Dichter bij de natuur. Vakoverstijgende lessenserie Nederlands en biologie in de BAVO.

Publicatie datum: 1999-01-01
Collectie: 30
Volume: 30
Nummer: 3
Pagina’s: 103-106

Documenten

peter dekkers probleem te staan d e leraar plant het verhaal in episod e s e n b e geleidt he t proces bij die begeleiding i s het belangrijk dat de docent niet met e i ge n oplossingen komt kinder e n dichter bij de natuur gebruik en hun gezam e nlijke k e nnis om het probleem op te lo s sen de doc e nt stelt vakoverstijgende lessenseri e daarbij s le ut e lvrage n dit zijn vragen waar de docent zelf ook het antwoord ni e t meteen nederlands en biologie op weet open vragen dus die het pro bleemge bi e d uit d e e pisode in b ee ld breng e n in de bavoi en d e oploss in gs ge richt e int e rac ti e b e vorde re n h e t i s dus za ak dat d e kind e re n hun doc e nt pa sse r en bij h e t oplo sse n van h e t proble e m samenwerkingsverbanden tu ssen de vakken neder epi sode s het burea u lands e n bi o log ie bes taa n e r n a uwelijks in de basis v o rni i ng toch biedt een co m b inati e van deze het bureau van opa is deel groot en heeft allerlei vakken voo r l ee rlingen ee n aa nlokk e lijk perspecti ef geheime plekken met een van spanning vertrok in dit a rti kel beschrijft pete r dekkers h oe een ken gezicht opent jeroen een voor een de laden en derge lijke combinatie ge n aa k t kan wo rden niet laatjes van het erfstuk hier en daar treft hij nog behulp van verhalend o i it uve rp en wat aan een oude foto een rolletje pepermunt een mesje en een rekening midden achterin lijkt in eerste instantie niets te zitten maar na enig b e trokk e nhe id van de kind e ren vormt d e wrikken ontvlekt jeroeii een soort sdiuif als hij die b asis va n a lle ac tivite it e n bij h e t v e rhal e nd opent ziet hij een oud schrift het valt haast uit o ntwe rp e n w erke n volge ns d e story tin e elkaar van ellende dicht bij de natuur staat er op approach h e t bijzond er e v a n ve rhal e nd o nt de buitenkant w e rp e n i s da t d e leerac tivite it e n vo o r he t vak ne d e rland s en biolo g ie in ee n v e rhaallijn in d e klas sc hildere n d e kinde ren j ero e n op dicht er b ij d e natuur worden g e pl a ats t d e ee n enorm ve l p a pi e r hun te ke nin g laat zien kinder e n raken b etrokke n bij d e wed e rwaar hoe j e ro e n op zijn kamer het bureau door di g h e d e n v a n d e h oo fdp e rsoon uit h e t ve r zo e kt d e kind e re n m a k e n h e t sc hild e rij haal deze betrokk enhe id w e rkt in dit geva l ge z a m enlijk e e r s t b es pre ke n ze wat op he t ni et allee n ee n ve rb et e rd e natuurb e l ev in g in sc hild erij mo e t kom e n te st a an d aa rn a mak e n d e h a nd ma a r l e idt o ok tot gein s pir ee rd e e nk e le l ee rlin gen di e g o e d kunn e n tek e nen po e zi e van d e kinde re n z e lf de ru we sc h e ts h e t grote ve l p a pi e r wordt in d e plot v a n di cht e r bij de natuur zi e t er als ge numme rd e s tukken g eknipt e lk tweetal vol g t uit j e ro e n h ee ft van zijn opa e e n krij gt e en stuk om te b esc hilder e n bure au geerfd da arin vindt hij een sc hriftj e v ervolgens s chrijven d e kinderen elk een m e t natuurg e di c hte n v an zijn grootvad e r pagina van he t d a gboek va n j e roen over d e hij vindt ze w e l mooi e n vra a gt zi c h af of hij b e l e v e ni sse n v a n d e z e dag d e ve rz a m eld e o o k ge di c hten zou kunnen sc hrijven dat p agina s kom en bij h et s child e rij te ligge n gaat hij prob e r en en gaand ewe g s laa gt hij zod at ied e r ee n het da gboek ka n inzi e n d e e rin beter n a ar de n a tuur t e kijken e n s l e utelvr agen die bij d eze epi s ode horen zijn d a arover te sc hrijven hij m a akt zelfs ee n ond e r me er s et k a arten met ge di c hten e rop di e hij ho e zou j e roens kamer er kunn e n uitzien ve rkoopt ho e zou j e roen zich voe len als hij in het het verh a al ontwikkelt zi ch chronolo gisch burea u zit te rommel e n in epi s ode s bij elke e pi s od e kom e n de hoofd wat s chrij f je in e en d agboek pers oon uit h et verh a al j e ro e n in dit ge val e n hoe kun j e het lo s ge knipt e sc hilderij n a da a rm e e ook d e kind e r en voor een nieuw voltooiin g weer in elkaar zette n 1999 3 moer 103 episode 2 het schriftj e de n om aante k eninge n t e mak en van zijn w a ar nemingen hij d oe t dat m et losse w o orden voorzichtig slaat je ro e n h et schriftje ope n er blijken allemaal gedichte n over de natuur in te gezamenlijk zoekt de klas met behulp van s taan in he t ee rs te ged eelte ge di chten van all e rlei str e ekkaarten uit w a ar jero en heen zou kun ne derlandse sc hrijve rs in h e t t weede gedeel te n e n gaa n er worden enkel e plekk en uit ge ge dic hten van opa zelf jeroe n vindt so mmige e rvan koz en in groepen rijd e n de kindere n naar die echt moo i and ere vindt hij s aai bij het l eze n van plaa t sen van hun w a arne mingen mak e n ze de gedichte n van z ijn opa vraagt hij z ich af of hij korte notiti es teruggekomen op s chool o o k n a tuurge di chten zo u kunnen mak e n hij heeft s c hrij ven de l e erling e n met b e hulp van hun h et no o it ee rder geprob eerd opa is ke nne lijk aant ek e ningen lijs tge di c hte n z eer elementa ir e b eg onn e n m et het ve rzam el en van ge dic hte n va n poe zie no g ni e t vormvaste waarneminge n ande ren die gedichte n h eeft hij in een h ee l m oo i en of a s s ociatie s onder elkaa r daarv oor ve r handschrift opgeschre ve n de b eg inl ett e r h eeft hij ander en en ord e n e n z e e erst hun aantekenin ze lfs ve rs ierd zo als m onniken in de midd eleeuwen ge n ev entu ee l voegen ze er n ie uwe woorden da t ded e n je roen bes luit dit oo k te ga an doe n hij a an to e ve rv olge ns ma k e n z e e r een g edi c ht ve rz am elt gedicht e n voo r een e igen schriftj e van dat wordt zo mooi mog e lijk uitg esc hr e ven in een k a d e r van bijvoorb eeld a c ht bij d e kinderen g aan nam e ns j eroe n gedi c ht en tien centimeter v e rzamele n z e zo e ken uit ee n reader samen g es t eld d o or de do ce nt i eder drie mooie hi erbij horen s l e ut el v rag e n al s ge dichten uit al s iederee n e en voorlopi ge we lk e natuurge bie den zou j e ro e n bezoeken k e uze heeft b e pa a ld wordt besprok e n op in deze buurt grond va n w elke cri t eria dit i s geb e urd waar le t hij op ho e m a akt hij aanteke nin d aa rna make n de l eerlin gen ee n de finitieve gen k e uz e klassikaal worde n e r t e ns lott e ne t op wat voor ande re manie r e n zou je mat e zov ee l gekozen als de h e lft van h e t aa ntal ri aal kunn e n ve rz a melen over d e natuur lee rlingen in d e klas d e ene h e lft van de klas ho e m a akt jero e n een lij s tge dicht wa t doet maa kt nu in tw eetall en een pagin a voor hij a c htereenvol g en s j e ro en s schriftj e de ande r e h elft ne e mt de ho e maak j e ee n ge di cht g e di c hten op b a nd op episo d e 4 onverwachte natuur de s leutelvr a ge n die in dez e e pi s ode aa n bod komen zijn d oor zijn eerd ere waarnemingen let je roen m ee r op we lke g e dicht e n v indt jer oe n mooi en waar de n a tuur hij kijkt b ijvoo rbee ld dinsd ags n aa r het om ligt dat a an d e waarn emin g v a n d e t v programma onv erwa c ht e natuur van ivo de sc hrijver of mee r aan h e t t aalgebruik d e wijs dit brengt h em op h et idee o m n e t als de klank wijs in de stad t e zoeke n naar flo ra en fauna als hoe kun je demo c ratis c h d e mooiste ge di c h je dit ee nma a l b e dacht h ebt ontdek je van alles t e n ki e zen oo k in h et ma ken van gedichten is jeroe n aan het waa r mo e t j e op letten als je e e n ge di c ht ve ra n dere n hij not eert nu ni et allee n m ee r wat hij voorl ees t z i e t maar kopp e lt z ijn waarne minge n aan ge dac h ho e kun je de be ginl e tt e rs zo kall igrafere n t en over t o taal andere z ak e n hij maakt v e rge lij dat h e t door een persoon ge daan lijkt te zijn kinge n e n g ebruikt b eelde n hij kle urt de werk e l ij kh e id in ni e t zijn em o ti es episo de 3 de natuur in d e le e rlinge n zoe ken n a me ns jeroen vlak je roe n w eet h et nu zeke r ne t als zijn opa wil hij om de sc hool n aar o nverwachte natuur zoals natuurdichter wo rd en maar hij is echt ee n stads mo ss oort e n tu ss en st e nen in een muur en mens daaro m gaa t hij af en toe m et de fi e ts n a ar in sec t e n in he t gr as in ee n klas se ngesprek ee n nat uurge bied in de buurt om waarn eminge n te vr a agt de leraar om ass o ciaties met d e waar verrichte n hij h eeft een bijzondere manie r gev o n neming waar d e nk je aan als j e dat ziet hij 104 moer 1999 3 vraagt de kinderen een heel bekend dier of mos een heel bekende plant op te zoeken en te groen bos kijken of er toch nog een verrassend gegeven tu ssen de t egels bij ve rnield staat de ervari ngen worden zand zit van binnen uitgewisseld zach t d e sleute lvrage n die hierbij ge steld worden afbeelding 1 voorbeeld van ee n haiku zijn kijk nog eens in het s chriftje van jeroens opa moedi gt bijzonde re vonds ten aan daarna zoek na a r mooi e woord e n w a arom vind je gaan de kindere n schrijven e ers t maken ze die mooi een lijstge dicht aan de hand van de waar welke haiku vind je het mooi s t wa a rom nemingen daarna maken ze van het lijstge hoe komt j ero e n aan informa tie waarmee di c ht ee n zinnengedicht met daa ri n beelden hij zijn lezers kan verrassen en emoties episode 6 de verkoo p de s leut elvrage n zijn nu onde r m eer wa a r zou j e roen onv e rwa c hte natuur in de je roen is zakenman gewo rd en hij h eeft z ijn buurt kunnen aantreffen m o ois t e gedichte n op kaart e n gezet en voo rz i e n van wat voor ge v oelen s zouden jeroens wa a r m oo i e teke ninge n die kaart en ve rk o opt hij en dat n emin gen bij he m kunn e n opw ekken ga at h eel goed oo k a l o mdat men sen g raag aparte h e b j e wel eens me egema a kt dat je hetzelfd e kaarten willen versturen natuurve rsc hijnse l h e el vers chi ll end bek eek een lu cht bijvoorbeeld heel dre igend of jui st e e rs t make n d e kind er e n ov er hun keuz e v rolijk i s j e s temmin g v a n invlo e d op je ond e rw erp ee n t e k e ning op kaart al of ni e t w a arn e ming in kle ur daarna sc hrijven z e hun mooi s t e hoe kun je erv oor zorge n d a t de lezer e en gedicht da a rop leerlingen die dat wi llen onverwa chte as sociatie krij g t voorg e s c hoteld kunnen hun t ekst ook drukken of met de computer p rinte n episode 5 mooie taal van de kaart e n wordt ee n tentoons t ell ing g emaakt die de oud e r s e n andere ge nodigde n je roen s s ma ak o ntwi k k elt z ich langzam e rhand kunn e n b e zo e ke n d e b e zo e k e rs kunnen op ve rde r hij le t nu oo k m eer op b ijzond e r taal ee n b es te ll ijs t int e ke nen na d e t entoonstel gebru ik woo rdk e us z in sbouw en allerle i taalgein ling kan d e produc tie beginnen h e t v e rdi en ijes hij gaat b ovendien soo rt en gedichte n onde r de geld gaat gede eltelijk naar e e n go e d doel scheide n zo als de haiku dat vindt hij het de r est krijge n de kind e ren ze lf natuurge di c ht bij uits t ek o o k wat zijn waar neming betreft ontwik kelt jeroen zi ch doordat hij de s leut e lvrag en gege v ens gaat opzoeken o ve r wa t hij h eeft waar hoe zou jero en de produ c tie lijn opbouw e n ge n om e n w a ar mo et j e op le tten bij het mak en van de te keningen d e leerlingen krijgen een aanbod van soorten wat voor soort l e tter kies je voor de gedich gedichten zij ler en de regels van sommige tenkaarten soorten met name van de haiku zij maken hoe organiseer je de tentoonste lling ook e nk el e gedichten waa rv an de mooi s t e verzameld word en in e e n bunde ltje zie a f ervaringe n b e elding i de keuz e erva n wordt demo cratisch bepaald op basis van e erdergeno e mde dic hter b ij de natu ur i s uitgevoerd in de crite ria als bijzondere woordkeu s verra ssend onderbouw van het ivbo de havo en het beeld en dergelijke athen eum h e t bleek dat kinderen via het de leraar organiseert een tentoonstelling verhaal va n jeroen echt geinteresseerd raakten van opzoe kmiddelen over de natuur hij in het lezen en sc hrijven van gedi c ht e n voo r 1999 3 moer ios de le raren was de gedrevenheid waarmee de stilleve n leerlingen werkten vaak heel v e rrassend w a t te denken bijvoorb e eld van di e eeuwig te laat een tentoonstellin g komende slordig schrijvende jong en van derti e n die s morg e ns om kwart voor a c ht op z o ek ga at naar zijn l e raar om trot s ee n eig en gedicht te laten zien h e t ownership speelt een belangrijk e rol bij het werken volgen s de sto ry line a ppro a ch in 1998 versch een h et boek sti llev e n een ten in h e t ontw erp zitt e n doel st e llingen o p h e t to on ste lling va n ted van li esho ut een kunst ge bi e d van l e re n schrijve n in geb o uwd l e re n geschiedenisboek voo r l ezers van 12 j a a r en o u de r verzamelen l e r e n bewerke n l e re n uit sc hrij waari n van lies h o u t ee n introdu ct ie geeft in de ve n en v erzorge n voor de kinde ren zijn d i e wereld va n de kuns t het b oe k kreeg de zilvere n ve rb o rge n he t l e r e n geb e urt bij een v e rh a zoe n en we rd bekroond doo r d e ned erl a ndse l e nd ontwerp vaa k a an de ha nd v a n probl e ki n de j ury still eve n vo rm t de ke rn van de twee m en die in h e t v erh a al opduik e n volgen de bijdragen de ee rs te bijlage geeft ee n er werden m ee r do el e n bere ikt d a n ge pland nad e re beschrijving va n h et b oek de t weede als de s toerst e bink van de kl a s een ge vo e lig bijd rage laat z i e n h oe het boe k als bas is kan d ien e n lij s tg e d i cht produc ee rt bij een piepkl e in blo e voor een l es aa n ee n mavo brugklas waa rin m e tj e geb e urt er i e ts bijzond e r s al s d e klas ku nstbesc h o u wi ng en taal vaa rdighei d hand in han d zi c h we rpt op de v raa g of ee n d o de co ni fee r gaan een m e tafoor kan zijn voor ee nz aamhe id d a n is da t een extra resulta a t ont s ta a n op b as is va n d e e i g en betrokk e nh e id h et o pro epen va n natuurb el evin g i s binne n zo n ontwerp d a n ook ee n va nz e lfspre ke nd res ultaa t voor s c hrijv e n i s n a uwkeu ri ge w a ar neming nodig niet d e leraar stuurt h e t l e ren maar de leerling zelf noot en literatuu r i in gewijzigde vorm ver s che en ee n d e el va n de t e ks t uit dit artikel in e v os e a sce n ario s voo r act ief l e ren gr o ninge n wolt e rs no o rd ho ff x 9 99 2 di c ht e r bij de na tuur is e en van de ve rhal en de ontwerpen di e zijn ontwikkeld in he t kade r van een gro o t tvnt e proj ec t voor he t voort ge z e t o nd e rwij s ni euwsbrieve n ov e r c ur s usse n en praktijk ervarin ge n zijn t e b es t e l l en bij uto biologie t a v e lle n re e horst po stbu s 1 4 9 7 50 aa ha ren dekkers p onderwijs in stellen tilburg zwijs sen 1994 vos e p dekkers herhalend ontwerpen een draaiboek groningen wolters noordhoff 1994 io6 moer 1999 3