Documenten
de literatuurkring in actie h e r h a a l d e l i j k werd a l i n d i t b l a d de aandacht gevestigd op de mogelijk heden d i e de r e c e p t i e f r e f l e c t i e v e methode de l i t e r a t u u r k r i n g b i e d t voor het l i t e r a t u u r o n d e r w i j s het l a a t s t gebeurde d i t i n von informa t i e sept okt 1978 p 10 13 waar naast enkele algemene p r i n c i p e s ook een a a n t a l typevragen werden voorgesteld nog even herhalen de l i t e r a t u u r k r i n g i s een methode om t e werken met l i t e r a t u u r en andere kunstvormen d i e werd ontworpen t e n behoeve van h e t vormingswerk i n de s t i c h t i n g ledewijk de raet e r wordt dus i n groep gewerkt de enige goede werkvorm i s b i j deze methode het kringgesprek d i t kan eventueel problemen geven i n a l t e grote klassen zodat men daar een v e e l sterkere l e i d i n g van de l e e r k r a c h t z a l nodig hebben b e l a n g r i j k i s i n a l l e geval dat de l e e r l i n g e n denken over het verhaal o f boek en e r met elkaar over praten om e r beter over t e den ken het i s dus de bedoeling om v i a deze werkvorm de c r e a t i v i t e i t t e stimuleren c r e a t i v i t e i t i s nog wat anders dan spelen met t a a l daarom i s het n i e t z i n v o l dat voor t i j d e n s o f na de l i t e r a t u u r k r i n g u i t v o e r i g informatie wordt v e r s t r e k t door de l e e r k r a c h t omdat de l e e r l i n g e n zo a l l i c h t de indruk k r i j g e n dat dat de e i g e n l i j k e l e s i s en dat z i j e r a l l e e n maar wat modern b i j mogen k l e t s e n overigens zou zo het b e l a n g r i j k s t e doel van de l i t e r a t u u r k r i n g dat m i ook een van de hoofddoelen van het l i t e r a t u u r o n d e r w i j s hoort t e z i j n b u i t e n b e r e i k komen de l e e r l i n g de kans geven om z i j n p e r s o o n l i j k leven t e confron t e r e n met het l i t e r a i r e werk hiervoor i s het nodig dat ze p r e c i e s be g r i j p e n wat e r s t a a t en daartegenover s t e l l i n g nemen een ander zeer v e r r i j k e n d element i n de methode i s de ontdekking door het groepswerk dat niemand b i j het begrijpen en beleven van een t e k s t en e l d e r o o i t het l a a t s t e woord kan hebben de d e f i n i t i e v e o p l o s s i n g kan geven dan moet wel gehoopt worden dat de l e e r k r a c h t j u i s t dat n i e t probeert t e doen 19 jasmine en v a l l a a t s t had i k de gelegenheid b i j w i j z e van demonstratie een l i t e r a t u u r k r i n g t e l e i d e n voor de aggregatiestudenten van de uia en a c h t e r a f bleek frans daerns de voornaamste vragen d i e i k h i e r b i j s t e l d e geno t u l e e r d t e hebben ik p u b l i c e e r ze h i e r met beste dank aan f r a n s n i e t omdat ze zo g e n i a a l zouden z i j n maar omdat ze de algemene v r a gen u i t het hierboven genoemde a r t i k e l c o n c r e t i s e r e n naar een bepaald verhaalfragment t o e het fragment i n kwestie i s jasmine en v a l van hugo raes u i t het smaran zoals opgenomen i n j van d i j c k en d c o e n j a e r t s h i j en z i j een bundel epische l y r i s c h e dramati sche en e s s a y i s t i s c h e t e k s t e n rond het thema van de l i e f d e p 67 68 u i t g nederlandsche boekhandel de samenstellers van d i t boekje b l i j k e n n i e t het h e l e hoofdstuk t e hebben opgenomen wat h i e r wel l e i d t t o t een misvorming van het o r i g i n e e l de studenten kregen het stuk 2 b l z e e r s t t e l e z e n en toen begon het gesprek 1 wat vonden j u l l i e ervan wat z i j n j u l l i e eerste indrukken de g e s p r e k s l e i d e r accepteert a l l e r e a c t i e s v o o r l o p i g wordt e r n i e t over g e d i s c u s s i e e r d 2 z u l l e n we het stuk even reconstrueren om t e z i e n o f we a l l e m a a l h e t z e l f d e gelezen hebben een student begint na t e v e r t e l l e n anderen nuanceren waar s t a a t dat i n de t e k s t maar nu z i e i k t o c h een paar zaken d i e mij op het eerste g e z i c h t daarmee i n t e g e n s t r i j d l i j k e n 1 hoe e i n d i g t het nu fantaseert ze t o t het einde door 3 laten we eens praten over jasmine en v a l de personages wie i s het hoofdpersonnage a wie i s jasmine wat weten we van haar wat doet ze wat i s z i j voor iemand kunnen we nog meer van haar zeggen wat i s voor haar b e l a n g r i j k ik v i n d zo i e t s flauws i n haar vinden j u l l i e dat nu ook 1 2 20 het zou wel eens kunnen dat de manier waarop we op haar rea geren erg p e r s o o n l i j k i s de l i e f d e i s dus voor haa wel o p z e t t e l i j k b e l a n g r i j k he wil iemand daar nog i e t s over zeggen b wat voor iemand i s de man vinden j u l l i e dat t y p i s c h mannelijke r e a c t i e s van hem 2 c dat i s e i g e n l i j k een vreemde r e l a t i e tussen d i e twee he 4 waar s p e e l t het z i c h a f wat kunnen we over het decor zeggen wat voor indruk maakt op j u l l i e d i e b i j n a t o t a l e afwezigheid van decor opm deze afwezigheid bleek h i e r j u i s t t y p i s c h voor het droom k a r a k t e r van het fragment 5 wat z i j n de problemen waar ze het over hebben wat i s de grondidee van het fragment waar s t a a t dat dan w i l j e dat even voorlezen angst voor a l l e s i s dat voor j u l l i e een herkenbaar gegeven 2 leeft dat i n d i e vorm b i j de jeugd op d i t ogenblik het v e r h a a l i s t o c h a l 10 j a a r oud 2 wat i s er nog herkenbaar i n hoe s t a j e daar z e l f tegenover 2 ik kan me ook v o o r s t e l l e n dat e r mensen z i j n d i e b i j z o n verhaal zeggen ik v i n d het maar wezenloos 1 2 6 houdt de manier waarop raes het s t i l i s t i s c h t a a l k u n d i g i n e l k a a r h e e f t gezet verband met wat we t o t nog toe gezegd hebben sommige u i t s p r a k e n doen nogal l i t e r a i r aan he zo spreekt men t o c h n i e t 1 7 vonden j u l l i e het een aansprekend verhaal is j u l l i e mening e r over veranderd t i j d e n s het gesprek wat hebben de mensen d i e n i e t s gezegd hebben i n de loop van het gesprek eraan gehad opmerkingen de volgorde van de vragen i s v r i j b e l a n g r i j k omdat we op deze manier vertrekken van een synthese een g e s t a l t naar een analyse wat ons ge l e i d e l i j k brengt naar een v e r d i e p t e synthese enkele vragen aangeduid met 1 z i j n bedoeld om r e a c t i e s u i t t e lokken het i s e s s e n t i e e l dat de g e s p r e k s l e i d e r z i j n meningen n i e t t e o p e n l i j k bekendmaakt t o t de l e e r l i n g e n ervan o v e r t u i g d z i j n geraakt dat het be l a n g r i j k s t e i s dat z i j denken omdat ze snappen dat de l e e r k r a c h t ook n i e t meer of n i e t minder doet a l s de l e e r k r a c h t t e s n e l z i j n h a a r standpunten meedeelt b l i j v e n de l e e r l i n g e n geneigd t o t schoolse denken de meester o f de juffrouw z a l s t r a k s de j u i s t e o p l o s s i n g wel geven de vragen gemerkt met 2 z i j n waardeverduidelijkend bedoeld wan neer de l e e r l i n g e n i n een klasgroep e l k a a r o f de l e e r k r a c h t n i e t ge noeg vertrouwen hebben ze de n e i g i n g deze vragen t e vermijden dat h o e f t geen reden t e z i j n om ze n i e t t e s t e l l e n ik heb weer opvallend v e e l vragen g e s t e l d onder punt 3 een per s o o n l i j k e eigenaardigheid van me daar moet i k op l e t t e n a l i s het meer dan normaal dat elkeen d i e de methode t o e p a s t dat op z i j n h a a r eigen manier doet nog enkele p r a k t i j k e r v a r i n g e n ook i n het middelbaar onderwijs heb i k a l v e e l p o s i t i e v e ervaringen met de l i t e r a t u u r k r i n g gehad over het algemeen reageren middelbare s c h o l i e r e n z e l f s v e e l spontaner dan de studenten met wie i k de boven staande vragen doorpraatte l e e r l i n g e n van een k l a s kennen e l k a a r b e t e r en z i j n minder b e l a s t door een l i t e r a t u u r w e t e n s c h a p p e l i j k e o p l e i d i n g d i e het p e r s o o n l i j k reageren op l i t e r a t u u r op z i j n z a c h t s t gezegd n i e t stimuleert voor het gesprek hierboven hadden we ongeveer een uur no d i g en naar mijn e r v a r i n g zou de t i j d s d u u r i n een k l a s ongeveer i n de z e l f d e orde van g r o o t t e geweest z i j n een n i e t t e l a n g verhaal 2 a 3 blz kan op een u u r t j e voor een k o r t e roman o f een lange n o v e l l e heb i k een uur o f v i j f zes nodig de l e e r l i n g e n moeten het boek vooraf 22 t h u i s helemaal l e z e n de onderbrekingen tussen de l e s s e n z i j n na t u u r l i j k n i e t b e v o r d e r l i j k voor het werktempo maar toch i s d i t voor mij en voor de l e e r l i n g e n de meest bevredigende aanpak d i e i k a l gebruikt hebt voor cursorische l e c t u u r is d i t dan het d e f i n i t i e v e wondermiddel dat a l l e andere l i t e r a t u u r methodes overbodig m a k t er z i j n de reeds vermelde voordelen 4 s t e r k waardeverduidelijkend groepsvormend s t e r k bewustmakend van het nut van het l e z e n van l i t e r a t u u r a n d e r z i j d s voor wie l i t e r a t u u r i n de eerste p l a a t s taalschoonheid betekent z a l d i t wel een ontgoochelende aanpak z i j n ze praten f a l l e e n over de inhoud ook voor het doorgeven van kennis over l i t e r a t u u r i s deze werkvorm n i e t geschikt toch w i l i k t o t s l o t nog even p l e i t e n voor een regelmatige h e r h a l i n g van deze aanpak in the complete mother tongue curriculum s t e l t ten brinke dat een l e e r l i n g het p r a k t i s c h nut van leesonderwijs i n z i e t het normaal f u n c t i o n e e l v i n d t op voorwaarde dat het antwoord geeft op d r i e vragen wat i s e r t e l e z e n waarom zou i k het l e z e n hoe kan i k het bevredigend l e z e n vooral op de tweede vraag geeft de l i t e r a t u u r k r i n g aan de deelnemers doorgaans een zeer bevredigend antwoord roger roger