De voorschoolse taalomgeving van Turkse kinderen

rian aarts ouder kindinteractie te beoordelen shirley brice heath 1 987 leverde een kader om het ava van baare n voorkomen van op school gewaardeerde genres te b esc hrijve n we gaan eerst in het kort in op het belang van etnografisch onderzoek naar taalsocialisatie de voorschools e vervolgens beschrijven we ons eigen klein schalige onderzoek en geven we een globale taalomgeving van analyse van het verzamelde materiaal turkse kinderen etnografisch onderzoek in de jaren zeventig komt in de verenigde sta ten etnografisch onderzoek naar taalsocialisatie op gang dit onderzoek is erop gericht de taal dat ve el allochtone leerlingen h e t moeilijk h ebben op socialisatie van kinderen in verschillende cultu schoo l is inmiddels genoegzaam b ek e nd vierjarigen ren te observeren en te beschrijven binnen de k o men al met een achterstand de kleuterschool binnen sociaal culturele context etnografisch onder programma s worden opgezet om de ouders te s timule zoek is onder anderen door susan u philips en ren tot m e er o ntwikkelingsgerichte activiteiten aller shirley brice heath gedaan philips 19 83 eerst zo u er echter inzicht moeten zijn in de verschillen toont aan dat verschillen in participatiestruc tussen thuistaal en schooltaal heersende opvattingen tuur manier van deelneming aan interacties daarover konden wel eens op vooroordele n b e rust en thuis en op school de oorzaak zijn van de pro rian aart s en ava van basren deden ee n onder blemen die indiaanse kinderen op school on zoekje naar de sociaal culturele context van de taalver dervinden uit onderzoek van brice heath werving van twee turkse p e uters z e analys eren de 1982a 1982b blijkt de taalsocialisatie van ver interacties trategieen die de oude rs gebruiken wanneer schillende etnische groepen onder andere wat z e met hun kinderen prat en en gaan na w elke taalge betreft literacy events en het gebruik van vra bruiksg enres in de dialoge n voork o men de res ultaten gen zeer verschillend te zijn de taalsocialisatie zij n ve rrassend van deze groepen sluit niet altijd aan bij wat de school van kinderen verwacht in nederland is beduidend minder etnogra de achterstand van turkse kinder en in het n e fisch onderzoek naar taalsocialisatie verricht d erlandse ond e rwijs zou moge lijk verklaard erica huls 1989 heeft onderzoek gedaan naar kunnen worden uit culture e l b e paald e versc hil de taalomgeving van twee turkse gezinnen zij l e n in taalsocialisatie de thuistaal van ee n taal concludeert dat de gezinsinteractie in deze twee minderheid en de schooltaal di e op de doni gezinnen de kinderen niet optimaal voorbereidt nante maatschappelijke omg e ving georiente erd op hun schoolloopbaan in nederland gezien de is kunn e n zoz e er van e lkaar ve rs c hillen dat e e n aard van de schoolse interactie maar uit het vlotte ov e rgang naar s c hool b e moeilijkt wordt onderzoek blijkt ook dat veel gangbare beelden om h e t ond e rwijs b eter toe t e kunnen snijd e n rond interacties en verhoudingen in turkse op turkse kind e ren is a ll eree rst inzicht n o dig in gezinnen niet kloppen etnografisch onder d e aard van d e ze ve rs chill e n dat vere i s t e tno zoek naar de taalsocialisatie is dus nodig zodat g r a fis c h onderzoek d a t zi c h ri c ht op d e sociaal denkbeelden en maatregelen niet langer op c ulture le o m g eving van e tnis c h e gr oe p e n wij vooronderstellingen berusten maar op de wer d eden een d e rg e lijk o nd e rz o ek na a r d e taalom kelijkheid g eving van tw e e turkse kinde ren in d e vo or s c h ools e l e eftijd in h e t kad e r van o nze studi e ons onderzoe k turks aan de rijksunive r s it e it utrec ht we hebben een inventariserend beschrijvend aan gordon wells 1983 1985 ontleenden wij onderzo e k naar de taalomgeving van turkse een analysemodel om de kwaliteit van de kinderen in nederland gedaan omdat er no g 3 28 moer 1990 7 weinig informatie op dit gebied is ons onder waarin wordt geleerd deze ontwikkelings zoek was gericht op de ouder kindinteractie volgorde is volgens wells universeel en de om omdat d ez e interac tie d e bron bij uitstek v oor geving heeft er weinig invloed op de rol van taalverwerving is we hebben gedurende een de volwassene bestaat uit het voorzien in de lin week een uur per dag het alledaagse taalgebruik guistische input en in steun en aanmoediging van twee turkse meisjes 2 en 3 jaar oud en hun deze factoren beinvloeden de snelheid en het ouders vastgelegd op cassette gemak waarmee het kind de taal leert de vol om de normale interactie in het gezin niet al wassene interpreteert het gedrag van het kind te zeer te verstoren zijn wij niet als observant binnen het eigen cultureel linguistisch kader aanwezig geweest maar hebben de ouders ge de respons van de volwassene is een weerspie vraagd de cassetterecorder aan en uit te zetten geling van de betekenis van het gedrag van het na de opnamen hebben we met de moeders de kind zoals de volwassene dat interpreteert cassettes afgeluisterd en waar nodig hen ge samen komen volwassene en kind tot overeen vraagd om toelichting zo hebben we het taal stemming over de betekenis van hun uitingen gebruik ook in de context kunnen plaatsen de als belangrijkste factor bij taalverwerving opnamen zijn gemaakt op een rustig uur van de noemt wells het vermogen van de volwassene dag wanneer ouder s en kind doorgaans in een de conversatie voor beiden lonend te maken kamer waren zodat het kind tot communiceren gemotiveerd in totaal hebben we dus twee maal vijf uur blijft de volwassene moet bereid zijn de be interactie tussen twee turkse kinderen en hun tekenisintentie van het kind als basis van de ouders op de band staan dit betekent dat het conversatie te nemen wells gaat ervan uit dat e en kleinschalig ond e rzo e k is waarvan de re ouders dit intuitief doen sultaten niet gegeneraliseerd kunnen worden de aard van de ouder kindinteractie is niet dat is ook niet onze bedoeling geweest het on universeel wells beschrijft wel kenmerken van derzoek beoogt ee n aanzet te geven tot groot interactie in verschillende sociaal economische schaliger onderzoek naar interactie binnen milieus maar hij deed geen onderzoek in ge turkse gezinne n er b e staan namelijk all e rlei zinnen met een niet engelse etnisch culturele idee en over turks e int e ractiegewoonten en achtergrond om een globaal beeld te krijgen gezinsverhoudingen zie onder andere eppink van de ouder kind interactie in de turkse gezin 1 98 1 maar er is op dit gebied nauwelijks eni nen zijn we in de verzamelde gesprekken nage pirisch onderzoe k v e rricht in nederland we gaan in welke mate de door wells genoemde hebb en dan ook weinig ve rgelijkingsmateriaal strategieen voorkomen hij onderscheidt vier h et is dus een eerste inventariserend onder strategieen die ouders gebruiken om overeen zoek waarmee we een b eeld willen geven van de stemming te krijgen over de betekenisintentie interactie in twee turkse gezinn e n in neder van hun kind land imitntion nazeggen rori irrriation bevestigen voor ons onderzoek naar de taalomgeving thuis expnrision uitbreiden van turkse kinderen in nederland hebben we rontingent query vragen om specificatie ons laten inspireren door de theorieen van brice we hebben de door ons opgenomen gesprek heath 0987 en gordon wells 1985 de ana ken aan de hand van deze vier strategieen ge lysekaders die brice heath en wells aanreikten analyseerd geven we beknopt weer dat niet voor alle kinderen de overgang naar school zonder problemen verloopt is volgens well s linguistische input en ondersteunin g wells niet te wijten aan een taalgebrek de thuistaal voldoet immers maar aan verschillen wells 1983 1985 stelt dat thuistaal altijd vol in taalgebruiksregels het is de taak van de doet indien ouders ingaan op de uitingen van school om enerzijds de thuistaal in stand te het kind in de interactie tussen ouder en kind houden anderzijds om deze aan te vullen niet heeft ieder een eigen rol ze vullen elkaar aan en formele vaardigheden en kennis dit is alleen zijn wederzijds afhankelijk van elkaar het kind mogelijk wanneer de leerkracht bij schooltaken bepaalt wat er wordt geleerd en de volgorde die zich daarvoor lenen een wederzijdse inter 1990 7 moer 329 actiestijl gebruikt en het doel van de taken vol tijd gevoelig ligt is dit een moeilijk te verwezen doende open is voor bijdragen van de leerling lijken oplossing ouder educatieprogramma s dit soort interactie bouwt immers voort op de zullen dan ook weinig nut hebben als de wens conversaties die het kind van huis uit kent als tot verandering niet van de ouders zelf uitgaat leerkrachten maar een soort taalgebruik accep in ieder geval dienen scholen hun verant tabel vinden vragen ze van kinderen die dit woordelijkheid onder ogen te zien en hun taal taalgebruik thuis niet geleerd hebben als het aanbod te verbreden en geschikt te maken voor ware een spel te spelen waarvan ze de regels niet kinderen uit alle milieus en etnische groepen kennen leerkrachten moeten op de hoogte zijn van de genres van taalgebruik en interactiestijlen die br ice h eath op sc hool gewaard ee rd e genr e s de kinderen van huis meekrijgen ze zouden een culturele en linguistische gevoeligheid net als wells vindt brice heath dat het onder moeten ontwikkelen ten aanzien van het taal wijs ni e t voldoet aan de eisen di e voortvloei en gebruik dat ze hanteren en de eisen die ze aan uit de taal e rvaring van kinderen ande rs dan leerlingen stellen kortom de school moet wells verklaart ze de problemen die leerlin afstappen van het unilineaire ontwikkelings gen tegenkomen onder andere uit het in het model en ruimte bieden aan de taalervaringen onderwijs gangbare unilineaire taalontwik van alle leerlingen kelingsmodel dit is volgens haar een gene ralisatie vanuit onderzoeken naar westerse naast de genres van taalgebruik die thuis be middenklasse gezinnen schikbaar zijn en contact met d i verse sprekers volgens brice heath is het proces van taalver talen en taalgebruik bij voorbeeld in secun werving sterk cultureel bepaald brice heath daire instituties acht brice heath de volgende stelt dat de verschillende thuistalen niet alle factoren bepalend voor de taalsocialisatie van maal even goed voorbereiden op een succes kind e r e n volle schoolloopbaan ni e t all e ta le n b e vatt end e de opvattingen van de ouders over opvoeden en in dominante groepen en instituties belangrijke hun rol bij de taalverwerving van het kin d taalgenres uit haar onderzoeken blijkt dat be de toekomstgerichtheid van de ouders paalde genres taalgebruik die op school en in het openstaan voor vragen van het kind de dominante maatschappelijke omgeving zeer deze factoren hebben we ook in ons onder belangrijk worden geacht niet bij alle door haar zoek betrokken voor we tot ee n typering van onderzochte groepen minderheden frequent en de onderzochte interactievormen overgaan rest intensief voorkomen dit probleem geldt des ons nog het noemen van de genres van taalge te sterker voor kinderen uit niet engelstalige bruik die brice heath onderscheidt groepen juist vanwege het feit dat ze anders label guess het laten benoemen van items en hun talig zijn komen ze ook minder gauw in aanra attributen door het kind etiketteren king met de typen taalgebruik die in het domi meaning gues t vragen naar verklaringen voor nante maatschappelijke verkeer gangbaar zijn wat bedoeld is naar de betekenis van het gedrag omdat deze kinderen wel in dit verkeer moe van het kind waarom doe je dat ten leven is het zaak dat zij die genres aanleren recount het kind vertelt gedeelde ervaring e n bij het uitbreiden van het scala aan genres ligt informatie vertel eens aan papa wat j e van er een taak zowel voor de ouders als voor de oma kreeg school ouders zouden hun kinderen een rijke account het kind v e rtelt niet gedeelde ervaring talige omgeving moeten aanbieden ze kunnen en informatie heb je buiten gespeeld op de hun kinderen meenemen naar secundaire insti c rec h e tuties school kerk recreatie medische zorg eventast verslag do e n van lopende activiteiten van de eigen dan wel van de dominante groep planne n waar de kinderen in aanraking komen met meer stories het vertellen van fictieve verhalen formeel expliciet en eventueel ook schriftelijk dit zijn de typ e n van taalgebruik die in schoolse taalgebruik dit is het taalgebruik dat ook op activiteiten voorkomen en bij op de dominante school gewaardeerd wordt omdat bemo e ienis maatschappelijke omg eving georienteerde ge met de opvoeding van andermans kinderen al meenschappen 330 moer i99o 7 typ erin g va n d e i n t erac t ievo rm e n een half jaar geleden naar nederland gekomen hij werkt als elektricien en volgt een avond d e gezinnen we hebben twee turkse ge opleiding de ouders zijn geen praktizerend zinnen bereid gevonden aan ons onderzoek moslim ze spreken voornamelijk turks soms mee te werken in beide gezinnen was een kind ook nederlands selma gaat elke ochtend naar in de voorschoolse leeftijd aanwezig het zijn de creche s middags is ze thuis met moeder en twee willekeurige turkse gezinnen die niet per soms met een nichtje als moeder les heeft gaat se representatief zijn voor turkse gezinnen in selma meestal naar oma die in dezelfde straat nederland woont moeder en selma gaan ook wel bood we zullen de twee gezinnen kort beschrijven schappen doen en naar het park we noemen ze gezin n en gezin e en we gebrui moeder en kind doen veel benoemspelletjes ken gefingeerde namen kleuren getallen enzovoort soms draaien ze hierbij de rollen om en is selma degene gezin n bestaat uit vader 2 6 moeder 2 6 en die moeder vraagt dingen te benoemen er halime 2 jaar en 9 maanden het gezin woont worden nederlandse boekjes gelezen waarbij bij de familie van de vader in huis vader en moeder de tekst ook in het turks vertaalt er moeder hebben in turkije een opleiding verge wordt afwisselend turks en nederlands ge lijkbaar met het nederlandse havo gevolgd sproken met name schoolse dingen de creche vader is twee en een half jaar in nederland in dit geval worden in het nederlands gezegd moeder anderhalf jaar vader is momenteel tellen kleuren benoemen en dergelijke doet werkloos maar gaat beginnen aan een oplei moeder vaak en in het nederlands en in het ding aan de politieschool moeder is huisvrouw turks en volgt een cursus nederlands de familie is praktizerend moslim in huis wordt bijna uit brice heath genres we zijn nagegaan in sluitend turks gesproken halime zit overdag hoeverre de taalgebruiksgenres di e brice heath met de rest van de familie in de woonkamer ze noemt in de interactie van deze turkse gezin slaapt op de kamer van haar ouders ze gaat nen voorkomen het voorkomen van een breed sinds twee maanden vier ochtenden per week rep e rtoire aan taalgebruiksgenres in gevarieer naar de creche daarnaast gaat ze met haar de contexten in de voorschoolse situatie is vol ouders mee boodschappen doen wandelen in gens brice heath een belangrijke voorwaarde het park en op famili ebezoek voor later schoolsucces halim e is soms moeilijk t e verstaan brabbelt uit onze analyse blijkt dat alle zes genres nog een beetje haar moeder zegt vaak dingen voorkomen in de interactie van de onderzochte als je bent toch groot praat niet als een baby gezinnen we zullen enkele voorbeelden geven praat eens mooi de ouders herhalen zichzelf van het voorkomen van de verschillende genres vaak als het kind niet m e teen reageert ze label qu est komt voor bij dagelijkse dingen wachten niet altijd op antwoord halime her speelgoed en kleren benoemen in versjes en haalt vaak l e tterlijk wat vader of moeder ge liedjes dieren en g e luiden benoemen en bij zegd heeft en die herhalen het dan nog eens meer schools dingen letters cijfers en kleuren de ouders geven het kind ve e l opdrachten en benoemen zie op p 33 2 dialoogfragmenten i spreken h e t kind heel vaak bij haar naam aan en 2 de hele familie houdt zich met halime be n eaniriq ques t komt mind e r vaak voor de zig ouders vrag e n soms naar een verklaring voor het gedrag van het kind maar ze krijgen meest gezin u bestaat uit vader 2 6 moeder 25 en al geen antwoord of wachten er niet op zie op selma 3 jaar en 9 maanden moeder verwacht p 33 2 dialoogfrag i nent 3 over vijf maand en haar tweede kind moe der is reco uru komt vooral bij gezin n veel voor zie op tienjarige leeftijd naar nederland gekomen dialoogfragme nt 4 moeder stelt het kind vra met haar ouders ze heeft een middelbare gen over de familieleden waar ze naar toe schoolopleiding gevolgd en drie jaar als gegaan zijn wie iets voor het kind gekocht groeps leidster gewerkt momenteel volgt ze h eeft en over activiteiten waar zesamen mee een part tirnc h so opleiding vader is vier en bezig zijn eten baden enzovoort deze vrage n 19 9 0 7 moer 331 i gezin a 5 gezin w tvi wat is dit tvt zijn jullie op de speelplaats geweest wat heb h een banaan ben jullie gedaan m wat is dit een muis h we zijn op de speelplaats geweest h een muis m wat hebben jullie gedaan op de speelplaats tot wat zijn dat halime h op de speelplaats huis h dit is roettoet rvt je hebt een huis gemaakt tot toertoet auto h op de speelplaats heb ik een huis gemaakt 2 gezin a 6 gezin n tva hoe heet deze v schenk nog maar een keer in schenk uit de s kip theepo t m dit is een kip he en dit h hier kan ik niet schenken ik ga daar schen s een kleine kip ken tot kuikentje v jaja schenk maar s kuikentje h op v zullen we thee drinken giet maar in onze gla 3 meezin b zen ja bedankt heb je er suiker in gedaan halime waar is de suiker s jammerkoor h ik heb het er in gedaan th wat is er jammer v goed zo waar is de lep e l toe de lepel wat heb s jammer je met de lepel gedaan m maar waarom dan jammer h daar is het schoteltje s fa ja jammer v waar o je hebt de schoteltjes meegebracht nt jammer wat wil dat zeggen selma waarom he ja zet ze er maar onder zeggen ze jammer s wie 7 gezin a wt de nederlanders s ik dit ik zegt niet in t nederlands s vier s noep m wat ga je met dat s noep do en 4 gezin w s opeten mt ga je het alleen op e ten geef je ni e ts aan th wat heb je gegeten heb je rijst gegeten mama h ik heb rijst gegeten s ik gee ft wel tvt heb je yoghurt gegeten na hoeveel geef j e aan mama h ik heb yoghurt gegeten s twee tvt soep m wie eet de andere twee op h ik heb soep gegeten s s e lma tvt ai ben je gegroeid m selma twe e voor selma twee voor mama ja h ik ben gegroeid t oc h s ja dialoogfragment e n op p 332 333 m is moede r v is vader h is halime s is selma normaal lettertype is turks gesproken door ons vertaald in het neder lands cursief is nederlands gesproken 332 moer 1990 7 8 gezin n m waar is mama naar toe gegaan s mama is naar de winkel gegaan h mijn sok is weggegaan m is ze naar de winkel gegaan wat brengt ze mee na waar is hij heen gegaan van de winkel h hij is naar het werk gegaan s kaas ta ah sokken gaan toch niet naar het werk th ze brengt kaas mee s mama is thuis ze trekt het doek van haar gezin b moeder af en legt hem over een pianootje waar is de piano selma verstopt moeder onder een doek m de piano is naar het huis van een ander kind ge ik heb jou verstopt bracht verstopt is mama er niet s het is een vogel geworden nee zijn bekend voor het kind en ze weet de ant voldoende mate voorkomen brice heath geeft woorden er is hier sprake van interactierou namelijk geen norm met betrekking tot de mate tines interactieroutines oefeningen in taal voor waarin ze noodzakelijk zijn h e t kind s p el e n ee n gr ote rol bij d e taalverw er ving schaerlaekens 1 987 bij gezin a komt re wells categorieensysteem analysevan rount minder vaak voor dit heeft waarschijnlijk de opgenomen interacties aan de hand van het te maken met het feit dat het kind al wat ouder categorieensysteem van wells wijst uit dat bijna is door haar grotere taalvaardigheid heeft ze dit de helft van de uitingen van de ouders meer soort oefeningen minder nodig of minder direct ingaat op die van het kind acco unt komt veel voor en is bijna altijd gericht deze semantisch contingente taaluitingen op wat het kind op de creche gedaan heeft de die het gedrag of de taaluiting van het kind als ouders stellen hier veel vragen over in het per uitgangspunt hebben zouden een positieve spectief van schoolse vaardigheden is het be invloed hebben op de taalverwerving van het langrijk dat een kind ook zonder de moeder kind schaerlaekens gillis 19 8 7 een groot activiteiten onderneemt zoals op de creche gedeelte van deze uitingen bestaat in ons on hierdoor leert het echt vertellen op een begrij derzo k uit het bevestigen van wat het kind pelijke manier het verloop van de gebeurtenis z e gt co r fi nnatioit prijzen van het kind en vra s e n is de volwassen e immers onbekend zie gen om specificatie contingent query herhaling hiernaast dia loogfragm e nt 5 imitatinn en uitbreiding expnns ion komen eventast komt veel voor er wordt steeds g e minder vaak voor naar onze mening is het feit praat bij wat men aan het doen is de ouders dat de helft van de taaluitingen van de ouders plannen ook wat ze gaan doen of wat het kind ingaan op het kind positi ef het lijkt ons vrij gaat doen zie dialoogfragm e nten 6 en 7 veel maar we hebben ge en vergelijkingsmate st o ries komen bij g e zin a zelden voor als het riaal kind fantaseert reageert mo e der door te zeggen daarnaast b estaat e e n vijfde deel van de taal dai het niet kan bij gezin a komen er me e r uiting e n van d e volwassene n uit situatieregule stories voor en gaat mo eder er wel op in zie ring en pogingen om het g e drag van het kind te dialoogfragme nt en 8 en 9 sturen variere nd van uitnodigen tot suggere ren aandringen afraden bevelen of verbied en we kunnen concluderen dat er in deze gezinnen bij gezin w komt situatie regulering meer voor een verscheidenheid aan taalgebruiksgenres dan bij gezin b dit h ee ft mogelijk t e maken voorkomt wat een positieve voorwaarde voor met d e leeftijd van het kind kind w is een jaar schoolsucces zou zijn de genres menrtirtq quest jonger dan kindsen h et brengt zelf minder en stories komen minder voor dan de andere ond erwerpen in in de interactie maar ook met genres we kunnen echter geen uitspraak doen de persoonlijke interactiestijl van d e ouders de of de genres in deze gezinnen al dan niet in ouders van gezin w zijn directiever en laten h et kind ze lf minder initiati e f 1990 7 moer 333 ongeveer zestien procent van de taaluitingen gepaste communicatie dit motiveert het kind van de volwassenen is herhaling of uitbreiding tot communiceren wat volgens wells gunstig van de eigen uiting het parafraseren zichzelf is voor de taalverwerving herhalen in andere woorden zien wij als posi wat betreft de aansluiting met school zoals tief de volwassene brengt de boodschap iets brice heath die analyseert kunnen we stellen anders opdat het kind hem haar begrijpt het dat de taalsocialisatie van deze twee turkse herfraseren zichzelf letterlijk herhalen hoeft kinderen in bepaalde opzichten wel en in andere de boodschap echter niet duidelijker te maken niet een gunstige voorbereiding op school letterlijke herhaling komt in ons onderzoek bij biedt gunstig is dat diverse taalgebruiksgenres gezin n veel meer voor dan bij gezin s en heeft regelmatig voorkomen dat de ouders open waarschijnlijk ook te maken met de directievere staan voor vragen en dat er veel schoolse vra interactiestijl van de ouders de ouders van gen voorkomen minder gunstig is dat twee gezin n nemen vaak niet de tijd om het kind te taalgebruiksgenres nogal weinig voorkomen laten reageren maar herhalen de vraag snel of het contact met dominante secundaire insti geven zelf het antwoord tuties beperkt zich bij deze kinderen tot de een achtste deel van de taaluitingen bestaat ten creche hier komen de kinderen met expliciet slotte uit het door de volwassenen aansnijden formeel taalgebruik in aanraking dit is het van een nieuw door het kind niet eerder ge soort taalgebruik dat ook op school vaak voor noemd onderwerp deze semantisch niet con komt voor kinderen uit taalminderheden is het tingente uitingen zouden een negatieve invloed contact met dominante secundaire instituties hebben op de taalverwerving van het kind extra belangrijk ze moeten namelijk en de schaerlaekens gillis 1987 naar ons idee is regels van meer expliciet formeel taalgebruik het onvermijdelijk dat de volwassene af en toe leren en de klanken het vocabulair en de syntax van onderwerp verandert in de conversatie dit van de nederlandse taal zal pas een negatieve werking hebben wanneer in het denken over onderwijsachterstanden het veelvuldig en plotseling gebeurt en wan overheerst volgens ons te vaak het deficiet neer ouders afwijzend of afkeurend reageren denken de oorzaken voor geconstateerde pro op een niet begrijpend kind in gezin n komt blemen worden gezocht in de anderstaligheid plotselinge verandering van onderwerp veel en het milieu van allochtone kinderen wij ach vaker voor zonder dat daar in de context aan ten het vruchtbaarder om te starten vanuit de leiding toe is voor zover door ons waarneem differentiegedachte er zijn verschillen in inter baar actiestijl en taalervaring allereerst is het van belang de verschillen op te sporen zonder te over het algemeen genomen kunnen we con vervallen in stereotypen en de talige kwalitei cluderen dat de positieve interactievoorwaar ten die kinderen thuis ontwikkelen vervolgens den zoals wells die omschrijft in de interactie kan gezocht worden naar de aansluitingspun van deze gezinnen aanwezig zijn in gezin a wat ten daarvoor is naast inzicht in de voor en sterker dan in gezin w dit vormt een tegenstel buitenschoolse taalvaardigheid een kritische ling met het algemene beeld van turkse gezin analyse nodig van schoolse taken en eisen nen zoals dat in nederland leeft hierarchische gezinsstructuur de verschillen tussen de twee informati e uit etnografis c h onderzo ek naar de gezinnen kunnen verklaard worden uit leef taalomgeving thuis van taalminderh e d en biedt tijdsverschil tussen de kinderen en interactiestijl de school mogelijkheden om de overgang van van de ouders thuistaal naar schooltaal voor kinder e n uit taal minderh eden te verbeteren naast twee talig conclusie onderwijs beginnend bij de moedertaal zou het onderwijs ook wat betreft taalge bruiksregels in de door ons onderzochte gezinnen komt veel bij de thuistaal van kinder e n uit taalminder verbale interactie voor waarbij bovendien veel hede n moeten aansluiten g e nres waarmee d e op het kind wordt ingegaan de taalomgeving kindere n thuis weinig of niet in aanraking ko waarin deze kinderen thuis opgroeien biedt men kunnen op school extra g e o efend word e n veel op het kind gerichte en aan het kind aan de school kan ook het bezo e k aan secundaire 334 moer 1990 7 instituties aanmoedigen of zelf met de kinde sociologische conferentie onderwijs en gezin ren dergelijke instituties bezoeken nijmegen 1989 philips s u the invisible culture communication in noten en literatuu r classroom and community on the warm springs in dian reservation new york longman 1983 de scriptie zes draakjes die zongen de so schaerlaekens a m gillis s de taalverwerving ciaal culturele context van taalverwerving van van het kind een hernieuwde orientatie in het ne turkse kinderen in nederland van rian aarts derlandstalig onderzoek groningen wolters en ava van baaren bestaat uit een literatuurge noordhoff 1987 deelte een onderzoeksgedeelte en bijlagen het we lls g talking with c hildren th e c ompl em e n literatuurgedeelte geeft inzicht in de ontwik tary roles of parents and teachers in m donal keling in het denken over thuistaal schooltaal son r grieve c pratt eds early childhood en taalomgeving thuis ook geeft het een over development and education oxford basil black zicht van etnografisch onderzoek naar taalso well 1983 cialisatie in het onderzoeksgedeelte wordt het wells g language development in the ereschool years onderzoek naar de taalsocialisatie in twee deel 2 van language at home and at school cam turkse gezinnen in nederland beschreven in bridge cambridge university press 1985 de bijlagen zijn de uitgeschreven gesprekken tussen ouders en kinderen zowel in het turks als in het nederlands opgenomen de scriptie is te bestellen tegen fis bij rian aarts wolvenstraat 76 35 12 ch utrecht 030 34 33 88 of bij ava van baaren tijmstraat to 355i gl utrecht 030 422535 we hebben een aantal onderverdelingen in deze categorieen gemaakt en een aantal nieuwe cate gorieen gemaakt omdat niet alle interactie on der de categorieen van wells onder te brengen viel het naar nederlandse begrippen schoolse ka rakter van de antwoorden hangt samen met het feit dat in het turks niet zo gauw met ja of nee wordt geantwoord maar de vraag meestal bevestigend of ontkennend wordt herhaald brice heath s what no bedtime story means narrative styles at home and school in lan guage in society 19 82 a p 49 76 brice heath s questioning at home and at school a comparative study in g spindier ed doing the ethnography ojsrhouling educational anthropology in anion new york holt r inehart and wins ton 1 982 b brice heath s sociocultural contexts of lan guage development in beyond language social and cultural factors in schoolins language m inority students evaluation dissemination and assess ment center california state university los angeles 1 98 7 huls e turkse ge zinnen als startpunt voor een schoolloopbaan paper voor achtste onderwijs 1990 7 mo e r 335