De verbeelding van de kust. Van literatuuronderwijs naar cultuurstudie.

de verbeelding van de kust van literatuuronderwijs naar cultuurstudie andre moftart ive verdoodt deze tekst kadert in de radicale verandering die het begrip geletterdheid vandaag doormaakt we houden een pleidooi voor het concept multiliteracies als een na te streven doel in het literatuuronderwijs vanuit dit perspectief pogen we het litera tuuronderwijs te herpositioneren en suggereren we een vorm van cultuuronderwijs waarbij geschreven teksten in een netwerk van andere tekstuele genres hun plaats krijgen deze theoretische inzichten worden didactisch vertaald in suggesties voor een les over de kust voor het secundair onderwijs de lessuggesties kunnen verder worden gezien als een bijdrage tot milieueducatie vanuit de populaire cultuur kunst en literatuur geletterdheid beregeld via grammatica uitspraakwoor denboeken enz die taal diende mee om et moedertaalonderwijs niet het project nationale staat te helpen reali alleen in west europa zit in een seren dit had ook pedagogische repercus overgangsfase het moet zich sies als het correct gebruik van taal opnieuw positioneren binnen nieu beschreven kan worden leidt dit tot autori we opvattingen over geletterdheid tair onderwijs waarin weinig vrije ruimte voor het negentiende eeuwse concept de lerende overblijft waarin boeken en gedrukte letters centraal staan voldoet immers niet literatuur en dus ook het literatuuronder langer aan de eisen van een hoogtech wijs speelde in dit model een bijzondere rol nologische beschaving waarin schermen en sinds de invoering van de voltijdse leerplicht beelden de dominerende cultuurdragers lij in de ontwikkelde landen op het einde van ken te zullen worden een korte historische de negentiende eeuw luidde de opdracht excursie verheldert hoe ingrijpend deze ver van het moedertaalonderwijs als volgt ofwel andering is voor het moedertaalonderwijs in kinderen een basisgeletterdheid meegeven het algemeen en voor het literatuuronder die hen in staat moest stellen mee te draai wijs in het bijzonder uiteraard wordt gezien en in de industrie en eigenlijk beperkt bleef de bondigheid van deze bijdrage deze dis tot lezen en schrijven op basaal niveau cussie sterk vereenvoudigd ofwel hen tot een hogere vorm van gelet terdheid voeren om zo een elite in staat te het geletterdheidsideaal dat vanuit de stellen naar de universiteit te gaan en of de negentiende eeuw tot voor kort ons onder hogere functies in de natie te bekleden die wijs domineerde was strikt eentalig en laatste vorm van geletterdheid werd monocultureel onderwijs in geletterdheid belichaamd door de canonwerken uit het bestond uit het aanleren van een taal meer nationale literaire erfgoed teksten die de nog een nationale standaardtaal sterk traditie en de schoonheid van de nationale 9 a maart april 2000 nummer 4 29 e jaargang 4 standaardtaal moesten illustreren het nieuwe media ondersteunen en bevorderen waard waren bestudeerd te worden en zo de ontwikkeling van die culturele en lingu de lezers zouden verheffen tot betere bur istische diversiteit gers de gecanoniseerde literatuur was met andere woorden synoniem voor echte voor de onderwijspraktijk duiken hier geletterdheid meteen heel wat problemen op aan de ene kant kunnen deze vernieuwingen niet gene de overgang naar een bredere opvatting geerd worden aan de andere kant worden over geletterdheid zet in na de tweede leerkrachten voor nieuwe problemen wereldoorlog toen nieuwe inzichten in de geplaatst wat met de multiculturele en linguistiek sociologie en psychologie naar nationale gevoeligheden wat met taalvaria een nieuw model van tie hoe om te gaan moedertaalonderwijs de strijd tussen traditie en met de overvloed aan leidden voortaan dien vernieuwing speelt zich tot vandaag beelden in onze maat de een meer holisti in het klaslo kaal af schappij die onzeker sche vorming van de heden verklaren voor leerlingen nagestreefd iedere burger moest een deel de soms wat reactionaire oprispin niet alleen de kans krijgen te leren lezen en gen in het onderwijs en het teruggrijpen schrijven maar moest ook vaardigheden naar de literaire canon het grammatica meekrijgen die hem haar in staat zouden onderwijs enz hierin overigens gesteund stellen aan alle aspecten van de samenle door de back to basics beweging onder ving te participeren ook aan leukere andere in de verenigde staten bloom zaken zoals kunst en literatuur zou een zo 1987 hirsch 1988 breed mogelijke laag van de bevolking moe ten kunnen participeren de strijd tussen traditie en vernieuwing speelt zich tot vandaag in het klaslokaal af taalonderwijs werd toen een socio cultureel symptomatisch voor de houding van vele gebeuren waarin literatuur zijn plaats hee ft collega s leerkrachten is de wijze waarop maar ook niet meer dan dat uit die bewe met de nieuwe media wordt omgegaan ging is en leraren talen weten dat maar al die worden meestal slechts ingezet als een te goed de roep om communicatief lokkertje om motivatie op te wekken onderwijs ontstaan in de praktijk hee ft dit hoeveel leerkrachten pogen niet enige aan althans volgens de onderwijsinspectie het dacht voor een meestal canonieke literaire literatuuronderwijs weinig beinvloed in tekst op te wekken door een streepje van tegenstelling tot het onderwijs in de vaardig de verfilmde versie te tonen die tactiek heden bleven leerkrachten literatuur gelijk werkt in veel gevallen de leerlingen lezen stellen met enkele nationale canonwerken stukjes tekst en kunnen vergelijken met de filmbewerking het laatste decennium echter verandert het begrip geletterdheid op dramatische wijze toch faalt deze aanpak in verschillende de samenleving wordt enerzijds met een opzichten groeiende culturele en linguistische diversi ze bevestigt de mythe dat de geschre teit geconfronteerd als gevolg van allerhan ven tekst hierarchisch hoger staat dan de globaliseringstendensen anderzijds de andere narratieve visuele genres onstaan steeds weer nieuwe tekstgenres ze bevestigt ook de mythe dat boeken als gevolg van nieuwe informatie en com saai en beelden leuk zijn municatiemedia beide aspecten beinvloe ze besteedt weinig of geen aandacht den uiteraard elkaar de snelle verspreiding aan de specifieke aard van het visuele van nieuwe vormen van communicatie en medium 11n 29e jaargang nummer 4 maart april 2000 kortom er verandert niets fundamenteels geven of om alleen maar de nieuwste aan de opvatting dat geletterdheid gelijk inzichten binnen dit domein onder de loep staat met de kennis van de geschreven te nemen uit het brede en heterogene veld cultuur van de cultural studies halen we enkele o i interessante begrippen voor de klaspraktijk daarom pleiten we ervoor om het begrip baldwin e a 1999 geletterdheid breder te definieren en te spreken van multiliteracies een geletterd heid die rekening houdt met de veelheid en teken en tekst diversiteit van de media en informatiekana len en met de toenemende linguistische en de zwitserse linguist de saussure zag taal culturele diversiteit van de samenleving als een samenhangend systeem van new london group 1996 in zo n gelet tekens hij beklemtoont dat de betekenis terdheidsideaal komt niet alleen taal aan van een teken door culturele conventies bod maar worden ook andere vormen van wordt bepaald volgens de saussure culturele representaties geintegreerd in wat bestaat een teken uit een klankbeeld signi volgt exploreren wij hoe vanuit dit concept fiant en een betekenis concept signifie de van multiliteracies de literatuur binnen het betekenis van een teken moet in relatie onderwijs in een netwerk van andere tek gelijkenis contrast tot andere tekens sten kan worden geplaatst worden gezocht taalstudie maakte bij de saussure deel uit van een bredere weten schap die de beweging van tekens binnen de samenleving bestudeerde semiologie cultuurstudie am semiotiek het was roland barthes 1957 1975 die hoe kunnen we het concept multiliteracies vervolgens als een van de eersten de concreet invullen en naar de klaspraktijk saussures ideeen verder toepaste in een vertalen in een volgend deel van onze breder cultureel veld barthes trachtte de tekst suggereren we bij wijze van mogelijk verborgen betekenissen mythes codes antwoord een aantal bloot te leggen van lessuggesties daarbij zeer diverse culturele leggen we ons wel een in zo n geletterdheidsideaal komt fenomenen zoals fo beperking op binnen niet alleen taal aan bod maar to s de eiffeltoren en het ruime begrip van worden ook andere vormen van zelfs margarine een multiliteracies richten culturele representaties bekend voorbeeld van we de focus in de eer geintegreerd semiotische analyse is ste plaats op een barthes kijk op een behandeling van diverse culturele represen foto uit paris match van een zwarte salu taties met betrekking tot visuele geletterd erende soldaat in frans uniform barthes heid leest de foto teken bestaande uit een signifiant en een signifie in relatie tot de bre maar eerst willen we kort ingaan op enkele dere context systeem van de algerijnse theoretische concepten en middelen die dekolonisatieperikelen zo komt meer dan ons kunnen inspireren en helpen om met een betekenislaag aan de oppervlakte teksten in de heel brede zin van het woord naast de denotatieve voor de hand liggen in de klas om te gaan hierbij is het zeker de betekenis zwarte soldaat die de vlag niet de bedoeling om een overzicht van het groet ziet barthes dieper liggende connota onderzoeksdomein cultural studies te ties kolonialisme is niet slecht want ook de maart april 2000 nummer 4 29 e jaargang in zwarte medemens is bereid te sterven voor het woord discours wordt vaak geasso de franse vlag op die manier wordt een cieerd met de franse filosoof michel ideologische functie van een teken of een foucault hij veronderstelt dat in iedere bepaald discours blootgelegd maatschappij de produktie van het spreken tegelijkertijd wordt gecontroleerd geselec uit de semiotiek onthouden we dat alle cul teerd georganiseerd en geherdistribueerd turele artefacten of representaties als tek door een aantal procedures die tot doel sten kunnen worden hebben de machten en gezien een artefact gevaren ervan te foto film architec uit de semiotiek onthouden we dat bezweren het gebeur tuur mag dan niet alle culturele artefacten of teniskarakter ervan te geschreven zijn als representaties als teksten kunnen beheersen en de druk zodanig het bestaat worden gezien kende vreeswekkende wel nog altijd uit tekens materialiteit ervan te visuele auditieve ruimtelijke die kunnen ontwijken foucault 1988 p 37 discours worden gelezen of geinterpreteerd een vormt een specifiek raster een kennis bekende naam als fiske 1989 en nog heel veld om de wereld te begrijpen wat anderen hebben ons voorbeelden gegeven van vormen van semiotische ana een discours bestaat als een geheel van lyse op het terrein van de populaire cultuur regels die bepalen welke dingen kunnen worden gezegd bijvoorbeeld de zon bestaat uit passie is een uitspraak die niet discours kan worden gedaan binnen een weten schappelijk discours maar wel binnen een algemeen kunnen we stellen dat een dis poetisch discours die regels foucault cours een constructie is van een bepaald spreekt van uitsluitingssystemen bepalen aspect van de realiteit vanuit een bepaald wat de criteria voor waarheid zijn over wel gezichtspunt of vanuit bepaalde belangen ke dingen kan worden gesproken en wat taal als een facet van de sociale omgang daarover kan worden gezegd foucault pro speelt in die constructie een cruciale rol dit blematiseert de relatie tussen woorden en spoort met de kennissociologie waarbij men dingen zo beklemtoont hij dat er heel wat ervan uitgaat dat wereldbeelden talige en manieren bestaan waarop de wereld sociale constructies zijn beschreven en gede sommige vormen van de zon bestaat uit passie is een finieerd kan worden discours zijn vrij duidelijk uitspraak die niet kan worden en dat wij geen echte af te lijnen en dragen gedaan binnen een grondslag hebben om conventionele namen bin wetenschappelijk discours maar wel de ene manier boven nen onze cultuur bijvoor binnen een poetisch discours de andere te verkie beeld feministische partij zen daarom stelt politieke of religieuze vormen van discours foucault de inherente waarheid en rationali terwijl andere veel moeilijker blootgelegd of teit van onze classificatiesystemen en bepaald kunnen worden toegepast op ele wetenschappelijke vormen van discours in menten die betekenis creeren in culturele vraag en daarom ook is iemand als representaties kunnen we bijvoorbeeld ook foucault geinteresseerd in vormen van ken spreken over een televisiediscours of een nis die in de loop der tijd werden vervangen filmdiscours dat bepaald wordt door visu en vergeten ele en auditieve semiotische systemen gecombineerd met taal nadenken over het concept discours kan ervoor zorgen dat wij andere vragen stellen 29e jaargang nummer 4 maart april 2000 aan de culturele representaties de teksten consumeren dan echte dingen die tekens die we in de klas brengen discoursanalyse en beelden zijn kopieen van een origineel argumentatieleer bronnenkritiek semioti maar het begrip van wat dat origineel eigen sche analyse en andere retorische technie lijk was gaat in toenemende mate verloren ken zijn hierbij belangrijke instrumenten om alles is een kopie van iets dat niet bestaat bepaalde vormen van discours bloot te leg bestond een simulacrum we leven in een gen en om onze cultu wereld van simulacra in reel bepaalde manier we leven in een wereld van een hyperrealiteit waar van kijken en denken simulacra in een hyperrealiteit waar beelden wanhopig een te ontmaskeren be beelden wanhopig een indruk van indruk van iets echts of langrijk is dat wij bin iets echts of reeels trachten op te reeels trachten op te nen een breder con wekken wekken hierbij denken cept van geletterdheid we aan de verregaande leerlingen vertrouwd maken en inzicht mediatisering van de wereld waarbij bij geven in meerdere vormen van discours voorbeeld een verkiezingscampagne nog kennisvelden dit is minder evident binnen nauwelijks bestaat buiten de mediaverslag een traditionele opvatting van geletterdheid geving enscenering ervan ook de digitale die sterk gericht is op een functionele com revolutie en de mogelijkheden om virtuele petentie in verband met taal en op nationa omgevingen te creeren dragen bij tot de le literatuur alleen een lans breken voor creatie van een hyperreele wereld de digi een breder concept van geletterdheid mul talisering laat immers een enorme verme tiliteracies betekent dus ook een pleidooi nigvuldiging en manipulatie toe van de pro voor een onderwijs dat leerlingen in staat ductie van diverse soorten beelden met stelt om multidiscursief te worden name door de creatie van virtuele werelden en allerhande technologische ontwikkelin gen wordt de grens tussen echt en niet echt beeldvorming hyperrealiteit steeds moeilijker te trekken en virtualiteit bovenstaande visie is uiteraard in hoge de franse filosoof en socioloog jean mate controversieel als we stellen dat de baudrillard geeft ons een kritiek van de rela golfoorlog niet echt is gebeurd en alleen tie tussen het teken zoals dat opgevat maar een televisieschouwspel mediage wordt binnen de semiotiek en datgene beurtenis was wat moeten we dan aan waarnaar het verwijst baudrillard 1986 met het feit dat er mensen zijn gesneuveld stelt dat het teken of het beeld vier stadia ondanks die bezwaren tegen de tot het doorloopt uiterste doorgevoerde visie van baudrillard lijkt het voor velen toch heel aannemelijk dat 1 het is de weerspiegeling van een funda het vrijwel onmogelijk is om een gebeurtenis mentele realiteit als de golfoorlog te denken of te conceptu 2 het maskeert en perverteert een funda aliseren buiten de mediabeelden om mentele realiteit 3 het maskeert de afwezigheid van een de opvatting dat wij leven door beelden en fundamentele realiteit dat de echte werkelijkheid achter die beel 4 het heeft geen relatie met welke realiteit den verdwijnt kan in de klas meegenomen dan ook het is een zuiver simulacrum worden wanneer we met diverse culturele van zichzelf p 69 representaties werken teksten zijn niet louter afbeeldingen van een werkelijkheid volgens baudrillard leven we in een tijd we kunnen het inzicht meegeven dat zij ook waarin we veeleer tekens en beelden actief denkbeelden en een hyperreele maart april 2000 nummer 4 29 e jaargang lit werkelijkheid construeren een deconstruc doelstelling werkvorm en niveau tie van teksten in die zin maakt leerlingen bewust van het proces van beeldvorming de leerlingen worden met verschillende dat zij allemaal ondergaan visies op de kust het kusttoerisme gecon fronteerd en verwerven zo inzicht in de ont dekking en de verbeelding van de kust als werkvorm wordt vooral onderwijs als inter praktijkvoorbeeld actie gezien de leerlingen worden voortdu rend uitgenodigd hun mening kennis over het lesonderwerp te geven in groepjes of in het voorbeeld dat wij u geven kadert in een een onderwijsleergesprek aansluitend bij de opdracht van het departement onderwijs opvatting dat kennis sociaal geconstrueerd klasse 1999 p 25 er werd ons gevraagd wordt in een discours de gesprekken wor om interdisciplinaire lessuggesties te ont den steeds gevoerd rond voorbeelden van wikkelen rond het thema water niet toe culturele representaties van de kust om de vallig natuurlijk voor een vakkenoverschrij leerkrachten hierbij te helpen hebben we dend project want met water kun je in een website ontworpen waar een verwijzing zowat alle vakken terecht aardrijkskunde naar mogelijke materialen in opgenomen is geschiedenis natuurwetenschappen milieu simsim rug ac be water de les richt educatie maar ook artistieke opvoeding zich zowel tot leerlingen van het lager als water wat op het eerste gezicht zowat het het hoger secundair onderwijs het gebruik meest natuurlijke lijkt is immers vaak door te materiaal en de diepgang van de interac de mens gecreeerd of geconstrueerd in tie bepaalt het niveau de lessen zijn getest elke tijd op elke plaats bepaalt cultuur in een derde en zesde jaar secundaire onze manier van omgaan met de dingen van wetenschap bedrijven van kunst maken enzovoort lessuggesties het lesmodel dat we hier presenteren kan in twee lesuren afgewerkt worden waarbij we vier fasen onderscheiden in 29e jaargang nummer 4 maart april 2000 rr n j ki f tr 0 ar fase 1 fase 2 in een eerste fase worden de leerlingen uit door het inbrengen van oude ansichtkaar genodigd een inventarisering op te maken ten of foto s wordt bovengenoemde visie van hun kijk op het kusttoerisme zij zoeken geproblematiseerd aan de leerlingen wordt zelf zoveel mogelijk materiaal rond de kust gevraagd de oude ansichtkaarten te lezen concreet voert de leerkracht een gesprek cf semiotiek waarbij ze letten op beteke met zijn leerlingen gebaseerd op hun erva nisvolle elementen of aspecten bijvoorbeeld ringen met de kust kledij architectuur taal waarom gaan zoveel mensen naar de wat zie je op zo n ansichtkaart waarin kust met vakantie verschilt de kust de mensen op het waarom wil iedereen een flat met zicht strand de taal op zee hoe zien de gebouwen eruit hierbij wordt aandacht besteed aan de wij wat op het eerste gezicht denotatief lijkt ze waarop de populaire cultuur vormgeeft zoals de villa s op de dijk wijst bij nader aan onze beeldvorming rond het kustge inzien op een bepaalde klasse waartoe het beuren via een deconstructie van populaire kustpubliek behoort wanneer gewezen cultuurproducten wordt een bepaald dis wordt op de franstalige opschriften of tek cours blootgelegd sea sex and sun sten heyst sur mer ostende plage les inderdaad de ervaring leert ons dat leerlin sauveteurs komt die klasse nog beter in gen rond de kust slechts een vorm van dis beeld of nog de strandcabines die tot in cours hanteren die steunt niet alleen op het water worden gereden leren ons iets eigen beleving maar ook op de eerder over de puriteinse zeden van onze grootou anekdotische en eendimensionale beeldvor ders alsook over de sterk hierarchische ming gecreeerd door reisbrochures recla gelaagdheid van de toenmalige samenle meboodschappen zomer programma s ving cf cabines de luxe en soaps op televisie vakantiekiekjes enz maart april 2000 nummer 4 29 e jaargang deze gedateerde ansichtkaarten kunnen vergelijk de vlaamse en nederlandse ook de aanleiding vormen tot een gesprek kust waarin gepeild wordt in hoeverre ouders en zoals de nederlandse kust heeft ook de grootouders met de kust vertrouwd waren vlaamse er ooit uitgezien wat verkies via die ingang kan een historisch perspec je tief op de beginfase van het massatoeris me als een uitloper van de industriele revo deze vergelijking is bijzonder zinvol gezien lutie aan bod komen dit kan onder andere het grote verschil tussen de opvatting over geillustreerd worden met reclamefolders uit invulling van openbare ruimte tussen beide die tijd bijvoorbeeld voor het spoor of voor landen in nederland kent men een relatief de in vlaanderen bijzonder populaire kust ongerepte kuststrook met hier en daar sober tram die de totale kustlijn ontsluit op die ingeplante drankgelegenheden terwijl men manier komt de eerder aangehaalde theorie in vlaanderen de zowat zestig kilometer lan over denotatie en connotatie aan bod en ge kuststrook gewoon heeft volgebouwd met appartementsgebou wen van acht verdiepingen hoog die samen een ware muur vormen hier dient gediscussieerd met argu menten die tellen in milieu debatten die invalshoek doet het goed bij de leerlin gen velen zijn immers gein teresseerd in de milieu problematiek merkwaardig genoeg denken ze echter nooit aan vervuiling met betrekking tot wanordelijke hoogbouw achteraf zeg gen ze het interessant te vinden om te zien dat er veel meer zit achter iets wat krijgen de leerlingen een inleiding in een zij als louter ontspanning ervaren sociaal economisch discours rond de kust het is duidelijk dat hier nog meer mogelijk als in deze lessen de historische ansicht heden bestaan uiteindelijk bepalen de arte kaarten nog eens worden geconfronteerd facten die men selecteert welke thema s met recente foto s van de vlaamse en zoal aan bod kunnen komen nederlandse kust maakt men nog een ander theoretisch uitgangspunt van de semiotiek expliciet tekens krijgen pas bete fase 3 kenis wanneer ze in relatie gebracht worden met andere tekens foto s waarop overblijf in dit deel worden de leerlingen geintrodu selen van de belle epoque te zien zijn tus ceerd in een artistiek discours rond de kust sen hoge flatgebouwen zijn in dit verband voor heel wat schilders zoals ensor en bijzonder veelzeggend ook een vergelijking spilliaert was de vlaamse kust een van hun van de vlaamse en de nederlandse kust grote thema s wij selecteerden een aantal behoort tot de mogelijkheden werken die het kustgevoel vanuit een verschillende visie benaderen een vrij 29e jaargang nummer 4 maart april 2000 realistische felicien rops het strand in een interessante vaststelling hier is dat een heist 1886 een symbolistische leon grote meerderheid van de leerlingen dat van spilliaert vrouw op de zeedijk 1907 en rops nu juist het mooiste schilderij vinden een satirisch surrealistische james ensor zij houden van realisme en noemen het de baden van oostende 1899 leerlingen rustgevend ensor zorgt vooral voor dienen ingeleid in vakkennis vanuit de tech opschudding vanwege de expliciete seksu niek van de schilder het hoe wordt hun aliteit bovendien hebben nogal wat leerlin gevraagd het wat en het waarom te gen het moeilijk om het opzet van ensor te beschrijven en te bespreken duiden spilliaert intrigeert hen dan weer vooral omwille van het ingenieuze gebruik wat werd er geschilderd en hoe van rechte lijnen toch kunnen ze zich moei welk beeld krijgen we van de kust lijk inbeelden dat de kust ook voor negatie ve gevoelens kan staan pas een suggestie met een vergelijking van deze schilderijen over koude winters over storm en schip uiteraard kunnen ook andere voorbeelden breuk kan hen overtuigen een leerling gebruikt worden pogen we te illustreren merkt daarbij op dat het afhangt van de hoe een theorie als het hierboven aange plaats waar je je bevindt een storm is haalde concept van foucault uitsluitings beangstigend op zee spannend op de dijk systemen die een discours bepalen ver en mooi voor het raam van je vlaamse taald kan worden in de klaspraktijk spilliaert appartement door juist schildertechnieken bant zowat alle anekdotische gegevens uit te verbinden met het discours van een zijn werk het resultaat is een uitgepuurde schilderij kan men het punt overstijgen waar schildering waarin de zee tot een symbool veel traditioneel kunstonderwijs blijft ste van eenzaamheid en droefheid verwordt ken een soort van kenmerken om de ken ensor daarentegen overlaadt zijn doek met merken lijstje anekdotische kustparafernalia dat zijn werk een cynische satirische inhoud ver leent felicien rops doek blijft op de vlakte fase 4 vanuit artistiek perspectief dus het minst originele het gaat in zijn interpretatie van de ten slotte lezen de leerlingen ook geschre werkelijkheid het minst ver ven teksten waarin de kust centraal staat leon spiluaerr vrouw op de zeedijk 1907 maart april 2000 nummer 4 29 e jaargang dit kunnen romanfragmenten essayistische bijvoorbeeld een fragment uit met zicht op stukjes gedichten zijn maar ook zakelij zee van eric de kuyper 1997 dat op een ke teksten uit populair wetenschappelijke toegankelijke wijze de vlaamse met de werken opvallend hierbij is dat nogal wat nederlandse kust vergelijkt en hierbij zowel schrijvers een ecologisch discours hanteren een ecologisch als sociaal economisch wanneer zij het over het fenomeen naar zee discours bevat gaan hebben zo gebruikten we totnogtoe bijna de hele belgische kust is volgebouwd met foeilelijke flatgebouwen die resi denties heten bijna nergens is nog een spoor te vinden van oude herenhuizen of villa s uit de belle epoque die hier welig tierden als ik op de herinneringen uit mijn kinderjaren en op foto s uit de beginjaren van deze eeuw mag afgaan ook zijn bijna alle grandioze hotels verdwenen de architectuur is een echte ramp er bestaat niets saaiers en onaantrekkelijkers dat valt niet te ontkennen maar er moet meteen aan worden toegevoegd dat het niet deert niemand voelt zich verplicht om er naar te kijken misschien is het wel een geluk dat die woningen zo saai en troosteloos zijn daardoor word je uitgenodigd om naar de zee en het strand te kijken want wie weet als hier prachtige hedendaag se architectuur zou staan zouden we misschien geneigd zijn er naar te kijken en de zee verdraagt zoals we inmiddels weten geen concurrentie ze heerst absoluut samen met het strand waaraan ze als enige wat frivoliteit toe staat daar komt bij dat ik sedert ik hier woon het voordeel van die ellendige architectuur ben gaan inzien die enorme huizenwal langs de kust maakt het mogelijk dat zove len van een uniek zicht op zee kunnen genieten woongenot voor duizenden tegen over het elitaire wonen in een villa natuurlijk het is geen gezicht wanneer je met de boot uit engeland komt en de rampzalige architectuur langs de belgische kust ontwaart maar de huizen zijn er in eerste instantie voor de bewoners zo denkt de belg die ik ook ben we zullen deze kustarchitectuur maar als kitsch beschouwen iets waarvoor je je heimelijk schaamt maar wat niet stoort als het je uitkomt het is dus opportunistische architectuur belgischer kan het niet uit eric de kuyper 1997 p 33 34 verschillende teksten van charlotte pluspunten mutsaers die net als de kuyper vaak in oostende verblijft bevatten eveneens dank via deze vier lesfasen worden de leerlingen baar materiaal om verschillende vormen van wat bewuster van hoe beeldvorming tot discours rond de kust bij jongeren te intro stand komt en hoe hierin diverse vormen duceren bijvoorbeeld zeepijn 1999 de van culturele representatie een rol spelen specifieke keuze van de literaire teksten de literatuurles wordt meer dan een struc leidt op die manier tot een verrijking verdie tuur analytische oefening een pluspunt lijkt ping van bepaalde inzichten die eerder al ons ook het feit dat door deze culturele kijk aan de hand van beelden aan bod kwamen op bepaalde thema s de verkaveling van de mn 29e jaargang nummer 4 maart april 2000 kennis in schoolvakken als vanzelf doorbro alleen plaatsen we haar binnen een netwerk ken wordt de leerkrachten ieren andere van andere tekstuele vormen literatuur is vragen stellen aan teksten en de leerlin met andere woorden slechts een vorm van gen moeten vooral argumenteren waarom culturele representatie tussen vele andere ze dingen vinden waarom ze voor of tegen zijn waarom zij ontroerd zijn of onverschillig het exploreren en begrijpen van pluriforme blijven gezien hier vooral het schoentje tekstgenres kan leerlingen tot betrokken wringt bij vele leerlingen is het onze ambitie heid motiveren hierbij speelt het feit dat vooral dit laatste in vervolgonderzoek aan door het integreren van zowel elitaire de orde te stellen hoge als populaire lage cultuur tekstu ele en audiovisuele cultuur aangesloten wordt bij inhouden contexten en debatten die een rol spelen in het leven van de leerlin besluit gen en in de openbaarheid dergelijke klas discussies vormen een voorafspiegeling van in dit artikel bepleitten we een verschuiving het openbare debat en zijn een training in binnen het literatuuronderwijs in die zin dat culturele competentie geschreven teksten niet langer als sacro sanct en alleenbepalend voor een cultuur ten slotte onderstreept multiliteracies het zouden worden beschouwd uiteraard blijft samenvloeien van verschillende vormen van de literatuur an sich al haar interessante kennis dit kan leerkrachten stimuleren niet kenmerken behouden binnen de estheti alleen hun literaire kennis maar ook hun sche smaakontwikkeling van de leerling en culturele en socio historisch economische het opvoedingsproject van het onderwijs inzichten in hun onderwijs te integreren andre mottart ive verdoodt universiteit gent faculteit psychologie en pedagogische wetenschappen vakgroep onderwijskunde henri dunantlaan 1 9000 gent andre mottart rug ac be simsim rug ac be water noten 1 dit artikel verscheen eerder in licht gewijzigde vorm in tsjip letteren 9 4 december 1999 2 met dank aan dietlinde willockx die een aantal lessen gaf in het h maagdcollege te dendermonde en ons uitvoerig over haar ervaringen informeerde maart april 2000 nummer 4 29e jaargang bibliografie baldwin e a ed introducing cultural studies london prentice hall europe 1999 barthes r mythologieen amsterdam de arbeiderspers 1975 eerste editie 1957 baudrillard j de precessie van de simulacra in j baudrillard in de schaduwen van de zwijgende meerderheden amsterdam sua 1986 p 63 116 bloom a the closing of the american mind new york simon schuster 1987 de kuyper e met zicht op zee aan zee veertig jaar later nijmegen sun 1997 fiske j reading the popular london new york routledge 1989 foucault m de orde van het spreken meppel boom 1988 hirsch e d cultural literacy what every american needs to know with an appendix what literate americans know boston houghton mifflin 1988 klasse maandblad voor onderwijs in vlaanderen oktober 1999 mutsaers ch zeepijn amsterdam meulenhoff 1999 the new london group a pedagogy of multiliteracies designing social futures harvard educational review 66 1 1996 p 60 92 29e jaargang nummer 4 maart april 2000