De organisatie van computerlessen bij Nederlands

hans de haan anderzijds zit er aan die ontwikkeling ook een schaduwkant als gerenommeerde uitgevers ton schreiner van traditionele methoden computerpro gramma s aanbieden zou dat de indruk kun ruud wouter s nen wekken dat deze programma s van dezelf de hoge kwaliteit zijn als hun traditionele materiaal die indruk wordt mede gewekt door de wervende teksten waarmee ze hun de organisatie van programma s aanprijzen of die programma s echt zo goed zijn is soms de vraag ineen aantal computerlessen gevallen kunnen wij ons niet aan de indruk onttrekken dat deze programma s nog in de bij nederlands kinderschoenen staan en dat ze vooral uitge bracht zijn om in deze nieuwe markt de boot niet te missen van de aanstaande gebruikers wordt verwacht dat zij zich voldoende kritisch kunnen opstellen tegenover deze program in dit artikel wordt beschreven hoe de introductie ma s dat ze kunnen vaststellen welke valkuilen van computers in de klas kan verlopen vooral de ze kunnen tegenkomen valkuilen die in de praktische kant het voorbereiden en organiseren lespraktijk tot regelrechte rampen kunnen lei van een computerles bij nederlands komt aan de den er hoeft maar een paar keer iets flink mis orde de auteurs van dit artikel hebben meer dan te lopen of de leerlingen haken af niet alleen drie jaar ervaring met computer ondersteund on met betrekking tot het falende programma derwijs co o in het voortgezet onderwijs maar ook tot coo in het algemeen dat docen ten in zo n geval ook afhaken en het geloof in coo verliezen spreekt voor zich waar moet het introduceren van de computer in de klas is de aanstaande gebruiker van c o0 op letten te vergelijken met het gooien van een steen in een vijver het gebruik van de computer ver wie de computer wil gaan gebruiken voor zijn oorzaakt namelijk allerlei rimpelingen in de les lessen moet zich terdege voorbereiden de be er zijn consequenties voor het presenteren van langrijkste vraag die wij ons steeds stellen is de stof voor het functioneren van de docent en blijft wat is de meerwaarde van computerge en van groepjes leerlingen voor het organi bruik van het programma deze vraag stellen seren van de les in dit artikel concentreren impliceert dat er al is nagedacht over de vraag we ons op de aspecten die bij het organiseren bij welke onderdelen van ons onderwijs wij van een computerles een rol spelen zoals het een plaats zien voor c oo en dat wij gericht zijn kiezen van de programmatuur het kennis gaan zoeken naar goede programmatuur deze maken met een gekozen programma en het meerwaarde kan zich op verschillende terreinen organiseren van de les zelf als voorbeeld manifesteren wordt het werken met een tekstverwerkings een leerling zou de leerstof beter kunnen be programma genomen daarna volgen enkele heersen dan voorheen bij een traditionele tips voor het voorbereiden en uitvoeren van aanpak de resultaten van een onveranderde computerlessen eindtoets zouden dan beter moeten zijn zowel op kennisniveau als op inzichtniveau kiezen een leerling zou de leerstof sneller kunnen doorlopen dit zou kunnen worden veroor het aanbod van programmatuur voor onder zaakt door de mogelijkheid de leerling een wijs is veelomvattend en zal in de komende tijd parcours te laten volgen dat op zijn of haar in omvang zeker nog toenemen enerzijds is niveau is afgestemd dat een goede ontwikkeling docenten worden een leerling zou de leerstof handiger kunnen meer in staat gesteld gebruik te maken van doorlopen tijdrovende klassikale procedures computerondersteuning bij hun onderwijs zoals het leveren van feedback door de docent z66 moer 1991 7 8 worden in sommige programma s vermeden hoe reageert het programma op tikfouten programma s kunnen door de visuele aspecten heeft het aanslaan van verkeerde toetsen de van beeldschermonderwijs soms meer berei sastreuze gevolgen biedt het programma per ken dan de docent met zijn veel beperktere manent hulp door op het scherm de daarvoor mogelijkheden tot visualisering zo kan het bestemde hulptoets te vermelden effect van een door de individuele leerling aard van het programma is er sprake van een aangebrachte verandering of invulling onmid zogenoemde drill and practice programma dellijk zichtbaar worden gemaakt biedt het programma de mogelijkheid van een leerling zou de leerstof gemotiveerder feedback ondersteunt het programma de ge kunnen doorlopen alleen al het feit dat het bruiker met stukjes theorie en sluiten die aan aantal leerlingen dat zich aan de leerstof kan bij de theorie die al is gegeven onttrekken vele malen kleiner is dan bij ge trainingstijd hoeveel tijd heeft de gebruiker wone lessen zou een pluspunt kunnen zijn nodig om voldoende vaardig te worden met het daarnaast blijft deze beeldschermapparatuur programma wijkt het toetsgebruik sterk af leerlingen uitdagen tot in hoge mate gecon van dat van al gebruikte programma s centreerd bezig zijn met de leerstof als we overtuigd zijn van de waarde van een kennis make n programma proberen wij enkele sectieleden warm te maken voor het programma hoe een nieuw programma werken wij altijd eerst meer commentaar er komt voordat een pro globaal door bij het ontbreken van een docen gramma de klas in gaat hoe beter hoe beter de tenhandleiding waarin de didactiek wordt ver docent gebruiker met het programma kan antwoord moet de gebruiker zelf een aantal werken hoe kleiner de kans dat er in de klas iets zaken vaststellen de werkwijze is niet speci mis gaat fiek voor computerprogramma s voor het be oordelen van elk lesmateriaal is zij van toepas voorbee l d sing het doel wat is het doel van het programma h e t programma als er definitief voor een welke subdoelen zijn er bepaald programma gekozen is zullen er een de leergang is de leergang consistent is de aantal voorbereidingen nodig zijn voordat de leergang voor leerlingen transparant past het eerste les gegeven kan worden hier volgt een programma in de leergang die al wordt ge voorbeeld van wat er op onze school gebeurde bruikt bij het voorbereiden van lessen met een tekst het niveau wat is het beginniveau wat is het verwerker beoogde eindniveau werkt het programma de school had gekozen voor het tekstverwer met tussentoetsen met herhalingsmogelijkhe kingsprogramma alphascript dit program den en of een eindtoets ma leek geschikt voor zowel docenten als leer aanpasbaarheid is het programma aanpasbaar lingen de programmatuur was aan te passen aan de typische schoolsituatie kan de gebrui zodat leerlingen konden werken met een veel ker wijzigen en of toevoegen eenvoudiger menustructuur dit leek didac aantrekkelijkheid is het programma zo ge tisch verantwoord leerlingen zouden maar een varieerd dat het aantrekkelijk is voor leer overzichtelijk aantal noodzakelijke opties tot lingen biedt het programma een nieuwe hun beschikking hebben en door de eenvoud didactiek van een menustructuur geen duistere toets combinaties hoeven aan te slaan een menu specifiek voor een computerprogramma zijn structuur is begrijpelijk en geeft de leerlingen de vragen over de volgende aspecten inzicht in de operaties die zij uitvoeren het le reactie van het programma hoe reageert het vert een taal om met het computerprogramma programma op foute antwoorden van leerlin te communiceren daardoor weet de leerling gen kan een leerling pas verder als hij een wat hij aan het doen is goed antwoord heeft gegeven of geeft het na enkele collega s hadden een cursus bij het een aantal foute antwoorden een oplossing programma gemaakt in het computerlokaa l 1991 7 8 moer 2 67 werd deze op enkele middagen gegeven daar met andere leerhulpmiddelen leerlingen wa naast kon elke docent het programma en een ren gefascineerd door de computer met alle bijbehorende tekstschijf mee naar huis krijgen positieve gevolgen van dien voor de motivatie voor vragen die pas ontstaan als er zelf met hieruit putten wij het inzicht dat het ondoen het programma gewerkt wordt kon men te lijk is voor de docent om in een computerlo recht bij een deskundige docent bovendien kaal tijd te nemen om iets uit te leggen de werden in het computerlokaal vragenuren ge schare onrustig schuifelende kinderen zit te organiseerd popelen om achter de verleidelijke machines het is vanzelfsprekend voordat je met een plaats te nemen deze zijn veel interessanter bepaald programma de klas in gaat moet je geduldiger moderner en hanteerbaarder dan er goed in thuis zijn door zelf intensief met hun docent met andere woorden onze erva het programma gewerkt te hebben ben je in ring is dat de computerles als een soort practi staat om een redelijke indruk te krijgen van de cum functioneert het theoretische gedeelte problemen die je leerlingen kunnen ontmoe kan dan beter zoveel mogelijk tijdens een nor ten je weet ook welke fouten de leerlingen male les aan de orde komen kunnen maken aan al deze zaken kan dan in wij hebben gemerkt dat het lesmateriaal zo de lessen extra aandacht worden besteed veel mogelijk afwezig moet zijn aanvankelijk dachten we de leerlingen te moeten voorzien le s ma te riaa l nadat we het programma in van een opdrachtenboekje een spiekblad met de vingers hadden werd er lesmateriaal ont daarop samengevat de belangrijkste handelin wikkeld waarbij de tekstverwerker kon wor gen die met de tekstverwerker kunnen worden den gebruikt in de sectie bestond er vooral uitgevoerd en een antwoordenblad om ant behoefte aan goed lesmateriaal bij het zakelijk woorden op te noteren inmiddels was de lezen en het zakelijk schrijven situatie voor de leerlingen onoverzichtelijk voor de brugklas werd een serie lessen ge geworden het is raadzaam dat de leerlingen maakt over de structuur van een tekst in deze zoveel mogelijk geconcentreerd worden op een lessen zou actief omgegaan moeten worden ding het uitvoeren van de opdrachten op het met de begrippen alinea kernzin en tussen beeldscherm wij hebben gekozen voor een kopje in de situatie voordat we computers ge spiekvel het receptenblad voor de pro bruikten moesten de leerlingen de schaar han grammatuur daarnaast is er voor elk tweetal teren om een tekst in alinea s te knippen of leerlingen een opdrachtenboekje dat zo be met een potlood strepen zetten met een tekst knopt mogelijk is gehouden per tweetal staat verwerker daarentegen kun je veel sne l ler en verder de taakverdeling vast de ene leerling duidelijker visualiseren wat er gebeurt als leest de opdracht terwijl de andere het toet ergens een alinea wordt aangebracht kinderen senbord bedient halverwege de les wordt van zijn sterk visueel gericht taak gewisseld ten slotte vraagt de computerles de inzet en erva r ing e n na het ontwikkelen van het het organisatorisch talent van de docent op de lesmateriaal werd het uitgeprobeerd in de klas volgende terreinen hierbij blijkt meestal snel wat er nog man het kan zijn dat er diverse diskettes en stencils keert aan programma didactiek of lesmate moeten worden uitgedeeld en weer opgehaal d riaal er kunnen grotere tempoverschillen dan in wat het programma betreft is het eens te normale lessen ontstaan voor de snelle leer meer noodzakelijk gebleken dat de docent be lingen moeten er altijd extra opdrachten klaar slagen ten ijs komt bij een computerles het ligge n kan niet worden voorkomen dat leerlingen de docent kan geconfronteerd worden met toetsen indrukken die onverwachte verwar technische problemen zoals ondeugdelijke rende effecten bewerkstelligen de docent diskettes moeilijkheden met computers en moet weten hoe hij een zo ontstane ongewen printer s ste situatie kan verhelpen er kan wel eens een onverwachte storing in de we ontdekten dat les geven met computers programmatuur optreden op een essentieel vlak verschilt van les geven de docent moet er op toezien dat de leerlingen redelijk samenwerken 2 68 moer 1991 7 8 nog wat praktis c h e tips de techniek beroering houden en dat is een goede zaak de kan op de meest onverwachte en ongelegen nieuwe mogelijkheden van computer onder momenten de docent in de steek laten ook steund moedertaalonderwijs dwingen ons om hierop is de wet van murphy van toepassing te blijven nadenken over de didactiek van ons if anything can go wrong it will als iets vak fout kan gaan dan zal het ook fout gaan daarom hier wat praktische aanwijzingen die vooral de technische kant van de computerles betreffen zorg op de eerste plaats voor voldoende leer lingendiskettes nummer ze bij voorkeur en houd er een aantal in reserve reserveer ruim van tevoren lestijd in het com puterlokaal het kan zijn dat andere collega s voor hetzelfde uur een computerles in gedach ten hebben hetgeen op onze school vaak het geval is vele zielen met een gedachte test een aantal computers en leerlingenschijven voor de eerste les uit kijk of alles werkt zoals het moet werken dit geldt ook voor het ge bruik van de printer kijk van tevoren of deze werkt of het lint niet op is en of er voldoende papier klaarlig t kijk of het mogelijk is om tijdens je eerste les sen er een collega bij aanwezig te hebben in het lokaal samen weet je meer kun je beter reage ren op vragen van leerlingen en is het mogelijk om de les beter evalueren steen des aanstoots of steen der wijzen is na al de bovenstaande opmerkingen de computer nu een steen des aanstoots gewor den of wordt hij nog steeds beschouwd als de steen der wijzen de tijd is nog niet voorbij dat de computer op een dergelijke zwart witte manier wordt bekeken het komt nog steeds voor dat de ene groep docenten de computer als een wondermiddel introduceert terwijl de andere groep er niets mee te maken wil hebben en er een inbreuk op hun manier van les geven in zien de meningen over de computer zijn in de loop der jaren genuanceerder geworden uit onze ervaringen met het organiseren van computerlessen komt naar voren dat deze een extra beroep doen op de inzet en de motivatie van de docent daar staat tegenover dat de ervaring leert dat de leerlingen achter de com puter extra gemotiveerd bezig kunnen zijn en hun concentratie gedurende langere tijd kun nen vasthouden hoe de balans ook uitvalt deze steen zal de vijver nog geruime tijd in 1991 7 8 mo e r 269