligheid uitdaging is de salsa de pit de jeu nadruk op verzorging moet leggen redelijk spel van het leren leergierigheid blijft alleen maar be len een gevarieerd taalgebruik hanteren kan niet staan als het materiaal aan twee voorwaarden vol iedereen en kan ook niet in korte tijd worden doet het kost moeite om het te beheersen maar aangeleerd aandacht voor de verzorging kan het is haalbaar wat haalbaar is zal voor alle daarentegen wel van iedereen verlangd worden leerlingen verschillend liggen immers wat voor uiteraard onder de vermelding dat wat verzorgd de een een uitdaging is is voor de ander een on heet voor iedere leerling iets anders mag beteke mogelijke opgave en voor een derde een uitge nen het is veilig voor de leerlingen als ze weten kauwd probleempje heterogene groepen zijn dan dat er niet in eerste instantie gelet wordt op stijl ook een handicap zolang we toc h nog blijven en spelfouten maar dat ze gewaardeerd worden denken in termen van uniforme normen en een om iets dat binnen ieders bereik ligt kennige opgaven in dit project hebben we ons steeds afgevraagd een tweede manier om aan de veiligheid te wer zijn de opgaven open genoeg om alle leerlingen ken is het bewaken van de ruimte die ieder krijgt op verschillende wijzen uit te dagen die uitda om eigen gedachten gevoelens en belevingen te ging ligt zoals bij het maken van de biografie het verwoorden voor het inleidende kringgesprek bij signalement en de plattegrond op het emotionele de biografie betekent dat bijvoorbeeld dat je de vlak schrijven en ve rtellen over jezelf vragen leerlingen vraagt wat over zichzelf te vertellen in stellen aan klasgenoten je biografie aan vriendjes de kring vooral betekent het ook dat je zelf ver en vriendinnetjes laten lezen of aan de klas voor halen vertelt over je eigen leven als leerkracht lezen en daar reacties op krijgen foto s van je ben je een model voor de klas als je zelf niets zelf aan anderen laten zien praten over broe rtjes laat zien verleg je ook geen grenzen voor de leer en zusjes over je eigen kamer over thuis aan de lingen kinderen mogen niet gedwongen worden hand van een plattegrond verantwoordelijk zijn over zichzelf te vertellen of hun levensverhaal voor de uitnodiging of het eten op de ouder voor te lezen avond een toelichting geven bij een paar dia s op twee van ons overkwam het dat een leerling e de ouderavond liever niets vertelde of omschreef over haar zijn op het emotionele vlak ligt het evenwicht tussen verleden omdat daar teveel narigheid lag de blik veiligheid en uitdaging steeds verschillend per op de toekomst richten bleek een aardig alterna onderwerp per situatie en per kind dat betekent tief allebei schreven een sprankelend verhaal dat leerlingen steeds ruimte moeten krijgen om te waarin opvattingen over een toekomstige leefwij beslissen hoeveel ze van zichzelf laten zien bij ze een te kiezen beroep en te houden vakanties voorbeeld bij het signalement de ruimte of ze 87 over hun uiterlijk of ook over hun karaktereigen in dit project hebben we gezocht naar activitei schappen schrijven of ze er een karakatuur van ten waarin leerlingen steeds meer van zichzelf maken of een nauwgezette beschrijving geven of konden laten zien en steeds meer verantwoorde ze hun stukjes aan de leerkracht aan medeleerlin lijkheden konden nemen de ouderavond aan het gen of aan de klas laten lezen eind van het project is weliswaar van tevoren juist de heterogeniteit bijvoorbeeld ten aan goed doordacht door de leerkracht maar vergt zien van wat je durft is stimulerend leerlingen ook veel initiatief durf en optreden van de leer zijn modellen voor elkaar wat hij of zij durft 1 durf ik ook en ook voor leerlingen die iets niet in het hele project zijn kringgesprekken van we zo goed durven bijvoorbeeld praten in het zenlijk belang in de beginkring wordt de activi kringgesprek is wat andere kinderen vertellen teit verkend borrelen de ideeen op vindt instruc vaak toch spannend tie plaats de begeleiding moet ertoe bijdragen de tweede uitdaging ligt op het cognitieve vlak dat de te ondernemen activiteit een eigen pro de leerlingen kunnen de opdrachten op hun ei bleemstelling van de leerlingen wordt gen manier maken er is geen vaste vorm wat be de nadruk van de eindkring ligt op het uitwisse treft het eindprodukt de gehanteerde eisen zijn len van werkwijzen oplossingen en ideeen en op geen standaardeisen in de zin van vier fouten is het elkaar waarderen en beoordelen leerlingen nog voldoende maar zijn aangepast aan de leer lezen hun signalement voor en bespreken het ling leerlingen worden beoordeeld op hun in klopt het signalement zou jij d r herkennen als spanningen worden uitgedaagd er nog meer van je een vreemde was vind je de brief duidelijk te maken het opvallende in een heterogene origineel treffend gewaagd chaotisch soms groep met een open veilig klimaat is dat deze komen organisatorische punten aan de orde uitdaging niet zozeer uitgaat van de leerkracht de reacties hoeven niet alleen georganiseerd te maar van de medeleerlingen die komen met worden via de eindkring bij de biografie bijvoor nieuwe mogelijkheden zoals foto s van toen ze beeld vroegen we de kinderen een reactie in el een baby waren met leuke ideeen voor een om kaars schrift te schrijven doordat de leerlingen slag met een nieuwe tekening want de oude was bij elkaar aan tafeltjes zitten geven ze ook veel lelijk met een stamboom met een echte platte commentaar tussendoor grond van een architect met mooie versieringen en met kritiek op elkaar je titel is mijn stam zelfwaardering en groepsgevoel boom maar in je verhaal leg je niet eens uit wat leerlingen leren meer van elkaar naarmate ze een stamboom is zich minder afschermen naarmate ze zich stevi onder het kopje veiligheid vermeldden we dat ger in de schoenen voelen staan die zelfwaarde het niet verstandig is om bij zo n eerste project ring van leerlingen is in hoge mate afhankelijk aandacht te besteden aan stijl en spellingfouten van de waardering en steun die ze van klasgeno wel is het van belang dat de leerkracht probeert ten krijgen zolang leerlingen in de klas eenlingen om zo n eerste periode uit te zoeken op welk ni zijn gaat de meeste energie zitten in het afscher veau de onderscheiden leerlingen functioneren men wanneer het een klas lukt om een groep te waar hun moeilijkheden liggen waar hun kracht worden om elkaar te steunen en te waarderen in een later stadium kan dan iedere leerling ook dan maakt dat veel energie vrij voor intensiever op stijl en spellingterrein uitgedaagd worden om leren wat bij te leren wat meer van zichzelf te eisen in dit project zijn we begonnen met vooral indi viduele activiteiten je eigen levensverhaal je praten en doen eigen signalement en de plattegrond van je eigen de combinatie van spreken en handelen is een huis toch kunnen ook deze individuele opdrach derde voorwaarde om het werken in heterogene ten bundelend werken met name de kringge groepen tot een zinvol leerzaam proces te ma sprekken zijn essentieel het individuele werk ken praten zonder dat het consequenties heeft krijgt een gezamenlijke start en afsluiting de mo voor activiteiten is zinloos maar ook het omge menten voor leren met en van elkaar maar ook keerde geldt aan opdrachten werken zonder tussendoor wordt er veel samengewerkt samen feedback zonder waardering zonder suggesties is werken is veel meer dan een ander iets uitleggen weinig motiverend het is ook gestimuleerd worden doordat anderen 88 ook aan de slag zijn merken dat medeleerlingen een verhaal project dat leerlingen voorbe nieuwsgierig over je schouder meekijken of mee reidt op het lezen van boeken analyseren van lezen materiaal uit lenen ideetjes oppikken h o verhalen en maken van boekverslagen ren hoe de levensloop van een turkse klasgenoot d it laatste project zullen we heel beknopt nog is enzovoo rt wat nader uitwerken met name willen we op later in het project hebben we activiteiten inge nieuw aangeven waar de kracht van de heteroge bouwd die een beroep doen op groepssamenwer niteit benut kan worden king het informatieboekje voor de vakdocenten maken de leerlingen per tafelgroep daarin kun we maken een eigen boe k nen ze zichzelf profileren een eigen groepsnaam een aantal activiteiten uit dit project sluiten aan welke leerkrachten vinden zij het aardigst wat bij activiteiten uit het kennismakingsproject zijn de hobbies wat zijn de eigenaardigheden de een aantal andere activiteiten bereiden de leerlin ouderavond ter afsluiting wordt onder meer geor gen voor op latere activiteiten ganiseerd om de klas in haar totaliteit een activi teit te laten voorbereiden en presenteren signalement bekende personen in ieder geval moet samenwerken geleerd wor beschrijving gecreeerde figure n den hoe worden de taken verdeeld wie is goed beschrijvingen personen uit jeugdliteratuur waarin wie wil wat proberen wie is verant verhalen schrijven voorlezen en bespreken woordelijk durf je iemand anders ook die ver taakverdeling i v m opzet boekje antwoordelijkheid te geven wie controleert of uitvoeren en controle van de afgesproken ta de afspraken ook werkelijk worden nagekomen ken in het leren samenwerken zit ook in dit project korte cursus boekbinden begrip katernen bewust een opbouw bij het levend kwartet is de uitvoeren boekbinden en ontwerpen kaft samenwerking in de bij toeval geformeerde groe uitvoerin g pen belangrijk de tafelgroepen die bij het inf o voorlezen uit eigen werk voor parallelklassen boekje een rol spelen stabiele heterogene groe andere leerkrachten ouders pen binnen de klas vragen van de leerlingen een de van een asterix voorziene activiteiten worden vorm van acceptatie van en inzicht in elkaars mo hieronder nader uitgewerkt gelijkheden het samenwerken met de totale klas tenslotte signalement bekende persone n vraagt weer heel andere vaardigheden leerlingen de leerlingen krijgen de opdracht een signale moeten leren als groep beslissingen te nemen ta ment te schrijven een beschrijving van het uiter ken te verdelen etc lijk en innerlijk van iemand uit de klas of van ie mand uit de school het is de bedoeling dat de mogelijke vervolgprojecte n persoon zodanig beschreven wordt dat hij zij voor de anderen duidelijk herkenbaar is in vervolgprojecten moeten deze aspecten steeds terugkomen taakverdeling i v m boekj e projecten waarbij de kracht van de heterogene in een kringgesprek met de leerkrachten inventa groep goed benut kan worden en waarbij de riseren wat er zoal nodig is bij het maken van een vaardigheden die een rol spelen bij het werken boekje welke verhalen komen er in en in welke met heterogene groepen geoefend kunnen wor vorm redactie typen van de verhalen lay out den zijn illustraties correctie schrijf en typewerk ko communicatieproject een project waarbij het pieren overbrengen van boodschappen en de reactie na de inventarisatie krijgen de leerlingen de taak daarop van de ontvanger centraal staat om de verschillende activiteiten te verdelen en een serie lessen over jeugdboeken gerang wel zo dat ieder persoonlijk een duidelijke taak schikt naar thema bijvoorbeeld verliefd zijn heeft hoe wonen mensen buitenbeentjes etc tot slot worden de katernen in elkaar gezet 89