De vrouw op haar plaats

veronica schellers interactie de vrouw op haar plaats het is niet zo makkelijk om erachter te komen hoe het komt dat meisjes op school al zo jong rustiger zijn en netter werken en jongens drukker en stoerder zijn als we ervan uitgaan dat de omgeving van invloed is in hoeverre helpt de school dan een handje om dat verschil in gedrag tussen meisjes en jongens te versterken wat leert de school jon gens en meisjes veronica scheffers docente aan de nieuwe lerarenopleiding te nijmegen beschrijft in dit artikel hoe meisjes en jongens in het onderwijs leren wat voor hen maatschappelijk als passend wordt beschouwd maatschappelijk gezien heeft het onderwijs drie moeder is functies kwalificatie selectie en identificatie de kwalificatie functie en de selectie functie van onder kwalificatie versta ik het overbrengen van het onderwijs pakken voor jongens heel anders kennis en vaardigheden die de leerling in de latere uit dan voor meisjes via school moet een jongen maatschappelijke praktijk nodig heeft het doel op zijn maatschappelijke bestemming zien te ko van de selecterende functie van het onderwijs is men van jongens verwacht men dat ze later een om te zorgen dat de juiste hoeveelheid mensen leven lang een beroepspraktijk uitoefenen als wordt opgeleid voor de beschikbare arbeidsplaat kostwinner voor een gezin maar wat is de maat sen in tijden van groeiende werkloosheid zoals schappelijke bestemming van vrouwen nu is de traditionele functie van het onderwijs hoe de kwalificatie en selectie functie voor meis voor de kwalificatie en selectie wat op losse jes uitpakt kan ik hier niet uitvoerig beschrijven schroeven komen te staan hoe leid je leerlingen de meeste mensen in en buiten het onderwijs het beste op tot werkloosheid de identificeren zien voor vrouwen een bestaan als huisvrouw en de functie werkt wanneer leerlingen in het onder moeder als het toekomstperspectief bij uitstek wijs leren zich te identificeren met de in onze in het onderwijs krijgen meisjes alleen in het maatschappij algemeen aanvaarde opvattingen huishoud en nijverheidsonderwijs expliciet een bijvoorbeeld mie niet werkt zal niet eten of scholing voor deze toekomst in de andere vor wie meer opleiding heeft moet meer verdienen men van voortgezet en hoger onderwijs bereiden of een vrouw is geen echte vrouw als ze geen meisjes zich vooral voor op een kortdurende be 110 roepspraktijk in de verzorgende en dienstverle h ouding en opvatting van onderwijsgevende n nende sector werk dat verwant is aan het werk van huisvrouw en moeder in het algemeen vor wanneer je onderwijsgevenden vraagt naar hun mend voortgezet onderwijs kiezen ze een pas rol in de seksespecifieke vorming van hun leerlin send meisjes vakkenpakket mijn uitgangspunt is gen schetsen ze die als erg bescheiden wat kun dat meisjes niet in vrijheid kiezen voor een derge je op school doen als ouders vrienden en media lijk perspectief maar dat ze in en buiten het on de kinderen aan alle kanten bestoken met sekse derwijs beinvloed worden om te gaan voldoen gebonden normen en waarden voor een deel aan wat als maatschappelijke norm geldt voor vind ik dat die leerkrachten gelijk hebben voor vrouwen een ander deel lijkt me deze houding voo rt te ko de selectie en kwalificatie functie van het onder men uit een gebrek aan probleembewustzijn van wijs werken dus seksegebonden dat wij ons daar hoe in de school leerkrachten actief bijdragen het over niet zo opwinden komt zeker voor een deel traditionele beeld van de seksen op de leerlingen door de doordringende werking van de derde over te brengen in dit beeld van man en vrouw functie die van de identificatie met de maat zijn vrouwen minderwaardig meisjes zijn dom schappelijk heersende normen en waarden deze maar lief van de mannen moet de oplossing van functie wordt voor een groot deel uitgeoefend via de wereldproblemen komen zolang leerkrachten het verborgen leerplant de taal het lesmateriaal aan deze mis beeldvorming van de leerlingen mee de lesinhouden en de opvattingen van leerkrach werken dragen ze er mede de verantwoordelijk ten zijn zo doortrokken van wat in deze maat heid voor schappij in ons kader voor vrouwen en mannen in het basisonderwijs zeggen de meeste leerkrach als normaal en wenselijk wordt beschouwd dat ten meisjes en jongens gelijk aan te pakken op wij als bij het onderwijs betrokkenen het zelf niet onze school maken wij geen verschil een moge eens opmerken lijke verklaring daarvoor lijkt me dat ze een gelij in dit stuk wil ik me vooral met de identificatie ke behandeling als het meest wenselijk gedrag be functie van het onderwijs bezighouden hoe leren schouwen in een uitvoeriger gesprek blijken leer meisjes en jongens in het onderwijs wat voor hen krachten toch wel te weten hoe verschillend ze maatschappelijk als passend wordt gezien daar soms optreden zo gaf een leerkracht tegen luy toe zal ik wat onderzoek weergeven naar houdin telaar 1979 bijvoorbeeld aan tegen jongens rui gen en opvattingen van leerkrachten naar feite ger op te treden ik geef ze een trap tegen hun lijk gedrag van leerkrachten en naar feitelijk kont een andere leerkracht betrapte zichzelf er taal gedrag van leerlingen de nadruk ligt vooral op tegen meisjes voorzichtiger te praten meisjes op het voortgezet onderwijs daar deden nlo vraag ik of ze wat willen doen jongens moeten studenten ook de observaties die ik hier en daar vaak iets doen rooie vrouwen 1982 als toelichting gebruik aan het slot van dit stuk voor oudere leerlingen bestaat ook het beeld bij doe ik een suggestie voor een strategie die leer leerkrachten dat ze tegenover meisjes en jongens krachten kunnen toepassen wanneer zij verande geen verschil maken ruim duizend onderwijsge ringen willen in hun eigen onderwijs om daar venden van leerlingen van 10 16 jaar zijn onder sekse ongelijkheid te verminderen vraagd door jungbluth 1982 over hun opvatt in wanneer ik iets zeg over meisjes of jongens dan gen zij werden onder andere gevraagd naar hun bedoel ik zeker niet dat alle meisjes of alle jon opvatting over de maatschappelijke rolverdeling gens aan de gegeven beschrijving voldoen het is van vrouw en man naar hun oordeel over de ach toch nuttig om ook in zo algemene termen over terstand in onderwijskansen van meisjes naar leerlingen te denken wij blijken namelijk in ons hun opvattingen over roldoorbrekend onderwijs hoofd het onderscheid vrouw man wel als een naar de mening van een ruime meerderheid van van de belangrijkste ordeningsprincipes te hante de ondervraagde leerkrachten is de huidige sekse ren het is nodig de gevolgen van die ordening te rolverdeli n g in onze maatschappij te extreem onderzoeken in het belang van alle leerlingen de toch scoorde verregaande seksegelijkheid is meisjes en de jongens acceptabel erg laag 30 procent mee eens van onderwijsachterstanden van meisjes 3 zijn velen wel op de hoogte maar ze zien dat niet als een probleem van gedrag en prestaties van meisje s 111 en jongens blijken de meeste leerkrachten een van anderen moeten herhalen en dat meisjes in stereotyp beeld te hebben meisjes zijn ijveriger hun schools gedrag aan de jongens ten voor kwetsbaarder dommer dan jongens de onder beeld worden gesteld bovendien vindt de leer vraagde leerkrachten vinden dat echter geen pro kracht overtredingen van meisjes minder erg en bleem het gevaar daarvan is dat de leerkrachten worden opmerkingen van jongens eerder als on in hun onderwijs hun eigen opvatting doorgeven derwerp van gesprek overgenomen dan die van zodat de meisjes en jongens zich ongemerkt ge meisjes stimuleerd door hun leerkrachten op seksege in het voortgezet onderwijs vertonen observatie bonden wijze ontwikkelen verslagen van onze nlo studenten en nascho veel leerkrachten blijken dus weinig problemen lingscursisten een vergelijkbaar beeld jongens te zien op het gebied van de seksegebonden ont krijgen meer beurten soms zelfs als er meer meis wikkeling in het onderwijs maar de onderwijs jes dan jongens in de klas zitten het is wel duide achterstanden ontstaan wel degelijk ook binnen lijk dat jongens een beurt krijgen omdat ze hun het schoolproces het onderwijs reproduceert de verzet tegen school dikwijls tonen door te storen ongelijkheid zonder dat de betrokkenen zich er toch kan dat niet de volledige verklaring zijn tegen te weer stellen de leerkrachten en begelei voor het grotere aantal beurten jongens krijgen ders die zich vaak meer bewust zijn van de maat ook meer denk en kennisvragen en meisjes meer schappelijke bepaaldheid van schoolloopbanen meevoel vragen zoals agnes waar waren we vo voelen zich machteloos en zijn zich vaak niet be rige keer ook weer gebleven bij moeilijke vra wust van hoe ook in de klas aan de onrechtvaar gen bijvoorbeeld in de vorm van wie weet dige seksegebonden vorming wordt bijgedragen melden jongens zich vaker voor een antwoord dan meisjes in een gemengde gymnastiekles za wat doen onderwijsgevenden in de praktijk gen wij jongens als aanvoerders en mocht een jon gen de tijdwaarneming doen terwijl een meisje hoewel leerkrachten op alle niveaus van onder werkloos aan de kant zat vanwege een blessure wijs zeggen meisjes en jongens gelijk te behande len zijn er in de interactie vrij veel verschillen te taalgebruik van leerkrachte n constateren in leerkrachtengedrag tegenover een andere manier om zicht te krijgen op hoe meisjes en jongens leerlingen seksegebonden gevormd worden is in het basisonderwijs besteden leerkrachten meer door te letten op opmerkingen tegen en over jon aandacht aan jongens dan aan meisjes veekeu gens en meisjes daarbij worden jongens aange 1982 dat is zeker mede om de jongens die doorgaans drukker zijn dan de meisjes rustig te houden leerkrachten wijzen meisjes minder snel hoe vertel ik t n jongen meisje af op hun fouten en behandelen hen zachter en vriendelijker dan jongens meisjes krijgen eerder complimenten voor hun netheid jongens voor de je aeof voor je pt oel r eik kwaliteit van hun werk inhoudelijke kritiek op w wet n dikke onvoldoende hun werk zou de jongens kunnen stimuleren om grl aa d beter werk te leveren juf verwacht heel wat dan luie rt e d maar wat harder er tegenaan jongens worden ook expliciet meer gepord om tot hogere presta ties te komen als een jongen matig werk levert verklaart de leerkracht dat nogal eens uit gebrek aan motivatie een meisje wordt eerder voorzich tig duidelijk gemaakt dat haar werk niet goed is omdat ze het niet kan mogelijk is een dergelijke opstelling van de leerkracht er de oorzaak van dat meisjes succes eerder aan toeval toeschrijven en jongens eerder aan eigen kwaliteiten in onder ii i i i wijsleergesprekken op een basisschool merkte hijmans 1980 opdat meisjes goede antwoorden 112 sproken op hun seksuele belangstelling voor meis ke opvattingen je hebt over vrouwen en mannen jes bijvoorbeeld met jij moet je broek meer vaak heb je vanuit je eigen opvoeding nog allerlei dichthouden of laat dat speelgoed maar met waarde oordelen waar je in de loop van je leven rust over meisjes meisjes krijgen soms door bewust afstand van hebt genomen toch zijn die leerkrachten het onvolwaardig beeld van vrouwen waarden en normen dan zo ingeslepen geweest opgedrongen waarbij het uiterlijk doorslaggevend dat ze als een mechanisme af en toe nog aan de lijkt te zijn dat is onze knapste leerling over oppervlakte komen het is ook wel zinnig om er een meisje waarmee de leraar heeft zitten flirten eens met je leerlingen over te praten misschien of dat is iets heel normaak voor ze de klas bin ook dat een rubriek in de schoolkrant ruimte kan nen gaat stift ze haar lippen over een meisje te bieden aan seksismen van leerkrachten leerlin gen de klas ook zien leerkrachten meisjes nogal gen moeten dan wel samen besluiten dat het in eens als kletstantes praatsters in een theekransje de krant moet komen zodat niet een leerlin g of optutsters zijn jullie nu klaar in het bou als klikster kwetsbaar wordt tegenover de over doir een mannelijke leerkracht verwees een macht van de leerkracht meisje van 15 jaar naar haar plaats als seksobject met jammer dat al die lui er nu bij zijn anders is d i e leerling een mei s je of i s het een jongen wilde ik voor dit mooie punt wel een kusje bij wat ma akt d at uit het teruggeven van een proefwerk uit dit soort opmerkingen kun je het algemeen bestaand beeld leerkracht en leerlingen kun je beschouwen als afleiden dat heteroseksualiteit verplicht is en dat de beide partijen in de onderwijsleersituatie je vrouwen er voor mannen zijn om naar te kijken kunt ze eigenlijk niet los van elkaar bekijken en of om aan te komen moeilijk los van elkaar beschrijven immers in de wat kun je nu doen aan seksistisch gedrag van lessen heeft steeds een wisselwerking plaats van leerkrachten uit het fundamentele verschil in machts positie als je zelf zo n leerkracht bent die soms seksisti wil ik hier toch apart over de leerlingen schrijven sche dingen zegt terwijl je dat eigenlijk onjuist leerlingen uit het basis en voortgezet onderwijs vindt kun je er gedurende bepaalde lessen eens zijn geen onbeschreven blad papier over seksege extra op proberen te letten en als je het eigen bonden verschillen in gedrag tussen meisjes en lijk niet onjuist vindt lijkt het me ook aanbeve jongens op de basisschool is niet zo veel litera lenswaardig om erop te letten effectiever is het tuur over leerlingen in de puberteit is veel meer misschien bij jezelf eens uitvoerig na te gaan wel te vinden vandaar dat ik daarover wat uitvoeri ger zal zijn cultuur en verze t van een emancipatieproject in de bovenbouw dat am van een basisschool in amsterdam hebben leden 011y0d0 d x00 van de werkgroep vrek enkele ervaringen be y j jroe vtr t o heb motten schreven ter keurst 1981 voor de jongens gcvlm zul n fily df b2h bleek het belangrijk te zijn hun mannelijke supe 1 gor j t rioriteit te bewijzen tegenover de meisjes maar do23 ook tegenover de andere jongens ze kijken neer i l op de meidenwereld op een openlijke manier moet je die trutten daar nou zien zitten en we doen niet mee met handwerken dat is meiden werk of op meer verhulde wijze dan stellen ze rn zich in de klas niet openlijk tegenover de meisjes op maar doen op de speelplaats wel met andere jongens mee om de meisjes te pesten tussen de o jongens is ook veel openlijke concurrentie dat 0 wordt dan een tegen elkaar opbieden in activitei ten en durf waar alle jongens die voor echte jon gen willen doorgaan aan mee moeten doen 113 in toneelstukjes waarin een ruzie moet voork o in dit nummer voor jongens gaan de behoeften men lossen de jongens hun ruzie zelf op de meis meer in de richting van je uitleven in lichamelijk jes halen er een autoriteit bij zij laten tenslotte spel iets maken op het gebied van natuur en een moeder of de juf opdraven om vrede te stich techniek of het beluisteren van harde muziek ten de meisjes maken van deze toneelstukjes ook voor meisjes is muziek belangrijk hoewel doorgaans een voor het publiek saaie ve rt oning het soort muziek waar zij van houden nog wel ze gaan op in details bij slapen eten verzorgen eens verschilt van dat van de jongens en spelen die ze als speelsters belang r ijk vinden de tegenstrijdigheid aanpassen aan het onderwijs ze tonen het leven van alledag van hun moe je eigen behoeften bevredigen heeft tot gevolg ders de jongens maken er meer spannende avon dat jongeren zich op vrij grote schaal verzetten turenverhalen van met veel actie zeker nu de beroepstoekomst door de werkloos in een kringgesprek waarin de kinderen scheld heid op losse schroeven is komen te staan toch woorden mogen verzinnen trekken de meisjes blijft bij veel ouders en leerlingen het beeld be zich stilletjes terug zij weten na de sto rt vloed staan dat onderwijs nuttig is voor je toekomst van scheldwoorden voor meisjes die de jongens waardoor nog relatief veel leerlingen het school kennen niets te verzinnen als een meisje apa rt is gaan accepteren genomen en vernederend is aangepakt gaan de jongens verzetten zich door zich te beroepen op meisjes niet in op het voorstel van een van hen hun mannelijkheid zijn agressief of tegen de om ook eens samen een jongen flink aan te pak draad in 4 dat geldt het sterkst voor jongens uit ken ze wijzen fysieke gewelddadigheid af en ne lagere milieus ze tonen hun verzet door vertoon men zich voor er apa rt met de jongens nog wel van lichaamskracht en durf ze bevestigen zo hun eens over te praten ze trekken zich terug in een mannelijke identiteit en zien bevrediging in hand eigen wereldje waarbij een eigen meisjes vrou werk jongens die zich minder mannelijk gedra wen terrein hoo rt een soep die doo r de jongens gen noemen ze meteen een mietje alhoewel er gemaakt is willen ze niet eten tegenover de jon een algemene tendens van solidariteit is tussen gens tonen ze de functie van hun wereld een jongens is er de restrictie dat je je wel expliciet meisje ruimt de scherven op van de bloempot die als heteroseksuele jongen moet manifesteren de een jongen liet vallen meisjes bieden op kamp arbeidersjongens keren de algemeen geldende hie aan de bedden van de jongens op te maken rarchie tussen hoofd en handwerk om zij stel toch ve rt elt een leerkracht uit het emancipatie len handarbeid als echt mannelijk boven hoofd project dat de vrek begeleid heeft ook dat de arbeid hoofdarbeid relateren ze aan de voor hen meisjes zelf een voetbal gekocht hebben en zor sociale minderwaardigheid van de vrouw deern gen steeds het voetbalveldje te beze tten voor de 1980 deze jongens evenals die uit andere mi jongens komen ook hebben meisjes soms een lieus benaderen meisjes nogal eens voor seksueel dominante positie bij het organiseren van dingen contact het is nog een vrij algemeen idee dat voor de hele klas al met al een trad itioneel beeld meisjes uitloksters van seksueel geweld zouden van meisjes en jongensgedrag met een enkele zijn daarbij wordt dan voorbijgegaan aan hoe doorbreking daa rv an zou die enkele doorbreking jongens en mannen tot dat gedrag komen en dan het resultaat zijn van alle begeleiding en waarom meisjes vaak zoveel accent op hun extra aandacht die deze kinderen k r ijgen onder lichaam leggen andere via zo n emancipatieproject de leraren steunen jongens wel eens in hun ge tussen 12 en 16 jaar e rv aren scholieren een grote drag tegenover meisjes een leraar die een jongen tegenstelling tussen hun eigen behoeften en erva op de gang betrapte die het een meisje lastig ringen en wat ze op school aan kennis en vaardig maakte riep hem apart gaf hem een standje en heden krijgen aangeboden leerlingen ervaren de zei het niet meer te willen hebben wel gaf hij tegenstrijdigheid tussen zich aanpassen aan het met een lachje aan het te kunnen begrijpen om onderwijs werken voor hun toekomst en het dat de jongen er natuurlijk niet de schuld van was bevredigen van hun eigen behoeften die behoef griffin 1981 uit dit soort voorvallen blijkt de ten liggen voor meisjes in iets gezelligs doen met norm van heteroseksualiteit de eis van de maat je vriendin je nu tt ig maken op verzorgend ter schappij tot het vormen van heteroseksuele paren rein je mooi maken en dromen van een vriend waarin vrouwen als tweede sekse bestaan en met krijgen zie het a rt ikel van jeannette doornenbal lichaam en geest dienstbaar moeten zijn aan d e 11 4 eerste sekse wereldbeeld van meisjes en jongens voor jongens meisjes tonen hun verzet vooral door passief te functioneert het onderwijs als voorbereiding voor zijn zich te vervelen en zitten dromen de leer een latere beroepspraktijk dat verleent hen de kracht herkent dit meisjesgedrag dikwijls niet als motivatie op school moeilijke vakken toch aan te verzet en denkt dat de meisjes zich op die manier pakken later heb je daar wat aan voor meisjes is aan de schooldiscipline conformeren de laatste het beeld van de toekomst minder eenduidig jaren verschijnen wat studies over de cultuur van aan de ene kant ondervinden ze wel stimulansen arbeidersmeisjes oppervlakkig lijken meisjes uit van de school om zich in allerlei vakken te be de arbeidersklasse verbaal agressiever dan mid kwamen aan de andere kant speelt voor de meis denklasse meisjes het algemene ideaalbeeld van jes en voor hen niet alleen in belangrijke mate meisjes is dat van het blanke middenklasse meis het typisch vrouwen toekomstperspectief van on je dat zwijgzaam en hulpvaardig is en op school betaalde arbeid in huis en gezin in een onder goede resultaten heeft arbeidersmeisjes beseffen zoekje naar wat leerlingen later willen worden dat ze aan die norm niet kunnen voldoen en om vroeg schultz 1978 onder andere een dag van dat ze een ander toekomstperspectief hebben en hun leven te beschrijven als ze 35 jaar zullen zijn omdat ze op school ook minder goed meekun meisjes van de basisschool gaven als beroepswen nen ze zetten zich af tegen het ideaalbeeld door sen vooral vrouwenberoepen op in het voortge bijvoorbeeld keet te schoppen samen te gieche zet onderwijs gaven ze een grotere verscheiden len om er op school nog het beste van te maken heid aan beroepen aan opvallend is dat dikwijls extreem vrouwelijk te gaan doen hoge hakken in de beschrijving van de dag op 35 jarige leeftijd lange gelakte nagels seksueel prikkelende kle het genoemde beroep niet voorkwam daar be ding dat gedrag brengt vooral mannelijke leer schreven de meisjes zichzelf vooral als huisvrouw krachten in de war op de tienerleeftijd en dan echtgenote en moeder niet alleen worden meisjes door hun omgeving als je als leerkracht ook niet echt denkt aan een vaak op hun lichaamsontwikkeling beoordeeld belangrijke beroepspraktijk voor een meisje en als borsten benen heupen enzovoort griffin ze dat zelf ook niet denkt zal een meisje eerder 1981 de school zonder diploma verlaten een lagere toch is doorslaggevend dat in gemengde klassen vervolgopleiding kiezen dan ze aankan of een meisjes maar in de marge aanwezig zijn op hen vakkenpakket kiezen dat de maatschappelijke rust de algemene druk om stil en volgzaam te normen en waarden aardig weergeeft in zijn beti zijn de jongensleerlingen vinden in het zwijgen teling pretpakket van de meisjes aanleiding daarover denigrerend te doen meisjes die wel vrijuit spreken worden niet ta alg e bru i k van me isjes en jongens vaak gesteund door de andere meisjes in de klas griffin 1981 ook savier en wildt 1978 be jongenstaal lijkt meer op schooltaal schrijven het gebrek aan solidariteit tussen de uit eigen ervaring zullen veel onderwijsgevenden meisjes in een klas een meisje dat niet meedoet weten dat meisjes uit zichzelf eerder over per aan typisch meisjesgedrag make up en vrouwe soonlijke dingen praten en jongens gemakkelijker lijke kleren wordt uitgestoten door de wel ty een abstract en algemeen taalgebruik hanteren pisch vrouwelijke meisjes en door de jongens nu is een belangrijke eigenschap van de school jongens kunnen meer op elkaar rekenen als om taal in basis en algemeen vormend onderwijs hen heen bijna iedereen bevestigt dat meisjes aan juist de abstractheid en algemeenheid je leert school niets hebben en dat ze als persoon niets over de mens het zoogdier de milieuproble voorstellen ligt het voor de hand dat ze alle aan matiek en dergelijke sturm 1980 beschrijft dacht zullen gaan richten op het krijgen van een een gesprek over het leger in een vierde klas athe vriend een vriend vormt voor veel meisjes het neum en in een tweede klas ihno s de jongens in bewijs mee te tellen de atheneumklas zeggen bijvoorbeeld ik ben dus van mening dat een leger gewoon nodig is in tegenstrijdigheden voor meisjes de huidige maatschappij en een leger is als je verschillen in gedrag in prestaties en in eigenlijk een middel tot agressiviteit van de mentaliteit van meisjes en jongens wilt interprete meisjes uit de lhno klas zegt er een ik zou niet ren is het zinnig stil te staan bij het verschillende eens kunnen in het leger ik zou geen mensen 115 durven vermoorden en een ander nou mijn va de immers aan dat praten voor leren erg belang der is vrijwillig gegaan voor jongens is het nor rijk is omdat nieuwe informatie niet zomaar maal dat ze zich ontwikkelen op het terrein van wordt opgenomen maar eigenlijk op zijn plaats intellectuele abstracte en technische zaken en moet worden gepraat leerkrachten zouden jon dat ze het persoonlijke bij zichzelf onderdruk gens moeten leren tijdens een gesprek sprekers ken hiertegenover is voor meisjes de norm dat ze meer te steunen en te luisteren typisch vrouwen zich bij persoonlijke zaken betrokken voelen kenmerken in een gesprek spender 1980 zich onzeker voelen op het terrein van abstracties dat het spreken van meisjes in de klas onder so en techniek ook uit het taalgebruik kun je die ciale druk van de jongens staat bleek uit onder discrepantie zoals uit bovengegeven gespreksfrag zoek hijmans 1980 en eigen observatie jongens menten blijkt afleiden het is dan ook niet ver lachen om opmerkingen van meisjes zonder dat wonderlijk dat meisjes minder makkelijk de de leerkracht daarop reageert waarmee die het schooltaal die gepresenteerd wordt in exacte vak gedrag van de jongens sanctioneert ken en in zaakvakken gebruiken van aalsvoort er is wel wat onderzoek naar taalgebruik van 1983 voor meisjes is het algemeen vormend on vrouwen en mannen gedaan brouwer 1979 in derwijs vaak nog vervreemdender dan voor jon hun taalontwikkeling in het algemeen blijken gens zij zijn kritischer dan jongens op de bruik meisjes tussen 1 5 en 9 jaar beter en sneller te baarheid van de schoolse kennis in hun eigen per leren dan jongens je moet dan denken aan ver soonlijk leven buiten het officiele onderwijs schillen in articulatie gemiddelde lengte van functioneert de persoonlijke manier van praten uitingen en woordenschat na hun elfde jaar zijn van meisjes juist goed zij kunnen beter formule meisjes in spelling spraakzaamheid begrip van ren met welke problemen ze zitten wat de aard moeilijk geschreven teksten logische relaties uit van hun gevoelens is dan jongens in globale zin gedrukt in verbale termen en verbale creativiteit blijven die verschillen in soorten taalgebruik ook beter dan jongens de frequentie waarmee meis bij volwassen vrouwen en mannen jes talen in hun vakkenpakket nemen in het voortgezet onderwijs kennen we allemaal vrou meisjes praten minder wen hebben meer taalgevoel zegt de leek toch meisjes praten minder in gemengde schoolklassen wordt over de aard van de gesproken taal van dan jongens dat is geen bij hun aard horend ge vrouwen ook denigrerend gesproken vrouwen geven de school heeft ze het praten afgeleerd kletsen een negatief woord voor wat neutraal uit een onderzoekje de haan 1979 bleek dat praten wordt genoemd hier blijkt de lagere sta bij hun komst op de basisschool meisjes uit een tus van vrouwen en hun taal indien het taalver hoger milieu in klassegesprekjes het meest aan mogen van vrouwen inderdaad groter is dan het woord waren meisjes uit een laag milieu het blijkt dat nog geen waarborg te zijn voor een gro minst de jongens zaten daar tussenin in de loop tere taalvaardigheid in alle situaties in onderwijs van het eerste schooljaar verminderde de deelna gesprekken in de klas nemen meisjes vaak minder me van de meisjes uit het hogere milieu zo sterk deel vooral als het over een onderwerp gaat dat ze onder de minst het woord voerende jon waarvoor jongens gemotiveerd zijn in de school gens die uit het lagere milieu terechtkwamen evenals op de meeste andere plaatsen in onze hoe komt het nu dat meisjes in het onderwijs de maatschappij tonen meisjes en vrouwen nogal goede bedoelingen ten spijt leren hun mond te eens dat voor hen zwijgen een gepaster gedrag is houden bij meisjes en jongens leeft het idee dat dan spreken dat ligt dan niet aan hun gebrek aan mannen in onze wereld de belangrijke gedachten taalvermogen maar aan hun gebrek aan macht hebben en dat vrouwen beter kunnen zwijgen je hoort het ook vaak anders zeggen vrouwen werken in groepjes kunnen zo goed luisteren meisjes die verbale voor gesprekken bestaan een aantal sociale regels initiatieven nemen worden ook eerder terecht waaraan de deelnemers geacht worden zich te gewezen uit een onderzoek bleek dat meisjes en houden iemand interrumperen is bijvoorbeeld jongens het maken van opmerkingen en het stel een doorbreking van zo n regel analyses van eni len van kritische vragen beschouwen als typisch ge tientallen tweegesprekken tussen twee man mannengedrag het zou in het belang van vrou nen twee vrouwen of gemengde paren zoals wen zijn als ze meer gingen praten barnes toon weergegeven in brouwer 1979 tonen aan dat ge 116 mengde paren elkaar gemiddeld zeven maal zo lach e n om vrouwenp raat vaak interrumpeerden dan ongemengde die uit twee vrouwen of twee mannen bestonden van kun je de aanpassende werking die interrupties van de gemengde paren werd 90 van het onderwijs doorbreken procent door de man gedaan de geinterrumpeer de vrouw wachtte nogal eens voor ze weer aan de drie functies die ik aan het begin van dit arti het gesprek ging deelnemen alsof de interruptie kel heb aangegeven hebben betrekking op de aan haar ontmoedigd had om weer een beurt te ne passende werking van het onderwijs daarna heb men zo kun je uit gesprekken de maatschappelij ik verschillende aspecten van de identificatie ke verhoudingen zoals die erin weerspiegeld wor functie besproken waarmee ik hoop enig zicht te den aflezen zo n analyse kun je ook richten op hebben gegeven op hoe het onderwijs meisjes en aantal beurten per persoon bij gesprekken tus jongens leert wat de norm is voor hun eigen sen meer mensen duur van iedere beurt en in sekse als afsluiting wil ik nu een paar suggesties houd van de taaluiting onder een beurt moet je doen om in dat onderwijs waarin wij zelf als leer dan verstaan alles wat iemand zegt vanaf dat zij krachten betrokken zijn het emancipatorische as hij het woord neemt krijgt totdat een volgende pect te vergroten gespreksdeelnemer ster dat doet wanneer je in je eigen onderwijssituatie aan het wanneer je in je lessen de leerlingen in kleine werk wilt met de verborgen beinvloeding van groepen laat werken kun je ook gespreksstructu meisjes en jongens is het zaak eerst te ontdekken ren verwachten waaruit de maatschappelijk ver wat er op het ogenblik gebeurt het is erg prettig ankerde verhoudingen tussen vrouwen en man als je onder collega s medestand st ers kunt vinden nen blijken in gemengde groepjes leidt een jon als je nog niet weet hoe collega s over seksege gen verkondigt zijn mening en stelt een oplossing bonden ontwikkeling denken kun je dat soms voor een meisje noteert die mening maant wel te weten komen door een kranteknipseltje groepsgenoten bij afdwalen of bewaakt de tijd bijvoorbeeld over meisjes en wiskunde of tech dikwijls werken groepjes met alleen meisjes goed niek op te hangen je merkt dan al gauw hoe als je wilt bevorderen dat de meisjes zich in de mensen reageren problematiek verdiepen en niet volgzaam wach probeer de gevonden collega in je klas te laten ten tot anderen de moeilijkheden hebben opge observeren die kan bijvoorbeeld noteren lost je ziet nogal eens dat meisjes beter samen hoe vaak je meisjes en jongens een beurt geeft werken dan jongens bij een presentatie van wat de aard is van de beurten aan meisjes en groepswerk binnen het project ontwikkeling na jongens denkvraag overhoring van kennis in tuurkunde die op video is opgenomen blijkt een formatie over gang van zaken vraag naar eigen groot verschil tussen een groepje jongens en meis ervaring enzovoort jes de jongens presenteren hun proef nogal zelf hoe je opdrachten formuleert aan meisjes en verzekerd tijdens de presentatie blijkt weinig sa aan jongen s menwerking de jongens hebben de taken ver welke klusjes je meisjes en welke je jongens deeld een jongen treedt opvallend op als leider laat doe n geeft opdrachten antwoordt soms voor de ande hoe je een meisje en hoe je een jongen tot de reni de meisjes presenteren hun proef vrij onze orde roept bestraft letterlijk noteren ker ze lezen hun presentatie van papier kijken hoe je een meisje en een jongen prijst en waar strak en lachen soms wat zenuwachtig de pre voor letterlijk noteren sentatie verloopt goed ieder heeft een aandeel in hoeveel meisjes en hoeveel jongens zich aan het geheel van proef en presentatie melden bij een vraag als wie weet er de oplos de verschillende werkvormen waarin meisjes en sing van dit schools probleem en wie je uit jongens samen werken geven het beeld te zien dat die aanmeldingen kiest voor een beurt ook buiten het onderwijs voor vrouwen en man hoeveel meisjes en hoeveel jongens uit eigen nen als norm geldt vrouwen helpen luisteren initiatief het woord vrage n steunen andere sprekers praten over persoonlijke wat voor soort vragen meisjes en jongens stel menselijke zaken of zwijgen jongens dragen op len kennisvragen vragen vanuit onzekerheid lossingen aan verkondigen algemene waarheden over een opdracht vragen om het jou lastig te nemen de leiding spreken mannentaal en mogen maken 1 17 hoe meisjes op jongens reageren en omgekeerd klassegesprek te maken hoe groepswerk verloopt in verband met de ta zijn er in je werks i tuatie geen medestand st ers ken van meisjes en jongens 7 te vinden dan is een aantal d i ngen ook wel zelf wanneer je over en weer wat geobse rveerd hebt is stand i g te doen af en toe kun je eens een dag het prett ig met je medestand st ers te bespreken deel of les je eigen onderwijs obse rveren leg dan wat je wilt en misschien ook kunt veranderen pen en papier klaar en noteer na ieder onderdeel probeer het stap voor stap en bespreek steeds je wat je hebt opgeme r kt het kan ook erg stimule ervaringen rend zijn om van je worstel i ngen verslag te doen een weerkerend vraagpunt zal zijn of je de meis in een abop themagroep of in een nascholings jes en de jongens in gescheiden groepjes moet la cu rsu s ten werken wanneer je het vakinhoudelijk leren centraal stelt kunnen meisjes beter zonder jon het effect van pogingen om onderwijs op een gens aan het werk gaan stel je het sociaal leren meer emanciperende manier te geven zal vrij be centraal wil je dat de meisjes leren zich te mani perkt zijn vanaf de geboorte zijn wij allemaal ge festeren tegenover de jongens en wil je de jongens vormd tot mensen die weten wat de norm is voor laten ontdekken dat de meisjes een volwaardige het typisch vrouwelijke en het typisch mannelij inbreng kunnen hebben dan zijn gemengde groe ke je kunt een leven lang opvoeding en continue pen beter de leerkracht moet dan wel dat druk vanuit de omgeving niet zo makkelijk teniet groepsgesprek begeleiden op het functioneren doen bovendien ben je functionaris in het onder van de meisjes en de jongens wil je de groepjes wijs een instelling die de maatschappij ten dien niet steeds zo opvallend verschillend van samen ste staat en de maatschappij heeft baat bij de sek stelling maken laat dan nogal eens wisselen bij segebonden arbeidsdeling zolang in die maat een nieuwe opdracht en schat groepjes van enkel schappij vrouwen niet gelijkwaardig aan mannen meisjes op hun emanciperende werking zijn kun je ze dat via het onderwijs ook niet een de interactie tussen jongens en meisjes in de klas twee drie maken omdat die maatschappij zo ge kun je ook als onderwerp van taalbeschouwing vormd is door mensen moeten wij als leden ervan kiezen dan kunnen leerlingen elkaar obse rv eren onze bijdrage aan verandering kunnen leveren zonder dat de geobse rv eerde groep de opdracht daartoe is eerst inzicht nodig in de processen die kent dat geeft dan bovendien een mooie aanlei zich in de klas afspelen daarna kun je liefst met ding om verschillen in inbreng en houding van steun van je collega s stap voor stap proberen al meisjes en jongens eens tot onderwerp van ee n ternatieven te ontwikkelen noten deze indeling is vrij naar a wesselingh red schoof ze op de hoogte waren van genoemd feit en of ze het en ongelijkheid hoe het onderwijs bijdraagt aan het een probleem vonden jungbluth 1982 p 125 handhaven van ongelijkheid in de maatschappij nij ook hier abstraheer ik van de individuele verschillen megen 1979 zie verder noot 6 binnen sociale groepen mij biedt de indeling in mi criteria voor vlijt en gedrag normen voor wat op het lieu hulp bij het ordenen van mijn beeld van de maat terrein van de identificatiefunctie gewenst is en wat schappij ik geef hier alleen onderzoek weer dat ik niet hanteren alle leerkrachten in het basisonder uit eigen waarneming herken wijs zal dat vaak explicieter gebeuren dan in het de verschillende schoolniveaus heb ik hier buiten be voo rtgezet onderwijs waar het meer expliciet in de schouwing gelaten alhoewel het verschil ook zeker leerlinge nbeoordeling voorkomt kun je niet van een te maken heeft met de eisen die vanuit het program element uit het verborgen leerplan spreken ma van deze schooltypes aan de leerlingen worden bij onderwijsachterstanden worden onder andere gesteld stellingen geponeerd ove r mijn inzicht dat naast de functies van het onderwijs voo rt ijdig verlaten van het avo door meisje s als maatschappelijk aanpassingsinstrument de school stoppen met school na een afgerond avo door ook emanciperende effecten kan hebben ontleen ik meisjes onder andere aan s soutendijk de rol van het on deelname van relatief weinig meisjes aan het we derwijs in de strijd voor maatschappelijke gelijkheid tenschappelijk onderwij s in psychologie en maatschappij maart 1981 dit het later constateren van leerproblemen van meis laatste inzicht vormt het onderliggende motief om jes in het basisonderwijs dit artikel te schrijven in moer schrijven hoe slecht de onde rv raagde leerkrachten moesten aangeven of het onderwijs voor meisjes en jongens is zonder eni g 118 pe rspectief zou ik zinloos vinden voor de titel beschrijving van de literatuurreferenties 7 voor veel meer mogelijke obse rv atiepunten zie ook in dit art ikel wordt verwezen naar de rubriek leesvoer k sluis kijk naar je eige in moer 1979 3 respectievelijk de achterin dit nummer opgenome n 8 voor een toelichting op de maatschappelijke veran 1 iteratuurl ijst kerdheid van de positie van vrouwen zie meulenbelt 1975 ik ben niet tege n het feminisme maar er is toch niets mooiers dan het moeder schap 11 9