De VON en het spellingsonderwijs

de von en het spellingsonderwijs spellen i s i n f e i t e veel ingewikkelder en daardoor ook m o e i l i j k e r dan d a t w i j ons v o o r s t e l l e n vandaar d a t we geregeld s p e l f o u t e n tegenkomen ook i n g e s c h r i f t e n waar we d a t n i e t zouden verwachten een paar v o o r b e e l d e n i n de a a n k o n d i g i n g van de taaidag 1 983 van de v e r e n i g i n g algemeen nederlands ondergetekende b e t a a l d meteen 300 f r i p v betaalt i n een a r t i k e l i n onze t a a l november 1 982 w a a r i n de a u t e u r i n verband met s o l l i c i t e r e n en s e l e c t e r e n s c h r e e f s p e l f o u t e n en v e r s c h r i j v i n g e n v i n d i k e r g omdat ze me i e t s zeggen van de zorg d i e iemand aan z i j n werk b e s t e e d t en omdat i k weet d a t werkgevers ze v e r o o r d e l e n niettemin s c h r e e f de a u t e u r z e l f i k v r e e s d a t deze wens nauwe lijks gehonoreerd kan worden i n m i j n hts voorbeeld zou 78 maal een met redenen omkleedde a f w i j z i n g v e r s t u u r d moeten z i j n i p v omklede i n een r a p p o r t van h e t departement d i d a c t i e k van de uia w a a r i n v e r s l a g u i t g e b r a c h t werd over onderzoek i n h e t kader van een f k f o p r o j e c t stond t e l e z e n aan de theo r e t i s c h e kant wordt dan o n d e r s c h e i d gemaakt t u s s e n een harde k e r n en een beschermende b o l s t e r d i e door de heu r i s t i e k e n g e g e n e r e e r t wordt en de harde k e r n beschermt tegen een r e c h t s t r e e k s e c o n f r o n t a t i e met de f e i t e n i p v gegenereerd wie z i c h over deze s p e l f o u t e n v r o l i j k w i l maken moet b e s e f f e n d a t h i j ze z e l f geschreven zou kunnen hebben 1 twee groepen f a c t o r e n maken d a t c o r r e c t s p e l l e n m o e i l i j k i s de e i g e n kenmerken van de n e d e r l a n d s e s p e l l i n g en de p s y c h o l o g i s c h e p r o c e s s e n b i j s p e l l e n en l e r e n s p e l l e n nederlandse spelling 1 de s p e l l i n g van h e t nederlands wordt b e h e e r s t door v e r s c h i l l e n d e r e g e l s y s t e m e n w a a r b i j h e t ene systeem van r e g e l s w e l eens met h e t andere b o t s t de b a s i s van de n e d e r l a n d s e s p e l l i n g i s f o n o l o g i s c h per v e r s c h i l l e n d e k l a n k foneem s c h r i j v e n we een v e r schillend teken l e t t e r o f l e t t e r c o m b i n a t i e daarom s p e l l e n we i n l e z e n een z en i n i k l e e s een s i n geven een v en i n i k geef een f maar b i j de c o n s o n a n t a f w i s s e l i n g b p d t en g ch t e l t het f o n o l o g i s c h e p r i n c i p e n i e t daar g e l d t h e t m o r f o l o g i sche een woord o f woorddeel i n p l a a t s van een k l a n k moet a l t i j d g e l i j k g e s p e l d worden dus k r i j g e n we hebben b i k heb p hoeden d hoed t l i e g e n g i k l i e g ch 4 vonk 13de j g e x t r a nummer s p e l l i n g ook de s y s t e m a t i e k van de v e r d u b b e l i n g van m e d e k l i n k e r s bij ongespannen k l i n k e r s en de v e r d u b b e l i n g van de k l i n k e r l e t t e r s b i j gespannen k l i n k e r s i s n i e t s i m p e l v e r g e l i j k maar kaas kazen opa opa s o p a a t j e o p a t j e zo zee r e muzieknoot 2 om een a a n t a l s p e l l i n g r e g e l s c o r r e c t t e kunnen h a n t e r e n moet men b e h o o r l i j k wat a b s t r a c t e k e n n i s b e z i t t e n i n g e v a l l e n a l s k u n s t i g kunst arm merk j e d a t de s p l i t s i n g i n l e t t e r g r e p e n en h e t a f b r e k e n van woorden op het e i n d van een r e g e l v o l g e n s i n g e w i k k e l d e r e g e l s v e r l o o p t j e moet s a m e n s t e l l i n g e n en a f l e i d i n g e n kunnen herkennen en van e l k a a r o n d e r s c h e i d e n en b i j a f l e i d i n gen moet j e weten welke m e d e k l i n k e r g r o e p e n b i j het b e g i n van een woord m o g e l i j k z i j n n s t kan n i e t s t w e l daarom s p l i t s e n we k u n s t i g k r a n t e n worden tegenwoordig met de computer g e z e t voor h e t a f b r e k e n van woorden op het e i n d van de r e g e l g e b r u i k t d i e computer een p r o gramma d a t de meeste g e v a l l e n c o r r e c t o p l o s t maar d a t ook een a a n t a l s y s t e m a t i s c h e f o u t e n maakt h e t zou immers t e duur worden a l s h e t programma f o u t l o o s zou moeten kunnen a f b r e k e n wie n i e t genoeg a b s t r a c t e k e n n i s b e z i t komt t e r e c h t i n de b e r u c h t e t r a g e d i e van de werkwoordsvormen het g e v a l van de werkwoordsvormen i s een h e e l merkwaardig v e r h a a l e i g e n l i j k zouden we de o v e r g r o t e meerderheid van de werkwoordsvormen c o r r e c t s p e l l e n a l s we de algeme ne s p e l l i n g r e g e l s zouden t o e p a s s e n en geen r e k e n i n g houden met de s p e c i f i e k e w e r k w o o r d s r e g e l s z i e pepermans 1981 en 1983 p e e t e r s pepermans 1982 het g r o t e p r o bleem o n t s t a a t d o o r d a t e r een r e l a t i e f k l e i n a a n t a l werkwoordsvormen z i j n waar de werkwoordsregels leiden t o t v e r w a r r i n g en o n z e k e r h e i d en dus t o t f o u t e n j e v i n d t v i n d j e het v i n d j e v r i e n d het i k v e r g r o o t t e de f o t o de v e r g r o t e f o t o we l e i d e n we l e i d d e n i k wende i k wendde om deze vormen c o r r e c t t e kunnen s p e l l e n moeten we ge b r u i k maken van een a a n t a l s p r a a k k u n s t b e g r i p p e n p e r soonsvorm i n v e r s i e persoon en g e t a l onderwerp b e z i t t e l i j k voornaamwoord en p e r s o o n l i j k vnw j e v e r l e d e n en tegenwoordige t i j d deelwoord b i j v o e g l i j k g e b r u i k t deelwoord i n f i n i t i e f stam enz l e t wel j e moet n i e t deze termen kennen maar j e moet de b e g r i p p e n kunnen o n d e r s c h e i d e n en de c o r r e c t e s p e l l i n g van deze werk woordsvormen wordt vanouds a a n g e l e e r d l a n g s de weg van de s p r a a k k u n s t en h e t i s bekend d a t k i n d e r e n pas vanaf 11 a 12 j a a r op z i j n v r o e g s t h e t a b s t r a c t i e v e r m o g e n beginnen t e verwerven d a t n o d i g i s om s p r a a k k u n s t b e g r i p pen e c h t t e kunnen l e r e n een n i e t o n b e l a n g r i j k a a n t a l k i n d e r e n b e r e i k e n n o o i t de d a a r t o e nodige graad van 5 a b s t r a c t i e dat b e t e k e n t i n i e d e r g e v a l d a t de l a g e r e s c h o o l zeker n i e t h e t moment i s waarop de s p e l l i n g v a n de werkwoorden b e h e e r s t moet worden het o n d e r w i j s van de s p e l l i n g van de werkwoordvormen l e i d t e r t o e d a t mensen f o u t gaan s p e l l e n i n g e v a l l e n waar e r n i e t s aan de hand zou mogen z i j n z i e a s s i n k 1981 p e e t e r s pepermans 1982 i n een r e c e n t e s p e l l i n g t e s t i n h e t e e r s t e j a a r germaanse aan de u n i v e r s i t e i t antwerpen schreven op 118 s t u d e n t e n 29 s t u d e n t e n de v e r g r o t e f o t o met de vorm v e r g r o o t t e en 2 met de vorm v e r g r o o t e bovendien waren e r 30 d i e h e t woord e e r s t f o u t hadden g e s c h r e v e n en h e t naderhand v e r b e t e r d e n dat w i l dus zeggen d a t voor 61 s t u d e n t e n op de 118 voor de h e l f t dus de v e r g r o t e f o t o een probleemgeval i s t e r w i j l j e het nochtans f o u t l o o s kan s c h r i j v e n zonder e n i g e s p e c i a l e k e n n i s van r e g e l s voor werkwoordsvormen 3 de s p e l l i n g van h e t nederlands wordt v e r d e r b e m o e i l i j k t doordat e r zeer v e e l vormen z i j n d i e j e a l s z o d a n i g moet proberen t e onthouden e r b e s t a a n geen r e g e l s om t e k i e z e n t u s s e n ei en ij ou en au c en k c en s i en y de r e g e l s voor de s p e l l i n g v a n de t u s s e n k l a n k e n e en s z i j n goed voor g e z e l s c h a p s s p e l e n s c r a b b l e en t v k w i s s e n maar voor de r e s t z i j n ze gewoon o n z i n of wat dacht j e anders van het volgende hou op met j e gekkenpraat i k k r i j g e r k i p p e v e l van haal de kippeeieren u i t h e t kippenhok a l s e r i n de l i n d e l a a n ook lindebomen zouden s t a a n zou ze l i n d e n l a a n heten in de beukenlaan v i n d j e v e e l b e u k e n o o t j e s het b e r u c h t e groene b o e k j e v e r m e l d t a l l e s a m e n s t e l l i n g e n met s p e l l i n g zonder t u s s e n s maar van dale schrift dat de vormen met s de meest gangbare z i j n samenvattend zou i k dus w i l l e n zeggen dat de nederlandse s p e l l i n g n i e t erg consument vriendelijk i s psychologisch proces s p e l l e n en l e r e n s p e l l e n z i j n complexe p s y c h o l o g i s c h e p r o c e s s e n het s p e l l e n z e l f wordt a l s p r o c e s g e r e g e l d a l s volgt voorgesteld gesproken woord auditieve analyseujletters opschri jvenl geschreven woord l i t m a a t h van leent 1982 11 de s c h r i j v e r h o o r t het gesproken woord o f zegt het a h w i n w e n d i g v o e r t een k l a n k a n a l y s e u i t k o p p e l t l e t t e r s aan de geidentificeerde k l a n k e n en s c h r i j f t ze op het r e s u l t a a t de o u t p u t i s het geschreven woord 6 deze elementen z i t t e n e r o n g e t w i j f e l d i n maar deze v o o r s t e l l i n g van h e t s p e l p r o c e s i s h i e r i n f e i t e nog t e s i m p e l ze k l o p t e i g e n l i j k a l l e e n voor de a l l e r e e r s t e f a s e van het l e r e n s p e l l e n waar men met z o r g v u l d i g g e s e l e c t e e r d e woorden w e r k t een v e r d e r g e v o r d e r d e s c h r i j v e r v o e r t vaak h e l e m a a l geen a u d i t i e v e a n a l y s e 2 u i t maar s p e l t a u t o m a t i s c h d a t w i l zeggen d a t h i j v o l l e d i g e woordbeelden i n z i j n geheugen o p r o e p t en d i e meteen i n een m o t o r i s c h e beweging s c h r i j v e n omzet iedereen h e e f t d a t a l w e l eens e r v a r e n b i j v o o r b e e l d a l s iemand ons v r a a g t hoe j e g r o o t b r i t t a n n i e moet s p e l l e n dan moeten we d a t woord e e r s t eens gauw g e a u t o m a t i s e e r d o p s c h r i j v e n v o o r we kunnen zeggen hoe we h e t e i g e n l i j k spellen het f e i t d a t we i n v e e l g e v a l l e n op b a s i s van woordbeelden i n ons geheugen s p e l l e n wordt b e v e s t i g d door een hoop s p e l f o u t e n op een t o t a a l van 600 000 woorden kwam v o l g e n s u i t den b o g a a r t 1 975 de vorm b e t a a l d 32 maal v o o r en be t a a l t 8 maal de kans d a t mensen e e r d e r h e t woordbeeld b e t a a l d onthouden en o v e r a l en a l t i j d b e t a a l d zullen s c h r i j v e n ook waar de vorm op t gewenst i s i s dan ook v r i j g r o o t h i e r zou m i de v e r k l a r i n g kunnen l i g g e n van de s p e l f o u t i n de a a n k o n d i g i n g van de t a a i d a g van de v e r e n i g i n g algemeen n e d e r l a n d s op h e t fenomeen van h e t s p e l l e n met behulp van woordbeelden i s de aandacht g e v e s t i g d i n a s s i n k 1981b een v e r d e r g e v o r d e r d e s c h r i j v e r doet v e e l meer dan a l l e e n maar l e t t e r s koppelen aan geidentificeerde k l a n k e n 3 hij p a s t d a a r b i j een a a n t a l s p e l l i n g r e g e l s t o e en we hebben daarnet g e z i e n d a t d i e voor h e t nederlands n i e t simpel zijn daarmee i s h e t s c h r i j f p r o c e s nog n i e t v o l l e d i g in v e e l g e v a l l e n z a l de e r v a r e n s c h r i j v e r z i j n t e k s t n a l e z e n en o m op s p e l f o u t e n c o n t r o l e r e n b i j d a t n a l e z e n i s h e t gevaar g r o o t d a t we sommige f o u t e n o f v e r s c h r i j v i n g e n n i e t z i e n de v e r k l a r i n g i s o a d a t we n i e t l e z e n wat e r s t a a t we l e z e n wat we verwachten d a t e r zou s t a a n iedereen d i e a l eens drukproeven v e r b e t e r d h e e f t kent d a t v e r s c h i j n s e l en tenslotte spellen i s geen geisoleerde op zichzelf staande a c t i v i t e i t het i s een d e e l a s p e c t van h e t s c h r i j f proces in een s c h r i j f p r o c e s p r o b e r e n we onze gedachten te formuleren en geordend op p a p i e r t e z e t t e n d a a r b i j doen we ons b e s t om r e k e n i n g t e houden met h e t p u b l i e k waarvoor we s c h r i j v e n en met ons e i g e n s c h r i j f d o e l met het oog op d a t p u b l i e k en ons s c h r i j f d o e l v e r d e l e n we onze aandacht over woordkeuze zinsbouw g e s c h i k t e f o r m u l e r i n g e n aangepaste s t i j l l e e s b a a r h e i d d r a m a t i s c h e o f andere e f f e c ten en ook de s p e l l i n g het f a c e t s p e l l i n g i s d a a r b i j d u i d e l i j k o n d e r s c h i k t aan de f u n c t i e van h e t s c h r i j v e n 7 over hoe de complexe p s y c h o l o g i s c h e a c t i v i t e i t e n van s p e l l e n en l e r e n s p e l l e n en s c h r i j v e n i n e l k a a r z i t t e n z i j n we v a n u i t de wetenschap i n f e i t e nog maar t a m e l i j k g e b r e k k i g geinformeerd z i e d a a r v o o r f r i t h 1980 van r i j n s o e v e r 1980 er i s w e l onderzoek gedaan naar het rendement van bepaalde spellingleermethodes z o a l s b v naar de e f f e c t i v i t e i t van h e t werken met a l g o r i t m e n o f met h e t l e e r m o d e l van g a l p e r i n dat i s dus d i d a c t i s c h onderzoek b i j d a t onder zoek i s i n f e i t e maar w e i n i g r e k e n i n g gehouden met de a a r d van de psycholinguistische p r o c e s s e n d i e z i c h b i j het s p e l l e n a f s p e l e n e r i s i n d i t domein nog h e e l wat onderzoek nodig opvattingen v o n wat z i j n nu de o p v a t t i n g e n v a n de von i n verband met s p e l l i n g o n d e r w i j s i n de v o n v i s i e wordt het m o e d e r t a a l o n d e r w i j s i n z i j n geheel bekeken en worden e r geen d i n g e n gezegd d i e u i t s l u i t e n d op h e t s p e l l i n g o n d e r w i j s b e t r e k k i n g zouden hebben toch g e l d t voor h e t o n d e r w i j s van de s p e l l i n g wat voor h e t m o e d e r t a a l o n d e r w i j s i n h e t algemeen g e l d t een z e v e n t a l punten zou i k h i e r b i j a p a r t w i l l e n b e k i j k e n 1 l e r e n s p e l l e n i s i e t s d a t v e l e j a r e n i n b e s l a g neemt a l van i n de k l e u t e r s c h o o l b e g i n t men e r a a n h e t wordt voortgezet i n de l a g e r e s c h o o l en h e t e i n d d o e l kan pas tegen h e t e i n d e v a n het s e c u n d a i r o n d e r w i j s b e r e i k t worden net z o a l s voor de andere a s p e c t e n v a n het m o e d e r t a a l o n d e r w i j s beklemtoont de von h e t p r i n c i p e van de l o n g i t u d i n a l i t e i t we moeten ons r e a l i s e r e n d a t h e t e i n d d o e l van de s p e l v a a r d i g h e i d n i e t i n de b a s i s s c h o o l g e p l a a t s t moet worden en d a t k i n d e r e n i n de b a s i s s c h o o l de s p e l l i n g n i e t v o l l e d i g onder de k n i e kunnen hebben er z i j n een a a n t a l d i n g e n i n de s p e l l i n g d i e k i n d e r e n pas i n het s e c u n d a i r moeten l e r e n t e b e h e e r s e n b i j v o o r b e e l d de s p e l l i n g van de werkwoordsvormen het p r i n c i p e van de l o n g i t u d i n a l i t e i t i s van g r o o t b e l a n g voor de l e e r p l a n n e n wie een l e e r p l a n voor een bepaalde k l a s o f graad o n t w e r p t moet d a t l e e r p l a n p l a a t s e n i n het g e h e e l v a n h e t s p e l l i n g c u r r i c u l u m i n d a t o p z i c h t deugt h e t i n t e r d i o c e s a a n p r o e f w e r k d a t i n v e l e v r i j e l a g e r e s c h o l e n i n de l a a t s t e k l a s gehouden wordt abso l u u t n i e t i k heb gekeken naar de u i t g a v e 1 983 d i t proefwerk s u g g e r e e r t voor de l a a t s t e k l a s van de b a s i s s c h o o l d o e l s t e l l i n g e n i n verband met s p e l l i n g d i e geen e i n d d o e l s t e l l i n g e n van de l a g e r e s c h o o l kunnen z i j n 2 s p e l l e n b e s t a a t n i e t op z i c h z e l f maar maakt d e e l u i t van h e t s c h r i j v e n en w i j s c h r i j v e n n i e t o m w i l l e van het s c h r i j v e n maar omdat we e r een communicatieve bedoe l i n g mee hebben 8 daarnaast moeten we ons r e a l i s e r e n dat k i n d e r e n l e r e n s p e l l e n en s c h r i j v e n n i e t a l l e e n i n de s p e l en s c h r i j f l e s s e n maar ook i n de andere t a a l l e s s e n en ook i n de l e s s e n wo en wiskunde g e s c h i e d e n i s en f y s i c a daarom beklemtoont de von het p r i n c i p e van de l a t i t u d i n a l i t e i t de t a a l v a a r d i g h e d e n worden voor een z e e r b e l a n g r i j k d e e l b u i t e n h e t vak t a a l g e l e e r d het h e e f t daarom z i n dat we ook b u i t e n de s p e l l i n g l e s b u i t e n de t a a l l e s de aandacht van de k i n d e r e n ook voor de s p e l l i n g vragen tenminste a l s dat op dat moment normaal functioneel i s dat w i l dus ook zeggen dat het t o t a a l z i n l o o s zou z i j n de l e e r l i n g e n t e pas en t e onpas op s p e l l i n g f o u t e n t e pakken en e r hun punten voor af t e t r e k k e n 3 in de von z i j n we van o o r d e e l dat wat de k i n d e r e n l e r e n voor h e n z e l f van b e l a n g moet z i j n het zou z i n l o o s z i j n t e e i s e n dat iemand a l t i j d en onder a l l e omstandigheden f o u t l o o s zou s p e l l e n a l s i k voor mezelf een boodschap penlijstje opstel of een inval opschrijf dan doet het e r n i e t t o e of daar een s p e l f o u t i n s t a a t a l s i k een b r i e f naar een v r i e n d s c h r i j f z a l i k me wel moeten a f v r a g e n of m i j n v r i e n d e r t e g e n kan dat e r s p e l f o u t e n i n m i j n b r i e f s t a a n a l s i k de t e k s t van een d o o d s p r e n t j e o p s t e l of voor m i j n beroep s c h r i j f dan mogen e r l i e f s t geen s p e l f o u t e n i n s t a a n f o u t l o o s kunnen s p e l l e n kan bijgevolg geen a b s o l u t e e i s z i j n maar moet a l s e i s a l t i j d gekoppeld worden aan de c o n c r e t e s c h r i j f s i t u a t i e i s het voor de s c h r i j v e r i n deze c o n c r e t e s i t u a t i e van b e l a n g dat h i j zonder f o u t e n s p e l t in i e d e r g e v a l doen e r z i c h s i t u a t i e s voor waarin het b e l a n g r i j k kan z i j n dat j e zonder f o u t e n s c h r i j f t daarom moeten we de k i n d e r e n l e r e n d i e s i t u a t i e s t e herkennen en hun e i g e n belangen d a a r i n l e r e n t e onderkennen de l e e r l i n g e n moeten dan ook l e r e n g e b r u i k t e maken van de b e s c h i k b a r e h u l p m i d d e l e n b v het woordenboek een s p e l l i n g b o e k j e e d m dat doen wij a l s volwassenen b u i t e n de s c h o o l immers ook wat de von daarentegen afwijst i s dat de s c h o o l van de k i n d e r e n zou e i s e n dat ze o v e r a l en t e a l l e n t i j d e f o u t l o o s zouden s p e l l e n l o u t e r en a l l e e n omdat d i e e i s nu eenmaal t r a d i t i e g e w i j s op s c h o o l g e s t e l d wordt of omdat d i e s p e l l i n g z o i e t s handig i s om s c h i j n b a a r o b j e c t i e f t e t o e t s e n en t e s e l e c t e r e n a l s we v i n d e n dat wat de k i n d e r e n op s c h o o l l e r e n voor h e n z e l f van b e l a n g moet z i j n z i j n we b e z i g met het p r i n c i p e van de normale f u n c t i o n a l i t e i t en op d i e manier i n f e i t e ook met de m o t i v a t i e van l e r e n d e n m o t i v a t i e kan het l e r e n i n g u n s t i g e z i n beinvloeden maar n i e t e l k e vorm van m o t i v a t i e i s gezond t e noemen opdat h e t s p e l l i n g o n d e r w i j s gezond zou z i j n moeten de l e e r l i n g e n e r ook voor gemotiveerd kunnen worden op een a c c e p t a b e l e manier z i e d a a r o v e r v e r d e r ook van peer 1982 4 de von i s e r geen v o o r s t a n d e r van dat hogere overheden leerplancommissies d i e jammer genoeg n o o i t de naam 9 van de c o m m i s s i e l e d e n i n het l e e r p l a n vermelden waarom zou dat n i e t kunnen pedagogen of wetenschappers van a c h t e r hun bureau zouden b e s l i s s e n hoe het e r i n het o n d e r w i j s aan t o e moet gaan de l e e r k r a c h t e n kunnen geen l o u t e r e u i t v o e r d e r s z i j n van wat d i e dames en heren b e s l i s t hebben zo zouden we het ook jammer v i n d e n a l s l e e r k r a c h t e n a l l e e n maar u i t v o e r d e r zouden z i j n van wat door het schoolboek g e d i c t e e r d wordt het schoolboek moet een h u l p m i d d e l z i j n en ook a l s zodanig g e b r u i k t worden in het v o o r d e e l van de l e e r l i n g e n i s het n o d i g dat de l e e r k r a c h t e n z o v e e l m o g e l i j k z e l f hun o n d e r w i j s kunnen uitbouwen n a t u u r l i j k z u l l e n ze d a a r b i j r e k e n i n g moeten houden met de o n d e r w i j s s t r u c t u r e n en de vragen overwegen die de maatschappij aan het o n d e r w i j s s t e l t daarom denken we dat de l e e r p l a n n e n i n ons l a n d anders aangepakt moeten worden dan t o t n o g t o e gebeurde wij w i l l e n geen l e e r p l a n n e n d i e b i j n a t o t i n de k l e i n s t e d e t a i l s de doelstellingen leerinhouden werkvormen en e v a l u a t i e v o o r s c h r i j v e n wel zouden we w i l l e n dat de l e e r p l a n n e n op twee n i v e a u s o n t w i k k e l d worden op het n a t i o n a l e n i v e a u raamleerplannen een r a a m l e e r p l a n l e g t een a a n t a l d o e l e n v a s t d i e voor de l e e r l i n g e n van v i t a a l b e l a n g z i j n om i n de maat s c h a p p i j t e kunnen f u n c t i o n e r e n a l s i n d i v i d u en a l s l i d van de gemeenschap dat z i j n minimumdoelen die doelen moeten door a l l e l e e r l i n g e n na v e r l o o p van t i j d b e r e i k t worden de maatschappij h e e f t het r e c h t en de p l i c h t daar c o n t r o l e op u i t t e oefenen een v o o r b e e l d van een r a a m l e e r p l a n voor s p e l l i n g i s door e n i e l e n v o o r g e s t e l d i n een a r t i k e l i n moer i n 1979 op het n i v e a u van de s c h o o l schoolwerkplannen binnen de s c h o o l moet het r a a m l e e r p l a n door de l e e r k r a c h t e n i n a f s p r a a k met e l k a a r en dat i s n i e t zo s i m p e l v e r d e r c o n c r e e t i n g e v u l d worden r e k e n i n g houdend met de e i g e n h e i d van de l e e r l i n g e n hun s i t u a t i e en de s c h o o l dat b e t e k e n t meteen dat we v o o r s t a n der z i j n van een serieuze professionalisering van de l e e r k r a c h t e n 5 de von v i n d t dat de l e e r k r a c h t e n r e c h t hebben op onder s t e u n i n g hierboven heb i k erop gewezen dat de s p e l l i n g d i d a c t i e k nog n i e t i s wat h i j zou moeten z i j n omdat e r nog een f l i n k pak fundamentele k e n n i s over s p e l l e n en l e r e n s p e l l e n s c h r i j v e n en l e r e n s c h r i j v e n o n t b r e e k t daarom doet de von pogingen wetenschappers e r t o e aan te z e t t e n hun onderzoek daarop t e r i c h t e n naar s c h a t t i n g zijn er i n v l a a n d e r e n zo n 200 000 a n a l f a b e t e n het a n a l f a b e t i s m e h e e f t n i e t a l l e e n s o c i a l e oorzaken een van de oorzaken i s ook het f e i t dat de s c h o o l sommige k i n d e r e n met s p e l l i n g l e e r p r o b l e m e n n i e t kan helpen het i s m i j n o v e r t u i g i n g dat dat voor een g r o o t d e e l te w i j t e n i s aan onze nog g e b r e k k i g e l e e s s p e l en 10 schrijfdidactiek daarom moeten wij als leerkrachten op de wetenschappers een beroep kunnen doen l i n k s en r e c h t s gaan e r stemmen op om ook i n ons l a n d net zoals i n nederland d u i t s l a n d en andere landen een b e g i n t e maken met het werken met r a a m l e e r p l a n n e n en s c h o o l w e r k p l a n n e n de von s t a a t daar i n p r i n c i p e p o s i t i e f t e g e n o v e r maar dan zouden we wel w i l l e n d a t het n i e t de z o v e e l s t e o n d e r w i j s v e r n i e u w i n g wordt die u i t g e h o l d wordt en haar e f f e c t e n v e r l i e s t d o o r d a t ze t e z e e r van boven naar beneden opgelegd wordt en dan zouden we ook w i l l e n d a t de l e e r k r a c h t e n op s c h o o l onder s t e u n i n g kunnen k r i j g e n h i e r l i g t een b e l a n g r i j k e op d r a c h t voor de pedagogische c e n t r a daarnaast zouden de o n d e r w i j s v e r a n t w o o r d e l i j k e n kunnen denken aan de o p r i c h t i n g van een s t i c h t i n g voor de l e e r p l a n o n t w i k k e ling wellicht weten v o n k l e z e r s d a t e r i n n e d e r l a n d zo n slo b e s t a a t zo n slo kan s t e u n v e r l e n e n aan de s c h o l e n door e x e m p l a r i s c h schoolwerkplannen u i t t e werken v e r d e r w e t e n s c h a p p e l i j k onderzoek z a l n i e t kunnen v e r h i n deren d a t s p e l l e n en l e r e n s p e l l e n i n g e w i k k e l d e psycho linguistische p r o c e s s e n b l i j v e n wel kan d a t onderzoek gegevens bezorgen voor een v e r b e t e r i n g van de b e t r o k k e n didactieken daarnaast i s het een a b s o l u t e z e k e r h e i d d a t het c o r r e c t s p e l l e n en l e r e n s p e l l e n b e v o r d e r d zouden worden a l s de s p e l l i n g van h e t n e d e r l a n d s r a d i k a a l v e r e e n v o u d i g d en g e s y s t e m a t i s e e r d zou worden dan zouden s p e l l i n g t o e t sen hun k a r a k t e r van rijpheids en intelligentietest kunnen v e r l i e z e n ook a l moeten we b e s e f f e n dat een radikale spellinghervormingniet a l l e spellingleerproble men kan o p l o s s e n in i e d e r g e v a l verwachten wij d a t de t a a l u n i e werk z a l moeten maken van een r a d i k a l e s p e l lingvereenvoudiging l a t e n we daarom hopen dat onze bevoegde m i n i s t e r s n i e t a l t e v e e l op s p e l l i n g en t a a l g e b i e d incompetente f i g u r e n i n de organen van d i e t a a l u n i e z u l l e n benoemen b i j w i j z e van b e s l u i t w i l i k nog s t e l l e n d a t de von de h e l e s p e l l i n g k w e s t i e s t e r k zou w i l l e n d e d r a m a t i s e r e n hoewel d i t a p a r t e nummer van vonk aan de s p e l l i n g g e w i j d i s moeten we t o c h beklemtonen d a t het moedertaalonder wijs i n f e i t e op v e e l b e l a n g r i j k e r d i n g e n b e t r e k k i n g h e e f t l e z e n s c h r i j v e n efficient communiceren mondig heid weerbaarheid en kritische zin individuele en s o c i a l e vorming s p e l l i n g h e e f t voor de von beslist geen hoge p r i o r i t e i t ook a l d r e i g t het gevaar d a t sommi gen ons n i e t goed z u l l e n b e g r i j p e n en ons e r v a n verdenken c u l t u u r b a r b a r e n t e z i j n maar dat i s n i e t zo e r g f r a n s daems b i e s t s t r a a t 160 2970 hever bibliografie e m h a s s i n k 1981a spellingsproblemen b i j werkwoordsvormen een onderwijspsychologische a n a l y s e pedagogische studien 1981 58 57 69 e m h a s s i n k 1981b schrijfstrategieen van intuitieve s p e l l e r s b i j m o e i l i j k e werkwoordsvormen t i j d s c h r i f t voor taalbeheersing 3 1 55 66 u f r i t h ed 1980 c o g n i t i v e processes i n s p e l l i n g academie p r e s s london f r lithmaat h van leent 1982 leren lezen en s c h r i j v e n coutinho muiderberg e n i e l e n 1979 normaal functioneel s p e l l i n g o n d e r w i j s moer 1979 2 3 14 w van peer 1982 het anker l e e r t n o o i t zwemmen ook a l l i g t het steeds i n het water beschouwingen b i j de s p e l l i n g d i d a c t i e k moer 1982 5 2 15 b peeters j pepermans 1982 spellingonderwi j s 2 vonk 12 1 4 14 j pepermans 1981 s p e l l i n g o n d e r w i j s 1 vonk 11 5 2 14 j pepermans 1983 s p e l l i n g ziekenzorg en gezondheidsbeleid vonk 13 1 34 43 r van r i j n s o e v e r 1980 hoe l e e r j e l e z e n en s p e l l e n p 137 157 i n b tervoort r e d 1980 wetenschap en taal i i i coutinho muiderberg p c u i t den bogaart 1975 woordfrequenties i n geschreven en gesproken nederlands oosthoek scheltema holtema u t r e c h t von visie de v i s i e van de von op moedertaalonderwijs bijlage b i j vonk 1982 12 4 12