De multiculturele samenleving in de basisschool

zeg je het maar ik heb echter een ding niet recensie gehoord wat doe je met de joden en de zwarten joden zijn er niet meer zei ik zwarten des te meer die gooien we in de noordzee de enige plek in nederland waar herman giesbers nog ruimte is voor die lui een oorverdovend kabaal brak los het leek of ik sieg heil hoorde de multiculturele roepen maar zeker was ik er niet van blz 135 samenleving in de toen in 194 7 de avonden verscheen schreef recensent godfried bomans in elseviers basisschool weekblad het is in zijn soort een meesterwerk ik verzoek u wel acht te geven op de beperking in zijn soort want de soort is eenvoudig mylene hanson klassengesprekken een interac afschuwelijk a ll es moet anders is van een tieve benadering van ondenvijs in rnultiailtiirelc verwerpelijke soort maar bovendien in zijn klassen utrecht uitg degraaff 2002 isbn 90 soort prutswerk het is een boek dat uit de 77024 03 4 143 blz e 16 25 schoolbibliotheken geweerd moet worden moer is niet de eerst aangewezen plaats om een dissertatie te bespreken maar voor klas sengesprekken het proefschrift van mylene hanson is er meer dan een reden om een uitzondering te maken niet alleen heeft de auteur zich op voorbeeldige wijze weten te beperken tot een boek van handzame omvang zo n 140 bladzijden dat ook nog eens vlot en helder geschreven is maar ook biedt het op boeiende wijze inzicht in hoe visies van leerkrachten op multiculturaliteit vorm krijgen in hun interactie met kinderen op de basisschool klassengesprekken analyseert de com municatie tussen leerkrachten van twee basisscholen met hun leerlingen in lessen wereldorientatie waarin de interculturele methode de grote reis centraal staat en daar mee focust het boek tevens op een ander centraal aandachtspunt van moer de rol van taal en taalgebruik in andere lessen dan de lessen taal of nederlands multi c ultura liteit in hoofdstuk 1 van integratievisie naar nniltiperspectiviteit prikkelt de auteur de lezer al meteen tot een stellingname die ingaat tegen de huidige dominante visie op de multiculturele samenleving die zegt dat integreren betekent assimileren eenzijdig aanpassen deze integra tieve visie vooronderstelt dat allochtonen op diverse gebieden een achterstand hebben en dat politiek gezien de ideale samen lev i ng een homogene samenleving is gebaseerd op een 2002 moer 120 veronderstelde gemeenschappelijke nederlandse enzovoort en dat die verschillen er ook zijn cultuur hanson stelt daar tegenover dat zo n binnen etnische groepen daarbij worden die hoinogeniseringsideaal tot achterstelling of zelfs verschillen niet benadrukt maar net als tot discriminatie kan leiden l3ovendien leidt zo n overeenkomsten als vanzelfsprekend aan de orde ideaal tot een statische opvatting over cultuur en gesteld behalve door deze multiperspectiviteit interculturele communicatie dat is een opvatting kenmerkt de grote reis zich ook door over culturen als verschillende afzonderlijke uitgangspunten als interactief en zelfstandig eenheden die met elkaar in botsing kunnen werken daarmee lenen lessen rond de grote komen reis zich bij uitstek voor hansons onderzoek hanson kiest voor een interactionele diversi zij ziet multiculturaliteit als een interactie teitsbenadering van multiculturaliteit dit is niet verschijnsel en beschouwt in haar onderzoek zo maar een benadering die min of meer onderwijs als een vorm van interculturele vrijblijvend pleit voor het positief waarderen van communicatie de grote reis sluit hier nauw bij verschillen maar die ervan uitgaat dat mensen in aan en dan is het van belang na te gaan of en zo interactie in communicatie met elkaar maar ja in hoeverre de doelen van een methode als de tegelijkertijd ook vanuit verschillende perspec grote reis gerealiseerd worden in concrete tieven tot een soort overeenstemming komen interactie over wat ze bedoelen in een bepaald gesprek in tegen deze achtergronden kiest hanson voor die zin is cultuur iets dat altijd en overal door een uitvoering van haar onderzoek volgens de mensen in communicatie met elkaar voort ethnogrnphy of schoolirig in dit kader gaat het om durend opnieuw vastgelegd moet worden en het verzamelen en analyseren van drie soorten daardoor is cultuur ook voortdurend in gegevens de eerste soort gegevens zijn gegevens beweging in verandering cultuur is niet iets die geconcentreerd zijn rond de school zoals af statisch maar is dynamisch in klassengesprekken te leiden uit observaties schoolwerkplannen de gaat hansop het erom te laten zien op welke geschiedenis van de school en de wijk de manier deze verschillende visies op multi inrichting van de klassen en zo meer op de culturaliteit vorm krijgen en hoe die verschil tweede plaats gaat het om opvattingen van de lende visies doorwerken in de communicatie directie en leerkrachten over multiculturaliteit tussen leerkracht en leerlingen zoals naar voren komend uit interviews en schooldocumenten maar ook uit zogenaamde de gro te re i s playback interviews waarbij aan interactiedeel zoals al gezegd heeft hansop haar onderzoek nemers gevraagd wordt te reageren op naar die leerkracht leerling interactie uitgevoerd videofragmenten van hun eigen interactie en uit in lessen wereldorientatie rond de leergang de het observeren van klasseninteracties de derde grote reis in hoofdstuk 2 intercultureel soort gegevens komt uit de analyse van inter onderwijs de grote reis en methode van actieprocessen en taalgebruik in de klas bij dit onderzoek wordt uitgebreid stil gestaan bij deze laatste staan zogenaamde key incidenten leergang en hoe deze te plaatsen is in het beleid centraal momenten in de klas die op bijzondere en de ontwikkelingen rond intercultureel wijze duidelijk maken hoe ideeen over onderwijs niulticulturaliteit gestalte krijgen in de concrete de grote reis is voortgekomen uit het vier communicatie tussen leerkracht en leerlingen steden project een samenwerkingsproject van hansop besteedt in dit kader specifiek aandacht de schoolbegeleidingsdiensten van amsterdam aan een taalhandelingspatroon dat kenmerkend rotterdam den haag en utrecht belangrijk is voor veel klasseninteractie het s 1z e zeker in het kader van hansons onderzoek is dat patroon het patroon van structureren de grote reis een realistisch beeld van de reageren evalueren waarmee een leerkracht maatschappelijke werkelijkheid wil schetsen doorgaans een vaste greep houdt op het verloop vanuit een pluriformiteitsgedachte kinderen en de uitkomsten van de communicatie moeten ontdekken dat verschillende groepen processen in de klas denk bij een s r e mensen heel verschillend kunnen denken over patroon aan reeksen als een vraag van de familie en gezinsrelaties leefgewoonten leerkracht wat is liet antwoord van een woonvormen religie waarden en normen leerling en de evaluatie van de leerkracht dat i s 2002 moer 121 goed fout of wie weet het wel in het kader de leerkracht uitgebreid verder gaat op de van hansons onderzoek gaat het dan om de opmerking van een leerling dat een hoofddoek vraag in hoeverre leerkrachten afwijken van of gedragen wordt bij het bidden iets dat past in varieren op dit patroon zodat leerlingen in de het gangbare beeld over hoofddoeken bij geest van de onderwijsvisie van de grote reis moslimvrouwen maar volstrekt voorbij gaat aan de ruimte krijgen zelf niet ideeen te komen de opmerking van een andere leerling van waardoor uiteindelijk een gezamenlijke kennis buitenlandse komaf dat haar moeder ook wel constructie tot stand kan komen dat wil zeggen eens een korte broek draagt met inbreng van leerkracht en leerlingen context s chool b e pa a lt inter ac ti e key in c identen ook op de andere school de transvaal de hoofdstukken 3 en 4 beschrijven de resulta genoemd staat de praktijk van het lesgeven in ten van het onderzoek op de twee scholen in verband met de context van de school beide hoofdstukken gaat de centrale aandacht directeur en leerkrachten hebben een visie op uit naar het weergeven beschrijven analyseren niulticulturaliteit die niet overeenkomt met de en interpreteren van de al genoemde key inci dominante maatschappelijke visie over kinderen denten geordend in zes casussen drie per met verschillende culturele achtergronden school zo n casus is bijvoorbeeld handen was wordt niet gesproken in termen van probleem of sen voor het bidden waarover eerder al gerap achterstand maar lesgeven op een multiculturele porteerd is in moer 1999 5 school wordt gezien als het positief benutten van voor de eerste school de windmolen verschillen voor de transvaal zijn belangrijke genoemd constateert h anson twee spannings kenmerken voor het omgaan niet verschillen velden het eerste betreft het spanningsveld nlultiperspectivite i t en een i nteracti eve manier tussen enerzijds het streven positief aandacht te van lesgeven waarin persoonlijke bijdragen van willen geven aan verschillende culturen en leerlingen als waardevol worden beschouwd anderzijds andere culturele achtergronden dan hiermee sluit deze school aan bij de de nederlandse tegelijkertijd te beschouwen doelstellingen van de grote reis vanuit een nionoperspectivische visie het evenals bij de windmolen laat hanson ook nu tweede spanningsveld heeft te maken niet niet duidelijk zien hoe visies op multiculturaliteit en name de visie van de directeur dat men onderwijs tot uiting komen in de concrete interactief onderwijs wil bevorderen maar dat lespraktijk en dan met name in de klassen men anderzijds frontaal klassikaal lesgeven beter interactie multiperspectiviteit krijgt gestalte vindt passen bij de opvoedende rol waar de door ruimte te creeren voor het vertellen van windmolen ook voor staat de analyses van persoonlijke ervaringen ook door de leerkracht klasseninteracties laten dan zien dat de concrete zelf overigens de introductie van deze praktijk van het lesgeven niet los is te zien van narrativiteit in de klas biedt de mogelijkheid deze context in de klasseninteractie wordt verschillende perspectieven naast elkaar te ondanks de positieve waardering voor leggen en vervolgens ook via interactie tot verschillen en het respect voor de culturele gezamenlijke kennisconstructie te komen voor achtergronden van de leerlingen een de structuur van de klasseninteractie betekent monoperspectivische visie gerealiseerd en dit dat in veel gevallen twee veranderingen ten kan gebeuren omdat de interactie van de opzichte van het traditionele s r e patroon leerkracht niet de leerlingen niet op een als de s r e structuur optreedt is de functie gezamenlijke kennisconstructie is gericht het is van de evaluatie en de relatie tussen het en blijft uiteindelijk de leerkracht die via een structureren en reageren veranderd concreet traditioneel gebruik van het s r e patroon de e is niet meer een evaluatie in goed of fout bepaalt wat goed of fout is en die zo ook via maar gaat inhoudelijk in op de bijdragen van de herformuleringen en selecties van wat leerlingen kinderen en de relatie tussen structureren en zeggen bepaalt welke perspectieven van de reageren is niet meer zodanig dat bij de s maar leerlingen wel of niet verder besproken worden een juiste r mogelijk is maar dat de s een voorbeeld is te vinden in een van de key stimuleert tot diverse mogelijke r s een tweede incidenten uit de casus hoofddoeken waarin verandering in de interactiestructuur is dat ee n 2002 4 moer 122 interactiepatroon als s r kan optreden waarbij voorwaarden voor zo n invulling van inter zowel de leerkracht als een leerling kunnen cultureel onderwijs zijn een adequate les structureren methode het ontwikkelen van een op interactie en kennisconstructie gerichte didactiek en het confrontatie creeren van mogelijkheden voor de implemen in hoofdstuk 5 slot multiculturaliteit in de tatie van zo n nieuwe didactiek klas conclusies en enkele aanbevelingen brengt hanson haar bevindingen uit haar onderzoek op ta a l en wer e ldbeel d de twee scholen samen met de twee visies op klassengesprekken is het proefschrift van de multiculturaliteit die in hoofdstuk 1 verkend auteur en proefschriften blinken doorgaans niet zijn deze confrontatie is als volgt kort samen te uit in het bieden van min of meer kant en klare vatten praktijkgerichte suggesties voor de dagelijkse met de integratieve visie hangen de volgende lespraktijk het belang van klassengesprekken punten samen voor de leraar in de basisschool of het benadering van multiculturaliteit vanuit de voortgezet onderwijs zit hem eerder in de kijk achterstandsgedachte die het biedt op communicatieprocessen in de een ideale samenleving is een homogene klas en vooral hoe in die communicatie samenleving processen visies op in dit geval de multiculturele cultuur wordt beschouwd als een statisch samenleving en op intercultureel onderwijs systeem overgedragen en ontwikkeld worden meer in leren is het verwerven van kennis en moe r termen geformuleerd hansons boek laat onderwijzen het overdragen van kennis scherp zien wat de rol van taal en taalgebruik is leren en onderwijzen past in het traditionele in het construeren van ons wereldbeeld s r e patroon tegelijkertijd laat het boek door de vergelijking met de interactionele visie op diversiteit hangen van de interactie op twee scholen zien dat een de volgende punten samen school een team een leraar alternatieven heeft benadering van multiculturaliteit vanuit een juist ook weer door en via het kiezen van andere meerwaardegedachte interactiepatronen dan de geijkte multiperspectiviteit vormt het uitgangspunt verfrissend aan dit proefschrift vind ik overigens van beleid ook dat een wetenschapper nu ook eens een cultuur wordt beschouwd als een interactief keer duidelijk stelling neemt en nog wel in een dynamisch en betekenisgevend proces zeer actueel maatschappelijk debat hanson doet leren gebeurt in interactie met anderen en is niet moeilijk of geheimzinnig over wat haar een interpretatief systeem positie is in het multiculturele debat en van leren en onderwijzen past in een veranderend daaruit werkt zij haar onderzoek consequent en s r e patroon een s r en r 1z patroon integer uit ook deze eigenschap maakt klnssenqesprekkeri tot een belangwekkend boek h ansop besluit haar boek met het formuleren het kan de lezer uitdagen eveneens tot een van drie voorwaarden die nodig zijn om te duidelijke stellingname te komen komen tot intercultureel onderwijs dat meer is kortom klassengesprekken misstaat in geen en wil zijn dan onderwijs aan allochtonen of enkele teamkamer onderwijs in multiculturele klassen inter cultureel onderwijs in haar visie is ook niet een literatuur traditionele kennisoverdracht van exotische hansop mylene marianne boogaard kennis maar het realiseren van klasseninteracties handen wassen voor het bidden interculturele waarbij alle betrokkenen een bijdrage kunnen communicatie in het basisonderwijs in moer leveren en waarbij het er uiteindelijk om gaat tot 31 5 1999 blz 265 277 een gezamenlijke kennisconstructie te komen 2002 moer 123