De PPON

recensi e pend lezen de zorg voor de kwaliteit van het leesonderwijs wordt bovendien nog eens be vestigd doordat in april 1993 de toenmalige staatssecretaris van onderwijs en wetenschap keesvernooy pen wallage de landelijke pedagogische cen tra en de sto vroeg om een plan van aanpak de ppo n voor het verbeteren van het begrijpend lezen op te stellen op grond van het voorafgaande is het zinnig om na te gaan wat de bevindingen van het j sijtstra red balans van h e t taalonderwijs hnl ppon onderzoek zijn omtrent het leesonder venveg e de basisschool uitk o m sten van de ee rs te wijs ppon onderzoeksresultaten over taalge taalpeiling medio bn s ison denviis ppon reeks nr 3 bruiksvarianten als luisteren schrijven en spre cito arnhem 1 993 ken zullen hier niet besproken worden dat zou een te uitgebreide recensie vragen mij is gevraagd het meest besproken onderdeel le eind 1 99 2 haalt het leesonderwijs weer een s in zen onder de loep te nemen negatief opzicht de pers het verschijnen van de het onderzoeksrapport effective sch oo ls in opzet onderzoe k reading van de international as s ociation for the evaluation of educational achieveinent yen de onderzoeksresultaten voor lezen zijn geba en de studie in het kader van de periodieke seerd op een in het najaar van 1 9 89 genomen peiling van het onderwijsniveau ppon ba s teekproef van 22 8 basiss cholen niet in het to lans van liet taalonderwijs halvenvege de basisschool taal s ooo leerlingen alle leerlingen uit groep s waren de oorzaak daarvan blijkt uit beide stu van deze bas isscholen hebben toet s en en taken dies immers niet hoe slecht het met het le e s moeten make n daarnaast zijn er bij de leraren onderwijs in ons land gesteld is i s ons leesni van groep 3 4 en 5 vragenlij sten afgen o men veau dermate laag dat we tot de achterhoede over de wijz e van invulling van het leer en van de geindustrialiseerde landen behoren vormi n gsaa nbo d voor ingewijden in het nederlandse lee s on kortom het p r orv onderzoek biedt infor derwijs waren de in beide rapporten gepresen matie over zowel leerlingre sultaten al s de teerde onderzoeksresultaten minder verras vormgev i ng van de ins tructie bij het laats te send iemand al s aarnoutse van de katholieke moet gedacht worden aan methode g ebruik de universiteit nijmegen laat al jarenlang in pu wijze van in s tructie g even en differentieren de blikaties zien dat er vrijwel geen in structie op hoeveelheid tijd die eraan lezen wordt be s teed het gebi e d van begrijpend lezen gegeven etc wordt maar dat de meeste methoden voor be grijpend en studerend lezen daa rvoor ook onderzoeksresultaten weinig mogelijkheden bieden zie aarnout s e 98 a weterings en aarnouts e 19 8 5 aarnoutse voor het pron onderzoek is alleen groep 5 tyyo de uit i9yo daterende p vo ty studie ba onderzocht uit het onderzoek blijkt het vol lans van liet taalondenvijs aan liet einde van de ba gende sisschool bood overigens ook weinig bemoedi gende leesresultaten maar kreeg in de pers veel technis c h lez e n voor het 1ccc17 van minder aandacht de technische leesvaardigheid werden twee de grote belangstelling voor de ppon studie nieuwe een minuuttoetsen de ppon s a en balans van liet taalonderwijs hnlvenvetje de ims is de ppon5 b ontworpen die uit twee en srhnnl moet dan ook voor een deel verklaard drielettergrepige woorden bestaan worden door het vrijwel gelijktijdig verschij h et onderzoek laat zien dat een gemiddelde nen van de ene studie met voor nederland leerling in groep 5 in een minuut 35 woorden slechte resultaten op het gebied van begrij goed leest zeer zwakke lezers lezen 17 en z ee r 1993 4 moer 157 goede l e zers 6o woorden correct we zien du s resultaten waarschijnlijk toegeschreven wor dat voo r technisch lezen het v e rschil tussen de den aan een onderwijspraktijk in de onder zwakste en beste to procent van de leerlingen bouw van de ba s iss c hool waarin het begrijpen maar liefst drie leerjaren bedraagt h e t i s dan van informatiev e zakelijke teksten en stude ook t e leurstellend om uit de resultaten te zien rend lezen vrijwel geen rol spelen dat allerlei vernieuwingen op het gebied van in groep 5 wordt volgens het vvo ty onder het verbeteren van het technis ch leren lezen zoek wekelijks gemiddeld 5 t minuten een in de afg elopen 20 jaar ge e n effect gehad heb le s aan b e grijpend lezen besteed een derde ben in gro e p 5 wordt gemidd e ld 85 minuten de el van de scholen maakt daarbij g e en ge per week drie lessen van e e n half uur aan bruik van een sp ec ifieke methode voor begrij technisch lezen bestee d waarbij 7 5 procent pend lezen het is overigens opmerkelijk dat van de scholen geen gebruik maakt v an een de stratum i scholen die weinig allochtone methode voor voortgezet technisch lezen leerlingen in het onderzoek aangeduid als t 9o het is opmerkelijk dat uit het onderzoek leerlingen hebben relatief meer gebruik ma blijkt dat h e t al of niet g ebruike n v a n een s pe ke n van een meth o de voor begrijpend lezen cifi e k e methode voor techni sch l e zen in gro ep dan de scholen van strata 2 e n 3 die met veel 5 niets uitmaakt wel maakt het uit of d e kin arbeiderskinde ren en kinderen van buiten deren klassikale in s tructie krijgen in dat geval landse afkoms t te maken hebben scholen die doen kinderen het beter dan wanneer er geen methode voor begrijpend lezen hebben gedifferentieerd wordt door bijvoorb e eld in besteden op h e t rooster meer aandacht aan re structie aan homogene niveau g roepen te geven creatief lezen dan scholen die w el een metho de hebben d e rro n onderzoekers cons ta begrijpe vd lezen vo o r het toet se n van teerden dat bij begrijpend lezen het het be g rijp e nd lezen werden tw e e nieuwe m e thode effect vrijwel te verwaarlozen is of s chalen ontwikkeld nl leze n van zakelijke schoon er e en rel a tief klein voordeel bestaat teksten en lezen van tabellen en grafieken voor het wel gebruiken van een m ethode en bij de schaal lezen van zakelijke teksten gaat dat ook hier klassikale instructie betere resulta het om vragen bij rapporterende beschouwen ten ge eft dan bijvoorbeeld individuele instruc d e en argumentatieve tek s ten l e z e n van tabel tie en verwerking len en grafi e ken is g eri c ht op s tuderend le z e n een verklaring voor het geringe effect van de resultat e n van de afgenomen schalen la methoden moet vo l gens mij ook voor een deel ten zi e n dat e r ook op h et g e bied van begrij g e zocht word en in het feit dat de s cholen in pend lezen grote vers chillen tussen de zwakke het p ro n onderzo e k vooral met oudere me en goed e leerlingen bestaan de zeer zwakke thoden werken na t99o verschenen inetho leerling maakt geen opgave goed op de schaal den voor be grijpend en studerend lezen zoals zakelijke t e ksten een gemidd elde leerling wie dit lees t ik wee t wat ik lees en le es j e ivij zer b e heers t 52 procent van de opgav en m a tig en bi e den meer mogelijkh e den voor h e t g e ven 4 proc e nt goed de goede leerlin gen maken van instructi e maar kom en nog ni et voor in het grootste de el van de opgaven namelijk 62 h et ove rzicht dat een beeld van het methode procent goed het studere nd lezen werd ge gebruik in 1989 geeft onderzoek van boon meten door h e t toet s en van d e vaardigheid in man en kok 198 5 liet zien dat het in de het le zen van tabellen en grafi e k en de zwakke meeste van die oudere methoden juist ont lezers maakte n daarbij ge e n opgave goed t er bree kt aan e en go ede theoretische basis op wijl de gemiddelde en de goede lezer s respec g rond waa rvan er een systematische opbouw tievelijk 29 e n 82 procent van de opgaven goed van het leren bes tuderen van te ksten kan maakten plaatsvinden op basis van de gepresenteerde onderzoeksre waarde van het onderzoe k sultaten moet ik concluderen dat de prestaties voor begrijp e nd lezen tegen vallen en al s ma eerder gaven we al aan dat het onderzoek bij tig en zwak moeten worden gezien dat i s ook s ooo leerlingen plaat svond waardoor er vanuit de mening van de geraadplee g de vakdeskundi dat aantal gezi en van een gedegen onderzoek gen voor een de el moeten die te g envallende kan worden ge spro ken bij de onderzoeksre 158 moer 1993 4 sulfaten moeten echter volgens mij wel een 4 met welke methode werkt u is deze wel ge belangrijke kanttekening geplaatst worden schikt om instructie op het gebied van begrij het is de bedoeling van dit p ro ty onderzoek pend lezen te geven besteedt deze methode een beeld te bieden van de kwaliteit van de voldoende aandacht aan informati eve teksten praktijk van het begrijpend lezen halverwege 5 hoe is uw didactische aanpak werkt u mis de basisschool opmerkelijk is het dat de on schien teveel met homogene niv eaugroepen derzoekers eigenlijk meer een wenselijke dan geeft u te weinig klassikale instructie een werkelijke praktijk onderzocht hebben 6 ga na of de tekst e n in uw leesm e thode of die u het is namelijk bekend dat er in de traditie van tijdens uw leesonderwijs gebruikt voor uw de basisschool in de onderbouw weinig aan leerlingen voldoende interes sant zijn dacht besteed wordt aan infor m atieve teksten door dan toch de resultaten op dat gebied te tot slot zou ik nog will e n opm e rk e n dat lezen onderzoeken is het niet vreemd tot de ont dermate belangrijk is voor de schoolloopbaan dekking te komen dat die erg tegenvallen en de maatschappelijke toekomst van leerlin gen dat het eigenlijk een door deskundigen op de consequenties voor de leerkrach t te ste llen mas terplan voor de verbetering van de praktijk van leesonderwij s re chtvaardigt wat moet een leerkracht in de basisschool en dan met name leerkrachten van groep 5 met lite rat uu r de onderzoeksresultaten allereerst wil ik op merken dat het eigenlijk wenselijk zou zijn aarnoutse c a j a specten van b egrijpe nd lezen in dat er een review wordt gemaakt van de ver liet vie rde leerjaar van liet gewone inqe r o ndenvijs schillende onderzoeken die iets te melden dissertatie nijmegen 1 98 2 hebben over de kwaliteit van begrijpend lezen aarnoutse c begrijpend lezen hoe onderwijs in de basisschool daarbij zou ook het rrorr je dat in c aarnoutse en m voeten red onderzoek van enkele jaren geleden over het gaat en onderwijst liber amicorum voor dr begrijpend lezen aan het einde van de basis m j c hommers zwijsen tilburg i99o school betrokken moeten worden door zo n woonman j h en w a m kok ba s i s sc hool be review kan er een meer volledig beeld van de steedt te weinig aandacht aan s tudere nd lezen praktijk van begrijpend lezen in de basisschool in didaktief juni 19 8 5 ontstaan op basis waarvan gerichte brief nr 98 van de staatssecretari s van onderwijs verbeteringsactiviteiten ondernomen kunnen en wetenschappen zoetermeer iq april 199 3 worden hol i en c woonman vergelijking van metho op basis van het rrorr onderzoek zouden den voor beginnend leesonderwij s in sch oo l leerkrachten en dan met name in groep s begeleidinq 3 g 1993 hun eigen leespraktijk kritisch moeten door postlethwaite n e ville kenra ross e jective lichten dit kan door de volgende vragen te schools in readin g irnplicntio ns fc r educational plan stellen en te beantwoorden ners the international association for the eva hoe zou het technisch lezen in uw groep ver luation of educational achieveme nt the ha beterd kunnen worden bijvoorbeeld krijgt gue iy9a het voortgezet technisch lezen van de zwakke p roty brochure a balans van liet taalondenvits aan lezers in uw groep wel voldoende aandacht liet einde van d e basisschool cito arnhem welke plaats neemt het technisch lezen in de 1990 methode die u gebruikt in ppon brochure 3 balans van liet taalondenviis ga na hoeveel tijd u wekelijks aan begrijpend halverwege de ba siss ch ool et t o a rn hem 19 9 2 lezen besteedt is dat bijvoorbeeld minder dan i sijtstra j leesvaardigheid van kinderen medi o uur in de week dan zou u moeten kijken of die basisonderwijs in schoo l beqeleidiii q 38 tijd niet uitgebreid moet worden 1 993 ga na of uw instructie op het gebied van be weterings a c e m en c a j aarnoutse de grijpend lezen wel effectief is is dat niet het praktijk van het onderwijs in begrijpend lezen geval verbeter dan uw instructie bijvoorbeeld in pedagogische studien 19 86 6 3 3 8 7 4 00 door een betere methode voor begrijpend en studerend lezen aan te schaffen 199 3 4 moer 159