De literatuurmuur. Hersenschimmen.

de literatuurmuu r welk ge vo e l youp van t h e k prob eert uit te drage n waarom hij b a n g i s v o or de zie kte van alzh e im e r carien bakker 4 de do cent dee lt d e t e k s t uit zi e p 125 e n maeike bosm a l aat h e t li edj e horen d e v id eo zi en d e do cent inv e nt arisee rt de antwoord e n e n v raagt waa r om yo up v a n t h ek zi ch zo voelt h e t onde rwerp wordt afgeb ak e nd d e m e n ti e geleidelijk proces va n kwijtrak e n b e rnl ef j herse n sch i m m e n amst e rdam e m va n heri nn e ringe n qu erido s uitg eve rij b v i 99o salam a n d e r ee rs t e druk 198 4 s d e do ce nt m aakt ee n ove rgang naa r hersen sch immen lees t fragme nt 1 voor he t b egin van hersen sch imm en e n vraagt door wie ns ogen de d oelgroep 3 4 vwo 4 mavo havo geb eu rte ni sse n worde n besc hr eve n d e doce nt tij d 4 0 minute n v e rtelt kort de inhoud van h et bo e k ma arte n l es m ateri aal e n ve ra zijn n e de rl a nd er s die gee migree rd f ragme nt en uit h erse nsc himme n s ala m a n zijn n aa r canad a b eide n zijn nu ge p e nsio d e r i 99o n ee rd hun kinde ren zijn vo lwassen e n uit i p 7 misschi en k omt blijven v and aag hui s m aarte n wo rdt de me nt als th erapi e i i p 12 hi e r zit e as te rn p o int m aa rt en o p m oe t hij sa m en m et v era heri nn erin ge n oph a wc d enkt n a o ve r ge he ugen l en doo r foto s t e be kijke n op een gegeve n i i i p 5 4 56 vert el ee n s het b es t ges pr e k m o me nt krij ge n ze een hulp in hui s phil tu sse n v e ra e n maa rte n t v p 8o 8i z o u ik d e pu z z e l maa rte n 6 d e d oce nt dee lt st e n c il s uit m et de vie r h e rk ent v era ni e t m ee r fr agme nte n ii v zi e p i zo e v e n gee ft d e v p 1 44 1 4 5 e e n bo e k in de sneeuw vo lge nd e v ie r opdrac ht en bij d e s te n cil s d e maa rt e n h e rk ent zi chze lf nie t m ee r in fo to opdr ac hte n w o rd e n in t weetall e n ge maakt album a b eschrij f bij elk fragm e nt we lk e dinge n m aa r t ek s t va n liedj e y o up van t he k me n ee r te n ve r gee t o f wa t wi e hij ni e t m eer h e rk ent alzh eim e r zie p 125 en vide o c d waar o p b w elke ontwikkeli ng in d a t proces van v er ge dit li e dj e t e b e lui st e r e n i s erge ns i n d e ve rte ten zi e j e c w elke o nt wi kk elin gen in zijn reac ti e d aarop planning zie j e d h et bo e k i s gesc hreve n v a nuit h e t pe rs p ec ti ef i de docent legt het dubbele doel van de van m aarten ik ve rt elle r v erklaar w aaro m lesactiviteit uit d e sc hrij ver hi e rvoo r gekoz e n h ee ft boekpromotie van hersenschimmen van j bernlef 7 d e doce nt b espree kt d e an twoorde n en r e flec nader inzicht in verhaalanalyse ontwikke tee rt me t leerlin gen o p de ver haa la nal y ti sch e ling personages perspectief asp ec te n ontwikke lin g van p e rso n ages e n p e rsp ec ti ef ri chtvr agen h ie rbij z ijn 2 d e do ce nt k o ndi gt h e t ond e rwe rp aan z i e kt e w aar letje o p ge dachte n ge voel en s ge dr ag va n alzh eimer ac t ivee rt de voo rkennis v an w aarom kan h e t b e la ngrijk zijn j e b ewu s t t e l eerlin gen hi e ro v e r e n vert elt d a t youp van t zijn va n d e o nt wikk eling va n de p e rso n ages h ek hi e ro ve r een lie dj e heeft gez o n ge n dat e n v anuit we lk p e rspecti ef h e t ve rh aal gesc hr e z e zo d ad elijk gaan b e lui s t er en ve n i s h o ud j e zelf van v erh al e n me t ee n ik 3 d e docent geeft de leerlinge n d e opdra cht om p e rs p ecti e f wa arom tijd en s h et lui s t eren en b e kijk e n te b e d e nk en make n all e hoofdp ers ona ges in ve rhal en ee n 124 moer 1 998 3 ontwikkeling door kun je andere voorbeel meneer a l zhei m e r de n noemen uit andere boeken d e doc e nt schrijft schrijver en titel op het meneer alzlieirner ik wil even met ti praten bord en n o digt l ee rlingen uit dit over t e niet mij gaat het nog goed ik ben niet oud ne me n in mijn gelei erboven zitten nog geen gaten maar op een dag en dat laat mij niet koud antwoorden opdrachten ben ik dit lied allang vergeten dan weet ik niet wat ik vanavond zong i youp van t hek hij i s bang dat hij alle maar nu wil ik daar niets van weten mooi e dingen ve r gee t e n dat de e rge din gen want mi ben ik nog goed en bij en jong ove rblijven genoeg om even iets aan ti te vragen za b ma a rte n v ergee t d e kle ine dinge n in he t mijn probleem is echt niet al te groot h e d e n h e t eers t dan d e g rot e re geb e urt eni sse n het gaat over mijn laatste dagen in het v e rl e den ve rvol gens wez e nlijk e m en als ai toeslaat zo vlak voor mijn dood se n in het heden zijn vrouw zic h zelf fra gme nt ii m a arte n verge e t kleine din ge n wilt u een bee je selecteren de dag wa a rom hij op de s to el s taat zodat ik de mooie dingen wel onthou fra gme nt iii ma a rte n v e rge et dat zijn vad er dus als ik in mijn stoel zit weg te teren i s o ve rl e den dat ik nog even mag denken aan mijn vrouw fra gme nt iv ma a rte n lee ft in h e t ve rl e de n e n met wie ik zoveel jaar heb gevreeen zie t zijn vrouw a a n vo or zijn mo e d er reet wie ik zoveel jaar heb gewoond fragment v maa rten herk e nt zic hz e lf ni e t da k nog een beetje weet hoe we t deeen m eer omdat mijn eigen lijf mij dat dan nooit meer toont 2 c in fragme nt ii d enkt ma a rten na over zijn ve rg e etac htighe id e n prob ee rt hij h e t voor ach ik wil best een heleboel vergeten zic hz elf go e d t e prat en in fragm ent iii en k weet zo al twaa lf v rouwe n op een rij iv begrijpt hij s t ee ds minde r wat er m e t h em van zeker drie zal ik de naam al niet meer weten aa n de hand is in fragm ent iii wordt m aa r en de rest verzuipt ook in die grijze b rij te n no g boo s a ls hij me t zijn gebre kki ge er is meer dan genoeg om mee te nemen ge he uge n wordt geconfronteerd in h e t vie r pak mijn angsten mijn wanhoop en verd riet d e fr agme nt he e ft hij no g nauw e lijks vat op pak ze ik zal ze echt nooit claimen d e situ a tie hij l ee ft in het v e rleden v e rwart maa r al dat mooie neem dat niet ve ra m e t zijn mo e de r en hij b e grijpt ni e t pak mijn geld mijn leugens en mijn ruzies waarom vera mo e t huil en in fragm ent v en mijn iets te vaak verongelijkte toon h ee ft hij totaal gee n grip mee r op d e s ituatie maar laat aan mij die paar illusies 2d je kunt j e als l e z e r hele maal inl e ve n j e b e l ee ft en de liefde voo r mijn dochte r en zoon mee wat m aart e n mee maakt j e krijgt ni e t ec ht t e we te n wat and e ren d e nken vo el en en een ding mag u zeker pakken fun c ti e v ersterk e n van de geisol ee rdhe id daarvoor ben ik non eenmaal veel te laf misschien hoor ik daa ro m bij de slappe zakken noot maa r ik smeek t neem mij mijn doodsangst af zodat ik mooi en stil de wereld kan ve rlaten i c arie n bakke r e n m aeik e bosma m ak e n d ee l niet een knipoog naar de mijnen zonde r angst uit v an proj ec tbure au bo nn dit bur e au st e lt meneer alzheimer valt daarover te praten zi c h ten do el schol en e n c ulture l e ins t ell in g en want voor doodgaan ben ik levenslang t bangst nad e r tot elkaar te br en ge n door culturele dus dat ik mooi en stil de wereld kan ve rlaten proj ec t e n voor jongere n t e organiseren vo or met een knipoog naar de mijnen zonde r angst me er informatie 050 3 1 32139 5 7 16 4 0 3 me neer alzheimer valt daa rove r te praten want voo r doodgaan ben ik levenslang t bangst youp van t hek uit ergens in de verte 1998 3 moer 125 fragment z miss chien komt lie t door d e s n eeu w dat ik nie s morgen s al zo moe voel vera niet zij houdt van sneeuw volgen s haar gaat er niks boven een sn e euwlandschap als de sporen van de mens uit de na tuur verdwijnen als all es een smetteloze witte vlakt e wordt zo mooi dw epend bijna zegt ze da t ma a r lang duurt die to estand hi e r niet al na e en paar uur zie je overal schoenafdrukke n bandenspore n en word e n de hoofdwegen d o or sne e uwruime r s s c hoonge ploegd ik hoor h aar in d e ke uk e n b ezig met de koffi e allee n de oke rgele halte paa l van de s choolbus geeft nog aan waar de fi eld road langs ons huis lo o pt ik b egrijp trouw e n s nie t waar de kinde ren bljiven va ndaag i e dere o c hte nd sta ik hier zo vo or h e t raam e e rs t controleer ik de temperatuur e n dan wa cht ik tot ze in de vro ege w interochtend van alle kante n tu ssen d e boomstammen te voorsc hijn komen met hun rugtas sen hun kleu rige muts en e n dass en en hun sc h elle amerikaan se s temme n die bonte kle uren st e mme n me vrolijk vuurrood kobaltblauw e e n jonge tj e hee ft ee n e ige el j ac k aa n me t een p auw op de rug ge bord uurd een jon ge tj e dat licht hinkt e n a ltijd a ls l aa tste in d e sc ho olbu s kla ute rt dat is richard de zoon van tom d e vuu rtore nw achter gebor e n met e en te kort linkerb ee n e en heme l s bl a uw wijd uit s taande pauwestaart vol donke r sta r e nde o gen ik b egrijp n iet waar ze blij ven vandaag fragment 2 even l egt ze haar hand op mijn hoofd op mijn dunne haar al s z e g limlac ht zi e je d at ze een kun s t gebit h eeft all ee n al s ze g limla cht a nd ers niet dan zijn h a ar wangen nog v ol en bijn a rimp elloos ond e r in h a ar kle ine oren glin s te re n zilve re n oorknopj es ze euw se oorknopjes v a n haar ov ergrootmoeder uit zie ri kz e e drink j e the e eens op ik drink de thee op e ens raak ik geirrite erd ik sta op ik mo et e ve n naar het toile t dat ze i ik altijd op mijn werk thui s zeg ik altijd ge woon naar de wc h et nuan ce ve rs chil va lt haar natuurlijk direc t op verge et dan ni e t j e handsc ho e ne n aa n te tr ekk en ze gt ze hier zit ik we l vake r een oude krant do ell oos in mijn hand en als ik over iets na wil denk en maar h e t probl ee m is dat j e mo e ilijk kunt nadenken over iet s dat j e j e ni e t he ri nnert m e t gee n moge lijkh e id de ochte nd ha ar vraag of ik hout wilde h a le n mi sschi e n heb ik he t ni et ge hoord alhoewel twe e ke e r h ee ft ze h e t mij ge vraagd zei ze ee n sl echt geh eugen heb ik altijd gehad op v e rgaderi ngen was mijn ag enda mijn o nmi s ba re metg e zel m aar e e n h e l e o chend di e je e en paar uur la t e r zom aar v erge ten b ent die voorbijge g a an i s alsof hij er nooit is gewees t ik zou zo e ve n n o g z w er e n dat het ee n gewone door de w eeks e o c htend was als ve ra nie ts h a d g ez e gd zou ik daar nu mi ssc hi e n nog in de achte rkame r staan mijn hande n op de ven s te rbank s t e un e nd zo als iede re morgen op de uitkijk naar de rumoe ri ge schoolkindere n van eastem point 126 moer 1998 3 fragment 3 vertel eens watje vanmorgen hebt ge daan gee n pani e k ik mo e t vanhier uitgaan waar ik nu zit de sneeuw bui ten de kame r deze tafelrand di e ik m e t beide handen va sthoud d enk maar rustig na ge woon z e g ik w a t ik altijd do e opstaan wasse n aankleden s ch eren koffied ri nke n i e ts g e get e n kip kip ne e gewoon ee n toostje m e t m arm e lade tinbu ry s marmelade uit d at gele potj e met di e zw arte de k sel w eet je wel j e h ebt e e n halve koud e kip uit de ij skast opgeg eten ee n b li kj e lev e rpas tei ee n p aa r an a nasschijven en ee n r ol koekj e s ik vind dit e e n pijnl ijk ve rhaal ik kan he t er in grot e lijn e n en in de tails ni et mee een s zijn tege n wie heb j e he t v e ra zeg ik li c ht hijgend en s nel nu moet j e een s go ed luiste ren ik do e geen vlieg kwaad ik b e n vanmorge n niet rob ert we zen wande l e n langs h e t buurtpad bij ste vens s tond een pick up car uit salem in de tuin een rooie zonder wiel e n ga z e lf maa r kijk en d e b e kende rotzooi p a t z a g ik nie t en robert zat a cht er d e kra a i en aa n we zijn naar h e t s tr a nd geweest t ege n de wind in d e w itt e ge ur wa s o veral om mij h e en maar dat dacht ik allee n ma a r omdat and ere m ense n alt ijd over zilt e z ee luc ht s prek en papp a ook die hee ft he t ook a ltijd o ver zilt e zee lu c ht je vad e r i s in 1 9 5 6 o ve rl eden ik p ak een bo e k dat tu ssen on s in op tafe l li g t en dra ai het met e en woede nde klap om d ac ht je nu heu s dat ik dat niet m eer wee t r es umere nd d a t zegt b hr altijd aan h e t e ind van ee n ve rgadering lan gs z ee ge lope n eindj e d e atlanti c road af en toe n op hui s aan wind in de rug nog i ets voor d e rondvr aag j e hebt m e t d e bibli oth eek g eb e ld to en i k thui s kwam s t o nd j e te b ell en antwoord ik ik zag j e door het raam ik tikte tege n h e t glas ma ar j e hoorde me niet ik zwa aid e en toen je me t e n s lott e zag liet j e van sch ri k d e hoorn uit j e ha nd vall en h e t was joan van d e uitlee n ik wil niet meer da t je daar we rkt zeg ik j e moet nu bij mij blijven vera als i k alleen b en loo pt all es ve rk eer d ik w ee t ook niet waarom ik w erk d a ar al lan g ni et me e r m aarte n goed z eg ik dan is het goed ha ar small e gezicht me t het bruine haar dobbert op h a ar ge ri mpeld e hals en haar ogen staan plot seli ng zo dof en dro evig dat ik op s ta om haar t e troo ste n h e t blo ed bon st in mijn s la p e n e n ik l eg mijn h a nd e n op haar schouders nie t zo h a rd z egt z e koud en gevo elloo s zijn mijn ha nd e n ik tr e k ze t erug kijk naar de palm e n en laat z e d a n l a n gz aam s lap langs mijn lichaam valle n ik ke n het gevoe l z eg ik al s of iema nd j e in j e eige n hui s he eft opges loten zo n gevoe l maar e r is altijd e en uitwe g v era altijd ik b eg rijp b es t dat ze nu huilen mo e t ik ga w ee r zitt en ik b en bij je zeg ik wat e r o ok geb eurt ik b e n bij j e w e zull en e ra a n moeten wenn en dat onze we reld kleiner geworden i s dat je s teed s minder m e ns e n zi et da t j e s ch ri kt al s de t el efoon g a at dat a ll e dagen op e lkaar gaa n lijk e n maar wij h ebben elkaa r ve ra v e rgeet da t niet en za chtje s s treel ik haa r door ha ar ha ar laat haar maa r e ven uithuilen ik begrijp het b es t 1998 3 moer 127 fragment 4 zou ik zo aangekomen zijn de laats te tijd mijn jas zit me zo krap en waarom zit de d e ur op s lot ik ruk een paar keer aan de knop missc hien kle mt hij of zit hij vas tgevrore n robert ko m ik wacht op de hond en kijk naar de kapstok haastig trek ik ve ra s wijnrode mantel uit en herst el de vergissing vo o r z e m e uit h e t wa s hok kom e nd kan b etrapp en heb j e robert gezien die is buiten dan ga ik ook maar e e n s z e gaat met h aar rug tegen d e voordeur s ta a n j e mag nie t naar bui ten van de do kter ik ben toch ni e t ziek ik m a nkeer niks rob ert roep ik rob e rt kom hij komt uit zichzelf wel w e er terug mag ik dan nooit meer naar buiten nu niet maar ik wil ga an viss en ik h eb m et g e rard e n klaas afgesprok en lie g i k tegen ha ar to e kom me e n aar de k euken je hebt j e bord niet l ee ggege ten op school z egge n z e dat te veel m elkprodukt en sle c ht voor je gebit zijn m aa r wa t kun j e do e n als ik maar e erst het huis uit b e n op m e zelf kan ik doen e n la te n wat ik wil ik ga acht er mijn bord pap zitten e n k a u w d e mons t ra ti ef nu z egt ze natuurlijk zo dir ec t zit niet zo me t lange tan den te eten is pappa al naa r kantoor m aar t en ik ben he t v era j e moet niet zo te ge n me s chre euwen ze ve rbergt ha ar gezicht in haar hand e n waarom is ze nu opeen s zo op gewonden waarom huilt ze zo hartvers che urend je mo e t ni et huilen ik wil ni e t dat j e huilt ve ra snikt z e ik ben ve ra natuurlijk ben je vera zeg ik da c ht j e dan d a t ik d a t ni e t wi st opeens st a at ze op ik ga e ve n bij elle n robbin s l a ngs z egt z e ik b e n zo weer t erug do e jij ondertu sse n d e puzzel 128 moer 1998 3 fragment 5 een boek met e e n gewatteerd omslag soort langwerpig album neem de kaft tussen duim en wijsvinger sla open allemaal foto s zwarte en gekleurde en da ar is die man in de s neeuw weer maar nu jonger de haat in die ogen daarbuiten in de sn e euw zo heeft iemand mij nog nooit a a ngekeken hij moet weg al zijn a fbe e ldingen mo e ten weg da a rginds is een open haard houtblokken liggen erna a st opgestap e ld in een aardappelkis t e en doo sje lucifers ligt op de schouw dat wist ik op d e e en of an der manier mi sschi e n een geval van d eja vu eers t d e foto voorzichtig van de bladzij losscheur e n e n a a nstek e n en dan tussen de s paand ers leggen kl ei n e bibbe rende geelblauwe vlammetj es die o m h et voo rste b lok hee n kru ipe n mannen rond een glimmende v ergade rtafel helblauwe vla mmetje s aan de geka rt elde randen v a n de foto waar blaasj e s opborrelen di e kn a ppen e n d a n cho c oladebruin wordend snel naa r het midden kruipen tot de he l e ve rgad erzaal verdw e nen is pla a tj es van mensen in e e n park m e nse n op e en s trand di e zel fde man wee r op he t dek van ee n boot na ast een vrouw die hi e r alleen op ee n r o t s s taa t l ac he nd m et loswaai e nde haren e e n kind in ee n box e en jonge n en een mei sj e h a nd in hand poser end voor een kn a lrode schommel l a at ze ve rdwijnen l aat ze zwart worde n e n ve rdw ijnen wegvli e ge n als donkere roetvlokk e n d e s choorste en door naar bu i t en zwarte spikke ls word e n in d e s n e euw op het d a k ik n eurie zachtj es de hond hi e r n a as t m e vindt h e t ook w e l leuk ligt tenmins t e met zijn kop tussen zijn voorpoten n aas t mij en kijkt naar mijn handen di e foto s losp e ute ren uit h et a lbum en z e dan ee n voor een in h et knappere nd e e n rokende vuur lat e n v alle n twee vrouwen twe e vrouwen in rui se nde kl edij e en jonge e n e en oud e re z e spreken engels e n trekken ee n bo ek me t foto s uit mijn h a nden kan maar b e te r do e n wa t zij willen ben ni et st e rk me e r zoals vro ege r ern sti g verzwakt ze lfs blijkt nu sta op begint het bonz e n we er duiz e lig en dor s t wil ni e t tusse n hen in naar buiten wille n ze me eruit z e tten omdat ik te las tig wordt ni e t na ar die m a n in de s ne e uw in de rubriek literatuurmuur plaatsen wij concrete beschrijvingen van leesorientatie activiteiten die hun diensten in de lessen van onze lezers hebben bewezen zowel jeugdliteratuur als literatuur voor de lijst komt in aanmerking voor plaatsing hebt u een informatieve originele leesbevorde ringsactiviteit in uw bezit die liefst niet meer dan 2 pagina s n4 beslaat dit is het moment bij uitstek om uw ideeen aan moer te sturen want in het najaar verschijnt er een boekje met alle literatuurmuren stuur uw bijdrage naar moer t a v mirjam tuinder korenbloemstraat 56 5025 pt tilburg e mail mort cistron nl 1998 3 moer 129