De lekkere smaak van een normaal-functionele les voortgezet lezen

de lekkere smaak van een normaal functionele les voortgezet lezen sedert s ten brinke zegt men dat taalonderwijs normaal functioneel moet zijn zou dat ook niet gelden voor het voortgezet leesonderwijs het lijkt nochtans niet zo wat is er immers normaal aan dat leerlingen een tekst uit een schoolboek moeten lezen en daarna vragen uit dat schoolboek moeten oplossen buiten de school kom ik zoiets nooit tegen niet normaal is ook het aanbod van de soorten teksten die de kinderen krijgen b v meer verha len dan ze normaal lezen en veel minder reclame strips verpakkingsteksten enz de teksten in de schoolboeken zien er zelfs niet meer normaal uit ze zijn uit hun reele context gehaald en ze zijn niet in hun oorspronke lijke vormgeving afgedrukt maar in een schoolboek voor stelling niet normaal is dat de kinderen die teksten meestal moeten lezen zonder dat ze daar zelf enige reden voor hebben helemaal abnormaal is natuurlijk dat ze er dan nog vragen bijkrijgen waarbij het antwoord o won der nog altijd te vinden is ook ofwel in het woorden boek ofwel in de tekst zelf zijn dergelijke leeslessen ook niet functioneel ik wil niet zover gaen te zegger dat ze compleet zinloos zouden zijn maar ze zijn het waarschijnlijk meer dan wel leuk is vrij algemeen wordt aangenomen dat het er bij het lezen juist op aankomt dat de lezer zelf de goede vragen aan de tekst stelt maar hoe leren de kinderen dat als ze dat zelf nooit hoeven te doen en ook meestal niet weten waarom in hun schoolboek precies die vragen gesteld worden de leerlingen ervaren ze trouwens niet als zo nuttig als ze meestal wel zijn ze zijn dan ook nog heel vaak erg schools geformuleerd daarenboven bespreken veel leer krachten niet waarom een antwoord beter is dan een ander en hoe de leerlingen tot een goed antwoord kunnen komen het ergste is misschien nog dat dergelijke leeslessen het plezier van het lezen en van het ontraadselen van een tekst eerder stuk maken dan bevorderen kan het dan beter echt normaal functioneel er zijn wel wat praktische moeilijkheden maar het kan toch denk ik daarom geef ik hier een voorbeeld van een les die ik al verschillende malen in een vierde klas gegeven heb een les waarin een reclametekst voor snoep gelezen wordt 344 vonk 1987 17de jg nr 5 tijdens de week ervoor hadden de leerlingen zich bezig gehouden met gezondheid ik vroeg hen of ze het ook over gezonde voeding gehad hadden ik was te gast in die klas dat bleek natuurlijk het geval geweest te zijn dan vroeg ik hen of ze het niet interessant zouden vinden eens aandachtig een reclame voor snoep te bekijken ze hadden daar telkens geen bezwaar tegen ik zei wel een reclame bekijken dat doen we normaal ook we lezen zoiets niet alleen ik vertelde dat ik een leuke reclame voor fruit tella gevonden had ik vroeg hen of ze fruit tella kenden en wat ze ervan vonden ik vroeg hen wat er volgens hen interessant aan zou kunnen zijn om zo n reclame te bekijken de eerste keer dat ik die les gaf had ik gevraagd wat ze zouden willen weten over fruit tella maar dat verengde hun vragen ik noteer de hun reacties in vraagvorm zo kwamen de volgende vragen van de kinderen op het bord 1 hoe wordt reclame gemaakt 2 hoeveel kost fruit tella 3 is het wel goed 4 wat zit erin 5 zit er suiker in 6 wordt het wel van echt fruit gemaakt 7 wie verkoopt het 8 hoe lang duurt liet voor de reclame verschijnt toen gaf ik de leerlingen de reclame ik had bijna voor elke leerling een exemplaar uit een tijdschrift kunnen knippen en ik had er de naam van het tijdschrift en de datum op geschreven daarvoor had ik wel bij familie vrij veel exemplaren verzameld fotocopies hebben natuurlijk de sappige kleuren van het origineel niet wat hier wel belangrijk was fru teh de leldcere srnaakvan4 nit om die lekke re feut tella s te maken heeft men alleen zo fruitig smaakt de beste fruitaroma s w fruit tella bestaat 8ebruikt geen wonde r in 3 smaken aardbei dat fruit tella atroen en sinaasappel t vierkarn fruitje e1 outit tena 1 z hurt tien 0 345 ik liet de kinderen rustig kijken en vroeg hen of ze niet nog vragen hadden ze hadden er geen daarna vroeg ik hen een antwoord op hun eigen vragen te zoeken eerst ordenden we de vragen nog daarna konden ze individueel aan de slag aangezien het hun eigen vragen waren werkten ze heel gemotiveerd al vrij vlug kwamen ze met de opmerking dat het antwoord soms niet in de tekst te vinden was ze vonden dus abnormaal wat eigenlijk nor maal is gelukkig begrepen ze het vlug de antwoorden bespraken we klassikaal ik lette daarbij vooral op hun methodes om een antwoord te vinden zo gaven ze soms toch antwoorden waarbij ze niet op de tekst konden steunen soms wisten ze het wel zeker b v de prijs van fruit tella soms gokten ze enkele zaken waren volgens mij bijzonder interessant b v bij het oplossen van de vraag wat zit erin had maar een leerling mij gevraagd wat aroma s betekenden de anderen hadden dat niet nagegaan waardoor ze dus geen gefundeerd antwoord op deze cruciale vraag konden geven ze werden het er dan met mij over eens dat ze er inderdaad voor moesten zorgen de belangrijkste woorden goed te be grijpen dat konden ze door een woordenboek te raadplegen of de leerkracht om uitleg te vragen dat bleek nu overdui delijk bij de vraag hoe wordt reclame gemaakt bleek dat ze beter moesten leren kijken veel leerlingen hadden wel vermoed dat van melle de fabrikant kon zijn maar ze hadden zich niet afgevraagd wat de naam leo burnett daar kwam doen door vergelijking met andere reclames konden ze begrijpen dat dat de naam van de man of de firma kon zijn die de reclame voor van melle gemaakt had daarop volgde een heel boeiende discussie over de rol van reclame in de verkoop van een produkt het was voor een vierde klas een stevige brok economie toen hun eigen vragen behandeld waren zei ik ik wil toch even kijken of jullie niks belangrijks vergeten heb ben b v wat is de bedoeling van die reclame dat was al wel aan bod gekomen natuurlijk maar zo kon ik vlug tot de volgende vraag overstappen hoe proberen ze dat te bereiken daarbij liet ik hen naar de kleuren kijken en naar de eigenaardige vorm van de aardbei ik vroeg hen dan ook eens na te gaan welke woorden het meest voor kwamen fruit en wat de bedoeling van dat alles kon zijn ik vroeg hen ook nog of er geen vraag was die we ons bij reclame altijd zouden moeten stellen zo kwamen ze op is het wel waar is het wel betrouwbaar liegt die reclame niet uit de discussie daarover bleek weer hoe knap deze reclame wel gemaakt is ze liegt niet echt maar ze geeft voort durend de verkeerde indruk dat zo n stukje fruit tella van echte aardbeien gemaakt is dan kwam ook de vraag op waarom willen ze dat zo het antwoord is waarschijn 346 lijk omdat de mensen nu belang hechten aan gezonde voe ding en omdat snoep een wat slechte faam heeft tenslotte vroeg ik aan de kinderen wat ze nu geleerd hadden over fruit tella over reclame en over hoe ze het best reclame lezen de besluiten werden genoteerd als toepassing mochten ze ofwel een eerlijke reclame voor fruit tella ontwerpen of een eerlijke leuke reclame voor een produkt naar keuze het spreekt vanzelf dat de leerlingen niet ieder jaar dezelfde vragen stellen zo had de klas van het vorige jaar zich het volgende afgevraagd 1 is het goedkoop 2 welke grondstoffen zitten erin 3 is het goede kwaliteit 4 is het lekker 5 zitten er kleurstoffen in ook weer zinvolle vragen niet naargelang van de vragen die de kinderen zelf aanbrengen pas ik ook de bijkomende vragen aan zo heb ik in die klas gevraagd hoe langs welke weg is deze reclame tot bij ons gekomen zo kon o a het reclamebureau ter sprake komen om te weten welke vragen ik extra moet stellen baseer ik me op wat ik een taalmodel noem dat hanteer ik bij elke taalsituatie die geanalyseerd moet worden ik heb het vroeger eens van m n overleden collega frans vier straete gekregen en het bevat de volgende vragen wie zegt wat waarover hoe voor wie m g t welke bedoe ling in welke omstandigheden langs welke weg en hoe reageer ik of de andere daarop omwille van de tijd beperk ik me in de klas vaak tot de in dat geval interes santste vragen waarom verkies ik zo n werkwijze naar mijn gevoel is ze normaal de leerlingen lezen een tekst vanuit een behoefte ze zijn gemotiveerd om een antwoord te zoeken op hun eigen vragen zoals in het nor male leven vinden ze niet altijd een antwoord de tekst is niet uit z n reele context gehaald en het is een soort tekst die kinderen vaak lezen deze werkwijze lijkt me ook functioneel omdat de kinderen oefenen in het zelf stellen van vragen daarbij toont de leerkracht dat ze misschien interessante en belangrijke aspecten uit het oog verliezen b v letten ze zeer weinig bewust op de vormgeving het hoe ze worden op die manier ook gewapend tegen verleidelijke en vaak misleidende teks ten ze krijgen meer inzicht in de manier waarop men ons dikwijls probeert te beinvloeden dat geeft al vlug aanleiding tot meer onderzoek over hoe onze maatschappij wel in elkaar zit m a w ze leren beter begrijpen en kritischer zijn en tegelijkertijd vermindert hun plezier 347 in die knappe reclames niet integendeel ze leren onder tussen ook beter lezen en ze zien beter in dat ze er b v voor moeten zorgen dat ze belangrijke woorden goed begrijpen ik zal deze opsomming van kwaliteiten maar beeindigen anders lijkt mijn verslag teveel op die reclame van fruit tella aantrekkelijk maar niet helemaal geloof waardig ides callebaut vuurkruisenlaan 31 8310 brugge 348