De toekomst van ‘onderwijs in eigen taal en cultuur’. Een Europees perspectief.

recensi e volgende aangaande de taalcomponent geldt dat de all ochtone taal een specifieke plaats moet krijgen in de totaliteit van het t aa lvaar digh eidsonderwijs optimaal taalvaardig piet van de craen heidsond erwijs sluit aan bij de feitelijke meer taligheid v a n all ochton e kinderen m a akt e ffi de toekomst van cient gebruik van mee rtaligheid e n beoogt e en m a ximale b e hee rsing van de allochtone onderwijs in eigen taal taal in zoveel mogelijk relev a nte taalgeb ru ik situati es snyt sers p 69 d e cultuur en cultuur c ompon ent b es taat uit en erzijds de opbouw e n e rva ri ng van d e ei gen individualit e it a n een europees perspectief derzijds h e t gevo el van ve rbonde nh e id m e t de s ociale en ma a tsc happelijk e r ealit eit a ldus d e vl aam se ond e rwij s r a ad in 1 994 aan ge ha a ld doo r de smedt p r ro naas t de div e rse asp ec ten die m e t de impl e j l e man r ed moedertaal o nd e rwijs b ij all och to m e nt a tie van oetc gep aard ga an geeft ee n n en g eintegree rd onde rwijs in d e eigen taal en aantal auteurs ook een a anzet tot evaluatie c ultuur l e uv e n amer s foort a cc o 1 999 van he t ge he e l in ee n ruim er onde rwij s p e r i sop 6 95 bef s p ec tief dat wil zegge n dat ze oetc aanzie n al s een middel o m te re flec t e r e n over meer tali g ond e rwij s dit laats te i s be langrijk omdat h e t kan v e rbazing wekke n d a t aan onderwijs oetc in vl aan deren door ve l e sc holen wordt in e ig e n taal en cultuur oetc nog ste eds ge ne gee e rd aand acht wordt besteed al in 1 99 2 s telden de ho e het komt da t oetc ge en bre dere impact n e de rland s e onde rzo e k ers lu c assen k b h eeft in het onde rwij s i s niet moeilijk te ben va s t dat het a an oetc b est ed e g e ld be grijp e n ondanks h e t enthousiasm e van d e we ggegooid geld is lucass en kobb e n co o rdinerende instanti es heeft de ove rheid tot 1 99 2 en z e zijn nie t d e e ni ge n die kritische 19 9 1 vooral ee n a fwa c hte nd rece pti e f e n geluiden late n horen leman s bundel evalu r e actief b eleid gevoerd l a ter hebben de e ert de s ituatie in vl aa ndere n k e uze voor het p ersp ec ti ef van kansarmoede bestrijding en de opkoms t v a n het onderwijs oet c in vlaandere n vo o rran gsbel e id het oetc gemarginalisee rd aldu s snyts er s oetc impl e menteert n et als elders initiatie ven die te ruggaan tot de j a r e n zev enti g ond e r oetc en taaldidactiek impul s van de europe se g eme enschap dit boek waa raan vijftien auteurs hebb en m e e er zijn volgen s mij no g mins tens twee bijko gewerkt b es taa t uit dri e de l e n en ee n extra m e nde ar gumente n aa n t e hale n di e verkla re n a rtikel van de h and van r eda cteur johan waroor oetc ge en gigantisch succes i s er leman d e del e n b e hande len acht ere env ol w o rdt ten eerste te we inig aan dac ht b es t eed ge n s aan de didacti sc h e of l ee rsp ecifieke aspecten i de attitude van d e all ochtone ouders t e n van het oetc en t en twe e de wordt oetc aa nzi e n van dit onderwij s bijna altijd aange zi e n als een ond e rwijsvorm 2 d e situati e van het oetc in vlaan deren die uitsluitend voor mi granten is b edoeld 3 het b russels e oetc o f bi culturel e ond erwij s h e t gebre k aan aandacht v oor did ac tische de auteurs komen uit verschi ll ende richtin asp e cten i s een gevolg van de europes e gen h e t ga at zowe l om aca demici als v e ld ric htlijn uit 1 9 77 die d e lidstat en voors te lt w e rkers mo e dertaal e n cultuur van het la nd v a n oors prong in het gewoon onde rwijs te ver wat onder oetc pre c i e s wordt v er s taan i s he t strekken maa r te gelijkertijd v ers trakt e n d e 112 moer 2000 3 lidstaten hun houding ten aanzien van de de moedertaal italiaans spaans of turks is opvang van migranten bijgevolg werd oetc het nederlands heeft naast uiteraard het in het begin niet als integratiebevorde re nd frans een functie die te verwachten valt in aangezien wat de bedoeling was maar als een context met een duidelijke dominante een stap naar remgra tie naar het land van taal het frans naast een gedomineerde taal herkomst deze laats te do e lstelling is nu nog het nederlands de smedt laat zien d at a ll een maar in bep a alde kri ngen te horen bicultureel onderwijs e en po s itiev e invloed maar het blijft een feit dat de onderwijskun heeft op het a antal doorstromers naar het dige meerwaarde van oetc zelden expliciet algemeen secundair onderwijs nso leerlin werd duid e lijk gemaakt ge n die bicultureel onderwijs hebben gevolgd hebben meer kans om ddor te stromen naar de diverse meerwaarden van oetc waren het nso dan naar het beroepsonde rwijs bso nochtans al aangegeven in een unesco ra p de meerwaarde van oetc ligt bijgevolg in het port uit 1 954 feit d at het nederland s een plaats b e kl eedt in it is axioni atic that the bes t m edium fo r teachi ng het meert a lige universum van de jongeren en a child is his mo ther to ngue ps ych ol ogically ir is dat het kennelijk ook aanzet tot versterkte the syste m of rii eaningft il s ign s that in his rnind sociale mogelijkh e den wo rks aut o maticallyfo r expressio n and und erstand ing sociolog ically it is a m eans of ide ntifi catio n de toekomst van oetc in vlaandere n anl o ng th e rn em be rs of th e comm u nity to which h e b el o ngs edu catio nnally he l earns more quickly ho e moet d e to e kom s t van oetc worden thro ugh it than thro ugh an u nfa milia r ling uistic in gesch at ik de nk dat een aantal o ntwikke t71cd 1t4i71 unesco 1 953 p ii lin ge n in europa in de j a ren negentig hierop een antwoord kunnen bi e d e n het europe se h e t i s ec ht e r opmerkelijk da t oetc wantrou witboek ov er le re n en o nd erwijze n s telt d a t w e nd dubb e lzinni g en terughoudend werd europ es e burg ers in d e to e komst naast hun e n wordt begroet enerzijds wordt oetc al s mo e dertaal het best ook nog tw ee and e re een bedreigin g voor he t verwe rv en v a n het talen zouden kennen over de manier waar n e d erlands ge zi e n maar ande rzijds wordt het op dit zou mo e te n geb e ure n s preekt het to c h beschouwd als e en midd e l om leer ach witboek zi c h ni e t uit ma a r d e european terstanden te bestrijden d e lrue hi ll ewae language council samen met nog een stuk re p 7 5 het feit dat met oe r c onderwijs of wat organis ati es die a c tief zijn op taalpoli di ve rse problemati sc he as p ecten ge p aard gaan ti e k te rrein is van mening dat dit het b es t vgl van de craen et al 1 993 hangt uit eraard gebeu rt door ee n of and e re vorm v a n mee r sam e n met h et welbekende g e ge ven dat talig onderwijs h e t gaat hier dan om onder ond e rwij s verande ri ngen bijzonder moeilijk te wij s waarbij een deel van het curriculum in implementeren zijn ove r h e t uit ei ndelijk e ee n ande r e taal wordt ve rstrekt bovendi en belang en d e meerwaarde van oetc z egge n wordt het best vroeg be gonnen deze mo eilijkheden ni ets h e t i s duidelijk dat de filosofie van het oetc bijzonder v ee l raakpunt en heeft met de ze in voorliggend boek ge ven zowe l leman al s opva tting d e integratie van o etc principe s de smedt een aanzet om oetc se ri eu s te in h et gewone taal onderwijs katapulteert nemen leman rapportee rt over zestig adoles deze benade ring dan ook van he t verdom centen waaronder vijftien italiaanse spaans e hoekje naar de top van wat als modern e n turks e tweede en derde ge nerati e jonge ond erwijs mag word en aangezi e n sonunuge ren di e bicultureel basisond e rwijs hebben auteurs van de ze bund el lijken d e zelfde weg gelopen en daarna se c undair onderwijs in de op te gaan delrue hill ewaere g e ven een nederlandstalige brus s e ls e scholen hebben aanz et tot meertalig onderwijs en a a nzien gevolgd het blijkt dat de ze jongeren uit o etc als meertalige inst ruc tie als e en verbij groeien tot meertaligen waarbij d e diverse zonde ri ng van intercultureel ond erwijs ico talen op functionele wijze worden aange p 87 w end deze func tie s verschi ll en naargelang 2 000 3 moer 113 aan de meerwaard e van meertalig onderwij s twee opmerkin g en tot besluit ten eerste wordt in brede k ri ng al lang niet meer doorheen het boek wordt naar de taal van de g e twijfeld de vlaamse overheid aarzelt en b e rbe r s co nsequ e nt met he t b e rbers ve r wezen beroept zich vooralsnog op de taalwetten die terwijl het be rb e r de jui s te aanduiding is vgl meertalige instructi e zou verbiede n dit argu taalatlas 199 8 t en twe ed e m ando c ru t ment begint echte r meer en meer af te z en stell en in hun ove ri gens uitstekende kalv e n versteg en ju ris t aan de katholieke bijdrage over so ciolinguistische problemen univ er s it e it leuven xur he e ft e rop gewe van marokkaanse e n turkse migra nten dat zen dat m e ertalig onderwijs ni e t noodzakelijk h e t berber een indo europese taal zou zijn door de taalw e tten uitge s lote n wordt ver s te ze doen dit overi gens zonder bronvermel gen 1 9 9 8 en d e fran s e g e me e nsc hap be ding dit is e chte r een h y pothe se di e minde r schikt over het decreet onckelinckx van juli en mind e r a anhange rs heeft vgl bijvoorbeeld 1998 dat voorziet dat s cholen die erom vra cavalli sforza e t al 1 994 en sadiqi 1 997 h et gen m ee rtalig onderwij s frans nederla nd s of b erbe r b e hoort tot d e afro azi a tisc he taal frans engels mogen organi s ere n op voor gro e p en bijgevolg ni et tot d e indo europese waard e da t aan een aantal conditie s i s voldaan talen meerta li g o nderwij s b e gint bijgev olg ook buiten migra ntenkri nge n bek end te raken en de sonda nks blijft het boek een boeiend e dit z a l ongetwijfeld tot ge v olg hebben da t bijdra ge tot eerst en v ooral d e ontwikkeling toekomstige v e rnieuwing e n in het ond erwij s van h e t oer c e n h e t bel a ng e rva n verd e r is hier op zijn minst aanda c ht a a n zu ll en moeten het ee n a anze t tot e en disc u ss ie op een brede r best e de n temee r omd at het tra dition ele taal vlak geri cht op me t name meertali g ond e r ond e rwij s ni e t d e gewens te resultate n bo ekt wij s d a t wil z egge n onde rwijs w a arbij ee n in dez e zin zijn de e rvari ngen met het oetc d ee l va n het c urri c ulum in ee n andere dan de erg belangrijk mo e de rtaa l wordt v e rstrekt in nede rland wordt vanaf het schooljaar de toekomst van oetc in nederlan d 1 999 20 00 door 2 6 s ecundaire onderwij s in s tell inge n m ee rt a lig ond e rwij s a angeboden h e t is int eres s ant om de ontwikkelinge n in me es tal maar niet uit s luitend nederl ands vlaanderen af te me ten aan de gebeurteni s s e n engels d e stichting europ ees platfo rm voo r het in nederland in tegen s telling tot belgie ne derla ndse onde rwijs in alkmaar ij vert al wordt het oetc de bat nog niet in verband jaren voor meertalig ond e rwij s in duitsland gebra cht me t meertalig onderwij s in h e t en finland wordt dez e onderwij s vorm al als b e gin van d e ze be s pre king gaf ik a l aan dat in gewoon aang ezien in spanj e belgie ita li e n ederla nd al in 1 99 2 erg kriti sche g e luide n en engeland lop e n belangrijke proj e cten over oetc te hore n ware n het nederlands e meertalig ond e rwij s ke nt een ste il e op gang discours is s inds di e tijd ni et echt optimi stisc h di e binnen het nieuwe europa nog mo e ilijk ge worden zi e appel 2000 d e alge me n e kan worden g estuit indruk is gebleven dat o etc initiatieven geen het is de verdienst e van deze bund e l om de w e zenlijk e verb e te ri ng van het taalniv e au van di scussie rond dit th e m a a an t e zwe ngel en de a llo c htone kind ere n bewerks t ell ige n met het i s d a arom jammer dat h e t boek nogal de invo eri ng van oalt onderwij s in allo cht losje s is geredigeerd er zijn een a antal slor one l e vende talen lijkt d e s itu ati e er niet dighe de n aan te wijze n di e door e e n s tr a kk e r bete r op te word e n a a ng e zi e n het onderwij s redactieb e leid vermeden hadde n kunnen wor va n de a llo chtone taal ni et meer wordt opge den d e aline as tru ctuur van de bijdrag en is va t als regulier onde rwijs maar in de basis vaak c haotisc h de kw aliteit van het ne der sc h o ol g rotendeels afhank e lijk wordt v a n lands is hier e n daar ni e t goed e n de artikelen lok ale initiatieven en sl ec hts als regu lie r hebben een onge lijke wetens c happelijke kwa keuz evak in het voortgezet onderwijs wordt liteit en ook ontbre k e n sommige re fer enti es aangebod e n in de literatuurlijst naar mijn gevo e l het beste dis cussiestuk dat 114 moer 2000 3 in nederland over de problematiek ver een maatschappij kan het zich niet veroorlo scheen is het stuk van appel in nxc handels ven om grote groepen onderwijsbehoeftigen blad appel 2000 appel wijst erop dat pas nu aan hun lot over te laten onderwijs is ook duidelijk wordt dat moedertaa lleraren geen niet iets waa rin niet hoeft te worden geinves vreemdetaalleraren zijn en dat in tegenstel teerd het tegendeel is waar enkele jaren ling tot wat vaak wordt gedacht onderwijs geleden tijdens een grote onderwijsstaking in eigen taal in ieder geval geen negatieve van de franstalige bonden in belgie werd e ffecten heeft veel problemen ontstaan actie gevoerd met de slogan si voos croyez que omdat ondanks veel goede wil er net als in i e nse ign e ment es t trop ch e r essayez pignorance belgi e geen didac tiek werd ontwikkeld om als u denkt dat onderwijs t e duur is probeer aan deze doel g roep taalonderwijs te verstrek het dan maar met domheid gericht en ken veel oefeningen zijn in feite een soort deskundig investeren in oetc of welke naam test om te kijken of de kinderen het gevraag je er ook aan geeft b etekent werken aan de beheersen wat ze vaak niet do e n opleiding en be geleiding hiermee bestrijd je take n in de trant van vul het goede woord domheid dit feit all een is een waarborg voor in aldu s ap pe l de kwali teit van het best ede geld t ev en s geeft hij een aantal maatrege l e n aa n noten en literatuu r die door de overheid zouden kunnen worden genomen ik vind dit rijtje zo belangrijk dat i zie fu berli n de el c ik he t opsom i g e ld voor geme ente lijk ond e rwij s achter appel r aan bezighoud e rij heb je niks in standsbeleid moet aan centrale landelijke nrc hande ls blad we te nschap ond e rwijs proj ec ten word e n toeg ekend zaterdag 4 ma a rt 2000 blz 4 2 het tweede ta alond e rwij s moet worden ver cava lli sforza l p m e nozzi a piazza the b e terd door e xtra geld voor de ontwikk eling his to ry and g eog raphy of human ge n es p ri n van taalmethodes c e ton n j princeton universi ty pre ss 1 994 3 meer evaluer end onderzoek naar wat werkt lu c as s e n l j kobben het partiiel e gelijk e n niet werkt is noodzakelijk c o ntrove rses ove r h et ond e rwijs in de e ige n taal en 4 ee n b e t ere voorsc hool se opvang door men altuur e n de rol daarbij van b el e id en wetenschap sen die weten wat taal s timule ri ng betekent 1951 1991 amsterdam lisse swets zeit s docenten op zwarte scholen meer laten ver ling er 1992 dienen sadigi f the place of berber in morocco in 6 stre ven naar een bet ere opl eiding v a n spe cia internati o nal jo urnal of the s ocio logy of language listen 123 blz 7 21 1 997 7 meer aandacht b e steden aan taakge ri cht zaak taalatlas de g ro te taalatlas ha arlem schuyt onderwijs re kene n wi s kund e aa rdrijkskun 1998 de en ges c hiedenis zijn ook vakken waar taal unesco the use of ve rnac ular languages in e e n belangrijke rol speelt education pa ris unesco 1953 van de craen p j boulima v huyg e de toekom s t van het oetc onde rwij s in ande rstalige migranten in h e t onderwij s ned e rland maar ook in belgie hangt af e e n overzicht en een aanzet tot onderwij s van twee pijler s enerzijds het aanreiken van verandering in r lesthaeghe e desle e finan c iele mogelijkhede n om een betere op witte red de nk e n o ve r mig ranten in europa v a ng te voorzien en anderzijds investeren in bru ssel vu b press blz 12 3 15 6 1 993 onderzoek en de oplei ding van specialisten verstegen r onderwijstaal en taalonderricht wat s amengaat met een betere begeleiding in het onderwijs voor migranten in tijd van de voortgang van d e leerlingen ik vind schrift voor o nderwijsrec ht e n ond erw ijs be leid 5 6 het verder ook belangrijk dat de di scussi e s blz 329 347 1 99 8 rond oetc oalt in verband gebracht zouden worden met meertalig onderwijs 2000 3 moer iij