De kunsteducatieve praktijk van een fusieschool

wam de moor de kunsteducatieve praktijk va n een fusieschool in het kader van de culturele en kunstzinnige vormin g is hier al eerder ge schreven over het projec t goed e praktijk dat in 1994 en 1995 is georgani seerd door het platform kunsteducati e in he t voortgezet onderwijs me t al s trekkers greetje va n gemert en koos van deursen tien scholen gekozen uit een veel groter aantal lieten een elftal deskundige n zien wat ze op het gebied van het onderwijs in de kunsten in huis hebben de bemoedigende en interes sante ervaringen van de projectieden werde n vastgelegd in het boek als t er in zit wil t er uit nijmege n 1996 daarin vind t me n rapportage s ove r d e tien scholen en een essay waarin de balans wordt opgemaakt en criteria wor den genoemd waaraan een goede praktijk va n kunsteducatie zou moeten kun nen voldoen een van de scholen die aan het project deelnamen is het etty hillesum col lege in den helder een doodgewone scholengemeenschap met beperkte mo gelijkheden maa r waa r door een groepje moedige n gepoogd word t recht t e doen aa n het streve n naar kunst e n cultuur i n d e schools e samenleving i k was een dergenen die deze school bezochten schreef daar een persoonlijk ver slag over dat niet bedoeld was voor bovengenoemd boek en legde het voo r aan de mensen van de school met het verzoek eventuele fouten t e elimineren die reagereerden positief het lijkt me in het kader van dit nummer van tsjip over ckv1 nuttig dit verslag hier te doen met dank aan dick ramier het zal de heldenaren goed gedaan hebben in de nota school en cultuur van de staatssecretarissen nuis en netelenbos op 17 september jongsleden aange boden bij de begroting voor o c w dat hun rondje cultuur waarvan in het hiernavolgende sprak e is niet aan de aandacht va n de bewindslieden o f hun ambtenaren is ontsnapt vernieuwen tijdens een fusieproces zwaar het etty hillesum college in den helder drukt ons opnieuw o p het feit dat scholen in fusieprocessen nauwelijk s in de gelegenheid zijn hun ware aard te laten zien erst kommt das fressen dann die moral is een les die we in de jaren zeventig wel hebben geleerd die leuze geldt ook voor een gemeenschap die gevormd uit vier scholen met ieder hun eigen schoolcultuur interconfes sionele havo vwo prot chr mavo katholieke mav o e n i vb o de balan s opmaakt van de kunsteducatieve activiteiten binnen en buiten de lessen een schoolleiding heeft in zulk een situatie de grootste zorgen liggen bij haar personeel krijgt het verlies op te vangen van docenten die uitstekend functio neren ten voordele van anderen die eigenlijk va n hen de minderen zijn maar puur vanwege hun veilige r positie op de afvloeiingslijst blijve n dee l uitma ken van het docentencorps moet reageren op telkens nieuwe missives vanuit zoetermeer waardoo r d e lessentabelle n gaa n schuiven e n heef t he t hoof d vooral bij de eindexamenresultaten die direct doorwerken op de concurrentie 42 de moor de kunsteducatieve praktijk van een fusieschool positie van de school een schoolleiding forceert zich in zulk een situatie tot een positieve houding ten opzichte van de kunstvakken dikwijls onde r de streep doorgaans meer met de mond beleden dan in regelingen to t uiting gebracht docenten reageren verschillend we hebben ze gezien gefrustreerd de docent beeldende vorming die zich vertwijfeld afvraag t hoe de eens zo aardige sa menwerking binnen zijn vakgroep hersteld kan worden eenvoudig zichzelf in haar bescheidenheid de docente muziek die best wat meer van het vak zou willen maken wanneer de condities waaronder gewerkt moet worden maar be ter waren en enthousiast de docent nederlands die er na de fusie beter op is geworden en dankzij inzicht in de literatuurdidactiek het literatuuronderwijs in zijn klassen en die van enkele collega s leerlinggerichter weet te maken wanneer wij terugkijken op ons bezoek aan het etty hillesum college blijft ons bij dat er een paar interessante voorbeelden van goede praktijk zijn te vin den dat het kunstonderwijs als zodanig geen prioriteit heeft en dat de activi teiten op het terrein van de kunsten buiten de les slechts een klein percentage uitmaken van de buitenlesactiviteiten de leerlingen zelf lijken daar tevreden mee hun eigen uiting van creativiteit het door hen gemaakte schoolblad schok is schokkend door een gebrek aan werkelijke creativiteit en zoekt het in een puberale uiting van verzet die in schoolbladen wel vake r wordt aangenomen en eerder onderdeel i s va n hun groepscultuur waarin de leraar kan worden gezien als een natuurlijke vijand een dergelijk schoolblad verraadt dat op het gebied van de literaire vorming in creatieve zi n veel mee r gedaan zou kunnen worden dan de meeste schole n doen het verraadt ook dat binnen zo n college in turbulentie de verhouding tussen leerlingen en schoolleiding of docenten schade kan lijden twee vormen van goede praktijk intussen is juist een van de punten van goede praktijk op het etty hillesum college dat in de literatuurles nederlands binnen de basisvorming de inbreng van de mavo afdeling kan leiden tot een meer leerlinggericht literatuuronder wijs o f zoal s d e docent dick ramier het formuleerde j e ko n toc h i n mavo 4 niet werkelijk de leerlingen boeien door ze de vaste nummers van de lijst t e laten leren door middel van uitleg uittreksels en analyse en zo ben ik mede dankzij de ideeen van koos hawinkels die gebruik van de jeugdlec tuur bepleit en inleven van de leerlingen in de personages uit de boeken die ze lezen gekomen tot thematisch lezen van boeken ik vraag hen bijvoorbeeld om zich voor te stellen dat ze in het kader van het thema angst en beven een der hoofdpersonen zijn uit guus kuijers roman drie verschrikkelijke da gen en opschrijven ho e zi j een bepaalde situatie de baas geworden zoude n zijn daarover praten we dan het is een vorm van literatuuronderwijs die te gelijk doo r de creatieve opdracht een begin is va n literaire vorming ee n startpunt dat tot veel meer kan leiden een startpunt overigens dat op andere scholen sind s 1980 is gekozen het muziekonderwijs zoals mijn collegae bezoekers en ik dit hebben mogen bespreken en volgen aan de hand van de lessen van docente yvonne kapitein 43 de moor de kunsteducatieve praktijk van een fusieschool levert voor veel leerlingen een behoorlijk gestructureerd e kennismaking o p met de muziek d e methoden van laag tot hoog en weten watje hoort van hans haan en barry lommen bieden alle leerlingen van i vbo tot vwo ele mentaire kennis van instrumentengebruik basi s muziektheorie vormleer muziekgeschiedenis ze zetten leerlingen door creatieve groepsopdrachten aan tot voorzichtige pogingen tot het maken van eigen muziek en daar de school beschikt over de juiste computers en daarbij behorende programma s voor het leren lezen van noten het capella programma om muziekstukjes t e schrijven en om bestaande composities te beluisteren en eventueel uit te printen kan de docente de leerlingen goed motiveren een losbladig songbook met zo n zes tig popsongs is representatie f voo r de keuzes die men doet de popmuzie k neemt als object van studie een belangrijke plaats in het gebruik van pop in de klas van ger storms uitgave panta rhei katwijk 1981 1994 8e druk versterkt deze indruk een bijzonder excursieprogramm a heel bijzonde r is het excursieprogramma da t de classicus ja n wieberdink ontwikkelde voor de leerlingen die grieks vanaf klas 3 en latijn vanaf klas 2 in hun pakket hebben in totaal zo n 55 leerlingen de tweed e klas val t hier nog buiten omdat leerlingen dan druk zijn met de verwerving van de ba siskennis het excursieprogramma bestaat uit drie onderdelen ten eerste zijn er de bin nenlandse excursies plm 40 leerlingen als volgt geordend klas ui excursi e amsterdam pierson e d klas iv excursie nijmegen museum kam e d klas v excursie amsterdam overige zie alternatief klas vi excursie leiden museum oudheden het alternatief voor klas v is een vijfdaagse reis naar keulen en trier waarbij op d e heenwe g xante n word t aangedaa n e n o p d e terugwe g heerle n e n maastricht keule n is interessan t omda t na een bezoek aa n het romisch germanisches de klim naar het ludwig museum voor moderne kunst volgt in de praktijk een geweldige beleveni s voo r de leerlingen d e koste n voo r deze excursie zijn relatief laag nog geen f 250 door eenvoudig reizen eigen vervoer per busje zelf koken en dergelijke kosten worden door de leerlingen zelf opgebracht ten tweede is er eens in de driejaar voor de leerlingen van de drie hoogste klassen op vrijwillig e basi s een uitwisselin g me t ee n gymnasium vla k bi j rome klas iv v vi gaan dan zelf een week naar rome en verblijven daar bij de jongens en meisjes die zijzelf vervolgen s of vooraf ontvangen hebben in den helder waarbij zij dan deze romeinen de voornaamste schoonhede n van holland laten zien vooral deze ervaring vinden zij altijd zeer bijzonder de kosten van deze uitwisseling worden op f 400 per leerling gehouden in zoverre dat deze zelf f 200 betalen voor hun programma in rome maar ook f 200 voor de komst va n de italianen hierbi j gaa t he t doorgaan s o m 25 leerlingen de leerlingen verdienen deze uitwisseling doorgaans met bollen 44 de moor de kunsteducatieve praktijk van een fusieschool pellen want een beetje geld hebben ze wel nodig de reiskosten komen er nog bij ten derde gaan de leerlingen van v en vi die grieks gekozen hebben en ver der kan iedereen die latijn gedaan heeft of uit lagere klas denkt dat het wat voor hem haar is mee zoveel mogelijk naa r toneeluitvoeringen in alkmaar of amsterdam va n grieks theater daaraan is d e laatste jaren geen gebre k medea prometheus bijvoorbeeld de docent volgt het nauwkeurig en regelt het bezoek de school vergoedt de toegangskaartjes voor deze voorstellingen wanneer er voorstellingen worden bezocht die een vroeg vertrek uit den hel der vergen bijvoorbeeld in den haag of rotterdam knoopt de excursieleider daar een bezoek aan vast aan bijvoorbeeld het gemeentemuseum of het archi tectuurinstituut een flitsend rondje cultuur er zit meer goede praktijk in het vat op het ehc bijvoorbeeld voor wat be treft het rondje cultuur dat in samenwerking met triade in ontwikkeling is en waarvoor leerlingen van de tweede klas in het afgelopen jaar voorbereidend werk hebben gedaan blijkbaar zo goed dat dit jaar van 9 tot 12 april bijna negenhonderd leerlingen de derdeklassers van het ehc de openbare scho lengemeenschap nieuwediep en het vormingscentrum de boeg een cultureel rondje door de marinestad hebben gemaakt elke dag reden vier autobussen de leerlingen van de ene culturele instelling naar de andere van de bibliotheek naar de schouwburg va n het filmhuis naa r de kunstuitleen en het cultureel jongerencentrum naar het centrum voor kunsteducatie een speciale leerlin genkrant rondje cultuur uitstekend vormgegeven met enthousiasmerende fo to s van swingende en drummende leeftijdgenoten had de negenhonderd vante voren opgewarmd jaarlijks terugkerende activiteiten van elders als de jonge rentheaterdag e n de kunstbende ware n ingepast in het programma va n de plaatselijke kunstinstellingen en zo kon het rondje cultuur de opmaat vor men een soort vrij uitmarkt over meerdere dagen en met meer actieve dan passieve elementen voo r wa t den helde r jongeren aa n cultuur t e biede n heeft ramier wij vonden het een succes omdat zowel de leerlingen en de colle ga s als de deelnemende culturele instellingen enthousiast waren in het stad huis de kunstuitleen de bibliotheek en in het gebouw van het cultureel cen trum triade zijn de tastbare resultaten van het rondje cultuur te zien ee n expositie va n werke n di e tijdens he t rondje cultuu r gemaakt zij n en met werk van leerlingen uit de derde klassen van beide scholengemeenschappen absoluut voor herhaling vatbaar volgend jaar doen we het weer belofte maakte schuld nog meer goede praktijk daar aan het marsdiep het belooft goed e praktijk wanneer een school zeg t te beschikken over een schoolorkest een schoolkoor en een toneelgroep maar fs het ook goede prak tijk wanneer het orkest ee n wisselende groe p van maximaal 25 leerlingen blijkt te zijn die een tijdlang in een uur gewonnen op verkorting van de les 45 de moor de kunsteducatieve praktij k va n ee n fusieschoo l sen tot 45 minuten repeteert en vervolgens gedwongen wordt uit te wijke n naar een pauze van een half uur of een half uur voorafgaande aan de lessen eenmaal per week waarbij leerlingen soms al na drie keer afhaken omdat zij bijlessen natuurkunde of een vreemde taal moeten volgen en in feite niemand zich verplicht voelt om op de repetities te komen is het ook goede praktijk wanneer het schoolkoor een handvol docente n en leerlingen is dat ter gelegenheid van de kerst en paasviering een aantal lied jes instudeer t e n daarvoor enige keren bijeenkomt terwij l follow u p ont breekt en is het goede praktijk wanneer de toneelgroep bestaat uit zeven docenten en drie leerlingen die indien een regisseur gevonden kan worden eenmaal per jaar een noel coward of ander blijspel opvoert zulke praktijk i s natuurlij k meegenomen onde r het motto alle s i s goe d voor wie niet veel verwacht maar zij laat zich licht door een betere praktijk vervangen betere praktijk van het schoolorkest dat de charme behoudt van het ieder die graag een instrument bespeelt mag meedoen maar tegelijkertijd dan ruim de tijd heeft om wekelijks te repeteren een tijd die zorgvuldig wordt ingeroosterd zodanig dat alle leerlingen die willen en elke docent die mee wil blazen strijken of trommelen dit kunnen doen die toewerkt naar een uitvoe ring mogelijk zelf s i n samenspel met schoolkoo r o f toneelgroep bijvoor beeld voor de opvoering van een musical en geleid door een dirigent die daar voor de nodige tijd in de vorm van honorarium of taakuren tot zijn haar be schikking heeft betere praktijk van een schoolkoor waaraan zo mogelijk oo k docenten hun voldragen stemmen lenen en dat in het verlengde van het muziekonderwij s dingen kan laten horen die iets van het avontuur dat muziek is voelbaar ma ken betere praktijk van een toneelgroep waaraan niet drie uitverkoren leerlingen naast zeven docenten maar veel leerlinge n mee kunnen doen die op dez e wijze wezenlijk geinspireer d raken voor drama en er veel voo r over hebben om onde r leidin g va n ee n vrijgesteld e regisseur to t ee n producti e va n relatieve betekenis te komen zie in dit nummer de bijdrage over ckv 1 met ine pels confrontatie met kunst ingroeien in kunst stelt eisen aan de deelnemers de leiding en het management confrontatie met kunst laat geen vrijblijvendheid toe zo min als men in schoolverband deze vrijblijvendheid toelaa t als het gaat om de schoolvakken die tijd ligt achter ons de stap naar minder vrij blijvendheid naar meer kunsteducatief beleid zal het ehc goed doen de ak kers liggen open het zaad is er de eerste oogst is binnen nu nog het onder houd 46