Documenten
ans buys de projecten project van nederlands een contradictio in terminis onderwijs in moer 1984 3 schreef ans buys over hoe zij haar leerlingen in havo 5 laat reflecteren op hun eigen taalvaardigheden in dit nummer beschrijft zij hoe ze thematisch projectmatig werkt binnen haar lessen nederlands een concrete beschrijving van een herkenbare praktijksituatie kan moer lezers misschien wel stimuleren tot een eigen initiatief een specifiek tali ge bijdrage aan vak geintegreerd projectonderwijs stelt ans buys aan het eind van haar inleiding in moer 1984 6 sch reef anke burger over vak wil bereiken projectonderw ijs e n taalvaardigheden ze di e c onstat e r i ng i s ju is t i k werk voorna inte r viewde in het kader van haa r me l ijk themati sc h projectmat i g met m ijn doctoraal scriptie do c enten nederland s lee r lingen tijdens de mee r c ursoris c h op over hun aandeel i n proje c tonderwijs en gezette lessen s taat een bepaalde taalac het viel haa r op dat vers chillende geinte r tiviteit ce ntraa l di e vo l gens mij extra aan v i ewden liever niet door een spe c iale vak da c ht verdient omdat b ij voo rbeeld het bri l wilden k ijken naar de rol van taal vaar examenprog r amma dat vereist of omdat digheden b ij een proje c t ook ik werd het i n de praktijk handig i s als je die vaar geinterviewd en i n h aar sc ript i e lees i k d i gheid goed beheer st bij voorbeeld dis ans i s in dit opzicht eigenlijk niet te ver cu s sieren of s o llic iteren het l o s i noefe gelijken met de andere docenten want nen van taa lvaardigheden i s voor mij al het p o dat zij doet doet ze in haar l es leen bevred i gend als het me lukt leerlin sen nederla n d s bijna a l le doelen d i e ze gen du i delijk te maken dat het beheer s en met haa r vak heeft p robee rt z e via p o van d i e vaard i gheden een betekenis kan of thematis c h onderw ijs te realiseren h ebben voor h e nz elf wat zij met p o w i l bereiken komt gro erva ri ng met p r oj ectonderwij s z o als o p tendee ls overeen met wat ze met haar het wagenings ly c eum heb ik n iet i k 36 werk in de bovenbouw van een havo houdt voor de sectie stonden twee afdeling leerlingen stromen binnen in taal vaardigheden centraal samenwer havo 4 en secties werken vrij autonoom ken in een kleine groep en zelfstandig een aan het eindexamenprogramma uitgaan onderzoekje doen het grootste gedeelte de van de thematische aanpak bij neder van de tijd zouden leerlingen dan ook in lands hebben we met de sectie een aantal groepen een eigen onderzoek uitwerken jaren achter elkaar het initiatief genomen dat groepswerk beschrijf ik i n de volgen tot een wat ruimer project met als ideaal de paragraaf in deze paragraaf geef ik op den duur een bepaalde periode van het een indruk van datgene wat aan het schooljaar te reserveren voor open groepswerk vooraf ging ongeveer drie projectonderwijs zo ver is het op onze weken waarin weliswaar alles draaide om school nog niet verschillende collega s jongeren maar waarbij de lessen toch waren in het verleden weliswaar bereid voornamelijk klassikaal werden gegeven vanuit hun inva lshoek aandacht te beste en de docent vooral verantwoordelijk was den aan het gekozen onderwerp mee te voor inhoud werkwijze en beoordeling werken aan een speciale projectreader of allereerst inventariseerden we door mid een bijdrage te leveren aan een thema del van een klassegesprek wat jongeren dag maar van een gezamenlijke visie op van nu bezighoudt er werd gediscus projectonderwijs en daaruit voortvloeiende sieerd over zaken waar leerlingen zich keuzes met betrekking tot bijvoorbeeld zorgen over maken toekomst relaties opzet van het rooster verdeling van taa school en over dingen waar ze van ge kuren of nascholing is vooralsnog geen nieten uitgaan vrienden muziek naar sprake aanleiding van d i e discussie werden klas de projecten van nederlands zei laatst sikaal interviewvragen opgesteld en als een leerling een contradictio in terminis huiswerkopdracht moesten ze iemand in misschien ervaringen met deze beperkte terviewen die minstens 25 jaar ouder vorm van projectonderwijs hebben mij er was met behulp van de discussie en het echter we l van overtu i gd dat met name interview wilden we erachter komen wat vanuit het vak nederlands steun en struc l eerlingen nu zelf typerend vinden voor tuur geboden kan worden aan projecten jongeren van deze tijd we wilden voorko die door de hele school worden gedragen men dat er voornamelijk werd uitgegaan in dit artikel wil ik een project beschrijven van etiketten die sommige ouderen zo ge dat we dit afgelopen schooljaar organi makkelijk op de jeugd van tegenwoordig seerden voor havo 4 uiteraard is het niet plakken een van mijn havo 4 klassen mijn bedoeling een kant en klaar recept te stelde de volgende vragenlijst samen geven een concrete beschrijving van een herkenbare praktijksituatie kan moer intervlewvragen op gesteld door havo 4 lezers missch ien wel stimuleren tot een groep 4 eigen initiatief een specifiek talige bijdra 1 hoe was je week i ngedeel d ge aan vak geintegreerd projectonderwijs 2 wat d e ed je i n je vr ije t ij d 3 moes t j e thuis v ee l meehel pen 4 was sc hoo l be l ang ri jk voor j e de eerste weke n 5 hoe was je sch o o l t ijd stre ng 6 had je vee l stud iemogelij kheden de sectie nederlands bepaalde het onder 7 ko n je ze lf je toekomst bepa l en of moest werp van het project in verband met het j e j e aanpa ssen aa n je m ili eu 8 deed je aan s port zo ja aan welke internationale jongerenjaar kozen we 9 op we lke l eeft ijd g i ng je werken jongeren een ruim thema waarbinnen ei 10 hoeve el zakgeld kreeg je genlijk alles past wat leerl i ngen bezig 11 waa raan gaf j e j e zakgeld u i t 37 12 had je ook eigen bezittingen een b rom je van ongeveer drie personen gedurende mer bijvoorbeeld twee lesuren aan een van onderstaande 13 hoe dacht je ove r mode opdrachten te werken 14 had je een open r elati e met je ouders 15 hoe da c hten j ij je oude rs je omgeving verwerkingsopdrachten over verker i ng ge dicht en ov er jongeren 16 hoe was de verhouding jongens meisjes 17 hoe vrij g i ng j e met seks om 18 kreeg je seksuele voorlichting kies met je groepje ee n opdracht u i t on de rstaande lij st 19 met wie praatte je over seksua l iteit 20 hoe oud was je toen je voor het eerst 1 declameer het ged icht b i j toepassel ijke uitging 21 waar gi ng je u i t achte rgrondmuziek 2 maak van het ged i cht een l ied be s teed 22 h oe laat m oest je thuis zijn aandacht aan de performance optreden 23 was je r omantisch 3 beeld het ged i cht u i t in pantom i me terwij l 24 ben je in j e jeugd op vakantie geweest waarheen ee n g r oepslid het voor leest of neem de tekst op op cassette 25 had j e een bepaalde wens is d i e u i tgekomen 4 maak een collage b ij het ged icht 5 maak ill ust r atie s b ij het ged icht 26 hoe dacht je over po liti ek 27 heb je nog i ets toe te voegen aan d i t 6 werk het ged i cht om tot een stripverhaal 7 bee l d het gedicht uit met behu l p van tex interv i ew tiel kle i of ander materi aa l 8 maak toepasse lijke foto s bij het gedicht nb eerst de bedoeling van het inte rv i ew aan fotostrip geven in het ve rsl ag ook een ko rt e persoons beschr ijv i ng opne men 9 maak d i a s bij het ged i cht ve rtoon ze b ij toepa sselijke achterg r ondmuzi ek voorlezen 10 zoek kunstreprodukt i es b ij het gedicht de meesten hadden een gesprek met ou 11 maak zelf een bundeltje met deze l fde ders of grootouders dit interview ver soort gedichten werkten ze tot een i ndividueel verslag 12 zoek prozafragme nten b i j het ged i cht 13 maak een affi che voor onze d i chtbundel waaraan ze een betoogje toevoegden 14 verzorg de oms l ag van onze bundel kaf t waarin ze beschreven wat jongeren van inleid i ng inhoud sopgave nu typee rt in deze eigen tekstjes werd 15 schrijf een antwoordgedicht een groot aantal onderwerpen genoemd 16 probeer de i nhoud van het gedicht en de waaraan later in een kle i ne groep ge stemming d i e het weergeeft duidel ij k te maken doo r het gedi cht op een bepaal de werkt zou worden vandal i sme mode man ie r op een g r oot vel papier te z etten seksual i teit groepsvorm i ng de docent werk met le tt er s i n allerle i afmeti ngen beoordeelde de schrijfopdrachten maakte kleuren en vormen een overzicht van de genoemde onder 17 hou een s preekbeu rtje waa ri n j e a het gedicht voorlees t werpen en stelde leerlingen bij de na b het ged i cht verklaart bespreking in de gelegenheid elkaars c aangeeft waa r om j e het zo moo i v i ndt teksten i n te zien 18 schr ijf een filmdraa i boekje bij het gedicht naast praten en schrijven kwamen ook de in 4 ko lo mmen 1 ver s regel 2 te fil men vaardigheden lezen en luisteren aan bod beel d 3 gel uid muzi ek 4 camera inste l l i ng tijdens de eerste lessen de sectie stelde 19 opdracht 18 op vi deo opnemen een bundeltje jongerenpoezie samen en 20 verz i n zelf een opdracht vooraf toestem l eer l ingen brachten eigen ged ichten mee m i ng vragen aan de docent al deze gedichten werden in de klas ten gehore gebracht en ko rt toegelicht ver volgens kregen de l eerling e n de opdracht in elke klas werden ongeveer v i jftien ge hun voorkeur uit te spreken voor een van dichten ingebracht hoewel het de bedoe de i ngebra c hte gedichten en in een groep ling was leerlingen ongeveer de helft va n 38 het aanbod te laten verzorgen leverde in nederlands en engelstalige popmuziek bijna elke klas de docent de meeste twee teksten waren duidelijk favoriet teksten het aanbod varieerde van klas liefde liefde van bernlef en discobar van siek literair werk tot teksten va n urbanus liefde liefde disco bar op de vluchtheuv e l kom allen naar de d i sco bar kust een jongen een me isje de meisjes zijn er gaar met paa r de tande n kom all en naar de disco bar 3x bo l le ogen achter een bri l de me i sjes staan er klaar 3x zoeken de zij ne fletse blauwe in een gezicht vo l pukke l s het r ui kt er naa r gekabbeld zweet de l uc ht is n i et te kauwen in z ijn aktentas toch weet men i n deez helse keet dat we et ik zeker de stemm i ng d er i n te houwen de d isc jockey die tracht z ich zitten nog broodkr u ime l s van vori g e w eek i nteressant te make n en haar b l oemetje sj u rk door tuss en twee h i tj es door ruikt naa r thu i s een kee s hond van po rsel ein onzin uit te braken waarvan een poot i s geb r oken op de vl oer vind je al s po r en van dekadept p l ez i er en toch onve rt eerde fr i etjes staat de stad in een dampende plas bier plotsel ing st i l de kelner z i t gevange n in een woeste rock en ro lt straks zal i n het wa r enhu i s het bi er k l utst uit de glazen een pakje s hampoo va ll en en zi jn mouwen lopen vol zal deze vrouw zich wegen en een punke r zi t met ammoniak d i e man z ijn voeten ve ge n zijn haar omhoog te kammen op een ma t kom i n m ij n armen ma l se schat waarop welkom s taat gesch reven m ijn b r oek begint te spannen ze draaien al l een maar rotmuz i ek maar nu t i s n i emee r te verdragen staat de stad en m ijn plaat d i e wordt opge legd stil om t vo l k b u ite n t e jagen als bolle ogen tekst en muz iek urbanus van anus flet s e bl a u we trouwen j be rnl ef de presentatie van de verwerkingsop beren we expliciet te zoeken naar de in drachten volgde niet meteen op het valshoek vanuit de literatuur omdat we groepswerk in de klas omdat de meeste leerlingen ook regelmatig willen confron leerlingen graag nog wat tijd hadden om te ren met dat aspect van ons vak voor hun opdrachten buiten schooltijd af te mijn gevoel blijven het literaire uitstapjes ronden vooral degenen die met foto of tijdens dit project kregen leerlingen een video apparatuur werkten hadden langer lijst met titels van boeken met jongeren in tijd nodig de hoofdrol aan het eind van het project in de klas gingen we verder met de typi moest elke leerling tenminste een jonge sche jongerenliteratuur bij elk thema pro renboek gelezen hebben de leeservarin g 39 s voorbeeld van een groepscollage naar aanleiding van het gedicht liefde liefde j bern lef door het verkleinen is de tekst niet meer te lezen en zijn helaas aardige details in de vormgeving weggevallen 40 moest tot uiting komen in een opdracht groepjes werken met gedichten hebben die geexposeerd kon worden tijdens de we bewust heel ko rt voor het e chte pro slotmanifestatie de keuze van die ver jectwerk gepland zodat we bij de voorbe werkingsopdrachten was vrij voor sug reiding van d a t proces konden verwijzen gesties konden leerlingen gebruik maken naar rec ente eigen ervaringen met van de opdrachtenlijst in hun leesschrift groepswerk zie hiervoor moer 1984 6 p 42 43 waarin een collega piet gieten bij zijn ar het eigenlijke projectwer k tikel over de literatuurmeter de dit jaar gehanteerde opdrachtenlijst als bijlage alvorens leerlingen in de kleine groep aan opnam de slag gaan volgt een viertal voorberei naast deze individuele literatuuropdracht dende lessen voor thuis werden soms afhankelijk van de belangstelling van leerlingen maar les 1 meestal uitgaande van de interesse van doel inzicht hebben in factoren die het de docent enkele klassikale lessen gege werken in groepen beinvloeden ven over jongerenliteratuur zo besprak leerlingen vullen i ndividueel onderstaande een collega een drietal probleemboeken vragen in te weten het verrotte leven van floortje bloem van yvonne keuls mij overkomt 1 wat z ijn voo r jou pretti ge m i nd er pretti ge e rvari n dat niet van gunnel beckman en maak gen met groepswerk geef voorbeel den me niet kapot van lyan hall een ander 2 wat den k je dat het nut van groepswerk is 3 we lke ro l sp eel jij meestal i n een groep j e lu i ste zocht teksten vanaf de zeventiende raa r l eider meeprater dwars l igger s feermaker eeuw over jongeren en onderwijs ver enz houding leraar leerlingen en besprak deze 4 zou je ee n a ndere ro l w illen spel en da n je in de klas een stagiaire liet leerlingen ge meestal s pee l t to eli chten 5 wat is vol gen s j ou kenm er ke n d voor ie mand d ie durende twee lesuren verschillen opzoe de leid in g neemt ken in fragmenten uit jongerenboeken met 6 maak je afspraken met e l kaar voor je in een verliefdheid als thema ze gebruikte daar groep aan het werk gaat hou j e j e d a araan zo voor roeland westwout van diet kramer nee hoe reageren anderen jaren 30 bob en daphne van han b 7 spreek j e in een g ro ep j e oordeel uit over de bi j d r age va n ande ren aalberse jaren 50 en enkele teksten uit 8 wat ve rwacht je van de beg ele ider de lemniscaat serie jaren 70 in elke l eraar lera res klas werden drie a vier lesuren uitgetrok ken voor literatuurlessen zoals hierboven de antwoorden op d ie vragen zijn uit omschreven gangspunt voor een klassegesprek hierna hierna werden de verwerkingsopdrachten of onde rt ussen vat de docent op het bord naar aanleiding van de gedichten aan de in trefwoorden samen wat ter sprake is klas gepresenteerd in overleg met de geweest de volgende aspecten dienen in leerlingen werden de beoordelingscriteria elk geval in het bordschema voor te ko opgesteld na elke presentatie volgde een men doel taken van voorzitter en notu korte discussie waarin naast de presenta lant omgaan met natuurlijke rollen af tie van het gedicht ook de samenwerking spraken verwachting ten aanzien van de in de kleine groep aan de orde werd begeleiding de leerlingen nemen het gesteld het cijfer voor de presentatie bordschema over en krijgen de volgende werd voor 50 bepaald door een klasse huiswerkopdracht maak met behulp van jury de andere helft viel onder verant het bordschema een verslagje waarin je woordelijkheid van de docent het in aangeeft waar j ij tijdens het groepswerk 41 speciaal op wilt letter wat jij wilt leren presenteren van de informatie les 2 les 3 doel uitwisselen van kenn is met betrek doel kiezen van onderwerp en groep king tot het opstellen van een onder elke leerling ve rt elt welke onderzoeksmo zoeksvraag en het omgaan met gelijkheden hij zij in het kader van het jon informatie gerenproject interessant vindt hierna de docent vraagt wie de uitgewerkte wordt ongeveer een half uur uitgetrokken huiswerkopdracht aan de klas wil voorle om te onderhandelen met klasgenoten zo zen deze verslagjes worden bewaard en dat aan het eind van de les duidelijk is komen over enkele weken opnieuw ter wie bij wie in de groep komt de groepen sprake bij de evaluat i e van het groeps bestaan minimaal uit drie en maximaal uit werk de docent licht toe welke taalvaar vijf personen w i e definitief gekozen digheden naast samenwerken in de heeft meldt d it bij de docent groep tijdens het project aan de orde ko men vaststellen van een onderzoeks les 4 vraag verzamelen van informatie verwer doel op de hoogte zijn van de praktische ken van i nformatie en presenteren van gang van zaken tijdens het groepswerk het geheel eerder in het jaar hebben deze de docent stelt de leerling van het vol vaardigheden in een cursorische lessense gende op de hoogte in totaal zijn tien rie centraal gestaan in kleine groepjes lesuren gereserveerd voor het werken in wordt het geleerde van toen opgepakt de kleine groep leerlingen dienen vooraf de klas wordt verdeeld in acht groepen toestemming te vragen als ze tijdens de elk groepje krijgt de opdracht een van on lesuren buiten het schoolgebouw willen derstaande vragen te beantwoorden werken interv i ewen video opnames ma ken etc onkosten worden alleen ver 1 wel ke eise n ste l j e aan een onderzoeksvraag goed als de begroting vooraf door de do 2 welke moge lij kh e den ken j e om i nfo rm at ie te cent is goedgekeurd fotorolletjes reis verzamelen kosten etc 3 we l ke mog elij khed en ken j e o m v er zam eld e i nf or m atie t e verwerken het groepswerk bepaalt voor eenderde 4 wel k e p resenta tie m o ge lijk hed e n k en je het rappo rt cijfer nederlands van dit tri mester voor het groepswerk worden vier elke v raag wordt i n twee groepjes bespro deelci jfers gegeven het proces het wer ken na ongeveer tien m in uten gaan de ken in de groep wordt beoordeeld door groepje s d i e aan deze l fd e opdra c h ten de docent 1 en door de groepsleden zelf werkten bij e l kaar zitten ze wi sselen hun 2 het produkt de presentatie wordt antwo orden uit vul l e n e l kaar aan e n zet beoordeeld door de docent 3 en door ten het eindresu ltaat op een f l ap een van een klassejury 4 om het eindc i jfer van hen licht deze flap toe voor de klas de het groepswerk te berekenen worden de groep s resultaten worden aangevu l d met vier genoemde deelc i jfers bij elkaar opge rea c ti e s ui t de kla s en t ens lotte neemt el teld en gdeeld door vier de docent gaat ke lee rli n g de antwoorde n op de vier vr a bij de beoordeling van het proces uit van gen over de verslagen die na elke groepsbijeen hu i swerkopdra c ht note e r e en of meer komst in een spec i aal notulenschriftje onderwerpen d i e ji j tijde ns het proj e c t zou worden gemaakt de beoordelingscriteria willen onderzoeken ge ef e ven t ueel v a s t voor de presentatie worden v oo r de pre mogelijkheden aan di e je zi e t met betrek sentatie in overleg met de groepsleden king tot het verwerven verwerken en vastgesteld 42 na deze algemene i nformat i e krijgt elk tussendoor en ac hteraf steeds st i l b ij de man i er groepje even de gelegenheid om aan de waa r op er gewe rkt wo rdt rest van de klas te ve rt ellen waar het tij den s het kl asseges pre k over g roep s werk is aan de voor heeft gekozen en welke plannen het o rde gew eest waarom jui st i n de lessen nede r lands heeft voor de aanpak de klas kan op de groep s werk s pe ciale aandacht kr ijgt h i eronder fo r ze eerste voorstellen reageren daarna mu l eren we nog eens wat vo lgens ons het ta l ige is krijgt elk groepje een notulenschriftje uit van dit gedeelte van het j onge r enpr oj ect het formu l eren van een onde rzoeksvraag gereikt hierin moet van elke groepsbij h e t fo r mu l eren van subvrag en eenkomst een vers l agje komen daarnaast het ver band aang e ven tu ss en het thema jongeren kan het schriftje gebruikt worden voor al en h e t ge kozen o nderzoek lerlei aantekeningen telefoonnummers ti man i ere n bedenke n om aan i nformat ie te komen info rmati e verzamel e n tels adressen de docent neemt de inform atie b e oord el en schriften aan het eind van elk lesuur in en i n format i e sel e c teren met het oog op het doe l voorziet de verslagjes van commentaar v a n je onderzoek e n met het oog op de op de eerste pagina van het notulen presentat ie schrift is een stenciltje geplakt met de ei i nfo r mat i e ve rwe r ken i n een e i ndprodukt p r esente ren van e e n e i ndproduk t sen waaraan de notulen moeten voldoen afspraken maken keuze s beargumenteren notu len g roepsbijeenkomsten co nf licten op l osse n datu m el k a a rs vr agen beantw o o rden lesu ur notu lere n ab s en t en same nwe rk i ng s rege ls opstelle n doel van de bijeenkom s t s ti l s taa n b ij d i e re g els door m i dde l va n opmerk i n ko rte b esc hr ijving van wat je he bt gedaan gen i n het ve rsl ag ko rte be sc h rijvi ng over hoe dat g in g ve rg elijk be antwoor den van vr agen geste l d door de do steed s met afspraken d i e j e t ij dens de eer s te l es cent i n notulenschrift i n je sc hr ift hebt gen oteer d hu is werk afs p r ake n voor de vo lgende kee r zo als al ee rder gezegd moet er va n e l ke bijeen agend a voo r d e v olgende k e e r koms t ee n verslag komen de e i sen daa rvo or heb mog elij ke vrag en aan je do cent ben we a l i n j u lli e notul en sc h riftje gep l akt ve rgeet n a a m notul ant n i et te reageren op opmerk i ngen en v r agen d ie j e docent ond er h e t ve rsla g not e e rt aan het einde van de les wordt een de eer s te les i n de klei ne groep maak j e al leree rs t l aatste stenc i l uitgere i kt in dit stencil zet afspraken ove r de vo lge n de punt en w el geen vaste voorzitter de sectie nederlands nog eens op een rijt t aak va n de voo rzitte r je wat zij als het ta l ige ziet van het pro vaste wi ss elende notulant jectwerk verder geeft ze aan wat er tij wel ke maatregelen j e neemt a l s af s praken n i et dens de eerste les in de kle i ne groep nageko men wo r de n hoe je omgaat met natuur lijke rol l e n besproken dient te worden deze afs praken noteer j e i n j e notu l ens c hr ift d aarna ste l je o ndersta a nd e p unten aa n de orde gro ep s werk ve rwa c htingen doe l e n dee l neme r s het ku n nen samenwe r ken i n een k l eine groep v i nd e n erva ring kenn is deel nemers met betrekk i ng tot wi j erg bel an gr ij k j u lli e moeten imm ers bewuste het gekoze n onderwerp mensen wor den d i e kr itische vragen ste ll en en onderzoek s vraag zelfsta n d i g op zoek gaa n naar antwoo rden op d i e sub vrag en vragen h et kun ne n o ve rl eggen en s amenwerken is mogel i jke informat iebronne n daarb i j onontbee rlijk voorl opi g e p l ann i n g taa l lee r je n iet al leen door ermee be z i g te z ij n maa r af s praken voor de vo l gende keer ook door bij h e t gebru i k s t il t e s taan je kij kt a ls het agenda voo r de volgende keer ware naar je eig en taa l gebrui k en dat va n anderen tij den s d it g r oepswerk staan we daa r om voo r af t r ek voldoende t ij d u i t voor de notul en 43 vana f dit moment w or d t el k e groep in d i moti vatie van het gekozen onderwerp vidueel begeleid door de docent om een hoewe l jij ans wat bezwaren hebt tegen indr u k t e g even v an het groe p s w erk ci on s o n derwerp ze l fdod ing bij jo ngeren k i e teer ik uit enkele notulenschriftjes van zen we er to c h vo or het is we l e e n b izar o n de r w er p ma a r we p r obe r en i nfor matie te zoe ee n w ille keuri ge h avo 4 k las in d ie klas ke n om zo de taboe s feer ro nd zel fdod ing ee n zi tten 33 leerli n gen er wer d en 9 groepjes stuk j e u i t de were l d te h el pen we k ie ze n het gevormd die zich over de volgende onder ond erwe rp ook omdat e r de l aatste tijd vrij werp en b og e n vee l over in het nieu ws is g e w eest over een groepen onder jongeren jo l anda marco kar i n aan ta l jo n ge ren d i e kort na e lkaar ze l fmoord geestel ij k gehand icapte jonge r e n hebben gep l eegd op een scho ol b ijvoorbeeld ma ri ann e mona s i eny an ita c arro dian a marc tv en jongeren sand r a e ri k m arie lou is e zel fdod i ng b ij jongeren ca r ro d i ana mar c wi j k iez e n voor jongeren en popmuzi ek omdat popmuzi ek maa rt en peet angela muz i ek voor ons alle dr i e g e woon heel be de ro l van jongeren i n reclame s l angr ij k is m a arten pee t ange l a go ndel ie v ic tor ie mon i que jac queli n e al cohol en d rug s ve rsl aafden angela kari n m ie ke kris tel m a r i e l le jongereno rgan isat i es van pol i ti eke parti jen wat we tijden s dez e les hebben gedaan arthur be rti e raymond we h e bben re cl ame s potj es bekeken d ie mon i jeugd c rim i na li te i t eri k emil e johan rob mari el l e que b ij de buren op de v i deo had opgenomen i n a lle s potjes spe l en j onge r en een ro l we hebben opges c hreven wel k e spotj es we bi j de afspraken p r esentat ie i n de klas geb r u i ken gonde vie we nemen een vaste voorzitter mar ia nne heeft nog g eprobee rd het re clamebureau op we nemen een w i s selende notu l ant te be ll en maar d ie man wa s er wee r n i et als iem a nd zich n i et aan d e afsp r aak gondelie victorie monique ja cquelin e houdt moet deze drie kee r achte r elkaa r de notule n make n we z ij n naa r het jac geweest voor ad r es sen als een van on s het ergen s n iet mee eens v a n ver sla afden en ex ve rsl aafden maar ze is of zich ergert aan een ander dan h e bb en ons doorge s tuu r d n aar het con s u lta be s preken we dat gewoon in de groep tiebu reau voor a lcohol en d r ugsverslaafden marian ne mona sien y an it a di e wa ren d ic ht dus e i gen lij k h e bbe n we ni ks ku nn en doe n ang ela karin mie ke kr ista l marielle onde rzoeksvraag we w ill en ui tzoeken wat de k enmerken zijn van de ve rsc h illende groepen h i e r op schoo l ho e we hebben gewerkt waa r ze u itgaan wat opva lt aan hun k l ed i ng nou i ede r had zijn huiswerk we l af a l leen welke po l it ieke voorkeur ze hebben waaraan de le s die 50 mi nut e n duurde hadden we ze hun geld uitgeven aan we lke andere gro e to ch wel i et s bete r kunn e n benu tt en we pen ze een heke l hebb e n hoe ze over r elati es dwaalden ste eds van het on d e rwe r p af en v ri ende n denken enz a rth ur bertie raymond jo landa marco karin ons onderwe r p gaat ov er jongeren en tv we de s amen werk i ng is p ri ma het g a at echt w i ll en weten hoe omroepen e r achter ko men hee l l euk we doen alle d ri e evenveel we wat jongeren l euk vi nden verdelen de taken go e d en a ls het zo door we gaan eerst va n een week beki jken hoe gaat w ordt het fanta s t isc h veel tijd elke omroep aan j ongerenprogra m sandra erik marie louise ma s besteedt daarna gaan we ze bell en we w i l l en ook nog een enqu ete houden onde r 25 l eerli ngen en vragen welke programma s ze goed v i nden en hoe l ang ze tv kij ken we hebben al e en artike l u it vrij nederland ove r veronic a sandra erik marie louise 44 het hu iswerk jul l ie maken je voornam eli jk d ruk om de p r e johan moet naar de ki nderrechter be ll en s entat i e ik vind het belangr ijke r dat je ant em i le moet een verslagj e van het casse tt e woord vindt op vragen d i e je ze lf hebt dat je bandje maken iets gaat uitzoeken wat je echt i nteres rob moet een map kopen voor de foto s sant leuk vi ndt laat vandaag i eder eens voo r er i k moet de brief van em ile voor het t ucht z ichze l f noteren wat h ij z ij w il weten hu i s typen en opsturen bespreek dat vervolgens met e l kaa r en maak marielle hoeft deze keer n i ets te d oen dan je keuze beperk j e en hou het con creet erik emile johan rob marielle ans we z ij n aan het l ezen ove r jongeren en zelf doding jongeren en ze lfmoord van y jan s sen zel fmoord b ij k i nderen en jeugd igen van ge r h il d he l ler en een a rti kel u i t de vi va van over het groepswerk ben ik niet ontevre 3 10 me i 1985 we l ezen thu is verde r den de notulenschriftjes waren voor mij diana marc capo een hand i g hulpm i ddel om inzicht te krij gen in het proces en de leerl i ngen toch vragen die ze aan mij stelden enigermate te begeleiden de klassen zijn wi l j e de volgende kee r meteen bij on s ko vrij groot ca 30 leerlingen en het lukte men and e r s sc h i eten we er weer over me bijna geen enkele keer om tijdens een ang ela ka rin mieke krista l marielle l esuur alle groepjes persoonlijk te spreken kun je onze enquete in andere klas se n afne voordat het groepswerk aan de klas werd men a ls wij het i n de aula moeten l aten gepresenteerd moest elke leerling on doen gebeu rt het la n g n i et zo se rieus derstaande vragen individueel maken de marco jo landa ka rin gegeven antwoorden gaven mij beter in zicht in ieders persoonlijk bijdrage en er varing tijdens het projectwerk reac ties van mij a l s i k jullie w as zou i k d ie i nte rvi ewv ragen nog eens goed beki j ken stel enke lvoud ige persoonlijke evaluatie g roepswe rk jongerenproject vragen b ijvoorbeel d vraag 1 hoe ontstaat onderstaande vragen i nd i viduee l beantwoorden dus en wat z ijn de gevolgen van jeugdcriminali zo nder overl eg met de andere groe ps le den teit is te i ngewi kkeld e n zeker als sta rtvraag tu sse n el k antwoord een regel wi t l aten i n vo lle d i n i et goed maak een keu s u it enkele vragen g e z in n en antwoorden bij voo r bee ld v r aag 2 e n 7 denk j e dat je 1 u it h oeveel pe rs onen be sto nd jouw g r oep vond over een paar jaa r wee r i n d e jeugdg e v a ng e je dat aanta l te k l e i n te groot of goe d mot ivee r nis zu lt zitten en zou je als hie r u i t komt je antwoord weer gaan s tel en deze vragen kunnen on 2 w at was het onderwerp d a t jul lie groep had ge gevee r hetzelfde antwoo rd op l eve r en maak kozen wa s d a t onderwerp wel n iet een goede du s een keuze verder moet je ook p robe r e n keuze l icht je antwoord toe om j e vr a gen wat l og ischer te ord en en ju lli e 3 ho e l u i dde j u lli e onde rzoek s vraa g met a nde re spri ngen nu van de hak op de tak hou d o ok woo rden wat w ilden j u lli e p re cies ui tzoe ken zo de t ijd i n de g ate n je h e bt n og ma a r d rie le n a uwkeurig mog elijk formu l ere n suren op schoo l te besteden en een hele l es 4 welke i nformat i ebronnen hebben j ulli e gebruikt k r antekoppen kn i ppen v i nd i k zonde van de geef ee n korte beoorde li ng van el ke bron die je ti jd doe dat m aar a ls hu is wer k hebt geha n teerd ans 5 voo r da t je aan h e t g roep s werk b eg on hebben ju lli e af s pra ken gema a kt over w el geen vaste voorzitter vaste wisse l ende n otulant welke maat r ege l en je zou nemen b ij n i et na komen af s prake n hoe je o m zou gaan met natu urli jke ro ll en h e bben j u llie je aan d i e afs p raken geho ud en l ic ht j e antwoo rd toe 6 hoe v erl i ep de s amenwe rk i ng i n jul l i e groep be n 45 je t e v rede n o ver je ei gen b ij d rag e ben j e tev re hadden gewerkt zowel in de school als den over de bijdrage van de andere groeps l ed e n op de binnenplaats zou werk geexposeerd li cht j e antwoord toe 7 z ij n e r p rob l emen gewe est tij den s de sa menwe r worden er was een jongerencafe een king i n ju llie g roep zo j a welke ruilbeurs een modeshow een playback 8 hebb en j ulli e vo lgens j o u een go e d e p l an ning ge wedstrijd een songfestival ko rt om diver maakt l ic ht je a ntw oo r d to e se publiek lokkende activiteiten het werd 9 vi nd j e da t j u lli e g r oe p de ti jd op school e ff ic ient b esteed heeft li cht je antwoord toe een gezellige avond maar voor mijn ge 10 ho eveel ti jd heb jij totaal na sc hool aa n het voel zijn we er niet i n geslaagd de bezoe g r o e p s w er k b es teed ge e f zou n a uwkeu ri g mo kers een i ndruk te geven van wat er tij gel ij k aan w at jij n a sch ool vo or het g ro e p s we r k dens het project is gebeurd hebt g e daan daarvoor zijn verschil l ende redenen aan te 11 h e b jij j e a a n de af s p raken gehouden wat het h u i swerk b etreft he bben de ander e gro ep sl eden voeren het enthousiasme binnen de sec zi ch a a n de gemaakte hu i swe r kafs praken gehou tie was op zijn m i nst gezegd wat geluwd den licht je ant woord toe het schooljaar liep ten einde drukte rond 12 wat v i nd je van mijn bege lei ding lic ht je ant om examens van havo 5 en op handen woo r d t oe 13 geef zo p re cies moge lijk a an wat je ge leer d h e bt zijnde ontslagen van enkele collega s tij t ijde n s h et g ro ep s we rk n i et s ka n ook dens het project was ook niet echt ge 14 wat z ou jij a n ders do en als j e h et groeps werk werkt naar een grootse slotmanifestatie over zou doe n l i cht j e antwoord toe de leerlingen hadden het groepswerk aan 15 wat ve r wa cht je va n de p r esentati e de klas gepresenteerd en verschillende 16 wel k cijfe r zou jij jezelf g even voor het g roeps werk motive e r dat cij fer presentaties leenden zich niet voor herha 17 wel k cijfer z ou jij a a n de and ere gro ep sl eden ge ling met groot pub l iek tenslotte is het op ven mot i ve er een warme zomeravond natuurl ijk aange 18 h eb j e nog a nd e re opm e rkin g e n namer om je met een koel pilsje en een ha rt ige barbecuehap op de binnenplaats de presentatie s waren erg divers de ene van de school te begeven dan om je in groep maakte er ee n informat i ef radiopro een benauwd lokaal te verdiepen i n notu gramma van een andere organi s eerde lenschriftjes met groepsprocessen wel aan de hand van ste l lingen een d i s c uss i e licht dat bezoekers thuis nog eens het met de klas en een volgende vertoonde programmaboekje hebben doorgebladerd een zelfgemaakte v i deofilm iedere keer enkele citaten daaruit werd ook aa n gegeven hoe er gewe r kt somm i g en zul len zic h m iss ch i en a fv r agen waarom was en wat elk groep s l i d had geleerd tij d e sect ie n e de rla nds van onz e havo afde li ng ki est dens de nabespreking we rd s teed s te r ug voo r zo n proj e ct waa r b i j het accent voor wat be gekoppeld naa r de verwa c ht i ngen die leer treft de i nvu lli ng va n de l essen meer van de leraar lingen hadden uitgesproken tijdens de naar d e l ee r l i ng verschu i ft wi j v i nden dat i n het ver l eden h et taa l onderw ijs te la ng opges p li ts t is ge eerste l es over groepswerk vers c h i l lende wee s t in al ler le i los van el kaa r s taande onderwer groepen hadden naa st het notulens c hrift pen d ie dan op z i chzelf i neen s hee l be l angr ij k wer een eind v ers l ag in de vorm van een den ontl e den b ij voo rbe eld werd doel op z ich terw ijl werk stuk gemaakt het h oogu it een hu l pm idde l zou kunnen z ij n b ij het hanteren van de ju is te s pel l ing w ij vi nden dat je i n dien mogelij k met een onde r werp bezig moet zij n dat de afsluiting leer li ngen a a ns preekt ta al is daarb ij het middel a ls lee rli ngen i nf o rmatie v erzame len v e rwe r ken en aan zoals afgesproken zou er ook een s lotma and eren d o o rgeven is da t een tal ige bez i ghe id ook nifestat ie ge h ouden worden een afslui het samenwerken i n g ro e pen het mak e n v an notu len het opstel l en van beoorde lin gscri teri a zij n vo l tingsfee s t voor leerli n gen die aan oude r s gens on s vaard i gheden d i e in de nederland s e l es vrienden en andere belangstellenden kon aanda c ht ve r die n en in d i t p roject kregen ze d i e den laten z i en hoe ze tijdens het project aandac ht 46 d e l e er ling e n kek e n ook naa r de ro l van taal i n d e si heel bewust zijn we in het programma tuaties d ie ze ond erz oc hten ee n groe p j e dat zic h boekje van de slotmanifestatie ingegaan bez i gh i e l d met de jo ng er enorga nisat i e s va n de poli ti eke pa rti jen me r kt e bijvoorbee l d op dat a lle we r op achtergronden en doelstellingen van v i ng s folders ze i den dat hun pa rtij de groot s t e en het project zodat ouders en andere be sne ls t g r oe ien de j onge r enafde li ng had vo lgens d e langstellenden zicht kunnen krijgen op de i nformat i e d ie w ij v an de jonge de moc raten ontv in visie van waaruit de sectie nederlands g e n is ook d e jd de sn els t gro eien de po li t ie ke jon werkt in deze visie worden leerlingen niet ge r eno r g a n isat ie van nede rl an d opm e rke lij k want d 66 wa s een v a n d e g ro ot s te verli eze rs b ij d e laa t s t alleen taalvaardiger door oefening in taal gehouden verk i ez i ngen e n ook de opin i epeili nge n activiteiten maar vooral ook door reflec z i en e r voo r d ie pa rtij n iet zo g ewe l di g uit of d e tie op dat doen tijdens een lessenserie jo nge re no rganisat ie v an de vvd gebr u i kt de mo ei zoals hierboven omschreven betekent dat lij kste wo ord en i n de fo l ders w ij moe s t e n d e vol g e nde w oord en o pzo e ken i n e en woorde nb oek assi aandacht voor vaardigheden die nodig zijn m il at i e re m i gr at ie etnisc h cu l t ureel gen er a le bij het zelfstandig werken in groepjes tij restrict ief dens projectonderwijs tot op heden zijn het voornamelijk nederlandse projecten wat leren le e rlin ge n nu tij d e n s zo n project a ls je gebleven een contradictio in terminis tij dens j e l esse n werkt zoa ls w ij d a n i s het moe ilij k o m p re cies a a n te geve n wat je ge leerd hebt taa l i s onze sectie ligt niet wakker van die mo ook n iet z o n h ard va k w a arb ij je n a u wke uri g tot gelijke tegenspraak integendeel de pro in de ci male n ku n t aange ven wat iemand w aard is jectmatige thematische aanpak binnen n atu urlij k kregen de lee rlingen tij d e n s d i t p roj e ct ons vak geeft voldoende talig houvast om m ee r i nfo rma tie o ver p oezie o ve r j ong er enli t erat u ur ze moe sten mi nste ns een boek l ez en en sc hri jfop het voortouw te nemen in de ontwikke d r a c ht e n maken dat wa s a l lemaal nog tame lijk co n ling naar een vorm van meer open c reet en t e beoorde len maar d e rest projectonderwijs in eigen huis om v a st te st elle n wat je b ere ikt h e bt mo et je we ten i n hoe v erre j e a an de bed o eli ngen h e bt vo ld aa n d ie je ha d b ij d e start we ge ven h ieronde r d e do els te lli ngen d i e d e do cent e n hadd e n aan het b eg in van het proj e ct daa r zijn l ate r de ve rsch ill ende be doe li nge n b ij gekomen d ie e l k g roepje had b i j z ijn ei gen ond erzoek b ij het to e t s en va n derge lij ke d o e ls t elling e n b e n je e r n iet met e en pro e fw er k l eerl i ng e n k u nnen u er i nm i dde ls m e e r over vertellen w ij h ope n dat h u n t a lig fu nc t i oneren wa t vl otter gaat dat ze wat eff i cienter en prett iger i n e e n groep j e kunne n we rke n noot dat ze z ic h wat me er thu is voe l en op sc hoo l e n last 1 voo r h e t sch oo ljaar 1985 1986 he bb e n w e h et but not l ea s t dat z e wat me er w e ten over z ic hzel f thema verandering gekozen we willen in fe in h et onde r wijs is de v ers tandelij k e be n ade ri ng v an br uari 1986 s tarten als u o ver lesmat eri aal of d e werel d vaa k ha a n tj e de v oor ste h et gev o el mag suggesties beschikt dan graag een reactie missc h i e n een beetje mee s pe l en maa r k omt to c h meestal achte r aan s loffen in onze l ess en en met literatuur n ame t ij de ns zo n project rui men we bew ust p l aats in voo r d ie be ide a specte n van het m en s zijn bur ge r a taalvaardighe den gereed sc hap voor pro taa l va ard i g z ij n is ener z ij ds zo v erwev e n met h et jectwerk doctora alscript i e taal beh eer si ng ams te r fu nct i oneren v an de men s a ls geheel e n anderzij d s dam 198 3 zo afhanke lijk van nor me n d i e ied er voor zic h s telt burger a taa lv aard i gheden gere edsc hap voo r pro dat w e m aa r n i et aan een stat ist is che be cij fe ri ng be jectwerk het aandee l van docenten neder l ands i n g i nnen we zi jn b lij dat de sc hool ons d i e vr ijhei d projectonderwijs i n moer 1984 6 bi edt buys a kijken naar jeze l f reflect ie in het moeder taalonderwijs doctoraal sc r i ptie taa l beheers ing am sterdam 198 3 g i e l en p effe u itrekenen wat i k van dat boek v ind in moer 1984 6 47