Dialect en de aansluiting BO-VO: leraren en leerlingen aan het woord

sjaak kroo n extra hindernisse n bij de overstap dialect en de aansluiting bo vo leraren en leerlingen aan het woord 22 hebben dialectsprekende leerlingen extra moeite met de overgang van basisschool naar brugklas sjaak kroon medewerker van de vakgroep algemene taalwetenschap van de ku nijmegen vond in de literatuur weinig antwoorden op deze vraag vervolgens inter viewde hij leraren en leerlingen die in hun dagelijkse brugklas lespraktijk met het dialect te maken hebben hoewel het onderzoekje zich beperkte tot havo vwo leerlingen zijn de resultaten toch interessant inleiding daardtaalsprekers gaan dialectsprekende leerlin gen na de basisschool naar lagere vormen van ver er is een massa onderzoeksgegevens beschikbaar volgonderwijs bereiken ze als gevolg van double over de problemen van dialectsprekende kinderen ren en doorstromen naar beneden een lager eind in het basisonderwijs anders is het met de moge niveau hebben ze met meer vakken en vakonder lijk specifieke aansluitingsproblemen van dialect delen waaronder nederlands moeite en nemen sprekende leerlingen in de overgang van basison ze minder actief deel aan het lesgebeuren derwijs naar voo rt gezet onde rwijs en de relatie deze onderzoeksgegevens zijn zeker niet zonder tussen dialect spreken en functioneren in het ver belang als het gaat om de vraag of het nodig en volgonderwijs in het algemeen die zijn nog nau wenselijk is dialectsprekende leerlingen in het welijks onderzocht wat er op dit geb i ed aan ge ve rv olgonderwijs met een speciale didactische gevens beschikbaar is wordt voor een belangrijk aanpak te benaderen maar over de overgang van deel samengevat in het dcn cahier dialect en basisonderwijs naar voo rt gezet onderwijs en de school uit dat overzicht blijkt dat er weinig aan mogelijke aansluitings en andere problemen leiding is te veronde rstellen dat de positie en waarmee dialectsprekende leerlingen en hun lera daarmee de problematiek van dialectsprekende ren in dat verband te maken kunnen krijgen en leerlingen in het ve rvolgonde r wijs fundamenteel over de manier waarop ze die e rv aren zeggen ze anders zou zijn dan op de bas isschool dat wordt betrekkelijk weinig daarom heb ik er toen de ook bevestigd door bij leerlingen in het ve rv olg redactie van dit themanummer me vroeg een bij onderwijs onlangs uitgevoerd enquete onder drage te leveren over dialect en bovo van af zoek een paar resultaten vergeleken met stan gezien daarv oor uit te gaan van de beperkt be 201 schikbare onderzoeksliteratuur in plaats daarvan taal meemaken dat ik zo n grote afstand tussen heb ik mijn licht opgestoken bij leraren en leer dialect en nederlands hier op de brugklas in ieder lingen die in hun dagelijkse brugklas lespraktijk geval niet meer zie roosendaal de meeste allemaal op de een of andere manier met het dia kinderen die van de lagere school naar de brug lect te maken hebben het betreft leraren neder klas hier gestuurd worden en thuis nog dialect lands in het havo vwo uit amersfoort amster spreken hebben in de loop van de jaren toch ook dam assen culemborg ede enschede hengelo wel aardig nederlands geleerd in elk geval zo dat kampen nijmegen en roosendaal en leerlingen ze zich er redelijk mee staande kunnen houden uit cuijk en nijmegen de gesprekken die ik met enschede hen mocht voeren vormden de basis voor wat naast het al genoemde dialect accent is er nog hierna aan ervaringen beschouwingen en anecdo wel iets anders wat je erg veel tegenkomt zijn tes volgt niet altijd in precies hun woorden maar tussenvormen tussen dialect en nederlands laat wel zo hoop ik dat ze zich erin herkennen en ik het stadsdialect noemen dat is geen echt dia begrepen voelen lect meer het leunt erg dicht tegen de officiele taal aan daarom wordt het door de leerlingen leraren aan het woord vaak ook niet herkend als niet tot de algemene taal behorend dat is wel hardnekkig roosen de leraren en leraressen met wie ik sprak en die daal maar kinderen die echt alleen maar dialect ik in dit artikel allemaal als leraar of met de kunnen spreken kom je volgens de leraren op plaats van hun school zal aanduiden zijn zonder het havo vwo niet tegen en ook dialectsprekers uitzondering werkzaam in het havo vwo van huis uit vormen er een duidelijke minderheid dat is natuurlijk een grote beperking zeker als het gaat om mogelijk met dialect spreken samen problemen van dialectsprekers hangende problemen in het vervolgonderwijs dat er in brugklassen op het havo vwo over het dialectsprekers gaan na de basisschool vooral naar algemeen weinig dialectsprekers zitten betekent lagere vormen van vervolgonderwijs dan het havo volgens de leraren niet dat daar dan ook helemaal of vwo aandacht voor het lbo en mavo zou hier geen sprake is van met het dialect samenhangen met andere woorden zeker op zijn plaats zijn ge de problemen maar echt dramatisch echt opval weest maar dat bleek om praktische redenen niet lend worden ze over het algemeen niet gevonden meer haalbaar dat is geen excuus maar wel een je komt wel eens problemen tegen je merkt er feit wel eens iets van maar dan meer in het algemeen al te zwaar wordt er hier niet aan getild ik er dialectsprekers in de brugklas vaar heel weinig dat het dialect echt een belem het zal geen verwondering wekken dat in de mering vormt enschede ik ervaar het hier ei meeste brugklassen dialectsprekende leerlingen genlijk niet zo dat leerlingen aansluitingsproble een minderheid vormen er zitten hier wel leer men hebben doordat ze een of ander dialect lingen die thuis dialect spreken maar op een spreken maar ja dat is natuurlijk wel een subjec havo vwo school is dat veel minder het geval dan tieve ervaring roosendaal ik heb nooit ge op een mavo of lbo school enschede het mi merkt dat het veel uitmaakt hier valt eerder ie lieu waar dialect spreken vaak mee samenhangt mand die echt standaardtaal of zeg maar echt be speelt op het havo vwo een minder grote rol kakt praat in negatieve zin op die heeft dan ede wel vinden de leraren dat veel leerlingen kapsones vinden ze al gauw maar dat heeft weer een duidelijk dialect accent hebben echt dialect weinig met zijn prestaties op school te maken spreken niet zoveel kinderen meer de massa amsterdam spreekt gewoon met een accent assen voor zover leraren wel specifieke moeilijkheden ter verklaring van het geringe aantal dialectspre van dialectsprekers noemen blijken die vooral te kers in hun klassen wijzen verschillende leraren zitten in het schriftelijk werk van de leerlingen ook op het minder worden van het dialectgebruik en dat loopt van de brugklas tot en met athe in nederland in het algemeen ik denk dat kin neum 6 enschede genoemd worden vormen als deren op dit moment ook al komen ze uit de hij heb enkelt zij juichden veelste liggen meest besloten gemeenschappen in ieder geval vs leggen en kunnen vs kennen in amster receptief zoveel communicatie in de algemene dam ze eigen in plaats van zich in culembor g 202 en roosendaal heel niet in plaats van helemaal druk dat er tussen de eigen aanpak en die van de niet in ede wij gaan naar huis heen in ensche collega s veel verschil bestaat de hun als subjectvorm en de spellingei en ij tamelijk algemeen acht men het van meer belang in hengelo en als dat constructies in zinnen als iets te doen aan fouten in het schriftelijk werk op het moment als dat hij haar zag in kampen dan aan het wel vaak genoemde maar minder be maar bij veel van die fouten is het zo datje je langrijk gevonden dialectaccent verbetering van als leraar als het ware alleen terloops realiseert een dialectaccent hoo rt volgens mij niet tot mijn dat ze met het dialect te maken hebben ik vraag taak als moedertaalleraar nijmegen ik vind me dat ook meestal niet af dus er zullen er ook een accent helemaal niet zo verschrikkelijk erg wel aan mijn aandacht ontsnappen hengelo dat wegwerken hoo rt voor mij niet bij de speci hiernaast wordt vooral de spreekbeurt genoemd fieke leerdoelen van het vak nederlands ede als een onderdeel waarin dialectsprekers zich on mijn algemene stelregel en dat geldt ook voor derscheiden niet alleen door hun accent de de sectie is dat ik de leerlingen zeker in de aomersfoortse ao in plaats van de a dat ge lagere klassen niet op hun accent aan zal kijken knauw hier rond culemborg een zachte g en en er normaal gesp r oken ook geen opmerkingen een lelijke ij klank de edense ai noem ik die al over maak alleen in gevallen dat het echt te gek tijd maar ook doordat ze in het vuur van het wordt neem ik zo n leerling eens apart en praat verhaal uit hun rol kunnen vallen en soms opeens er eens met hem over als je er constant op zou overschakelen naar een dialectwoord bijvoor hameren zou dat alleen maar tot irritatie leiden beeld ziekenhuus als ze een spreekbeurt over het taal is voor mij een middel tot communicatie en ziekenhuis houden ede kinderen die met el als je erin slaagt over te brengen wat je wilt over kaar altijd dialect spreken ook in de klas en brengen en dat is dan wat dialectisch gekleurd die zijn er nog wel die zie je bij een spreek dan is dat laatste gegeven nauwelijks interessant beurt als het ware voor de klas staan vertalen die maar in het schriftelijk taalgebruik ligt het wel denken in het drents en dan moeten ze voor hun wat anders vind ik fouten daarin die een gevolg gevoel netjes nederlands dus praten terwijl ik kunnen zijn van het dialect maar dat weet je dat helemaal niet zo nadrukkelijk tegen ze zeg lang niet altijd zeker worden wel tegengegaan en als ze er dan steeds meer inkomen en zich daar doen we vanaf het begin iets aan en als we meer op hun gemak voelen dan sluipt automa systematische fouten kunnen uitleggen door te tisch dat dialect er weer in ze praten dan veel verwijzen naar de systematiek van het amster meer ontspannen assen dams dan doen we dat ook en dat accepteren hoewel een enkele leraar wel de indruk heeft dat de leerlingen wel van je amsterdam ook de in de groep leerlingen die eigenlijk wat te be omgekeerde nadruk komt voor in echt directie scheiden of te stil zijn de dialectsprekers overver ve zin zo van he joh dat mag je niet zeggen tegenwoordigd zijn nijmegen en dat kinderen onderneem ik niets tegen het dialect dat hoeft van het platteland stiller zijn dan zeg maar stads voor mij ook helemaal niet maar als de kinderen mensen maar dat is zo n open deur he assen een beetje gewend zijn op de nieuwe school dan volgt op de vraag of dialectsprekers in de klas ga je er toch langzaam aan wel wat aan doen met extra stil of geremd zijn of minder actief aan het name in het mondelinge taalgebruik omdat je je onderwijs deelnemen over het algemeen een ta leerlingen met je nederlandse lessen toch uitein melijk tot zeer besliste vaak door anecdotes ge delijk wilt opleiden tot abn sprekers dat lukt steunde ontkenning natuurlijk nooit helemaal en dat is ook niet zo n ramp maar de ergste kanten moeten er toch wel de aanpak van dialectsprekers een beetje af dat gebeu rt hier dan wel op een een sectiebeleid ten aanzien van de aanpak van heel ongedwongen manier omdat zoveel leerlin problemen van dialectsprekende leerlingen in de gen er last van hebben kun je er gewoon klassi brugklas bestaat op de meeste scholen niet en kaal op ingaan in het schriftelijk werk komen dat vindt men ook niet echt noodzakelijk natuurlijk ook wel fouten door het dialect voor voor zover leraren iets op dit gebied doen en die kun je wel tot in de eindexamenklassen blij dat is bij een meerderheid toch wel het geval ven aanstrepen maar die vind ik niet echt lastig gebeurt dat op eigen houtje en naar eigen inzicht het zijn er ook niet echt veel en ik reken ze ook men heeft daarbij over het algemeen niet de in niet zo erg zwaar mee culemborg 203 abn zoals hierboven of nederlands of alge dat moet je in ieder geval voorkomen ede de meen nederlands wordt door veel leraren als ex gevoeligheid van dialectsprekers op dit punt lijkt pliciet leerdoel van het onderwijs nederlands ge overigens nogal te verschillen per dialect in am noemd de manier waarop men dat doel met de sterdam was het allemaal niet zo n probleem leerlingen wil bereiken laat echter de nodige ver juist kinderen die daar het meest amsterdams schillen zien praatten die waren ook het beste gebekt en he dialectfouten in spreekbeurten noteer ik conse lemaal niet verlegen met hun dialect dat is heel quent in de nabespreking ga ik er altijd even op typisch de grote stadscultuur dat bijna op het in dat wordt dan meestal wat lachend geaccep hautaine af zelfbewust zijn naar buiten toe de teerd en je gaat weer verder met de les ensche autochtone groesbekers hier op school voelen de ik denk dat het op een brugklas nog te zich in die nijmeegse situatie niet echt goed vroeg is om leerlingen erop te wijzen dat bepaal thuis ze ervaren dit als een echte stadsschool de fouten een gevolg kunnen zijn van hun dialect een kak school en ze hebben er moeite mee zich dat speelt voor hen niet ik zeg dan gewoon dat in grotere groepen echt te uiten hun zelfbewust is fout dat moet zo of zo hengelo ik vind dat zijn is erg sterk naar binnen gericht in groesbeek ze zo moeten spreken dat een andere nederlan zelf zijn ze zeer zelfbewust zelfs chauvinistisch der ongeacht waar vandaan ze kan verstaan maar dat maakt ze hier op school des te kwets verstaanbaarheid of begrijpelijkheid dat is mijn baarder in druten in het land van maas en criterium alleen als ik zelf als westerling iets waal waar ik ook gewerkt heb waren dialect niet versta door het dialect dan grijp ik in en sprekers naar buiten toe ook erg gauw schuw dat is voor de leerlingen ook geen probleem ik maar daar waren ze ook niet erg zelfbewust naar zou het namelijk heel problematisch vinden als binnen toe binnen de streek zelf daar bestond leerlingen door mijn lessen zouden gaan denken een groot laat ik het maar achterstandsbewust ik mag alleen maar abn spreken ook thuis met zijn noemen en dat werkte daar matigend naar mijn vader en moeder want dat is natuurlijk on twee kanten toe dan moet je op school al heel zin kampen ik streef echt naar algemeen ne erg oppassen als je iets aan het dialect van die derlands daarom verbeter ik leerlingen die in leerlingen wilt doen nijmegen ik wijs er wel mijn klas brabants praten zo veel mogelijk maar op dat het gebruik van dialect later een sociale zeker niet op elk moment bijvoorbeeld niet als hinderpaal kan zijn een belemmering en dat het het er zoals bij toneel op de eerste plaats om daarom goed is het nederlands te teren kam gaat dat de kinderen zich vrij leren uiten dan pen zo n opdracht bij de wolf en de zeven komt correctie naar het nederlands toe pas op de geitjes in opbouw om die tekst om te zetten in tweede plaats roosendaal mijn leerdoel is om nederlands dat gaat me te ver dat suggereert ze goed algemeen nederlands te leren spreken dat die tekst fout is maar het is dialect of bar en ik mag ze dus best verbeteren als ze ao zeggen goens en dat is als zodanig prima ik lees die in plaats van a niet dat ik die ao fout of lelijk tekst voor en dan knoop ik daar een verhaal aan vind maar het is geen algemeen nederlands en vast over dialect in het algemeen en dat veel of die ao nou communicatie problemen oplevert mensen dat hebben en dat je daar veel variatie in of niet daar gaat het dan niet om ze hoort niet hebt en dat soort dingen en zo hanteer ik het tot de cultuurtaal en ik geef nederlands ik on ook altijd ik zeg altijd jullie zijn in feite tweeta derwijs de nederlandse cultuurtaal en niet de ver lig in je eigen omgeving gebruik je het dialect schillende dialecten amersfoort en dat is prima en op school is het nederlands door verschillende leraren wordt gewezen op de het belangrijkste en daarom moet je dat ook zo noodzaak bij het corrigeren van dialectsprekers goed mogelijk leren beheersen culemborg de nodige terughoudendheid en voorzichtigheid corrigerend optreden tegen dialectgebruik of dia te betrachten wat ik ze altijd probeer bij te lectbepaalde fouten neemt de klas vaak ook zelf brengen is dat dialect op zich prima is zoals elke voor haar rekening als iemand echt een beetje taal op zich goed is maar dat ze later toch ge te plat amsterdams praat dan corrigeren de kin woon nederlands moeten beheersen en dat leer deren elkaar en zeggen ze elkaar na de leerlingen ik ze dan ook amersfoort over dialect moet die dat overkomt blijken zich daardoor ook niet je zeker niet denigrerend spreken zodat ze gaan bijzonder gegeneerd te voelen en zijn best bereid denken dat het alleen maar verbasterde taal is eens te proberen het dan nog maar eens ander s 204 uit te spreken amsterdam af en toe blijkt er ten dan praat je vanzelf wel nederlands maar in de lessen nederlands door leerlingen wel eens bij ons praat iedereen dialect en dan is het ge gegniffeld te worden maar van echt uitgelachen woon gek alsje heel netjes nederlands gaat pra worden door medeleerlingen is eigenlijk nergens ten dat klinkt ook niet vind ik als ik neder sprake iemand voor gek zetten om zijn dialect lands praat dan ga ik nooit echt heel stads pra die tijd hebben we ondertussen wel gehad voor ten maar ook niet echt cuijks tegen iemand die zover dat uberhaupt ooit al ergens op grote ik niet ken probeer ik het wel zo goed mogelijk schaal gebeurd is culemborg bijvoorbeeld als ik in nijmegen in de stad iets ga kopen de leraren samengeva t door hun ouders wordt het wel belangrijk gevon terugziend op het voorafgaande kan ik conclude den dat ze het nederlands goed beheersen mijn ren dat er in de onderzochte havo en vwo klas ouders hebben me wel geleerd zo goed mogelijk sen betrekkelijk weinig dialectsprekers zitten de nederlands te praten als je ergens anders bent leerlingen die dialect spreken hebben wel proble mijn moeder praat zelf best wel dialect maar te men in de spreekbeu rt en vooral in het schrifte gen mij meer nederlands en van haar zou ik ook lijk werk maken zij volgens de leraren fouten meer nederlands moeten praten als ik bijvoor een gemeenschappelijke aanpak van deze proble beeld de telefoon opneemt en iemand vraagt is men vind je op de meeste scholen niet individue jullie papa thuis en ik zeg dan ja die is le leraren treden af en toe corrigerend op soms thuus dan zegt ze thuus thuus thuis moet je is het de klas zelf die de lera a r es een handje zeggen wij hebben thuis een zaak en daar ko help t men veel mensen en dan moet je eigenlijk wel nederlands praten als je ze niet kent dat zeggen leerlingen aan het woord mijn ouders ook maar als je ze kent niet ik praat het liefste dialect maar mijn ouders zeggen in het volgende komen uit de plaatsen bemmel dat nederlands gewoon netter is mijn moeder cuijk eist gascel haps lent en nijmegen af zei je moet meer nederlands praten anders komstige en van huis uit dialectsprekende havo praat je later alleen maar dialect en dan kun je vwabrugklasleerlingen van het merletcollege in geen nederlands meer cuijk en het canisiuscollege in nijmegen aan het als andere mensen het dialect niet verstaan dan woord ik heb de verschillende gespreksbijdragen moet je nederlands praten daar zijn ze het wel tot een lopend verhaal samengevoegd en geeft over eens je moet je eigen streek wel hoog daarom ook geen specifieke sprekers of gespreks houden dus maar andere mensen moeten je wel aanduidingen door bemiddeling van leraren ne kunnen volgen en niet zoals die friezen de wil derlands heb ik op genoemde scholen met drie len geen nederlands praten en daardoor kunnen groepen van in totaal dertien jongens en meisjes andere mensen ze niet verstaan dat vind ik stom kunnen praten ik vind dat je ook nederlands moet kunnen onderwerpen die in de gesprekken aan de orde op de lagere school praatten bijna alle leerlingen kwamen waren taalgebruik van huis uit en op de dialect en daar werd door de leerkrachten ook basisschool de overgang naar het voortgezet on weinig van gezegd bij ons zei de meester wel derwijs en het taalgebruik daar en door de leerlin eens wat zeg je en zeg het eens opnieuw gen ervaren moeilijkheden en wenselijk geachte of hij zei dat je er problemen mee kreeg als je oplossingen in dat verband naar een andere school ging met dialect praten een meester zei op school moet je netjes pra taalgebruik thuis en op de basisschoo l ten en thuis moet je het zelf maar weten nou de leerlingen om wie het hier gaat praten met wij praten thuis ook netjes vind ik op dialect hun ouders met hun broertjes en zussen en vrien werd haast niet gelet want bijna iedereen kwam den en vriendinnen dialect maar dat betekent ze uit de betuwe de meester ook en daar praten ze ker niet dat ze nooit de standaardtaal gebruiken allemaal een beetje plat dus dat valt niet op bij als je met iemand praat die nederlands praat ons in de klas zat een meisje die praatte het top dan ga je vanzelf op de nederlandse taal over punt van nederlands kei nederlands gewoon het ligt er gewoon aan wie het is tegen de rector daar werd wel om gelachen maar daar kon zij zou ik denk ik niet zo gauw dialect durven pra ook niks aan doen bij ons probeerde de meeste r 205 wel dat we goed gingen praten maar nooit echt moeilijkheden in de brugklas de hele tijd alleen af en toe een woordje verbe de overgang van basisschool naar brugklas was teren op de oude school kon je veel meer dialect voor de meeste leerlingen niet echt een schokken praten dan op de brugklas hier wordt er wel de e rv aring het was wel even wennen het was er meer op gelet zo groot je kende niemand en het was verder fietsen maar verder viel het wel mee en neder de overgang naar de brugkla s lands praten in havo vw o brugklassen vormen de dialectspre och als je een tijdje bezig bent dan gaat dat kers een minderheid vinden ze zelf er is haast ook wel maar dialect praten is toch fijner en ik niemand in onze klas die dialect praat ja wij denk niet dat ik dat ooit af zal leren want ik ga vier dan maar verder niet en op de oude school altijd met mensen om die het ook doen bijna iedereen je weet ook niet meteen hoe ze af en toe gaat er in dat nederlands wel iets fout op de brugklas praten toen ik naast een jongen bij engels toen moest ik naast zeggen en toen kwam te zitten die ik niet kende heb ik eerste zei ik neven en toen kwam ik er ineens op dat geluisterd hoe hij praatte waar hij uit kwam en dat dialect was neve en toen verbeterde ik het dat was nederlands en dan praat je zelf ook ne dat gebeu rt soms dat er zo wat tussen schiet derlands de klas wist ook niet dat ik dialect dat gaat automatisch want dat ben je zo praatte want daar laat ik ook niks van merken gewend en als je het dan meteen verbetert lach ik wel ik begin tegen andere leerlingen altijd ge en ze er wel even om maar ik denk dat ze het an woon in het dialect en dan kun je altijd nog ver ders niet eens zouden merken of de leraar verbe beteren en dat doe ik dan ook wel tert het gewoon het ergst is als ze beginnen te de leraren op de brugklas worden over het alge lachen en je weet niet waarom want het gebeu rt meen wat strenger gevonden als het om het dia ook wel zonder dat je er erg in hebt dan k r ijg ik lect gaat maar echt veel corrigeren doen ook zij zo n tomaat maar dat gebeurt niet vaak ik weet niet als je iets fout zegt dan verbeteren ze het niet of de leraar dat begrijpt dat wij dat per gewoon dan zeggen ze het gewoon nog een keer ongeluk doen een leraar die echt altijd hollands maar ze zeggen niet dat dialect niet mag of zo je praat met een harde g en zo die zal er wel om doet het toch ook meestal niet expres h e ze let moeten lachen denk ik en die kan dat misschien ten er hier wel meer op dan op de lagere school ook niet begrijpen dat ik dat zo doe en dat ik je probeert hier ook wel zo goed mogelijk stads het ook moeilijk af kan leren soms heb ik wel te praten ja want die leraren hier die zijn ge eens zo n woordje waar ik dan niet op kan ko woon echt goed hollands gewend die valt dat men dan weet ik het nederlands niet precies en gewoon op als wij iets in het dialect zeggen dan zeg ik soms gewoon een heel andere zin door de andere leerlingen in de klas voelen de eigenlijk dan ik van plan was in de klas weet je dialectsprekers zich gewoon goed geaccepteerd soms zat vragen die je eigenlijk niet durft te stel het gebeu rt eigenlijk nooit dat je echt uitge len want dan kun je er niet opkomen misschien lachen wordt er wordt wel eens om gelachen als de kinderen die nederlands praten hoeven zich je een dialectwoord gebruikt per ongeluk maar eigenlijk niet aan te passen en wij moeten dat uitlachen is dat niet wel wij kunnen niet gewoon meteen maar aan toch zoeken de dialectsprekers met name elkaar praten zoals thuis wij moeten eerst denken hoe op lijkt het de meeste nieuwe vrienden die ik zeg je dat nou precies je kunt niet echt praten hier gekregen heb praten ook dialect als we in als je iets zegt dan denk je er gewoon daarna de klas in groepjes moeten werken ga ik daar over na of je het goed gezegd hebt en met plat ook bij zi tt en en dan praat ik gewoon plat en als heb je daar nooit last van dat heb ik ook wel iemand in dat groepje hollands praat nou dan eens gehad dan begin ik gewoon te sto tteren trek ik me daar niet zoveel van aan daar ga ik dan weet ik niet meer wat ik zeggen moet dan mijn taal echt niet voor verbeteren alleen als ze ben ik het helemaal kwijt en dan weet ik ook niet het niet kunnen verstaan dan probeer ik het wel meer wat ik zeggen wou beter te doen natuurlijk ik praat nou toch wel er zijn niet speciaal bepaalde vakken die echt meer nederlands dan eerst maar buiten de school moeilijker gevonden worden want je leert hier blijft het toch het meeste dialect alles toch opnieuw bij frans zei de leraar wel mensen die uit lent en eist en zo komen di e 206 zullen wel moeilijkheden hebben met de uit op kantoor en je praat dialect dat staat niet zo spraak dan moet je e zeggen en dat gaat bij ons netjes en je krijgt misschien geen baan omdat je meer naar de a daar moet je wel goed op letten dialect praat ik vind dat je de nederlandse taal en veel herhalen en bij nederlands gaat het toch ook moet kunnen en dat de school je moet hel meer om schriftelijk dan om mondeling en dan pen als je alleen maar dialect kunt want dat is heb je er niet zoveel last van want wij zijn het heel rottig de beste manier is denk ik om ge toch niet gewend om dialect te schrijven dialect woon op school te zeggen tegen de kinderen dat schrijven is heel moeilijk een spreekbeurt zou ik ze nederlands moeten leren en ze daar dan bij te wel liever in het plat doen vroeger op de oude helpen ik denk dat het voor ons wel meevalt school als je dan een spreekbeurt had dan zei je voor friezen zal het wel veel moeilijker zijn om alles gewoon want dan was je gewoon jezelf en nederlands te leren want dat is een gewone taal nu kun je haast niet praten dat is veel moeilij he en die kunnen ze geloof ik ook schrijven ik ker ik ben hier ook wel zenuwachtiger als je denk dat het beste is dat gewoon de dialectpra hier een spreekbeurt houdt dan kun je de woor tenden zich aanpassen aan de nederlandse taal den beter uitspreken en dan kun je ze misschien dat gaat niet een twee drie maar hoe meer je ook wel beter spellen want wij spreken sommige nederlands hoort praten des temeer ga je het werkwoorden wel anders uit en dan schrijf je ze zelf ook doen en als je een beetje de krant leest soms fout ik geloof wel niet dat ik lagere punten en een beetje naar de televisie kijkt dan kom je haal doordat ik plat praat dat niet dialectspre vanzelf wel te weten hoe ze het allemaal uitspre kers zijn niet dommer of slechter op school maar ken dan leer je het vanzelf het is soms wel moeilijker besluit oplossingen zouden de leraren in de brugklas aan de genoem ik geloof zeker dat veel van wat de leerlingen en de moeilijkheden van dialectsprekende leerlingen leraren die ik gesproken heb zeiden ook gezegd iets moeten en kunnen doen en wat dan wel zou kunnen worden door heel andere leerlingen het zou misschien wel fijn zijn maar ik geloof en heel andere leraren uit heel andere streken eigenlijk niet dat het zo echt nodig is ik zou het van nederland dat betekent niet dat ik met het wel eens leuk vinden als we nou echt een les dia bovenstaande representatieve en voor heel neder lect gingen doen echt om dialect te praten om land generaliseerbare uitspraken heb weergege te kijken hoe die anderen het er van van afbren ven representativiteit en generaliseerbaarheid gen die geen dialect kunnen dan kunnen ze zich zijn begrippen die me eerder bij empirisch onder ook eens realiseren hoe moeilijk het voor ons is zoek naar mogelijke problemen van dialectspre om nederlands te gaan praten extra beurten of kers in de overgang van basisonderwijs naar bijles heb ik niet nodig alleen als ik nou hele voortgezet onderwijs een rol lijken te moeten maal geen woord nederlands kon verstaan dan spelen dat dergelijk onderzoek er nauwelijks is wel heb ik al gezegd dat het niet onzinnig is het te de suggestie om voor dialectsprekers de school verrichten lijkt me op grond van de hier gepre boeken aan te passen wordt verworpen dat is senteerde ervaringsgegevens wel duidelijk nergens voor nodig alleen in zuid limburg mis ervaringsgegevens zijn altijd op een bepaalde ma schien maar dat wordt ook veel te ingewikkeld nier subjectief ze geven meestal maar een kant want er zijn zoveel dialecten hier op school zit van de zaak weer en dat lijkt me ook niet erg ten er uit haps en uit ven zelderheide en uit het gaat er tenslotte om of leerlingen en leraren tiennep en uit milsbeek en dat is allemaal verschil problemen ervaren in hun lespraktijk als bepaal lend we zijn hier toch op school om nederlands de zaken als probleem worden ervaren dan ligt te leren praten ja we kunnen het al wel het voor de hand dat ze in ieder geval op de een maar om het echt goed te doen want nederlands of andere manier ook van invloed zijn en dan heb je toch nodig als je later een vak hebt als ik zul je er ook iets aan moeten doen als leraar leraar was en er zat een jongen bij mij in de klas dat het dialect in de aansluiting van basisonder die heel erg dialect sprak dan zou ik zeggen je wijs en voortgezet onderwijs niet direct het meest mag wel een beetje plat praten maar niet echt ingrijpende probleem is lijkt me uit het voor dialect want als je later moet werken en je komt gaande wel duidelijk dat het soms met name 207 voor dialectsprekende leerlingen wel een feitelijk nederlands waarin aandacht wordt besteed aan probleem is ook leraren moeten zich realiseren verschillende aspecten van het onderwerp taalva dat dat op zich al reden genoeg is om er in de riatie lijken me daarvoor een goed middel of brugklas bewuster en misschien ook systema zoals een van de brugklasleerlingen het zei er tischer dan nu vaak lijkt te gebeuren op in te wordt wel niet zoveel van gezegd als je een keer spelen pasklare recepten zijn daar moeilijk voor per ongeluk dialect praat maar je kunt er eigen te geven in ieder geval zou aansluiting kunnen lijk ook nooit echt 6ver praten in de les nou worden gezocht bij wat op dit punt voor het ba hebben we het echt ove r dialect maar in de klas sisonderwijs aan suggesties en aanbevelingen al wordt er helemaal niet over gepraat want wij ontwikkeld is de publikaties die verslag doen hebben gewoon nederlands praten en meer van de innovatiefase van het kerkradeproject niet hebben daarvoor een spoor uitgezet dat door le raren in de brugklas in grote lijnen kan worden doorgetrokken de nadruk zal daarbij meer moe noo t ten liggen op attitudinele dan op taaltechnische aspecten die met taalvariatie in de brugklas sa dit artikel had niet geschreven kunnen worden zon derde medewerking van de leraren en leerlingen die menhangen met name daar liggen de duidelijkste bereid waren mij te woord te staan hoewel ze hier moeilijkheden bij de leerlingen en ik verwacht verder anoniem blijven wil ik op de eerste plaats hen dat ze met name daar mede gezien de groeiende bij deze nog een keer ha rt elijk bedanken mijn dank aanwezigheid van kinderen van anderstaligen of gaat verder uit naar theo cloostermans en kees van mieghem die voor de leerlingeninte rv iews bemiddel culturele minderheden in het vervolgonderwijs den en er een gedeelte van hun lessen voor beschik voorlopig ook wel zullen blijven bestaan lessen baar stelden het nederlands praten vind ik niet zo leuk op deze school ik vind schijndels een veel gezelliger taal en hoe dat komt weet ik niet dorien 208